Theorematum philosophicorum decas; Quam ... praeside ... m. Israele Bringio, ... liberalis exercitij & ingenij excolendi gratia, publicæ ventilationi submittit Johannes Nicolai Bergh O-gothus S. R. M:tis stipend. ad diem 19. Junij ann. 1647 horis à 7 matu

ί 7·

THEOREM

ATUM

PHILOSOPHICORUM

D

Ε

C

A

Si

Jghiamsr

Cum confenfu Sc

_adprobatione

_ampliffimse

_facul«

tacis

_{Philofophicae}

_in

_Regia,

_qua*

_ad

_Salam

Svecorumeft»

_{AcadcmicL·»,}

TRtESID Ε

PRMCLJRISSIMO fl _RO,

M. IS RAE LE

_BRINGIO,

Fhilofophiae

Civilis

ProfeiTore ordinarie*

Praece-prore

&

fautore plurimuro honorando.

;

Ltbcralis _{exercitij ξ$ wgeitijfexcotendigratia,} Publica vtnttlaiiom_jubmittit

JOHANNES NICOLAI

O-Gothus

S, R. Μ Jü _Stipend.

Jd diem ig _{Junif År.n. 1647 hörtsd7 maiutinism}

Collegio Vet, Majori,

»a»

Upfali«,Excudcbac

Efchillus

Matthias.

-kprl

'må -_ λ"· t '· -Τ Λ ψ'·-■>'' Αϊ-4·' -. ■'V·' Ψ£*ά ·:··*· ''' ,/:· ^ ' ?*:**·\-.κ .,·-··. , - ν- V.'· ' " , " > .

;

r

r>

- γ·. -. *·■ · -,y- ~ ·. ν·;;.ν >> /- . ■ Λ*» m. -■Λ\ '%£?>:*&""■ζ,*t***·'*'É] i - · ->' %Ä'4å .-ώ- *■~ ΛΓ f 5"-* "'taw i, -v* -'·*·· -*_'; . ·, \>- ·' M- Vf, >m: f vr- --*· ■■ ■ " --. - -·' ·" :Vv- v- ·"'* :-^· Μ '■■»_; :t». ^ ;v;.. $M mw •-V -..··._fa.^ϊ .. må ■t^-·■'ι·: ;V-·*'.">· • χ >- -*» " 'Γ-'·*Ν -rrv"^' ' lk;" :·-· «· I .t*.··%_*

~ii'.

-, -- -':/ ';·'*· "v^jXS-"* ' ■r >..·,. ···;· \

2vv _Θεφ

THEOREMÄTUM

ΡΗΙ-LOSOPHICORUM

Prim

um,

Philofophia eil Habitus

animi

acquißtus principalis,

intefler&um HwmaniH»

_{cognitione veri}

_>

_8c

appetitum

adeptione honefti;

fecund

um na-» turalem

_aptituainem,

_perfipicns»

Heoremahoccontintt definitionem

Phftofophiir realem, in qua duo

confi-deranda veniuno: I. _{Ipfum Definitum}

11. _{Defatth. Defnitum eft ipfa Philo»}

fophia,quod nomenprimo a Pythago-ra Jocoσοφίαςroodeftiaecaufa eft

intro-duäum_s. Ratione _{EtymologieGrarca}

eft} derivatureniroΧτπ tu φ»λ«>lyv σοψίαr.

Hinc

PhiJofo«

fophia quoad vocem,

figoiticat

lapicotie

amorcro ,

ftudi-um& feierdidefiderium 5 & Philolophus ille erit> qui

ia-pier.tiar ftudiofus eft, &amatör*

Uius

vero

obtimsit

ut

vox _{pbilofopbiadumatur pro}

ipfa fapientia,

&

icientiaium

eognitioneac peritia ; &

philofbphi

dieuntur»non qui

ia-piaiitiam amant( hac euiu.ratione

vcl

tyro

&; idiota

iofopbusdice-retttr J fed qui habitusfcseatiarumfibr

acqol-ßycrunt.

Eilhsecvox _{&p»id auftore*valde ambigua}

» & fumitup;

ve! I. _{Improprié* & tum vel («*) mmis /are, ita ut inciudat}

ctiam _{dilcipiinas inilrumentales, vel facukates (uperiorcss} vel _{deniq; artesmechanicas. (i3) nimis ftritle, i.}

pr6 Me*

taphyiicatola. 2. pro Phyfica& _{Mrtaphyfica. 3, proio·}

Iis_{fpecuiativis. 4. proCdis pradios.}

! t. _{Proprie accipiturprohabitibus rcalibus Theoreticis}

& _{pra&icis, qui cortradtftingvuntur facultatibus}

rcliquis» habitibus _{inftrumentalibus, &artibus}

quibuscunq;. Idq; s. non _{fyfiemdticé & doärinaliter,& quoad}

pradicata

acci-dcntalia,_{qualia iunt: dodrina, difciplioa,methodica} pras· ceptorum comprehenfiofVid Jacob.Mart.fcxerc. _Metaph. Nec1 _{refpethve. Neej. w€oncr€toy quatenusin hoc vel illo}

indivicfCro_{rep-erituif. SedSubjtclive,}

_{habituaiiter^abfolute^}

quoadpradicata_{eßentialia, reipe&u genctis& differential; ipc*}

cificte.

Vox_{aquipollens aotiquitus}

erat, «tmodo dicebatur,

v9<pUieufapientta. _{Deiinitroipfa conftatgenereρroximo}>

quod eilhabitwianimi_{acquifituoprincipaiii. Ke£le dicitur ha*}

bitui ; _{generalifFimo enim}

conceptu cogooicimus

Philofo-pbiå eile accidens; quia Entia&u extitenti _{iupervenit. Cum}

vero accidens Tit vel _{abfolulum > vel refpeffivum, notaodum}

Philub>phiam non _{elieaccidensTefpebtivumj cum tantum} fubjectum internum _{reipiciat; ergo}

_relioquitur,

_{qcod tit} ■abfolutum , non vcro quantitas _:

perFhilolophiam cnim

Philoiopbusnon dicitur _{quantusfedqualis. lneftautern}

a-Ti monon motu

repentino.uc_{ajfe£lm>nonå} natura,utpoten*

ti.i naturalis* fedper_operationes

acquiritur* habit™

igiture-riticum, teile

_Phiioiopho,

plurain animonondaatur.

$e&#ntmh non_{corporis? innatus* qualfs fk$k}

ία Adamo; soninfofus, _{qui fuperadditur potenthe cxtra^}

ordinario &miraculofo _{Dciiofluxu; Prmctpalü% quia unic»'i}

proprer feexpetitur» & in fe habetutiiitatemterminatam>

quoexcludunturinftrumenta^es.

Differentia Specifica partim defumiturå_SubjcfltqttQ

proximo*partimabobjeäocetiofine hmiuto*

Secundum.

PhJofophia dividiturin Theoreticam& prafHcam.

Philofophia? divido varia åvariis propofita fuit.

Ao-tiquitus divila fuitin feptemjarteshbéralcs»quasvocarunt»

b.c. GrammäTitartf7T5TaTéificäm7Tlbetori Muficam»

Arithmeticam> Geometriami Aftronomiarn , juxta

ver-ficulor*:

Gram,_{loquitur» Olhveraioett, Rhet. •verbλco/orat.}

Mu.canit^ Ar. nunteratyGcQ _{ponderat) Af, docetAßr*.}

Qua?diviiio con videtur exhaurire dtvifum» omiflsr

enim iunt _{muitae partes Philoiuphia: Theoretic«; & pra¬} ctica; omnes exelufie;

Stoici dividunt_{Philofophiam in Logicam, Pbyficam} & Ethicam > verum ncc ea adaeqvata videtur,quod etiam

inftrumentalcs _{difeiplinasinterPhtiofophiaspartes}

numc-rant. Nos_{lupra datam divifionem, quain Theoreucam}

&Pra&icam fecatur» ut communiflimam ita & _optimam

eile exiftima^ us. Fundamentun) _{hujus diviiiouis eil} di-VCrßtas I 2. Objecii«. _/. Finü.

Subjecium prioris eil intelleCtusfpeculativu?»

poilerio-ft&vero _{pra&icus. Objeclumtheoretica; (untres} fsmpiter-nx> _{«eceilana;,huruano arbitrio noa i'ubjeCl<e, Practica?}

A _{3 res}

fescontingenfes_quaealite?_atq; aiiter ficri pofluno.F/*#m

tbeoreticis eft veritas _{ejusq; fpeculatio} , in pra£fcicis actio

koocita fecundumvirtutero conidrmata,

Tertium,

Dantur

_{principia nobifcum}

_nataJ.

Intelleftum humaoum cffcinftartabulae rafae, fecund dum_{quid verum eft ccniendumi non iimpliciter. Suqt}

c ηim in illo notitia?_{quardamconnat#, id eit, funt quaedam}

principia natura nota,feu quorum cognitionem natur«

autoranimisnofirisinievit, _{nonquidemut Aatimac in lu«}

cem _edimur,vel ante rationisulum, adtuifta_{cognofcarnui,}

fed_{quamprimum ratioiefe exerit & fenfuum ope fimpli«}

ces_{terminosapprehendit,}

mox quoq; finepraeeeptore &

difciplma veritascorumeA mantfeAa. _{Hujusmodi prin«}

eipia extbeoreticis funt: omne totum majiu eft Jua parte, β

sn(tcjUihbt44 in*TfU*(iaadjicianturt /otaeruniinnqualia;Quodunim

valium_{dupium eft^ daplunt eft alteriwi tqualium, },x}

praCticis: Deu*eft colendus, cuivu Juum tribueudum> _parentes

henorandi,

Quartum,

Prsecepta honeftatis

etiam

a

gentilibus iapientibus

ueiiiter _pecuntur,

Duo _{ipprirais funt ftudia,qu« cujvis homini quam}

ixjaxime commendata cfle deber^»_{p etatu nimirura &}

hone-ftatk; Prji^ _rcqpint&

_praxipit

_{tabula prima}

_Daalogi»

aleenimvcro fecunda. Quoinοίο andern _{p\eHtn ftu'dMti?}

urgendkim» feu ipfa pietas(qua? duobus pothiimuro mem~

bt'is,_fenfuvidelicet feu cuitu Dei conAet) cxcrcen«

dafit»rcäius & _perfcdiusexSacra Scripturaaddifcitur:Ra¬

tionen)&mödum honeAe vivendi _{atq»vitam etiaft» civiliter} redeinAicuendi» exAdonatura: lamine & dudunoverunt

quoq, Ethniciiäpientiorcs, ideraq; nonTolum fcriptis fuis

luculenterTatis_{docucrunt» fed} &_{legum praeclariffimarum} fandionibus& _{optimarum rerumpublicarum} conAitotio-nibus evidentiiTimeoficnderuot, cx _{quibus proptereabo¬}

re_{ih, prudeos6treda ratio vivendi»}

magåÉi&tiraii&&u

& coramodo_{pcti atq;cognoiöt potcß.}

-Quimuufc

Juvenis

potefl

efle

idoneus

auditor

Etfifcae.

Advertendum,juveoeseflc_{duplicis generis, velatatti}

Vel moribiH\ _{qui atjteC\unt juvencs, fi i. bona fint indolc.}

i. _{privatim η primisaonis bene inAituti& ad virtutem af»}

ivefadi. _{j benemoneotibusobedientes» ab hujus}

dodri-nae aufcuJtatione

neq.uaquamfuntarcendi, Ratione

quip-ρctfatü tantum iünt juvenes; ratione vcro morum

tan-quam lenes. Qui vero econtra_{prava& mala iunt}

indo-le>advitia _{ailvcfadi, adverius diiciplinam}

contumaces» hü minusidonei Auditores cenfendi.

Sexturn,

Affeftos naturaliter _funt

brni, moralitet aeq;

boni

neq>

maii,

quatcnus

afftftus*

Duo continefc Theorems* K AfFeduum honltstcr©

naturalem: 2. quodneebooitatem * nec malitiam

mora-Jitcr infe cootineant. PriuspartequodomneEns ratione

fax eflentiae fit bonum- Affethu aurem nihil aliud funt

quam

motu*qutiam

immanentes

facultatü

appetitivx cum

mu-tittonecorporis,*perfequutionebom fuga malt ortt, pramon·

firar,tePhantaßautrimep. Horöeius.

Poftenusauteminde cvincirur, _{quod ab aflfedibus,}

bonus & malus_{didquisaonpotdU Bonus} veio diciturfi

affe&ibusrede moderetur, malusquarentismodum in

ijs-dem^p^|||plB|(i|excedit»quodclare & apertc docet AriiL

2. Eth. cäp. _5.

uTcens-*

_s A/r^ _{qut timet} laudatur _{, ne}dp qui

/-rafeitur: ntfyquißmpltctitrtrajcitur lituperatur; Jeä qui certtf

modo.

conomicam & Foliticanu

Divifionis _{hujusprobatiareåecum Arift, Hb# u}

Oe-conomic. _{cap. i>}

_{videturindedefumüquoddifFerant potif}

fimum » r. Objeflßi quod iuOeconomicaeil

domus,lin

Po-Iftica civitas. 2. numera imperantium > quorum plures

ρ ofluηtelfe incivili

focietate, led

unus tan tum

in

focietate

domcfticiL·« Fme, _{quiinPolitica eil partim reite} con-ftitucre civitatem,_{partimcivitate reite conftituta}

_uti:

_in

Oecoßomica veropartim rede eonftituerc domum» _par¬

tim domo conftituta rede uti 4. ordme gemrattonis,

quod

Oeconomita»ratione _{ejus»pnoreil Pohticsu«}

Odavuna.

Mefcatura efl: medium licitum

_acqvirendi

_rem

fa-rhiliarem-«

Rede inftitutara roercatufam effe _legittimum

ac-quirendi medium vcl exindé patet,

quod

Deus

ipfe

cam

approbatquateousin commercijs&.

negotiationibusadhi-bendam _{prarcipit jufltam ftateram, pondus & menfuranij»}

Neq; hsECnaturaevel reda;

rationis

legibus

sdveriatur.

I·

mo _{quoadcauflamirrpelientcm ab ipianatura}

videtur ori»

ginem traxiilo. Nonenim omnisfert

omniatcllus, fed

mtnnTlapequovis in ioco deJunrreoflaria &utilia_>. Itaφ

neccileeft, utea>quibus bemines _{indigent, exalijslocis&}

rcgionibus

benefkiq

mercatur®

importentar«

Npnum,

Regia

fucceiHo Eleilioni

eft

ρ rae

ferenda^·»

Irfaeoim natur» ratio, _{qu»tacit» legis Ioeo haben«}

da,idipium approbare vidctur,ut ficut lobolespareDti.nu>

pofleiiicnttn bares cakitur> ita ron fine injuria

earun-dem tonitate _{ptivatetur. It fl fucceifione deferantuf}

imperia > inofFenlarragis manet regni tranquillitas> juxta

lllud Taciti: minori difcvimint fumi principerna _quam queeria

Licetveto_{optirri quiq* & virtucfiibmi ebgendi iint;noa} raro tan en, corruptiseligentium animis, indignosdignis

praferricontingiu. Interim ramen non ncgamus utrc*

DecimuoJ,

Miiites ex

domcÄicb

potius

_quam

peregriois

h»

ge n

ii

funtv

Cum dorneilicos fichs» öbedientes» patriae

amantfcr-res,_adeoque ία _{pugnam acres volueric efle natura« ut ne}

dubitaotes _{quidem in prima acie concurrere* & adverfa} vulneribus_{peäoragerere parati fint« neimperatoris ίui}

Π-g ia vertantur; contrainfidosfarpenumcro extcros»fedieip«

Jo* & _{jusfasq;exuentes» ut fcritum iiiud Poet# ia cos}

qua-drare videatur: \

yen4es<fc manm*

ihifas,

uåf·maximawercesi

Noη immerito domefticos prarfereodos ttatuimus.

ita tarnen» ut _{planefpernendos} peregrinos cenfeamus_>

ut-pote,Π vel major vis aut

oeceilitas ingruat>

vei princeps

magisfuipe&am habeat fubditorumv quam extraneorum fidem>

Atq;

haec ratione

inilituti

noßri

pro

praefenti

fuffi-ciant. Deo Patri cum Filio 8c

Spiritu

Sanélo

_?

fit

laus> honor> &

_graciarum

_{aduo in}

_fccuia

fcCulorum. Amtiu.