Disputatio politica de affectibus, quam ... sub moderamine m. Israelis Bringii ... pro gradu & privilegijs in philsophia obtinendis, publicæ censuræ & examini submittit Israel Andreæ Rydelius, S. R.ae M.tis stipendiarius, ad diem 13 Junij, in auditorio Gu

o i» DISPUT AT IO CIVILIS Po

AFFECTIBUS,

A Μ Jehova Aspirante

In

_Regla

₀

_inclyta

_Academia

_{Salana, ex}

decre-to&

_approbatione

_{amplifi Facultatü Philofophic}

SUB MODERAMINE

Clarisfimi

Vir

i,

Μ

_ISRAELIS

_{B R}

_1Ν

_{G IL·}

Civilis

_Philoibphiae

ProfefforisOrdinarijjprae-ceptoris fui aetatém honorandi,

Pro

_gradu

_{0 privilegifs}

_in

_Philofcphia

obtinen-clist _{publica cenfura & exAminifubmittit}

ISRAEL ANDREI

_RYDELIUS,

S. R.* M.«s _{StipendiariuK,}

Addiem _13.

_Juni),

_in

_Auditorio

_Gußaviano,

an ν ι

τγς χ,ζ/ςofrias μ, dc. kt,

UBSALIiE,

<D

ii

_

&aj

aulinianis, imprimebat Amundus

ΘΟ©6Ο0 (dreftw Anno i é 4 Q.

©ooec«0o©e©6©öoe©©©©©oc-l©§^

a#

®Ο觮6ΘΟΘΘθ6®θ€Θ<2)0®®&θ©6'ΘΟΘ6ΟΘ

In Nomine SS. Individuλ Trinitatis^

DISPUTATIONIS DE

AFFECT1BUS

Theiis I.

Roximum &immediatum acKonum

hu-M _{manarumprincipiumj appetitm ccnietur} ra-^

tionalis, _{qni peculiari nomine voluntas}

dici-turj Hic tarnen_{imperium quandoque iibi}

vcndicat_{appetitusfenfuum·,η onnudus quidem}

ille&inerrnis, fedfamulisfuis, _{faspé indomitis &}

efFre-nibus_{ftipatui·,ipiisnimirum ajfeBibm-,quorum operaac}

beneficioj infines optatos,majori cum efficacia

duci-mur &concitamur5eosq; ailequimur perfe&ius,&frui-murjucundius, fi intramodum contineantuiL,.

Ilk

Do&rinaafFeåuum_{prodiverfo refpeduad varias}

rcferri_{poteil difciplinasjutpote adnatura!cmPhilofophia}

quatenus confiderantur

IfFe&us

ut afFe&ionesfacuJta-tis _{appetentis naturales: Ad Oratorium faeultatem->qua¬}

tenus ad demulcendosflcdlendosq; hominum _animos

conducunt-* KåmoralemveroΡhilofophiam_stumquå

cau-fa?&_{principiaiuntnoitrarumadhonum,tum quamor~} bi& _{segritudines animi, in ordinem redigendi,hoc eil,} fraeno rationiscoercendi, virtute, edomandi&

adhone-ilatem_{componcndi: Hanc utilem maximeq,·} neccila-riamraateriam,

_{impr»icntiarum}

_publjco

_cxamini

_Deo

cle-clementerfavente, tam _{ingenere quam in fyecie) eam_»}

confiderando, fubmittere _placuio.

■III.

AfFedus ab afficiendo dicuntur, ed _qu©d pe-culiarimodo animalafficiant: _{Appellantur alias}

pajßo-nesy _{quia ab objedo patitur appetitus dum}

operatur>

atq,abipfoquafitrahi videtur; tumquia operationss

ilisecum_{voluptateauc dolore Tunt conjunda::} Pertur-bationes itcm-> _{quia graviffimos incorpore}

motusexci-tant, _{faspeq; numero, animum turbant,niii rationo}

coerceantur. Definitionem eorum_{ponimustalem.}

IV.

AffcBusfunt motiones appetitus fenßtivi-, cum

mutatio-tie_{corporisnonnaturalis ab objeBo bo}

no vel malö-, aPhantoßa

propoßto

dr

aßimatoyad iäudconfequendumhoc fugiendum.

V.

SuntveroafFedusut_genusindicat_{motiones. Tria} enim inanimo_{fe confequuntur: ovmpigεξιςngy}

_initia

. Ad

unumhorum afFedus revocandi funt. .Non vero ad

cumnon_{perpetuifint; Nec ad g£ijftquia}

non

rarö excitantur _{antequam ullus contrahiturhabitus^:}

Relinquitur ergo eile _{ενεξΐ*ΐΜ> hoc eil, fundiones feu} motiones_{potentialejusåquaoriuntur,&exquibus}

de-incepsmorales habitus,

_{virtu|& vitianafcuntur,.,}

VL

SubjcBumajfeBuum eß appetitus feuappetensfacultas,

non vero _{cognofcens. ConfifluntenimafFedusin} perfe-cutiöné &_{fuga, &feruntnr in objedum quatenus vel}

bonum _{velmalum,propterea velfedandum vel}

vitan-dum, nonvero_{qua verumvelfalfum,ac proinde}

affir-mandumvel_{negandurn: Sicutautem affirmatio &ne¬} gatio funt operationesfacultatis_cognofc entis fic péi> v

ietutio <k_{fuga, appeténtis^.}

Prar-νιι.

PrtetereaafFedlusnihil aliud funt _{quam motusfeu} commotiones inanimo, &inclinationesinrem

appeti-bilem: _{Cognofcens verofacultasnon moveturinrem}

aliquam,fedmunusfuumquietcpotiusquammotu

ab-folvio. _1IX.

Cum vero_{appetitus^fcfenßtivm efl-, altusrationa¬}

lism_{sjui Ifeaali nomine uoluntasdicitur·, negari quidem non} poteibeifeinutroq; motiones ; Sicutenimappetitm->ra~ t'tonis_{experrSenium fequitur, &ajudicio Phantafiar}

mo-vetur, tic voluntas rationemfequitur_{atq; ab ejus judicio} movetur. Attamen_{qua? in voluntate funt motiones,}

äffedlus proprié dici _{non poilunt; Cum enim afFedlus}

animum turbant, _{Spiritus ipii agitantur, cor,totumq;}

aliquando corpus concutitur& movetur; Mota vero

voluntatenon neceilariömovetur_corpus; immateria-isenim eil voluntas, &_{organis corporisnon indigeo+<}

IX.

Adconcitandum_{quemlibet afFedlum proprié di¬} ctum, _{triplex concurritmotui : Primö abobjedtomovetur} facultas_{cognofcens,velintelledlusvel fenfust Secundo} åjudicio hujus facultatis, excitatur alterafacultas

ap-petens: Tertio coripfum totumq; corpus moveturab

appetitu, fpiritibus &fangvinenunc ad extremas cor¬ poris partes fefe efFundentibus, nunc ad

interiorarc-currentibus. Inmotufacultatis _{appetentis aftedtus} for¬

maliter confiftunt; inmotu_{cognofcentisradicaliten in}

motu & mutationc _{corporis effeclive β confequenter.} Proximum _{ergo & proprium fubjedlumafFedluum eft}

appetitus feniitivus. X.

In_{definitione didlumeftafFedlusfiericummuta¬} tion©_{corporisnon naturali,undemanifeftum eft} afFe-dtusanteomnia moderandos eile. _Nam

τικξέκβα,ηςfeu

trans-traniitusille, anaturali corporis conftitutione, _naturag

damnuminfert, velobnimiam cordis conilridionem,

Utin mcefiitia,velnimiamdilatationem»_ut

ingaudio:

Et tanto_magismoderandi quod

mortem,Γι

exceilus _acce^ dat,inferant; Sicut deDiodoro quoda Dialedico com-mcrnoratur, quod_cum

luforiam

quandam

qua-ftionem

folverenonpoiFet,exanimatus

dolore obiit. Flin,

lib.

7.Nat*Hift.c. _53. XI.

Objecium ajfecluum

eil bonum

vel malum

in

gene-re,&utrumq;verumve]

apparens,proutå Phantafia

ju-dicatur & a?ftimatur,_{atq; appetitui fedandum aut}

yi-tandum _{proponitur. XII.}

Objeda Phantafia? aftimanda proponuntur,

vcl

abintefleBuyutin_{cupiditate honoris,inzelotypia &aliis:} Velabextermfenfibus' Ad a?ilimationem

hane,

ratioa-liquando

non

concurrity

unde aiFedus 'άλογα

oriuntur,qua-lesfunt_{beßiarum7puerorumat%}

_Infant

_ium

_{in quibus fe}

ex-eruntafFedus anteufum rationis ; Item amentiuwi

Sic-ut& illiafFedusqui judicium

rationis

antevertunt:

A-liquando

ratio ut

in

afFedibus plerisq;

humsnis.

Si ratio a Phantafiainhoc

concurfu diffintit,

oritur

quee-damanimifluduatio & incert.tudo,qua? non

compo-nitur,priusquamadedum

ratio

vicerit,vel fe ab

afFedu

vinci_{ipfa palla}

_fuerit:

_{Siver o}

_confintity

tranquillus eft

animus&c conftanterinpropofito, fivebono

five

malo,

pcrfidic^.

XlfL

Hinc_liquet

_hominem

_proveda?

_{xtatis pluribus,}

quam beflias,

vel

in

taηtes,

afFedibus

obnoxium

eflej,

Objedaenim qua?folofenfuum

jndicio

neq;

bona

neq;

malaftatuuntur, inbeftiisaut infantibus afFedus

exci-tareficutingrandioribus,

baud

poflunt;

quia

ratio

et-tim ticotym aeilimationcm

nonconcurricu

ι , - , '

XIV.

Finti_{ajfeBuumproximus}

_edperfequi

_{bonum &}

_de·*

clinare malum: Remotm_{eßincolumitas &falus} anima-lis; Hicveroiinisobtinerinonpoteil nifi bonurmquo,

denecefl]tate>animal_{indiget, acquiratur &malum}

re-moveatun^. XV.

Ex_{quo concludimus affeBusnon}

_effe

_{totogenerema¬} tos, iicut Stoicorum vult _opinio · Primo quia afFedus

fimpliciterin feconfideratiquaafFedus, & quå natura¬ liter åfuo_{pnncipionempé appetitu fenfitivo fluuno*}

necboni nec mali Tunt moraliter; Verum_quatenus

ac-cidentali _{quadam ratione determinantur, nimirurrL«»}

proutreda?rationis didamini congruunt,vel abeodem

defledunt& _{exorbitant, fic peraccidens quidam boni,}

quidammali funt, obconnotationcm congruentia? vel

exorbitantiae å reda ratione. Unde 2. Eth. c. _{5. U 27.} docetArift.propter afFedusneq;bonosneq; malos nos

dici, item _{neq; laudari vel vituperari: Non enim}

in-quit, quimetuitautirrafoiturlaudatur>ne% quißmpliciter-, fed

qui modoquodam irafcitury vituperatur.

XVI*

Oeindl·_{quicquid caufamperfebona habet& /imiliter}

bonos _{producit effedus, id per fe noneftmalum: At}

aiFcdus_{caufam perfe bonam habent&iimiliter bonos}

producunt efFedus E.Majorluce fuå fulget: Minor pro-batur,_{quia afFeduscaufamperfe bonam,Deum omnis}

boni_{largitorem &authorem habent,qui eosdemnon^}

tantübrutis animalibus_{implantavit, veruetiam} homi-ni, utdiledionem& amoremDeiacproximi,timorem>

gaudium, &c. Bonosetiamproducunt efFedus;

effi-cit enim mifericordia ut fublevemus pauperes,_metus

poenarum ut jufta agamus> ipes ipfa ut afflidos eriga-mus,

mus, bonaq;

fperataprofequamur,amor

_vero Gtproxi-mo benefaciarr?usr\ XVII.

AfFe&us_{diilingvuntur rationefui}

principefiveftih-jeBi^videlicet appetitus,

få ratione div

erfita

t

is

objeBi. Sic

ut

enim_duplexefthic

_appetitus,

_{Concuptfcibilisnimirum}

_é"

/-rafcibilü, ita quidam afFedus ad concupiFeibiiem

qui-damadirafcibiiemreferuntui^.. XIIX.

AfFedus _{appetitus concupifcibilis Tunt: Amor*}

odium,

_{defidcrium,fuga,gaudium,trißitia}

_j

_{qui afFedus}

fina-plicesfuntf XIX.

Huncetiam numerum afFeduumexdiverfitate cb*

jeBi bonivel mali

abfolute

Fpedati,

juxta

diverios

mo-dos,_{quibus moveturappetitus å bono vel malo}

colligi-mus: £tcomprehenduntur hi modi tribus combinatio

nibus, _{quarum unaqua^q;}

_{binadiverfaobjcda continet»}

& ex _confequenti, binos inter

i'e

oppofitos aiFedusr3,

Vel enim i.oiFerturbonumautmalumin_gencre,absq;

connotatione_{pra^fentia;, velabfentia;, & excitatur pri}

-mumin_{concupifcibili,Amorkhonum, fin veromalum}

fuerit, odium. Vei 2. ofFertur bonum autmalumcum

connotatione abfentia?, & _{coniurgit deßderiumautfuga\}

Vel. _{3. oiFertur bonumveimaium cum connotatione}

praefentiai exoritur gaudium fåtriftiiial«, XX.

AfFedus_{appetitus Iraicibilis Fnnt: Spes,}

deljera-tio, timor*au-dacia, ira. Vocanturhi affeclus compofiti fivemixti,quia ex

iimplicibusconflantur;

Utipes exdc-fiderio &lsetitia; _{DBjeratioexdeiiderioδζ.triftitia:} Me-/wexaveriione &triilitia: Audaciazx averfione&

las-titia: Ira ex defiderio & triftitia_».

XXI.

diver-fluteohjeBi

drdui

probamus

hoc

modo :

Sj appetitui

Ira-fcibili bonum arduumofFertur_{quod obtentu pößlbüo} eil,_{provenit flss,· Siverönon obtentu poillbile,,}

naici-tur _{defloratio: Nttäusautem}ajjettus_appetitus lrafcibiiü_circa

bonumpr&fensefl; hoc enim rationem ardui hon habet.

Si-militerFimalumarduum ofFertur, _{quod ex opinionen}

evitarinonpotefl, _{promanat timor,}Γι _veropoilit

decli-narioritur audacia; _{Siptadens Fit, conFurgit lra> qua} adhoc _{propulFandumFerimun.^}

XXII.

AfFedus hi inter_{Fe opponunturvelratione objeBi*}

tit afFedus _{appetitus concupiFcibilis, amor &odium,} defiderium _{&fuga>.laetitia &triilitia.}

ItemFpcs&me-tus,deFperatio &:audacia. Vel _ratione acceffus _&

reces-fusifi idem fyettetur terminus■> ut afFedus appetitus

Ira-fcibilis,_{Fpes&:deiperatio, audacia & metus; Irse vero} nullus _{opponitur afFedus, nec rationeobjedi, nec ra¬} tione termini, _{prseFenti enim malo velreFiilit, quod}

e-jusproprium eil, yel Fuccumbit,& hoc ad trifütiam

per-tineo. XXIII.

Si_{iingulorum inFpecienaturaconfideretur,prim0} Inter afFedus_{appetitus concupiFcibilis FeFe AmorofFert,}

quiomnium adionum,qua?bonumFpedantquafi Fons eil. _{Diciturq; affeblus}

quoanimo, quodbonum ξ$

convcni-?ns_ipß

efl^ all

_übeflit*

XXIV.

Amor efl_{velconcupifientUvelamiciti&: llle in bo*} numinclinat_{quodquisalicuioptat.& adaliud tanqua}

adtcrminum_{cupitreferri; Sic horao cibum appetio}

propter fui conFervationem: Hoc etiam amore

pro-fequitur alter alterum privat* utilitatis &

deledatio-nis ergo. Amoramiciti* inclinat in bonum quod quis3

aiteri propter ipium tanquam terminum optat com-municatum; Itaveré amicus is dicitur,_{qui benc vult} alterinon_propterfe, fed_{propter ipiumiuum}amicutn.

/ XXV.

Objcttum &

prtncipalü

caufa

amoris,

eil

bonum

co-gnitumquod am^nitate & pulchritudine fua ad fc

tra-hit?_{allicitq; omnia : Caufa minusprincipalesibnt} comi-tas_{morum,ingenii elegantiajvenuilas>confvetudo>&Ce}

Effeäum.amoriseil unio

amantis

cum re amata_». xxvr.

Odium_{eßajfeBusquoditylicetappetitu'hquod ipßmalum}

eß+ Ad odiumreferunturcontemptus inimicitia.

Con-temptuseil afFed9 quoquis, aliumfcputatabje&ioremh oritur exnimia_{φιλαυτία..}

XXVII

Deßderium eß affeclus mtenjusreiplaciUy Seal,

exerel,

ijo. dicitur etiam _{concupifcentia»}

qua:fcilicctadap-petitum feniltivum

pertineo.

/XXIIX.

ConcupifcentiavelNaturaliseft>cpix

appetitio

di-<

citureorum _{ad qua;natura? quadam neceffitate}

com-pellitiiur> haec in omni animali reperitur» ut

concupi¬

fcentia _{eibi potus&c.. Vel Rationalisßveeaqua rationis}

imperiofubjiei ξβparerepoteß> &eil appetitioeorum>quai

naturano_{perfe>fedpro rationis arbitrio} defiderat»inq;

folo homine_{reperitur, utconcupifcentia}

_pecuniar,

am-bitushonorum. _XXIX»,

Fuga eß affeftus quoaverfamur malumquod

imminere

videtun XXX:

Gaudium_{feuUtitiaeß ajfeclus quofedilatat} exten-ditcor,f _{ampleftendofvaviterprafens}

_bonum.

_Ideo

_fi

mo-detatafit kticia,valetudincm confervat>&viresreddit

vegetiores: Simajor

lachrymas

exprimit: SHmmode»

rata,nimia& _{repentina,morteminfero.} XXXI.

*Tr'tflitia

efl:

de malo praefenti, & deftnitur affecius

quoeontrahuntur fliritusa re tionconveniente%Scal, exer0,312.

XXXII.

Dolor hicveleft Externus, _{qui ex malo corpori}

conjundo, 5cper fenfum exteriorem _apprehenfo

cau-fatur, utdolorexvulnere, hic abfoluté dolor vocatur:

Vel_{efl Internusquiexmalo conjundoappetitui,perfen¬} fum interiorem Phantafiamfeu rationem _apprehenfo, caufatur, hic_{proprié triflitiaefl: ·, Et in 4.jpecies}

difpefci-turyquasfunt /. MifericordU)quxdolorefl exalienoma¬

locontradus. 2, Invidia _qusedolor_{eflexalienis re¬}

bus fecundis. 3* Anxietas_qux

animiqua^damoppres-iioefl,ex malo_{impendente, cum ipes non efl refugii.} 4. Acedia quasad animi anxietatemcorporis addittor¬

porem, itaut voxipfapne nimia triftitiapracludatur, χχχια.

In _{appetitu IrafcibiliprimoJpes efl, quae dicitur}

afFedus, quo corfedilatat &preparat ad ampleclendum bo~

ηumfuturum arduuwLs.

XXXIV.

Speiperreccflum_reipedu ejusdemterminiboni,

opponitur defleratio,qua eflmotm in appetitu Irafcibiliex

impofßbilitate

bonum

arduum acquirendi proveniens.

XXXV.

fimor_{feu metusefl circa malumfuturum »arduum,}

quodseftimaturut infuperabiie> _{dicitur affeBus,quo} cor

conflringitur tanquamfuturum malumfugiens* Habet

ti-mor _{aliquam licet valde exigüam, vitandi ipem iibi}

ad-jundam illius maii

quod imminet,

Siautem maluöL»

jitt-vitariomnino nonpoilk, habetur veluti prasfens, & ile. de eo nontam timor eil quam_{triilitia. linde Ariil. 2»}

Pvhet, c. 5. dicit addictos Judicis fenteritiå morti, noiL·

tarn iliam metuerc_quam de illa triilari. Ad timorem

pertinent,/W<?r, erubefcentia,verecundia-,

pavoryhorror,con-fiermtio,tremori quseveluti fpecies quarda timoris funt,

XXXVI.

^Audaciat'imori _{oppomtmsqu<tin profecutione malt}

ar-^ijhocefipericulisaggrediendispofita eil: Etiieuu

rimor _{quodnoxium eil refugitne ab ipfo fuperetur,ita}

audacia_{periculum aggreditur utipfumiuperet. Unde} eilmotusfortitudinis ad_{opus* Seal, exerc. 307.f. 4>}

XXXVII.

Ira_{eßäffeBus quo cor offenßonem aliquam averfatury} &_{ßmulconaturdepellere, autpccnaafßcere}

_authorem

_feu

_cau~

ffmoffenfionis. Hic

affedus maximé proprius

eft

appe-titus Irafcibilisjunde &abeo aeeipitdiilinctionemfeu

diilindamdenominationem : Inter eseteros _hujus

po-tentke affectushic eftmanifeftißimus, _quia

vehemen-tiilimus 3Ideoq_jΓι_{extrametas ruat,non}nifi_moratem¬ poris, utCato ait,abinfania difFert,

Turbåt enim

mern-brorumactiones, undetremorcordis, mutatio vultus,

impedimentum fermonis,trepidatio oris : Corpus et-jam variis morbis objicit, animum occaecat, &

homi-nem quaii trudit ad_{ea, quorum}iera nimis poenkentia.

Iravero _{quxintra aurese medioeritatisterminos,}

pul-chré continetur,non folum toler$nda> fed etiam

la'u-dandatanquam utilis &neceflaria,inprirrtis ad juilitias &fortitudinis, _cujus cos dicitur, exercitium, eo quo decetmodo _{urgendum_®,}

XXXIIX.

^

AÄectuum

_quail

_{indjridui &}

_perpetui

_comites^

funfc

_{voluptas &}

_dolor.

_Sicut

_{énim ittodetåios aixeAtii}

fcquitur voluptas ?

ftc dolor

immoderatos neccßäriö

cornitatum. XXXIX,

Suntigitur afFeäuS velmoderatt, hoc eil, å

ratio-he inordinem redacti& adprseicriptum

virtutiscom-poüti;

Vel immoderati

&contra quam

ratio fuadet

ve¬ hementes, hominem miferc _{aliquando perturbantes,} ejuscj, actionesdeformantcs; Sollicitéitaq,'&

vigilan-tér circaimmoderatos hofce excubat_Philofophiamo¬ ralis, ut eos intra modum contineat, &: rationis

im-perio fubjiciat,

quod feit? & eleganter Cic, oilefidit

lib. i, Offic. his verbis: Efjßciendum efl _ut appetitus

ra-tioni obediant, _{eamdp nedp} pr&currmt neep propter pigritiam

aut _ignaviam

deferant, fint.%.

_tr

anquillt

_atep omni

perturba¬

tioη e animi careant\ ex _quo elucebit_omnis confiantia,omnü%

moderaiio, . XL.

Ad retundendos &reframandos afFectus immo¬

deratos, _{eosq; tanquam naturales morbos öc} agritu-dines curandos, _{plurimum conferunt ipfas virtutes^,}

pr^claraq,· earum pra?cepta. Ita fortitudo audaciam reprimit, & metum moderatur : Eemperantia prayisr*

cupiditatibus, libidini, gula?, luxuria, terminosponitf

Liberalitas avaritiam inhibet: ModeBia ambitioni mo¬

dum _{prsferibit: Jras framuminjicit manjvctudo: Atqi}

itatandem alios aliae vircutes moderantur & _dirigunt affedus? _{quod ex partieularibus iingularum virtutum}

prieeeptis penes Scriptores Ethicos viaere eil. Ηxc

de aiFedibus _{pro ratione praefentis inilituti attuliilo} fufficiat. Deo Ter+ _{Opt. Max. fit lausgloria 6c}

honor_{in fecula nunquam}

_{determinanca.,.}

AUCTA-e©e©©s©0360o3e»ee©eeoodeite©©ö©9

Λ

A

U

C

T

A R I

A.

i. An afFe&us

fequantur corporis

_tempera«

turam ? L.

2· An etiam in befliis invcnianturl Aff. 3ΓΦ

An

aliquis affeftus in Deü cadat ? AiF. D.

4.

An omnis

timor

fit

culpabilis

?

Neg.

5·*

Ån omnis

Ira fit

vitiofa

?

_Νeg+