RELIGIOSO CULTU.

U.31 D. D.

DISSERTATIO

DE

ARISTOTELE

LAUDIBUS.

AT KON

RELIGIOSO CULTU.

PROSF-QUENDO,

CUJUS PARTEM PRIOREM,

SUFFRAGIO AMPLISS. FACULT. PHILOS.

IN REG. ACAD. UPSALIENSI,

SUB MODERAMINE

FIRI CELEBERRIMI,

MAG. P E T R EEERM AN,

Eloqv. PROFESS. Reg. et Ord.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. DIE VI. JUNII

ANNI MDCCLXIV.

H. P. M. S.

PRO GRADU

AD PUBT TCVM BONORUM EXAMENMODESTE EFFERT,

DANIEL BENED.

EKERMAN,

LINCOPIA OSTRO GOTHUS,

"

UPSALIÜ

I

Neque

quae magni Au£tores dixerint, iitiqué e(Te perfe&ä.

N^am & labiintur aliquando, & oneri cedunt, &

indulgent ingeniorum fuorum voluptati r-nsc fem-

per intendunc animum, & nonnunquarh fatigan-

tur: cum Ciceroni dormitare interim Demofthe-

nes, Horatio vero etiam Homerus ipfi videatur.

Summi enim funt, homines ^tarnen,

Quintiliani Inftit, Oiatoiv Lib,X. Cap. I.

I I

ilp

L N. 7»

§. I.

"omenArifl:oteIis,ommbusfereliterarumcul- toribus dicet fit notidimum, at differenti-

bus tamcn invenitur depidtum coloribus,

ut in eam facilc induci quis pofiit opinio¬

nen! _,non deunoeodemque hominc, qvo- tiesrecurrit, mentionem fieri. Habuit c-

nim Philofophus hicfuos&adulatores, & calumniatores;

habuit,quieiprimuminter mortalesiocum tribuerent,qui,

ad coetum usque, illius commemorandas extollerent do- tes, qui moderati illius animi, gnavitatisatque diligentia laudes, Tumma cum admiratione, memoria proderent>

qui pietatem, virtutesque illius reverenter & fide-

liter colant; i^mmo, confectandse veritatis tam cupidum

fuiile juxta contendant, omnera veterum, & quideni fervilem, aucloritatem ut poftponeret, ^{eura ita} loquen-

teiu facientes: amicus Socrates, amicus Plato, _{magis ta¬}

rnen amica veritas. Verbo;virtus ed nulla,quaArilioteles

non enituilTe prtedicetür, unde illius acliones ita in deliciisfuerunt, illvsque promerita tam firmiter men-

tibus infculpta,utparad edent plurimi dogmataejus, vel

fangvine fuo, martyrum inltar, corroborare, corrobora- taque

£ )4( &

taque fera? pcfteritati transmittera, cunvAverröe pro- nuntiaturi, eurri efle exemplar, quod ^natura invenerit,

addemonftrandarhgeneris humani perfeåionem-, qmni-

bus expletam mimeris^, infuper adjungendo, ejus veluti

intelleclum fuiße apiccrrr ^rerum mortalium & arcem, creatum iilum & datum, ^ut fciremus, qui^qpid fciri un- quam poflif&c. Hisce & multis aliis excelleritiis in ^eum congefiis honorumque titulis, ratum habuerunt ejus fe- ftatores,quicquid Ariftoteles in quacunque materiafiatu- erit,efleiilud morciicustutandum,piacu'oauttm remege-

re,ficontrarium fufciperent,vel quadlionempropofuam

inutramqueventilandam ducerentpartem.Sed,praetertot fibi addictißimos, experiebatur idem ilie Aridoteles ali-

os, fibi _pårum faventes, nibilque prsetermilTuros ad ejus promerita obtrecfationibus commaculanda. Hiil- lum, tanquam bipedum quadrupedumque nequisfirtiurri, traducunt, nihil ^non• vitior-um atque fcelerum ei obje-

ftando. Cavillantur inptimis impietatem, animum jufto audaciorem, levem, temerarium, parafkicum; carpunt heiluonis, mafculiqué amoris infamiam, proditionem, plagium iiterarium &: qua? demum cunque atrocia cem feri poffint vitia. Tam varia _atque diverfä vel de unico

Ariftotele judicia, an(am mihi, fateor, pra*buere ^accura-

tius explorandi, utrum culpandus, an laudandus, utvum

virtut-e, ^an vitiis. fuerit excellens, Arißoteles. Gampus;

beic, aperitur quidem patensfeite demonfhatu-

ro Arißatekm luiuiäus¹ ai nnn religiofo cultu, effe pmfe- queväumy led, quoniam temporis anguüia, ^res tantis

cbvolutas tenebrisut debui ac volui,plene planeque in- dagare iropedit, /Is contentus B. L. primis his, quae du- xi, ut ita dicam lincamentis, _atque illa fei^enafronte ad«

fpicias, perofheiofe oro rogoque.*

»•

higeniiArißoteIis alamiasjuitpermagm^ iUius ardar dt- Jccndi

$ ) >■ ( 3K

Jcendi infatitibilis^, illius denique leStio folidior o prcecla-s rifjima.

Miramur, pia quidem mente,furnmi Numinis pro- vidam in difiribuendis naturs donis, curam;etenim noii omnibus^omnia tribuit, huic donavit ^unura, alteri aliud"

eommoduro, all nullus mortalium invenitur, qni ex bo?

nitatis &: milericordiae illiusabundantia nonfrudlum _per-- cipiat eximium. Accidit Arifloteli nafci corporefragili

& invalido, fed quod corpufculi difpofitio ei deneg2ve*

Fat, id animi dotes penfaverant, & implerant. Etenim, absque omni dubitatianis alea pofifcum ed, noftrum in-

ftrubtiorem fuiOe ab judicii acumine ingeniique elegan*

tia, aufim dicere, rara & vixoptanda. Inde ab infantia

commemorabiies fere, exingenio illius profluentes, re»

perimus effectus, &, licet maxime concederem, quam- quam Iis fub judice ed,illum,in puerilisetate,vitam du-

xille dirtblutam & patriis facultatibus, quas largas äcce- perat, profulis, caflra fecutum fuille eumque, ex i',Iis

partim felicicer redeuntem, Pharmacopolam egilTe, atta-

meahsec cum acuto,atqveprsecoci,ingenionondifentire

videbuntur. Contigit, experientia teile, ingeniofiilimi^a

recto tramiie ut difcedant, ita in malitiam,nefcio quo ae- tatis lubrico, an furore, abrepti, ut pertenuis in iilisin-

clarefcendi fuperfit fpes. Si itaque Malier, antequam

pubes fadtus ^erat, fortunas fuas in comrannionem faci-

noroforum contplerit, contiimedi tarnen ida, ^{nee eum}

fregit, necpenitus corrupit, quin & non pauca Scripto-

rum loca indicant, illum ex male acta vita cautiorem evafifle, omnemque Operand navalle, ftudio diligentia^

ue, ad recuperanda & emendanda, qua: perdiderat. A

iflbluta in ordinatam vitam, e caflris ad Academiam Piatonis, a converfatione cum eruditionis expertibus, in

commercium ^cum probis eruditisque, a Pharmacopolio

ad ParnafluiiK meiiora iapiens, fe contulit. Nec totura

A 3 ko©

$ ) 6 C &

hoc ftadium percürrebat, ut negligens auditor, ut otio- fus fpeflator, fedutStolliusprontetur: "vinccbat ^omnes

"condifcipuios, vigilantia, ^cura, induftria, & celeritate

"ingenii adco, utcos, quieum tetateprajcederent, longe 'Tuperarit. *)" Adeamus item MoreriDictionaire Hifto-

rique. "Il ctoit infafigable dans fontravail,& fapaffion

"d5apprendre faugmentantde jourenjour, il parcourut

"tout _ce, qui (e trouva d' ecrits fur la Philofophie, qqi

"etoient alors en quelque léputation. Diogene Laérce

"remarque, qui raangcoit peu, qu'il dormoit encore

"imoins;&qucpour reiifter aP accablementdu fommeil,

"il etendoit hors du lic une raain, dans la quelle il avoit

"une boul d'airain, ahn de fe reveiller au bruit, qu'elle

"faifoit en tombantdans un badin" b ^. Ita literis deditus

non potuitnonin illis feliciffimos facere progredus,ergo

vel ibi potiflime lätetcau!lä,cur PJato,fi fides habenda éft verbis Philoponi, illum vocaverit mentem Schote, c\ ipfo-

queabeunte inclamarit: intellechis abeft Jurdiim efl Audito¬

riumd), Prakter hacctarnen elogia, qu ejus diligentiam conteftantur, plura adfunt alia. Nunquam per vi gin ti

annos, mihi crede, frequens fuiilet cum Platone,nili ex ardore difcendi, quo tenebatitr prsgrandi, nunquam, labore propemodum incredibili,-collegillet tot veterum

opiniones, alias forfan oblivioni datas, dandasque,^quas,

utinam tanta fide, quanta eruditione, expofuerit, nec

denique tautuslibrorum araator fuiilet, ut Speufippi li- bros, tribus talentis, emeretj & omnium primus, Bi- bliöthecam conftrueret,«?) nifi illiusjcclio exftitiifetplane

admirabilis, & fine exemplo fatigari nefcia.

f ur.

a)Hiflor. Litter.p.^7. b) p. 2^. c)Phil. de mundi

rttcrnitate. d) Vetas intevpres apud Nunnes l, c,p. 12. e)

Strubo Lib. _{XIII. p.} 60$. '

» ) 7( &

§. III.

In docendo AvißoteJesfuit adfidaus.

Duo inprimis obveniunt loca, in qnrbus, mnneri

doeentis invigiiavit prätfuitqiTe Ariftoteles -y onus erat

aula Philippi, Regis Macédönum, alter, in urbe Athe¬

närum,Lycetim. Habuit Philippus filium Tibi lange^ca-

riffimum, Alexandrum Magnum.-hiccum in ftüolo. jam

tunc altiora fpira'nre, iragnum codeftiffimum confilirqne plenum deprehenderet,qüi eum regnoolim futurum pa-

remfingeret,formaretque,Arifto elemdelegitmagiftrum»

Fama hujus de Piatonis c'ifcipulo non cöncludi po- tuit prIvatatfcholse parieribus, ^qnippe, opinionecelerius,

penetraverat ad regiam usque domum Philippi, quare

nee dubitavit illuro, data epiftola, indeevocare,fperans

fore id, qtiöd ipfe optäveraf, ntfilius ab ^eo educaretur,

& tanto parente & regno Macedonum evafurus perdi-

gnus. Nec fpes eum fefellit. Etenim erat Ariftoteles ad

ejnsmodi officium obeundum natus faclusque; erat item

döficatiori vita adfvefacius, unde ^cum moribus compo-

fitiftimis, tum fvavitate fermonis, dofirinatque largifti-

rna fupellecfile, non potuit non rationibus, ^quas diri-

geret, ita cumulate fatisfaeere, in omnibus, minimis,

maximR, ut, tefte Plutarcho, ipfe A'exander confitere-

tur, fe ab Ariftotele majorem ad remgerendam comme- atum, quam, a Philippo patre, confecutum fuifle, ad- jungendo,a parente fe habere, nt viveret, abAriftotele,

ut bene viveret J) Huic item debebat, qnod^, exquiftta

inftruetusmaturitate confiliorum in orientem militatum abiret, huic Philofophiam aeeeptam referébat, qua ani-

mura ftbicomparaverat intrepidum, fortem^, magnuray

in resque omnes paratiflimum g) Relicta tandem aula,

Athe-

j) DeAlexand. T. II.p. m. 346. g) Conf. binasDi- Jputationes, jub du&n Pnefidis mei bkbitas/1.1744, /7^

SS ) 8 ( &

Arenasrepefiit AriftotelesdbiquejPiafonis Academia ab

Xenocrate ocoupata; fuum, conceOu Senatus, collocavit

in Lyceodo&rime dom-kiliam,vit&queinfequentis quafi

tabernaculum. Huc cum numerus difcentitim in dies confiueret haud _parvus, commentationum fuarum duas

clafles inftituebatj aiia enim erant, referente Gellio, h)

"qua:nominabat ^oots^-koc, alia qua: vocabat ciyqoctrivA,

"iiia dicebantur, _qua: ad Rhe'oricas meditationes,facuita-

vcem argutiarum, civiliumque rerum notitiam condu-

"cebant. LLec autcm vocabantur, in quibusPhilofophia

"remotior fubtiiiorque agitabatur, quteque ad ^natura:

"contemplationes, difceptationesque DialecUcas pertine-

^bant. Huic difciplina: Acroatica: tempos exercendte da-

"bat in Lyceo matutinum, nec ad ^{eam fernere} quem-

"quam admittebat,ni(i quum ante ingenium & eruditio-

"nis elementa, _atque in dilcendo fludium laboremque

"exploraflet; lilas vero Exotericas auditiones exercitium-

"que dicendi, eodem in loco vefperi faciebat, easque

'Vulgo juvenibusfine delectu prsebebat, atque eum

"vov Yis^murcv appellabat, illum alterum fupra eooSivcv. U-

"troqueenim temporeambulans diflerebat,librosque fu-

"os, earum omnium rerum commentarios, feorfum di-

"vifit,ut alii Exotericidicerentur, partim AcroatJci. Hac docendi via ac ratione fatis monftravit, _{quanta cura} &

indefeffo ftudio difciplina: fuae alumnos in omni Philo- fophandi genere juvaret, (ublevaret ac perpoliret. Fte-

nim fic recognofcere ei licuitfingulorum ingenii habili-

tatem, ardoremque difcendi majorem minoremve, ad

quam velutinormam,le&iones habiturus,tantam, idque

brevi, excitavit semulationem, ut ex Lyceo, tanquam

ex

de Alexandra Magno, Principe LiteratiJimo. ItemDifputa-

tionem editam: Qupusqne Principiincumbeiidumfit inliteras A' i*A3> b)Noä. Attica Lib. XX. c. j.

& ) 3 ( £

exequo olim Trojani prodierint viri, (e3am, ad noflra

usqiie tempora, memorabilem, nomine Peripateticam,

mirabiliter, qui inculcarunt,& ubiqueterrarum propaga- rqht. Rei iiluftrandte ergo, nec pigebit literas adferre

Alexandri, in orbeÅfiatico tum beila gerentis,propemo-

dum imiignabundi,acroaticasdifciplinas,proarcanis hus

usque habitas & magniseftimatas, jamin vulgus prodiifle:

aas^UV^gos Agl^OTsAsi sv TTgUTTZlV,

"OvkoflBZcrs7rcimus.syJås ^T8s uxpcutik8stoovAoyuv. Tm yclp

»/ ^ ~ ~ v.- ■> ' > ,H

en dicKxoy.sv v\y.eis toov uAAoov'■> si xuij8S st>cliosvty\\j.s\ Aoy8Sy

8TCI 7tccvt00v IdCVTDCl fcoivot. Eyoo eis ß&Aci/USV ^KV TUKT 7TS(H TU kgltu s(j.7TSIQIUIS, rj TUis <$VVK(J.S<tl bluCpSgSlf. sggooto. Al'1-

ftoteles vero facti excufationem hancreliquerat:

ApisotsAss ßuatAsi AAsAuvöpo* sv 7tputtsiv.

■)— I t <v> / ' 0/

Eyp.uwus u01 7ispi tuv ukpcutiyouv Avyccv^, c10usvo5 ösiv uvt8s

_ P / , 5 ,,v 'i' a v 1 •* > > t\ 7

(pvAuTTSivsv UTToggriTcis. 1 crijf 8v UVT8S yt&Jf skosöcfuev8t,K&f fxvj syJsåojv.sv8S' "Evvstoi yug sm jxovois teis rifxuv kk8tkviv*

eggooao.

In confcribenäis libris Äriftoteles fult åiligentiffhmis.

Tot tantaqueingenii judiciiqiie documenta oflenfu-

rus DiogenesLaértius, refertillum CCCC confecifle li- bros,quem numerum, incredibile dictu, adauget'Franci-

fcus Patricius ad DCCLVTL Quicquid eft Ariflotelem

non tantuminfinitae veterumannalibusexcerpfiflc plura

verum etiam volumina atque opera exxdificafle, certo atque indubitate conftat. Sunt enim, utJacobus Bruc-

kerus in hiftoria CriticaPhilofopbiazr narrat z),qua; hodie,

fub Ariflotelis nomine, manibus teruntur, vel Logici argumenti, &in his categoriae,Pythogriocuidam^{a non-}

nullis tributcC, de interpretatione nominum & verbo¬

rum,id eft, de enuntiationum vi acfignificatione,quem i) p.7S>#>&W-

& ) 'O ( «

librum Grammaticam Philoföphicam non inepte vo- cavit Rapinus k): Analyticorum priorum libri duo &

Anaiyticorum libri totidem, doRrinam de Syllogismo

& dcmonftratione complectentes; Topicorum Libri ^o-

£to: locosj unde probabilia fumuntur explicantes; de fophifticis e!enchis libri II, falfarum argumentationum

genera enarrantes. Jun£lim ha;c fcripta Logica edi fo-

lent Tub Organi titulo, eoquod DialeRicamo^yuvov

ym vocet Ariftoteles. Thyfici afgumenti funt: Phyficse aufcultafionis, five doclrina: naturalis IJb. VIII, princi- pia & affeiiiones^rerum naturaliumexplicantes; de coelo libri IV; degeneratione & corruptione libri II; de Me- teoris libri IV; de an ma libri III; _par\^a naturalia, five libellorum PhyficoruniXr.fylioge;hiftofizedeanimalibus

lib. X; de partibus animalium _earurnquecauiTa ac ratio-

ne libri IV; de plantis libri II; de coloribus liber; de

audibilibuslibellus;& dc admirandis narrattonibus colle-

£tio; adverfus dogmata Xenophanis, Zenonis Eieata; &

Georgia; libclli tres ventorum loca & appellafione-»; qui-

bus pra;ter librum de mundo» incertum an ad eum re-

ferri debeat, adjiciuntur, liber de Phyfiognomia, &

problematum feftionesXXVIII. Metnphyßcigeneris funt, Metaphyficorum Lib. XIV. MathematiciquatftioHes Me- chanicte, de lineis infecabilibus liber. Etkicvm doctri-

nam cxponiint F.thicorurn ad Nicomachum Libri X,

magnorum moralium Libri II, Moralium ad Fudemum libri feptem^{, a} quibusdam Theophrafio vel Eudemo tri¬

but!, de virtutibus & vitiis libellus, de republica libri VIII, de cura rei familiaris liber I. Rhetoricam exhibent artis Rhetoricas libriIII, Rhetorica;ad Alexandrum liber»

Poeticam tradit liberdearte Poética. Multa verode bo-

rum librorum Auctorc, _atgumento, editionibus &c. dis-

11)11»'I.■'■' ■ ■■■ .III. pu-

- ' ' '—Wc. M>l"»

k) ReflexionJur Logiqnep. 73/.

&' ) II ( $

fputantiir, quocl incertum mailéat, éenuinine fint, an-

ribb' Nec mirum, quod Iis hxc a veterisceque, acpofte-

riorisfevihiftoria?Philofophrcå?Seriptoribtis fit vendlata.

Anfe Ariirdéelis enim obitum paucilliilii in lucem prod- iere, af, poft iilius mortem, injuria temporum, negli- gentiaque fueceÜörum,in ea incicierunt fata, ^{ut non} po- tuerint non mutui &corrumpi ejus iibri. Etenim Ari- ftoteles Bibliöthecam, _quam tibi comparaverat una cum

MStis, Theophrafto defignato fucceübri, reiiquit. Hic

idem tjiefaurum Neleo Scepfio, Ariftotelis• difcipnloi fuo- que cohd (cipulo,teflamento iegavit. Iileevita decedens,

librosScepfintranslatoshéredibusJiulla erudidone tiactis, conceffit, qui-fineoriiiie,i!los habuerunt. Athenxusqui¬

demmemorixprödidiqAriftote'islibros aNeleoPtolemäeo Philadelpho, venditos füiiTe & Alexandrina? Bibiiothecas illatos, in_qua fine dubio, in magnoillo incendio,aJulio

Cadare excitato, conflagraverunt, quod famen vel de quibusdam tantum Arifloteiis fcriptis, vel de

inde (iimtis intelligendum eile videtur. Hi, fcilicet

heredes Nelei, non tantum fine ufu libros hos allerva^-

runt, verum etiäm metuentés, ne Aftalici _{reges, utpo-}

te qui magno ardebant fludio conquirendorum libro-

rum, ad inftruendam, _qua? Pergarai ^erat, bibliöthecam,

fibi eos vindicarent, in foila, fubterra, manufcripta oc-

cultarunt, ubi fqualore fituque obduäa a blattis ac ti-

neis corrofa fuerunt. Tandem ex foüa hos extraclos libros Apellico Tejus, judicio Athenab, homo (piKcßl- ßhosmagis,qvam (piKcaoCpss^grandipecunia? fumma,mer-

catus eft, qui erofos lacerosque defcribi quidem &

vulgarijuflit, Ted cum Philofbpliia? minus eflet gnarus, fadtum id finejudicio, nec bonafemper fide. His ^cum accederent manus aliorum, do&rina quidem Peripateti-

cadcftitvJtorum, fed qui, ex ingenio, locis corruptis me-

delam afférre tentabant,&, ubi eodices defecerant, con-

B z je-

.JK ) 12 ( Hf

jeåura in innumeris locis utebantur, Ariftotelisque fcri-

pta aliaferereddidere, quem ex manuAußoris fui prod-

ierant. Mala coepta nec minus auxerunt Romani: fta-

timenim poft Apeiliconis mortem, Sylla, occupatis A- thenis, in bibiiothecam illam involavit,Romamquede- portari curavit. Ibi naåus veniam utendi codicibus Ariftoteleis, a Bibliothecariis, Tyrannio Grammaticus,

Ariftotelis iludiofiflimus, frequentiorem eorum edi-

tionem fecit, tum librarii quidam, amanuenfibus minus doß:is ufi, _{neque cum} exemplari defcripta comparan- tes, infinitam corruptorum lectionem farraginem pro- duxerunt. Licet vero quteftio moveatur, utrum Ari-

ftotelis libri fint genuini, nec ne, nihilo tarnen minus

nec minuit, nec toliit illa veritatem de Ariftoteie, in confcribendis libfis occupatifiimo. Farna, ad noftra us- que temporaveniens, illiusquelabores indicans, ex nihi¬

lo minime oritur; nos vero non fequimur famam, nec incertasnarrationes: qvippe ipiius Alexandri efi: querela

de publicatione librorum Acroaticorum, uti fupra nio- nuimus. Omnesverohilloria; Philofophicse Scriptores,

ita hane diligentiam Äriftotelis defenfitant, utam-

plius caufi^a dubitandi de^{t ur}

nulia.

§• v.