FORELII CULTU

Juftitiœ

Sole

affidgente,

Dissertatio Philosophica Do

CULTU SOLIS,

Quam

Confentiente AmpUJß. Coli. Philoß

inclytœ Academiœ

Upfalienßs,

Sub PRiESlDIO VIR! CELEBERRIM

Dn. HEMMI NGI FORELII

Poef. Prof. Reg. & Ord. nec non Coll. Phil.h. t.Dec- Spe&abilis,

Adexamenpublicum modeße dejert S:& K:x M:tis

Alumnus

JACOBUS

O-Gothus _,

• ht Auditorïo Gußaviano Majori,

a.d.XXII.Febr.Anni MDCCVIII.

-mir®'- -n>-îîr®~ 2r&"

UPSALIiE ^.

IrrçprefTa â Joh. H.Vernero ?S:ae R:ae M;tis & Acad.Typographo.

S:/E R:<£ M:tis

MAGN/E FIDEI VIE.O, ET

VERMELANDLE JUDICI

PROVINCIALIiEQUlSSIMO,

Illußrißmo

G

DOMINO BARONI

D.CHRISTIER-

NO BONDE.

Lib4

5&0¥&ft0

l)0lm/ Starbt)/Slmbi)

&c. &c*

Mœcenati Magno.

Illuftriflime D:ne Baro.

1 _fa GnoÇcas,

_hmnïlis qmfo, 'vevecmida, ad quod tnea Mu-

Te adiré

audeat,

pi

Ttimi,

fhtdttijfôciqpte nomine Tibi

dencintii ,

ßgnum,

_inuti

_in¬

génu

fui Tibi oblat

Equidem

ipfa

fmfort is ßbi optimè confia,

faten necejjum habet yfi

ix

guamfartera

laudum AdufageU Abolirais, cujus apud

tes cultum

fibi defcnbendum fum- fit, attigijje. ^Ac proinde ß

gis

reffexens <vel ad ahquem flik

nitorem,

w/ confummatam

omnium hue

fjpe&antium expofltio-

nem, quam

pium

<venerabun-

dum _animum, quo

in

&

defiderium Qveatons omnium

DEl ducitur, mârito

ambigus,

an inter Heliconiadas

çenferi

queat.

Candidium mbilominus

Maecenatis Sui

Judicium, fèf

&

filentio,

efi, lata ex- fpe&at, quoties animo illius fuc-

curnt, quam

humanus, quamquc

beni'volus _erga

Adufas earunique

alumnos

efle foleas

nihil dubi-

tans,

G? ipfa ejus dem fa-

<voris

uoris

particeps fiât.

Et fané

ticere non pote

fi

ßbi

i

gauchi accéder

fi

Tuum reciperetur

Cujus

omnisgenens

dodr

dornt fo*

risque

Qf celebrata,

me

ßbi perfiectum habet,

difficile fit

in

( elaborando hocce

tyyocinium depo- fuit. Hue

accedit décor il-

/<?, conciliare

potis efi

' Nomen Tuum ,

^ Antiquis

non minusi quam

glorlofis Aîajo-

nbus acceptums

& fina

tis

exemplo illufiratum. Refpice igitur Illuftrimme Baro

Aiufiam njultu benigno,

re Êiio

favore confifam _figefuaex-

cidere. At

quid

quod

?nere mihi

nef

efi? Tua enim

]

liberah Domino digna bé¬

néficia

nefieia,,

in älam,

vel

ximèin _cos,, quospetas

ei Juadct proximJ

DEO habere carisfi-

mos, mulüs rétro annis collata ,

tanta

fiunt,

debitis laudibus pradicare

Saltem ittuA

hicnonintermittendum

,fidudmi

illa Atema memoria

confiera de,

CT

fipius optajfi,

digna ha- beatur,

Cœlefie Numen

pro 'Vita

& incolumitate Maece-

natis Suiprecantem

exaudiat, aß feverante illud

iiluitriffimi

Gencrofiflîmi

Nominis Tui

Cuîtorc devotiifinio

Jacobo

Walldorf,

Spe&atœfidei VIR O

Regiorum

Ve£Hgaliumper

Infpedtori Accuratiflîrno

Dn BENEDICTO

»asas»«©/

Nutricio fuo

optimo«

T Anta

funt illa bona

Jftetfatiffime

domo Tua

honeftijßma

nos

gavifus fum,

remunerandis _mihi largitafuijjet,nul-

Iiforte iUud libentius _quam Tibi red- derenn Singula ^, quœ in memori &

gratoanimo apudmefervata minquam obliterabimtur _{, enarrandi mihi heic}

nullits reliåus eft locus. Deum tantum,

ex quotanquamfonte uberrimo _per¬

enni

ermifiuunt omniapidchra & felicia,

exanimo comprecor, velit quœvis ho-

rum in TeTuosqueabundecompenfare!

Infignis

nonfinit, quin aequo animo ^,

loetaque fronte,

atque reverentiœ

figno

ja-

veas.

Spe&atiflxmi

Cultor indcfeflu«

J. w.

Ad

Eruditijfirnurn juvenem

Du. J Â C O B U M

WALLDORFIUM

Amicumfuum intcgerrimum,

Cum de •

CULTU SOLIS

difputaret.

ERgone, Walldorf!, (fes

fia

Deferis Aonidum ^, dotibus emta tuis?

Quid? querulas nefcis voces, autfyer-

nis amctros

Queispremeris, quefius, Tuque tu-

usque labor?

MollifiepeJtnu quem quondamfovimus^

ajunt,

Hocretulit magnis impius hem me- r'ttis!

Suflinuit mflrimmenconveUerePhœbi,

Omnis quem coluit gens pict prifica

Deum.

Pofl

Pofî hac

quid Sanäum ? Majeftas

deorum

Conclamata jacef ;* nomma vana

fiimus.

Turbaris, video, diÛis:

fed

timo-

rem.

Innocuas

mulfit Delhis ipfe

Eftivfotis, ^, Comités,

<?/? criwi-

w/Ö/W, Nofter &

obfequiis,

femper

eriu

DemereJic cultum nobis ^, ut

gloria

crefcat,

2Vö#folwn ingenii eft^,

fed pietatis,

opus.

M.

ïiÇjfhi }Z<£$

"*• ~i* -<* "<•■ -î» -j» -i* ~i* -$*

*£■ ♦$* *tr -»f- *tr *ir Hf*

Nomine In jEfu.

CAPUT PRIMUM.

St fane hic mun¬

dus, à fapientiffimo

acpotentiffimoCre-

atore, tanta concin-

nitate conftruâus,

tanta rerum varietate exornatus _,

tit, quoquo locorum noftros verti-

mus oculos, ftatim ohveniant ea_,, qua? fui admirationem, ^veneratio-

nem, laudem, & a mdrem parere_»

poffint. Non énim ed muta ^rerum natura,

fedundiquacp

csecas infidelium mentes excitavit,

& ad contemplationem ^{rerum fub-}

A limium

limium

divinarumqj; erexit,

tantum prseclara

de fabrica hac di-

vinaproferrent teflimonia;

fed

iam inde concluderent,elTealiquem ejusdem

archite&um,

Deum

fummum, qui cunéia

ha?cce produ-

xit, & convenientifïimè dispofuitij,

quemadmodum

conftitu-

tione eloquenti^ decus Tuilius in

lib: II. de Nat: Deor: colligit:

Quid

cnim, inquit, poteft ejjetam\ ap§rtum>

tamque

perjbicuum

cœlum fusps-

x'mus, cœleftiaque contemplati

fumus,

quam

eße aliquod Numen prœftantif]im&

mentis,quohoec regantur.

Sed de

lo tantum hoc dici non poteft, nec debet,cum reliqua?

mundi

fuâ

elegantiâ

defti-

tuantur. Clamitantcœleftia,accla*

roantmarina, terreüria concinunt, fingula denicß

Opificis

fapien-

tiam _, ipfius bonitati parem,

nobis

proponunt &

commendant. Qu#

quoq;

eft caufta,

hoc uni-

yerfum à LatinisMundus, &

àGr#cis

KécrpoÇ)

I

*

Kwfioq, ornameti nomInibus appel-

lari meruerit.Cumigiturinteromnes

conftet, hune

mundum'prasbere

minibus fpe&aculumjucüdiflimum,

fine judicii cun&atione illorum fen-

tentiae accedere poiïiimus, qui

di-

cunt

ftatuuntque

mana ftudia, maximifaciendam el¬

fe confiderationemnatura , quœ efi

animorum,ingeniorumq; naturale quod-

dam quafipahulum. Erigimur^:elatiores fierividemur: humana dejpicimus: co-

gitantesquefitpera, atque cœleftia, hœc noflra, ^ut exïgua

èv

mus. a) Nam& hoc ipfoagunt mor-

tales, quod fuo Creatori perplacet, qui illis non, ut reliquis ratione «Se intelligentia carentibus animalibus,

pronum 5c in terram fpeélans cor¬

pus; fed ftatum ereåum,fublimem vultum dédit; ex humo iublevavit,

& ad artificii fui contemplationeim neutiquam vero cultum,erexit, de

quo pulchrè canitPoëta: h)

à) Cl^cer: Acad: gguœft: IV._p.jq. b) Ovidl

Met^am:I.v. So.

4

Pron a cumfielient animaita ceteraterram'7

Os hominifublimc dédit: cœlumque tueri Jujfit, af erellos ad fidera tollere vultus.

Sed in ^re omnium clariffima,rnini- mè opus eft prolixitate.

Quienim

hoc non viderit, i's certe mihi vi- detur,omne fua? vitae tempus,cum

talpis in terrx cavernis

Iatj^aUê—»•

Ha?cce etiam fuêre, quœ me per-

moverunt _, ad qualemcunque

de_>

Cultu Solis confcribendamDiiïer- tationem, utnobiliffimihujus

Side-

.ris nai:uram,& admirandas virtutes inveftigarem; eosque vanitatis ac

falfitatis redarguerem,qui

indignis

modis, rem nullo prorfus honore-»

divino dignam,adeo

extulêre,

illam in throno DEI collocarint_..

Cum verb me non fugiat,

quàm-»

corufcus fit nofter Sol» quàmque-*

Facile oculorum aciem perftringat,

praefertim fi

obtutu dé¬

fisus in ^eo hcErere

tepofTe

Soletiamccecat : contrafi tenderepergas-t uti- c) Hb:IV,_{p. 455»}

utililïïmum mihi elfe reor, corpo-

?i

reurn oculum ita in creatum SoJem

"

intendere, ut alterum, iive mentis,

in Solem Juftitias JESUM CHRI¬

STUM femper directum

habeam.,,

qui omnia noflra opera,

hosquej*

pueriles conatus fortunet, quique

omnem,qu<s nunc obduÏÏA tuentî

Mortalesdoebetatpi/9//,mihi, & humida cir~

Caligat nubem, d) ^{~ - -} (cum

erîpiat, ut illud ^Poëtas hue applica-

re liceat.

SOI

quo

nihil excellentes, itL_»

ita di&us eft Tullio e) velquia, folus ex omnibusfiàeribus eft tantusy velquia, ^cum est exortus,

obfcuratis

omnibusfolus apparet. Gneci eum_.

HXiov appellant, quod nomen ex Hebraîorum vel Sk Deo,vel, ut_^

aliis

placet^nn

funt. In fermone Hebraso pluribus gaudet nominibus, qux partim., ipfius nâturam ^atque fubftantiam.^

A 3 partim

d) Virg: JEn; II.v. 605, e) deNdt;Deori

ILp. zio.

6

partim etiam

publicum

rninifterium explicant. Fa&useft

die quarto creationis, ut mundum illuftraret, dierum ac no&ium vi- ciffitudines alternaret, ^annos _quocp

& tempora discriminaret, ^ut de eo fcribit Mofes Gen. I. v. 14. ^,Taceo hîc Poëtarum commenta de Sole.», quomodo ortum fuum habuerit_j.

Quod fi vero inPhilofophorumca- ftra defcenderem, exploraturus

il-

lorum hac fuper re mentem, tum haud dubiè audirem eos fuo pro captu ita différentes : Solem tunc

exortum effe,cum moles indigefta

fe movere inciperet, & Materia Se-

cundi Elementi affidua attritione-»

produceretMateriamPrimi Eleme- ti, qua?, occupatis anguftis fpatiis,

inter fphaericas particulas

Secundi

Elementi reliais , compofuit

ibi

fluidifli-

ma, & inter alia fulgentiffimum-.

quoque Solem. Porro, finaturam feu fubftantiam Solisfpe&emus,eft

illa

7 illa

plané

<juod

ho-

dierni,faltem alicujus

nominisPhi-

* lofophi, contra

quosdam

folidum

runt,afTerunt & propugnant»

Et^

fané Solem efTe

igneum,fatisfuper-

que conftare arbitror ex

ipfius lu-

mine uftoriaque vi, qua?

proprio

funtignisflamm^que,rci omnium fupra terram

nobiliffimae

fluidif-

fimas. Si enim Sol effet corpus ali- quod folidum, aut fjcötyog

Mmpog

debili tantum lumine tin&us ,

qui

inter-

vallo fejun&us, inferiorem

hunc

mundum illuminare & tepefacere

?

Unde neceffario fequitur^, eum

effe

Oceanum igneum,qui fuum

lumen

&caloremasqualiterquaquavorfum

ad loca fenfibus humanis infinita__a diffimdit. Dixi a?qualiter: quia fi¬

gura

ejus

exa&é

tunda, non habens in fe quicquam afperitatis, aut

offenfionis, denique

nihil angulis anfraâibusq; incifum,

nihil

8

nihil eminens, nihil

lacunofum,/)

nulla ornatior _, nulla infatiabiliorL.

pra^ftantiorque ^ne excogitari qui-

dem poteft,) etiamRegiusvates in elegantiflimo hymno indicat, ubi

cum fponforomnium oculos in fe convertenti, aflimilat: quis enim»»

- -

nonfiupeat ^{- -}

9 - m ane caflris prodeuntem Quum rutilo videt ^axe Solem?

Sive ille eoisfluäibus exferit

Vultus decoros,fftonfits uti ^novus

Auro refdgens,gemmeaque

Temporaeonß)icutis Corona:

Seit quumjugacemprœcip'ttans diem

Curru citato tempora dividit, Artusque viresepte hnpetumque

Centimano■

ßmflis

EtPlato adeo pulchritudinem Solis

veneratus eit, ut eum ipfius

Boni

conCpi- f) Cir: deNat. Bear. II. Ith. g) EuçhWi

parœph. in Pf.XIX.

... *

M

9

inhoctempio mundano ab ipfoDeo pofitam. Corpora lucida continent plerumque in fe plus pretii, plusq;

venuftatis ;at certequid clarius pu- riusve Sole , cujus admirabilis can- dor omnes terra? ignés longé exfu-

perat, quippe qui in unum globum

collati, immenfö mundo tam longé

iatèque

collucerent. Qua _quocp

eft caufTa,

cur Poeta Soli aternum & omnia

cernentem oculumaflignaverint__,,

ut in hymnis antiquiiïimus Poéta-

rumOrpheusde ipfo canit,ut

refert

CahRhod üb:_24.cap: 14.

KAftÖi iJuzxa&g, 7çctv$sp%sç eypv cddviov

0[ÂpLCt

Tflau _{XfJcœuyyç,vâsçtuv-,}xçdviov <p«iç«

Cui concinit Nafo h)

Qmnïaqui video, per'quemvidet

omnia

Mundi oculus. (iellus Atque cum hic de fummaSolis ve- nufta-

k) Mctam. IF.v.zz6+

10

nuftate agitur, nonprêtermittenda

eft illa ratio, quae ab Apollinis for¬

majuvenili, ad demonftrandamSo- ' Iis pulchritudinetn, defumi folet-,.

Hunc, contra quam omnibus aliis

evenit, putarunt veteres nullo

vel

labore vel tempore fenefcere,

fed

effe, 6c porpetub manere xotkov

ml

vsov; quia Sol femper novus 6c in-

defeflus vaftiflimum ccelum per- currit. Pari quoque ratione

Phœ-

bo varia formofitatis 6c elegantiae cognomina indiderunt ^> ut, cum^

illum mSœçov, Åayjrpov, àyvov,

à\d-

avjov, _xfUMXouyv appellarint,

qui-

bus epithetis nihil aliud

intende*

runt, quam Solem eiïe

fpeciofifli-

mum mundi afpe&abilis corpus,

6c

lucidum cœli decus,

Sljenjtôrfte tljer tblattbar ti;^{c it}tvt©olatfalla/

Ittts fa liujltgt atbet mebcrqrcecfer alla /

©al;avitgt at bet fatt ittebinga orb berbmmaé;

©afrort at bet ej fattt ntåra fanfar rommaé:

0aunbcrfamt af fraff/ få fftbtttaf fårg ocf)ftrtjntor

%t jag mrb all mût fut häl barnslig ti)er rmrimar.

lit Poéta ingeniofiis fignavit

i), U-

bi

i) Q5ut>3 25(3ercf oelj p> m. tji.

bi quidem mentem Ciceronis & a- liorum do&orum

optimè

ftatuentium magnitudinem Solis

nonre<ftè â nobis percipi; idque_>

propter fummam qine eft inter il-

lum & _nos, diftantiam. Nullum-,

tarnen dubium eft, quinSol fit ad-

modum _magnus, terra noftrâ lon¬

ge grandior; cum & fummi Ma- thematici, hoc in negotio, ad no- ftram fententiam accédant, dicen- tes, 140 globos terrenos inunarru

ftammam congeftos, vix fufficere pofte adconftituendum _corpus,So-

lemmagnitudineex^quans;

utnon dubitent affirmare, ad hoc tequiri 38000 taies. Rohaultii ^o- pinioeft, Solem ₄₃₄ vicibus glo-

D0 terraqueo elle majorem. Ex quo cernimus, _quanta incertitudi-

ne laboret do<ftrina de magnitudi-

ne Solis. Veteres hunc nodum i- ta exfolverunt, ^ut dixerint terrain ad magnitudinem circi, _{per quem}

12

Sol volvitur, pun&i modum

obti-

nere ; quemadmodum de hoc a-

pud Macrobium k) & Ciceronem l) plura legi poiïimt. Nec minori

carent difficultate, quse de maxima

& captum humanumexcedentiSo¬

lis velocitatedilTeri folent, Etcer-

tum quidem eft, fi Solem uterran-

temconfideremus,velociflimocur- fu longé exfuperare globos

è

mentis vi pulveris pyrii explofos.

Quod minime negandum eft, fi co- gitare velimus, quam vaftum fpa-

tiurn, ab ortu in occafum uno die

conficiat. Terraqueusglobus pro- fe<fto noneft _parvus; abeo tamen,

immane quantum diftat Sol,

unde

efficitur,illum circum, quemquo- tidie dimetitur , oportere

efte

menfa? magnitudinislatitudinisque.

Hoc itaque cum incredibile vifum

fitmultis veterumpariter acrecen-

tiorum Philofophis, Solem in me- dio mundi collocarunt, & terram~.

circa j

i)Som, Scip.^c.XVI, l)Tufi. I.p. 173•

circa eum verti pufarutQuam qui-

dem controverfiam hic miflam fa-

"

cimus , adducentes duntaxat iilud

Oveni Lib.I. Ep. 14.ad Gilbertum:

Starenegastcrram} nobis miraculanarras:

H<eccumfcribebas inrateforfaneras.

Verum nofter Sol,non eft tantum pulcherrimus _atque maximus;

fed

etiam utiliflimus mundi mini{ler_,3 qui variis iisque excellentibusmu-

neribusfungitur,utnaturaliummy- fta Plinius m) fuo fuffragio attefta-

tur: Solfertur

amplijfima magnitudi-

v

ne ac poteßate : ?iec temporum

modo

terrarunique,

fed

etiam ipfo¬

rum cœlique reâor. Hic

lucem

rebus mimßrat ^, aufertque tene- bras:.hic reliqua Jydera

occultât

hic

vicestemporum, annumquejemperre¬

najeentern^, ex ufu naturœ temperat:

hic cœlitriftitiam discuiit; atque etiam

humant nubila animiferenat: hicfl¬

um lumen ceteris quoque (yderibusjœ-

nerat. Prœclarus, eximïiis, omniain- tuens^

m) Hiß.Kat. &M.Lib. ILc. VI.

*4

tuens. Nos infigniores Solis utili-

tates confideraturi, primo loco vi- vificam qualitatem calorem poni-

mus, quem exigneaftrali inregio-

nem ^theream diffundit. Eftque

ille huic mundo adeö neceflarius,

ut nulla? _res, fine illo, in vigoreSc

falvo ftaturerum, diu _permanere

pollint; quod horaria eclipfis fatis demonflrat, _quam fsepè maxima__»

rerum immutatio confequitur. Si

illud in eclipfi, quid tum demum fieret, fi naturalis Solis calorême- dio tolleretur ?

profe&ö

& extin&oeo, continuo intereunt.

Unde nec homines, nec reliquaa-

nimantia & planta, earumque

fe-

mina, _qua? terra concipit & gene¬

rat, fine temperatione caloris{ola¬

ris oriri vel augefcere

pofiiint_».

Hane _{fuam vim} pra?cipue exferit-» ⁽

hocutiliffimumfidus,temporever-

-A

nali

15 nali & aeftivali, cum propiori ac- ceflu totius terrasfaciemamœnam

vernantemque reddit, atque ani-

malia in mutua gaudia, inque ve-

nereos complexus

inducit:

Ver adcofrondi nemorum,verutile fybis^:

Veratumentterra-) &genitalia feminap\o*

fcunt.

Aviatum refonant avibusz/irgulta eanoris:

Etveneremcertisrepctuntarmenta diebus.

Parturit almus äger: Zephyrique tepenti-

busauris

Laxant arv aßnus : fuperattener omnibus

humor l

Inque novos foies audent fegramina tuto Credere î necmctuit furgenres pampings

aufiros,

Aut aüum ccelomagni'sAquilonibusimbrem:

Sedtrudit_gemmas, frondesexplicat ^o-

mnes.

Etquiatemperatus Solis calormor- borum fuga eft, ideö fuo Apollini

medendi poteftatem tribueruntve-

teres, in cujus beneficii ^memori-

am

//) Georg. II)V.32p.feqq.

16

am ac fignum, ipfiusIimulacrama¬

nu dextra Gratias geftabant, tefte

Macrobio. o ) Qua; quoq; eftcauf-

fa , cur Solem Minerva? filium fin-

. xerint; quia

ejuscalorquodammo-

do caufla ten?peramenti corporei

eft> quod plerumque ingenia mo¬

res^ hominum fequuntur.

Quod

vero hic calor, in tantum quolibet

anno variet, in caufla eft Sol ipfe,

qui in altum & fuperiora figna Zo-

diacifcandens, hemifphasrium no- ftrum incendit; demittens verofe,

8c recedens adauftrum, fic {enflm calorem nobis fubtrahit, donecite- rumadfignum Capricorni

reducfl9,

»oscumprimis Septetrionales,

ferè

omnis beneficio caloris privat.

Si

porro lumen Solis, quo navja 7roieX oYjXà pmepà,

confideremus,

mo non viderit illud efle ^rem pla¬

né divinam , 8c pneftantiflimum

donum DEI, fine _quo, omnia hor-

rendis tenebris involuta jacerent ;

\ cum

e) Lib,/. Satur* c* XFIL

*7

cum neque terra ^, neque planetx

per fe aliquid cotineant luminis,

* nifi id accipiant à cœlo Soleque_».

Tenebras fugimus, & atrâ no&e«»

exhorrefcimus_{; at}coriitriftitiâ dis- pulfâ ^, & almå luce iterum terris

redditâ _, cun&is ingens fub-

oritur gaudium. Re&è igitur, a-

pud Zachariam p) dicitur nnp*

feujucundum & pretiofum lumen.

Quamtriftisrerumfuit faciès,cum

Unus erat toto Natura vultus in orbe,

Quem dixére Chaos j rudis indigefiaqut

moles:

Nec quicquanty nifi pondus iners: congefia-•

que eodem

Nonbenejunftarum difcordia femina reru.

Nullusadhucmundopnebebat luminaTitan:

'

ut fcribit Nafo q) antequam lux primigenia iftam vXyjv conveftiret}

Hoc optimè pervidens fons

lumi¬

nis DËus, ftrenam hanc excellen- tena, optimam, ac faluberrimam^

primo Macrocofmifeminariodona- vit, babntcfj baé mm inn oie

tuùfte

p B unb

f)f.XIV.p.6. q) Matarn,likLv. 6.fieqf*

i8

iiîiî> tett? (Srbc gejfct#t

af£

mit ettirm jtctlîdjcn

Mkittl lsa§

eût yiTifmnj ©lanfc nn'o @c|)cm gc*

f)tibt! ut virfummus Dannhaverus

r) löquittir* NecDEus, qui

(pwç

sçl s ) & obfçurati noflri intelle-

âus Sol, fe ^cum lumirie comparaf-

fet, nifi ici haberet longé

carifîî-

mum, & hominibus ad exemplum

fui opera

luciscommendaffet. Mul-

ta quoque de

admiranda lüminis

natura dïci pofTent, qua?

angufta?

ha? pagina nunc non capiunt, nec

eo,quo nos collineamus

fpe&ant.

Eftdenicg

dux

dominus

porum, quod fuâ invocatione

de-

claravit Virgilius t) _j

- - - Vos ^o clarijfima

munài !

Ltimimajabentemcœlo^qnœ ducïtisanm Liber _&aima Ceres.

Tempora cœli Sciisque motunu¬

méraires &dimetimur; qua?

utili-

tas adeo infignis eft, ut fine

illa-»,

mundus non effet mundus,fedme¬

ra #■

y) Hdglol* Feft,p. zog. -0 S-

$) Georg. i. v.J.feqq

raconfufio. Diftin&iotemporum,If

. in omni vita; genere

perquåm

ceiïariaeft,nonimperans,non obe- ediens, non do<ftus,non

plebejus,

nonmas, non femina eâ carere po- teft, fi fua negotia féliciter expedi-

re velit. Hoc bonum, mundo Sol, duplici fua converûone pneftatL.,:

oriens enim 5c occidens, diem ^no-

ftemqueconficit:

do accedens, tum autem recedens, binas in fingulis annis reverfiones, ab _{extremo contrarias} facit : qua-

rum intervallo, tum quafi triftitia quaedam contrahit _terram, tum vi- ciffim latificat, ut cum cœlo hila-

rata videatur //). Atque recipro- cp

ifto

nunc iterum in illos terrarum tra-

<ftus

dijfundatur,

Verum quidem eft, populos

polis

B2

fubje-

u) Ocer.Ub.II.de Nat, D«

\o

fubje&os interdum

inclementiori

çoejo divexari ; fed eos natale fo-

lum induravit, & magnacopia

pel-

lium frigoris

arcendi

triarrijcum

pinguiffirnis campis,for-

taflis ^non commutarent. Itabeni-

gniffimus DEus,

his

ptimè profpexit, largiedo illis

animum fuajforte contentum;

fed

etiam univerfo terrarum orbi be-

nèconfuluit, conftituendofontenu ^t frigoris

fub

indetoti

terrä diffundit, ad

temperandum-».

a?ftumSolarem,necomburatomnia,

& penitusconfumataqueum

humo-

rem, rerum generationi &

confer-

vationi multum infervientem. Sed ⁱ

video me nonpoiïe, omnes prasro- gativas

elegantiflimi

utiliflimi

Solis excutere _;prius tarnen,

quàm

iînem huic traélationi _imponam-»»

adferrejuvabit

eruditiflimiHeinfib')

car*/ i

p)Da».Hei»f.Poëm< Juve»$.S5z*

21

«armen _, quo

plerascg Solis

tutes complexus eil, dum ita canit:

Auriga Iuris, ignei

poli

for,

Metator athera, _temperator horarum9

Aviminifler, circulâtor aUrne ^, Luftrator orbis,

dijfipator umbrarum\

Currusperemis igneaque

quadriga

Franatoringens, qui diem

vehis

Unde pateß, Deuiîî, Solem rebus

humanis clariffimum ac fingulare iumen, in argumentum fuae unica?

majeftatis, accendiße.

CAPUT SECUNDUM.

IN

^priori

^membro

hujus difputa«

mus. Succedit ^nunc alterurh,quod

aget de ipßus cultu atque

honore

indebito _{, quem cxcx} nationes

ei, inde ab antiquiffimis

mundi

temporibus ^, detulerunt, 5c mültis

inlocis _etiamnum deferunt. Iti_*

quem errorem , homines â DEO

yero

22

vero averfi, naturali quadam pro- cMvitate ad mala, facile incidere_j potuerunt. Nam, etfi DEum in '

fuo opereelucentem viderunt;eum tarnen, ut in fe eft, non compre-

henderunt, ^nec ad invifibilemejus Majeftatem ac gloriam, propter furnmam intelle&us fui caecitatem,

pertingere valuerunt. Verum in

operum divinorum, in primis So¬

lis _, quo nihil fenfibus humanis

vel

ne bereutes, naturam tandem,in-

felici incepto & confilio, pro natu¬

rs auétore, amplexi &

venerati

funt. Atque de corrupta natura humana, nullum efle poilit

dubi-

um, quin tanquam malus fornes

vel fons impurus, ex quo

turbida?

& malè olentes aqua? émanant, principium hujus malifuerit,

do-

nec infana hominum cupido

So-

lem venerandi, longiusque â

DEO

fanfto recedendi > hane novamfu- ^{^}

2*

perftitionera, quam

alias idolola-

triaiii appellamös,

induxifTet. Sed

- nec diabolus, hoftis generis huma-

ni, cui oppugnäti

difficile eft reft-

ftere,ulli _operas aut

occafioni

divina-

rum inhanefraudem illiceret,ani- masque eorum illaquearet.

Fie-

ri enim non poteft, ut is, qui

maximo ftudio in pernicienu#

hominum fertur , tam aptam_.

occafionem eos perdendi,

ê

bus fibi elabi patiatur.

Conjunxit

* itaque fe cum errantibus in tene¬

bris, nihil

sequè

faciens vi-

aliquo

modo, auferretâ Creatore fuo,ut

pronuminearriperent corpora cœ- leftia, Solem , Lunam ac Stellas

ceteras, quorum vis ^,

major

il-

luftrior eft fublunari ac terrensu Solem quidem ideo maximo hono¬

repro(equebantur,quodisintercce- leftia corpora eminet^ examine e- niminftitutOj facile

deprehende-

runt

24

runt nullam rem

yifîbiîem

hocce univerfo reperiri, qua?natu¬

rapradftantia, elegantia atque uti-

litate pofTet cum eo conferri, ex

quo, talem fecilfevidentur eonclu- fionem: is omnino efl nofler De-

us_, in _{quo tam} multa divinitatis veftigia lucent ; & ex quo, tot tantaque eommoda, in homines&

penitns ^res eun&as redundant.

Qua? falla argumentatio, omnem modum & limites julios excedit.

Alias notiffimum eft, naturam re-

rum manu quali ducere ^nos ad DEum, ut quivis non indiligens

mundi afpe&abilis contemplator, poflit pereum pervenire ^, faltem

ad aliqualem, divini Numinis co-

gnitionem. Soient

enimejusmodi

quam aperiantnr iis, auxiliurraquc feratur, datolumine Verbi laluta- ris & efficacis, per quodin adyta

J

a?ter-

25

stterna? veritatis introrrfittuntur.

At eâ gratiâ, & beneficio omnium

maximo privarunt fe cultores So¬

lis ipfi ^, dum adeo négligentes

fuêre in confervanda vera religio-

ne, quam quafi per manus

majo¬

rum traditamacceperanr; at eele-

res in redpienda,feduli in propa¬

ganda falfa, qua mfuâfibi induftriâ

finxerant. Conftat enim ex vete¬

rum monimentis, cultum religio-

fum Solis , non adeo muftis fèculis poft diluvium, velut devaftans quoddam incendium

miferandamcg

luem5 ^tam longe latèque fe

diffu-

pore habitatas corriperet. Cete-

, dum _ego circa initia 8c anti- quitatem cultus Solaris occupor,

öatimab i-nitio, necefîéhabeo cum fervo Terentiano d) fateri, me duram provinciam

cepifTe,&onus

humeris invälidis impar impcfuif fe, idque-ob fummum diffenfum ^,

quem d) Terent.Pborm, AB,^t,Scen, u.

26

quem'de

eruditos depre-

hendo. Ac

proinde

fatisfacere nequeam ; tamen cui- piam fortaflxs

haud difplicebo, fi

do&orum (entendis,

detur, reli&o ^, â^mea opinione

ab-

horrentibus, libero judicio. De

temporibus antediluvianîs

magtioperè nunc follicitus fum ; quamquatn cum Schola

Rabbinica

haud diffitear, etiam tune cultum

corporum cœleftium ac

proinde

Solis, in ufu fuifTe, ut R. Majmo*

nidesb) fentit: temporibus Enosgra-

vijfime hommes errarwit. Hic autem

fuit

Qaanâoquidem in- quiebemt,

acSpbœ-

ras iflas adregendum mundum ^, &c>

merito profeâo laudemus easatqueex- tollamus, & honoremils impertiamur.

Non quidem credibile eft, EnO'

fum virum fmgulariter pium ac devotum, in illorum numéro fuiP

% b) De îdoloi, cAg% /.

*7 fe _, qui idola

coluerunt

fuo

occafionem aliis,

y tam graviter peccandi, cum

is fe

ftrenuè impietati, fua œtate ^,

in-

gravefcenti oppofueriù, in cœtu publico, Nomen

Jehovse fedulö

prasdicando, Gen. IV. 26.

Sed.vel

Cainitas, vel alios quoscunque

de--

mum profanos homines,

cultum

aftrorum invexiiTe , carere omni

I dubio exiftimo. Caufla

.ifti mortalium.antiquiflxmi

ad

lem deflexerint, non alia fuit,

I

quod vidèrent fe ejusbene-

ficiis maximè juvari, quod omnes ad colendum Solem impulit,ut in-

nuere videntur verba R. L. Bern.*

I Gerfon in Deut IV. ^{v. t}9. tdïh .nrfas nnr rnAiyö "o n^nn mm

Sed de remotiffimis antediluvianis feculis, tacente fcriptura, plura_»

fcribere fuperfedeo, progrediensad

poftdiluviana.

decus immortale b. m. Rudbec- kiusic) multus eft in eo , cultum c) Atlant. Tom.II._{cAp. j.} Solis

28

Solis ab Hyperboreis primum ih-

ventum efle: idprobans cummul-

tis aliis argumentis, tum vel maxi¬

me ex annuo Solis motu recipro-

eo,quo vaidè nouabile dierum in-

•crementum ac decrementurn, in_»

noftro feptentrione efficit. Hinc antiquiffimi Sviones occafionem

fibi fumferunt, varias de Sole ^con-

fingendi fabulas, & _pro

ejusdem

abitu redituque vel lu&um vel lse-

titiam conteftandi _; quce

fufè

&antur inopereAtlantico. Atalii»

itidem _magna* eruditionis viri, ut La&antius, Ger. Vollius, Rhodi-

ginus,itemq$

alii,dedu-

cendum putan t cultum Solisidolo- lätrlcum, non â Japetis , fed âma-

ledi&o Noë filio Chamo, ejusque

ofleris Arabiam, iEgyptum ^,

Li-

yam, terramque Chanaan inco-

lentibus. Tantascomponerelites,

non quidem in ^mea fitum eftpote- ftate; minimè tarnen vellem, ma¬

jores noftros tanti mali au&ores

ex-