S P E CIMEN GR ADUALE ^ '
D E
M O T I B U S L I T U R G I C I S
I N S V E C I A ,
■■ r
-
C U J U S P A R T E M P O S T E R I O R E M , A B A M F L . V A C . P H IL O S . A D P R O B A T A M ,
M O D E R A N T E
Mm. E R I CO
H I S T O R. PROFESS. REG. ET ORD.
S. R. S. M.
PUBLICE EXAMINANDAM P R O P O N I T
C A R O L U S N O R B E R G ,
D A L E K A R L U S .
I N A U D I T . G U S T . M A J . D . X X X I M A J I MD C C X X X V H I . H. A. M. S.
U P S A L I Æ ,
LI TTERIS D I R E C T . J q H A N . E d M A N .
D E
M OTIBUS LITURGICIS IN SVECIA.
p. i i .
§. vin.
P e r o p p o r t u n e his novis tumultibus pefte ereptus Ar*
chiepifcopus Laurentius Petri Gothus, d. 12 Febr. 1579,, l e d e rn per quadriennium vacuam fecit. Deftinaverat -ei
d e m Pontifex Romanus ultimorum Archiepifcoporum Ca
t h o l ic o r u m in Svecia, Johannis & 0 lai Magnorum, de fra
t re N e p o t e m , Magnum Laurentii Skenningenlis Confulis .filium i led qui Presbyter Monafterii Wadftenenfis obiit 1S95- M. Abra hamus Andre æ Angerniannus jam in Alan- d i a m r e le ga ba tur, ubi poftquam Paftor fadus esfet Eccle- licc Salt vik , Aboæ in vincula conje£tus. Ponto De la G a rJ te , ex expeditione bellica in Rusfiam reduci, inno
tui t , & causfam fuam eo cum fuccesfu probavit, ut .fe
c u m in Alandiam retulerit; mox aurem, Clerici cqjus- d a m Aboënfis confiliis motuSj carceri reddiderit. Ex eo f ug a maritima elapfus eft primo Svartfjoam, unde Regi
n a m Viduam C A T H A R I N A M S TEN BOCK Srrômshol- m væ adire cogitabar ; cum vero illam ibi non esfe anim
a d v e r te ret , in Sudermanniam ad Ducem C A ROLUM conlugiir. Ar mata manu illum inde eripere voluit Rex , nili disfvafisfer De la Gardie , quamobrem una cum Pro
les lore Petro Jonœ , qui cuftodia Stockholmiæ evaferat d. 29 Sept. 1581, navim confcendit, & ad Hammarhus
& Ljufekil in No rvegia , inde vero in Germaniam abiit 1 5 8 2 , commendatus a Duce Sorori ELISABETHÆ Me-
C ga-
galopolitatræ Principi. Ibi per XI & quod e x c u r r e b a t a n n o r u m f p a t i u m , ufque dum Archiepifc opus Upfalienfis in Concilio 1593 e l i g er et u r , co mmo rat us eft Lu bec æ &
H a m b u r g i , atque plura edidit ' inf ignem ftili a c ri mo n ia m praeferentia a nt i -L it h ur g ic a fcripta. Petrus aut em J o n a cum Duce C A R O L O e G e r m a n i a r e v e r f u s , p r i m u m P a ftor occidentalis Ecclefiæ N y c o p i æ dein Epi fcopus Stre- gnefenfis eft conftitutus. Plurimis v er o aliis eadem ratione afylum praebuit politica fane, non minus quam Religiofa C A R O L I pietas atque prudentia. Mag. M artinus Olavi Epifcopus Li ncopenfts, N y c o p e n l i u m ad occidentem fa- ftus eft Paftor. Filius ejus Mag. Olavus M a rtin i, dein A r c h i e p i f c o p u s , Re<ftor Scholae ibidem. Mag. Henricus Gadolenus Paftor Fogdoenfis. D. Petrus E r ic i, Diaconus Stockhol mienfis, Pallor in Ytterfela. Filius ejus, Mag.
Nicolaus, Paftor in Mållöfa. D. Gudmundus Petrejus Sal- norpiuSy antea Paftor in Såby Smolandiæ & Laurentii Rai- mundi Pa ft oris T ur i n g e n li s focer , p r i m u m C o n - R e & o r Scholæ N y c o p i æ , dein Paftor in Y tt e r f e l a , tandem in A k e r , & Arcbipræpofirus, M. Johannes SaUmontanus , Re£tor Scholæ Enecopenfis , Duci a facri s eft conftitutus.
M . Olavus L u t h , ante novas hafce turb as placide o b dormivit.
§. IX.
Licet multum in Svecia verfari Pcsfevin o non per- r nif er it, qua alibi cu mul abat ur , negotioru m moles ; num- quam tamen & nullibi depofuisfe r e r um Svecicarum c u r a m , do cu me nt o #tint illius opera edita anno 1595 in Folio. A Spegelio erjam , in appendice ad Hiftcri am Ec- clefiafticam, tria habemus edita m o n u m e n t a , quae an. 1580 Posfevinus Sveciae ufui deftinavir, unum Regi d i c ar u m, ut in grariam v i & o r i æ , q u a m de Muf cov it is , per vittri-
<i a De la G ardii arma , r e p o r t a v e r a t , non alios, quam Pon-
ti fiicios, Principi juventutis permitteret facerdotes aufcul- tarr i; alterum viris illufhibus, ut Regi perfvaderent, fa- craim cum Regina cwxfrv adire, die Jovis poft diem je- jumii qu at uo r te m p o rum , quo iliis præfentibus unius ho- ruliæ fpatio h unc a£fum ipfe abfolvere voluit. Commu
n i o n e m fub utraque fe a Pontifice procuraturum fpon-»
det t!, varia que de propagando in Svecia Catholicifmo comfilia proponit. O & o facerdotes eidem addi&os, in- qute his un um S c o tu m , in Svecia numerari perhibet.
Duio tresve Svecos, tres vel quatuor Saxones, vel Islan- dos? fe quam primum misfurum dicit. Secum jam extu
lit «grammaticam Svecicam , ad cujus præcepra in Collegio Roimæ G e r m a n i c o , vel æde f. Birgitten linguam juvenes addlifcerent , qui misfam celebrare , parrumque feripta fveitice verfa populo prælegere faltim valerent. Hac ra
t i o n e intra annu m cum dimidio L. presbyteros Catholi
cos in Svecia adfuturos fperabat. Tertium datum eft Ste- g e b u r g i in OftroGothia, d. 9 Aug. cum navi in Germa
n i a m erat trajecturus, Ho^enfkildo B jelke, cui literas fum- mi Pontificis transmittit £). Studium ejus in p rom oven
da »Catholica fide collaudat, atque ne liberi Luther i Cathe- c h i s m u m p e r d ife an t, hortatur; promittit infuper peftem , quae jam Sveciam infeltabat brevi cesfaturam , li conta
g i u m L u th er an æ hærefeos primum tolleretur. Circa idem f e r e tempus Roflochienfis Theologus, David Chytrœus, de «orthodoxia Sveciæ multum follicitus , bina exemplaria or ationis a fe habitæ de itatu Ecclefiarum Grucciæ & A-
C 2 iiae , '
g ) B in* GREGORII X III ad Bjclkiunt dates epiftolas hebe m u s , al
t e ra m d. 1 6 Jul. 1 5 7 8 , alteram d. 15; Mart. 15 8 ï , quarum utromque ediditr. I. c. Spegel. B rabeum monitis Posfevitii poruisfe, documento e ft, q u o d bini ejus filii, Ericus & G ußavus, Romana amplexi fuerint fncro, in i i s q u e exules mortui fint. H o g m /k iU i Bielke nutem litterae nd Nicolflupi G yh len ßierna , qua? exftant ap. v. Dnlin Tom . III. p. 1 21 , data Jß Jul.
1 5 8 0 , majorem ejus circumfpe&ionem tellari videntur.
fiæ, Africae, H n n g a r i æ & B ohemias hue t r a n s m i f i t , q u o r u m alterum R. J O H A N N I , alterum v ir o c u i d a m îH u- llri del tinaver at; fed ucrum que per veni t in m a n u s P o sjc- vini , q u i , in Literis ad Cb ytrœum Sregeburgi e t i a m d a tis, eum a confcribendis de Religione op er ib us d e h o r t a ri conatus ell ; cum vero id fr ultra esfe-r, R e f u t a t i o n e m refponiionis Dav. Cbytrœi an. 1584 c onf cr i pl it , r e g i q u e dedicavit. Multa h æ c , inter opera Posf evini e d i t a , c o n t i
n e t , de zelo J O H A N N I S r e l i g i o f o , praefertim p. 1 21.
ex quibus p r o ba r e a n n i ti t ur , illum dudum P o n t i f i c i o r u m facra amplexum fuisfe , neq ue ideo ad aliud il.o r u m g e nus allici debere. Vaiuisfe etiam hanc Posfevin i .in a n i m o Regis refutandi Cbytrcei o p e r a m , d o cu m en to f un t hui us literæ ad Secretarium Regiu m hr i cum M uttbiæ A) , q ui bu s fuos labores Regi difplicuisf e quer it ur , feque ad r e c o n c i liandum libi ejus animum C hr on ic on Svecanum a d g r e s f u - r u m dicit. Magis erjam opera Cbytrai H i ll orica R e g i ar- rilisfe manifellum ell ex e o , quod an. 1585 S e c re t a ri e s Regius Olaus Svercberi Roll ochium m i t t e b a t u r , r e g i a ei oblaturus m u n e r a , p r o p t e r e a , quæ C h r o n i c o fuo d e Sve - cia inferuerat. Cr ebr a etjam fibi fublidia a R e g n i S en a
tore Erico Spurre ex per i it l iteris, qu ar um nonnullae e di
tas a Celfio in Monument is.
§. X.
Interea Posfevinus an. 1581 in Rusfiam a bl egab at ur , pacis int er J O H Â N . BASIL TDEM II. M ui c o v i æ D u c e m , atque S T E P H A N U M B A T H O R E U M Re ge m Pol oni æ Mediat or futurus fimulque R eligionis Catholicae i n vallo hoc
h~) E rictts M n tth irt K û rn itiz cîe N o r a , Afp vik & A l m b y filiam A n - d r tit S ig f u d i Rillauih & Ar c h i ep i f co p i L au ren tii P e tr i G oth i d e forore neptem Ceci lia tu u x o r e m duxeiar. Catholic.x addichis fidei obiit d. 13 A u g .
1 5 9 9 . v, de eo v . S tie r n ma n , Hôfd. M , p. 30 .
hoc i m p e r io promoturus propagationem. Scripfir heic c o m t m e n tario s de rebus Mufcoviricis ad Pontificem G R E G O R l l U M X I I I , qui maxime Religionem fpedfanr. ln his mut em p. 63. occurrunt litteræ ejus ad Regem JO- H A Î N N E M , datæ Pleficoviæ d. 20 O d i 1581 ? quibus o- per at m fuam off ert , ad conciliandam eadem occatione in»
ter Riusfos Svecosque amicitiam , quæ tamen frullanea fuit, cum n euter eorum imperantium Legatos mittere vellet, ncc (Cbriflopbonts Id'arfevicius, quem Posfeviuus nomine Re
gis S v e c i æ adfuturum opta ver at, advenirer. Pacta- fiunt Rusfiiam inter & Poloniam decennales induciæ Zapolfchi d. ifi Jun. 1582, Sveciæ ne quidem fada mentione. C i r ca idiem fere tempus conficriplisfie vero fi mile eft Refpoti•
fiones fuas ad nobilis [uni î f Regii viri feprentrionalis inter- rogationes, qui de Jalutis ceternce comparand# ratione c? de vera Ecclejia cupiebat inflitui , primum editas Ingolftadii , dein operibus Posfevini infertas, p.
3 1 6 .H a r u m quæfiio num , a Rege J O H A N N E propofirarum, indicem e re elf
« p p o m e r e, quum p r o d a n t , qui potisfimum ejus in his te- hgiolfis turbis fuerit animus. I. U tr um , qui non omnia Ec- clefiae Catholicae dogmata cred unt , poslint ærernam fialu t e m confiequi, d um m o d o profiteantur fie in Chriltum cre dere & peccata odisfie? 2. U tr u m Schifimatici fialvari p o s f i n t , cum ea, quæ ad fidem p e rti n e n t, credant fere omni ia? 3. Utr um inter Lutheranos aliqua ex parte fiacer- d o t e s & Epifcopi aliqui dicendi lint, qui res fipirituales &
fiacras a dminiftrant? 4. Utrum Ecclelia ibi esfie dici pos fit, u b i Sacerdotes vere & legin ni e confecrari n o n f u n t ? 5. U t r u m , qui Baptifimo in feptentrione non initiantur, ad Ecclefiam Catholicam fp ed en t , licet fiacerdotcs veros non h a b e a n t ? 6 . U tru m liceat alicui , ob metum mortis aut re
r u m fuarum amisfiionem , vel fipem alios ad Catholicam fidem a dducendi, Lutheranifimum aliamve hærefin limula- r e , a ut publice profiteri fie nolle Ecclefiæ Catholicæ obe-
d i r e ,
i r e , etiam fi clam velit esfe vel fit Ca t ho li c us ? 7 . U t r u m liceat facro int eresfe, vel Euchariftiam f u m er e , u bi facer- d o s r i t e quidem olim facris initiatus fit; v e r u m p o f t e a fu
erit & habetur L u h e r a n u s , atque adeo nefci t ur , an Ec
clefiæ Carholicæ lit reconciliatus? g. U t r u m ab orientis Ecclefiis, qualis elt Alexandri na & limiles, regula c r e d e n di & f acerdot um conf ec ra ndor um facultas peri j ul l e pos- lit ? 9. U r r u m ille , qui triumphantis Ecclefiæ f idem Sc antiquorum p a t ru m do&r inam f e q u i t u r , falvari p o t e r i t ? 10. U t r u m , li quis objecerit Ecclefiam Ca t ho li c am defecis- f e , aut ita æg ro ram esfe, ut fenfum veritatis a m if e r i t , ideo differre ad Catholicos r editum d eb e a t ? 11 . U t r u m fint aliquæ propriet ates ecclefiæ Catholicæ ram c e r t æ , ut iis c o g no f ci , Si ab iis dignofei certo p o s f i t , Si q u æn am illæ? 12. U r r u m v er bum Dei Si f a cr am e nt or u m admini- ftratio lint Ecclefiæ notæ Si p r o pr i et a t e s, ut hær erici v o l u n t ? 13. U t r u m licut in D e u m , ita in Ecclef iam cre
d en du m fit? 14. Quæ causfæ retineant miferos in hæ- refi? 15. Q ui na m libri & q uo mo d o le gend i lint ab e o , qui veritatem veræ Religionis asfequi v e l i t ? Ac q u o m o do legitima ab illegitimis conciliis dif eer ni p o s l i n t ? Sin
gulae hæ quæftiones, in favorem Ecclefiæ Pon tificiae a Rosfevino d ec i f æ , m o n f t r a n t , quinam fcrupuli po ti sfi mum animo Regis i nh æf er in t, quibusque praepeditus Catholi
cam fidem n o n plane & limpliciter ample&i voluerit.
N e q u e inrermilifle Posfevimtm poltea Ecclefiæ Svecanæ c u r a m , do cu me nt o efi inftru&io, quam Jefuitis i n Sveci- am proficifcentibus Brunsbergæ d. 3 Maij 1585 dederat , Si edidit Baazius^ ex qua technae hujus focietati s mi r um quantum illuftrentur. M a j o r vero adh u c huic materiei lux affunderetur , fi p r o d i r e n t unquam , quæ in Biblio
theca Vaticana Romae l atent, m a n u f e r i p t a , e x quibus Regi (Ire de quelques Lettres écrites par la Cour de Rome a fes Envoies pour la Svede, fu r des ebofes ecclefiajîiq ues du
1579 —
1579'— M 8 i > Italice Biblioth. O t h o b o n ie n n e . Cod. 2417 p. 9 9 , S
lJnflruchon a Monfeigneur de L odi, deffmc Nonce p o u r PEfpagne Jur les affaires de Suede, ibid. Cod. 2415.
p. 318. in p r i m i s , ut in publicum p r o d i r e n t , me re ri v i d e n t u r .
§. XI.
D u m hæc a gun tur f o r i s , ad t r ah e nd u m R egem in l i n u m atque caftra Pontifi cior um, iple non quievit d um i in L i r u rg i c o fuo foeru fubditis o b t r u d e n d o . A n n o 1580 d. 18 Maji litteris Epifcopo L i n c o p e n f i , Martino Olavi L i n c o p i æ dat i s, der ogavi t facerdoribus , q u i , contra fi
d e m & j u r a m e n t u m , fecundum Li turgiam Misfam ce
l e b r a r e d e t r e & a v e r a n t , retributionem ex decimis co ro næ {voederlag') tertiam deci marum p ar te m a t que, quæ e p e c o r i b u s p r o v e n i e b a n t , reditus, ( tertia l ocb qvicktiofidej c u m q u e hic Epifcopus e fuggeftu Papam Antichriftum fa- l u t a r e aufus esfiet, illum foHemni ritu in t emplo Li nco- p e n f i u m Cathedrali munus abdicare coegit. Libros, quos in pub li cum emiferat M. L au rentius, Le£lor S tockhol mi- enfis Coll egii , p r op te re a e fuggeftu & Collegio depo li t u s , nec non M. Abrabatmis Pallor Saltvicenlis in Alan- d i a , Cancellariæ Regiæ t radendos m a n d a v i t / ) . Sequenti di e ej usdem tenoris litteras dedit Epi fcopo We xi one nf i- u m A ndi eae Laurentii Björnram. Renuer at quippe Clerus ejus Dicecefeos Li turgiam r e c i p e r e , usque dum Canutus C anuti ad Ô k n ô Eques atque Hcnricus Mattbice Regius Se- cr et ar ius ei perfvaferar k ) , dieque 18 Eebr. Regi pr o-
D pte-
*) Spegels Bevis p. I I 7 . Regiis Secretariis J o h a n n i H enrici & Kicnlno J o ù a n n is t hujus temporis Bib lio p olis , an. 1 5 7 7 R e x injunxerat nccurarcin lib ro r u m e peregrinis oris in Sveciam invehendorum infpe&ionem , ut vi
dere ef t e x litteris ejus editis in Stockholms M a g a zin 1 7 8 0 , P - 6 2 0 , 6 2 1 . k ) B nazi u s , p. 4 5 1 . H enricns M a tth ia H u g ç u t, nobilitatus 15 83- v . W e r x v in g , Hift. S igism u n d i , p. 5 1 . Au & or ille , cu m Secretariis regiis reliquis lupra memoratis , Epiflolæ illius Satanæ ad L u th e r a n o s, quam hi- ftoriae f u x L itu rgie * in leiu it Râimuudus.
p terea d epr ecationem exhibuit. D. 27 Aug. R e x Stock- holmiæ fifci procuratoribus i n j u n x i t , ut T alaria S a c e r d o tibus f ub tr ah e re nt , qui Li turgiam in fac ris n o n Teque- rentur. A n n o 1J82 menfe Januario c o n g r e g a t i S to ck- h olmiæ EpiTcopi, cum 42 Sacerdotibus e Diœcefi U p f a- lienfi , 19 e L i n c o p e n f i , 10 e Scarenli, 13 ex Ar oiienl i, 9 de W e x i o n e n f i , & 2 pr ope Calmariam hab it ant i bu s, Li turgiam & fuccesfionem Principis S I G 1 S M U N D I n o minibus Tuis & ligillis confirmarunt. Edi dit e o d e m a n no Gryphisvaldi i pias Cantiones Veter um E p i f c op or u m Ecclefiafticas & Scholafticas in Reg no Sv eciæ uTurpatas, Theodoricus P etri Nylandenßs , atque Chrifiia no Horn L. B.
de A m i n n e , viro lirteratisfimo & elegant i inftructo Bi
bliotheca , dicavit. I m m o novos libi Tpiritns Tumere v i debantur Liturgifbe , poftquam Tupra me mor at us W c - xionenlium an t i t l e s , Andreas Laurentii B jö rn ra m , Lauren
tii Petri Gothi in ma t rimonio TuccesTor , e tiam TuccesTor in mune re per q uadr ie nnum vacante, an. 1583 conftitue- b a t u r , arque cum EpiTcopis Lincopenli P etro Caroli g e ner o Tuo, Scarenli Jacobo Johannis, Aroi ienli Petro Be- nediSii , W e x i o n e n l i Nicolao Stephani, Aboë nfi Erico Erici atque Revalienli Chrifiiano Michaelis n o va m de Lirurgia obligationem Regi tradebat, d. 8 Sept, a rque biduo poft etiam ad ex tr ema m un£lionem mortuis c o m mu n ic a nd am Te obffringebanr. Cujus obedienriæ praemium tulit Lin- copenfis Epifcopus, ut Superintendentia C almarienTis in- regra ,Regiis Lireris d. 28 Sept. a dde re t u r ejus Diccccli.
Translata hoc eodem ann o erat UpTalie nTis Academia S t o c k h o l m i a m , disfipata ante t ri ennium ob grasTantein p e l l e m , rresque in illa condituri ProfesTo rcs M. Nicolaus ßothnienßs, M. Ericiis Skinner u s , atque M . Petrus K evi
cius Lutheranis partibus er ant nddiftisTimi . Sed max ime illis Favebar Clerus DiocccTeos Srregnefenfi s, q u i , Tui Tub Ducis patrocinio O r eb r oæ 1586 in concil io congregatus,
arti-
artticulos confcripfit /), quibus apertum Liturgiftis bellum i n d i x i t . C u m vero hacc res in conventione Regem intcer Sc D uce m Vadftenenfi an. 1587 ulteriori Cleri de*
libterationi esfet reli&a ; iterum convenit Stregnefiæ , d.
i Maij atque novam condidit anti-Liturgicam formulam, cuii refutationes fingulares Clerus Upfalienlis, Lincopen- fis Sc Scarenfis, atque articulos quosdam Calmaria? eo- deim ann o Re x oppofuerunt. Sed pertinacia Stregnefen- iiutm magis exa ce rbatus, an. 1588 vehementisfimas con*
tra eosdem emifit literas, quibus afinos Sc Sataniflas eos faliutat* Sc nefeio quæ non in illos conjicit convicia, pro*
pte:rea quod in precatione Liturgica Fol. 62 manifeftum offerendi Sc (aevificandi diferimen non agnofcerenr. Illi in concilio Orebroenfi iterum congregari, fub novo fuo Epiifcopo Petro Joncs , apologiam ad Clerum Regni; fup- p l i ce s ve r o ad Regem Sc Senatum literas dederunt ; fed c o n t i nu ata fuit controverfia usque in fequentem annum i n t e r i los Sc Dicecefanos Upfalienfes, Mox 1590 eidem im pl i cabantur Profesfores Stockholmienfes proprerea car
eer i m a nc ip at i, nec non Clerus Wexionenfis , quem pri
o r i s fubfcriprionis pocniruit. f a l l o r quippe Stockholmi*
enliis M. Petrus Paulli a munere erat depofitus, ad quod o b e u n d u m duo Paftores urbici ex qualibet Diœceli H o l
mia m vocabantur. Qui vero e Smolandia advenerant, f e r i p tu m Cleri fecum tulerunt contra Liturgiam, quo- c u m carcerati Profesfores Nicolaus O hvi Bntbnienßs, Pe
trus Kenicius, Ericus Jacobi, M. Eric us Sk ep per us Rector Scluolæ Stockholmienfis, Ericus Petri Heilingus, atque Johannes Johannis Såbyenfis idem fecere. Turbæ hæ Sc comtroverliæ ad mortem usque Regis 1592 duravere, qui
bus tandem per Concilium Upfalienfe, an. 15935 finis felici omine impofitus.
0 v. Siiermn. Kiksdngs IMlut, F. I. p. O
