LATINA LIN

D. D.

DISSERTATIO ACADEMICA,

DE

LIN G VA LATINA GK/ECAi FILIA.

cujus partem primam,

AD NUEN T. AMFLISS. FAC. FHIL. ^UPSV Publico

Examini Subjiciunt

auctor

Mag. JOHAN DANIEL DRISSEL

et

respondens

CHRISTOPHOR. NIC. HUMBLE, sr^

ROSLAGf.

In Audit. Güst. Majori D. X. Febr. MBCCLXXIX.

Boris

M. SotlTIS.

upsaliJE,

Apud Johan. Edman Direit. & Reg. Acad. Typogr*

VIRO

Admodum Rev er endo ac Prceclariffimo

D:no Mag. NICOLAO

HUMBIE,

Ecclefiarum, quae in Parceciis Roflagienfibus

Husby & Scederid Deo colliguntur,

PASTORI Meritissimo,

P A R E N TI Indulgentissimo-

Tot

tantaque• verb a dicendis funt Tua fufficiant. in me beneficia Sed nihil haben, qaod ^vere Patern ^a, re¬ ut

pendam, praeter primitias bnfce Academicas, tanquam munus grati obnoxiique animi, qnod fi alicujus pr et ii duxeris, to-

tum Tuo adfcribas, rogo quaejoque, pecnlio, utque patiaris me

mola falfa litare, quum defint t hur a, faciasque inju per ^ quem-

admodum Joles, ut nihil paterni favoris amorisque in Te

de/iderar i finas. Mearum eft & ^er it partium, ad Summum

Numen vota jundere ardentiffima, dignetur Te, omnis gene¬

ris felicitate fiipatum, per longam annorum Jerietn falvum

ac

fofpitem confervare, ut [ero rebus bumanis ereptum lugeamy

cui poft Deum felicitatis mece fontem ac progrejfium debeo..

Per manfurus, dum vi xero,

INDULGENTISSIMI PARENTIS

Filius obediemiffimus,

CHRISTOPHORUS NIC. HUMBLE,

MÉ&:

§. I.

Propiori ^{gere lingvara} plane cognationis ^Grsecam & Latinam, neminem vinculo fe mutuo atein- infi-

tiaturum exiflimamus, nifi qui neutrius indolem

-examina ve rit, atque adeo ignoret, Latinam (oraeca?, non

vocabola (blum _quam plurima, fed & eoncinniorem

vocabulorum nexum accepta refcrre. Quum vero ad-

finitas earurn

quam cafui nemo facile in animum in-

ducat adbgnare, in confe/To eilet, unde provenerit,

in varias exarainaturi abiere fententias. Fuere, qui com-

munem

& propinquiorem

^quam lingvae in univer-

(um omnes, ab una nimirum eademque matre, tam*

quarn furculi ex una propullulantes flipite ^, prognatas

habent originem, refpicicndam exidimarinf, (i in veras

hujus cognationis cauflas inquirere voiuerimus. Nemi¬

nem

vero quum fugsat, omnes omnino lingvas a pri- migejiia, ^quas demumcumque illa fuerit, longius pro- du<das a prima crigine ita reeelTifle, ut, quse in varias

A dia-

CM3 ) z \ e&tP

dialeåos primum abiere, temporis progreflu in a!ram?

plane degencrarint lingvam, diverfaque indutae facie

apparuerinc, & macri & fibi multo difliröillitnaecredE

mus

fåne manifeftiorern, _quam heic deprehendimus harraonsam, ^non adeo remotis adfcribendam eile caufiis.

Alii _vero, & hos inter Christoph. Cellarius a) & Georg,

Walchius b) verofimile exiitimarunta hominum eo tem¬

pore, cum magna iila ex Afia migratio fieref, et coionia

mare tiajiciens in Graeciam veniref, duce Ja van, aiiis 'leov, _partem quandam ulterius iter inftituentem _{per venis-}

fe in Italiam, cui adeo Jingva Latina primam fuam &

ulrimam debeat originem, prirnénnque idcirco & veris- fimarn, cur hx ipfe lingv# tam perfpicuo infignes fint parallelifmo, in aprico efie caufifam. Horum _{vero, quo}

minus firmo inniti talo fentenciam judicemus, impediunt

multa non antiquioris foluiao, verum eciam recentioris svi fcriptorum tefiimonia, certiores qua? nos faciunt,

hane migratiönem, eo minus Italic dedifTe colonos, _quo

verius eft, Graeciam, antiquifiirria illa, ante Jbnuro &

Hellenurn in Europam adventum, fi repeeamus tempora, aliis inhabitatam fuifie gentibus. Quod ipfum diierte adfirmat PlATO c) : hal be ^ypoov d^%ccibreqoi ^Ol ßoogßc&foi. Et

Stra'eo d) ^ex Hecat^o Milesio de Peloponnefo fatetur:

en

7i%c t £ v 'EAAjjvwv ^{or/^cctv} ccvrrjv ßct^ßcc^ci. ay^ebcv be ri x&j

«

cvjJL7rct(TCC CEA?\dt kcctcivJco ßotgßccgw vTrr^^e ^to 7roi?\czicv..

Bar-

<0 De fatis Lat. Lingvae Difiertat, Acad. _part. II. b) Hiftoria

Critica Lat. Lingvse cap.. I. §, 5- c~^ In Cratylo,. d) Lib.s,

VII. 494>-

§% \ _j 2 / m

d

v

Barbarorum vero nomine héic prcecipue inteliigencfos

ede, qui communi ferraé Hiltorlcorum confenfu prlmi perhibeotur fuiile Grafcise domini'Pelasgos docet etiam

Hkrodotus^), qui'ipfos :antiqbiflin1os';Gi:aeci® ^dominos &

Pjd$@ct{cv yÅoca&av fsvtots fiiifle adferir. " HelJenes igitur,

non

nrfi fequiori metats, acque adeo poft decantatnm ilium

cataclpsmum Devcalipneuro, fuös in Ghrcia, ab antiquis

dominatöribüs, eodenl prseeunt'e HRRdoOTo, f) Pelas-gia

vocata, fixérilrit fécies fuamque difiemfnarunt Jiögvatu;:

colonias

roiferunf, partim in Afiam, ubi Jonia ^,

■fåolis, Doris, partim in finiftrarri Pond ripam, quas co¬

lonias Getico fono Graecum corrupiTe fermanem ex ÖvVdio eognofcimus

partim etiam in 'Icaliam, ubi fu&

non dubia certe reliquerunt veftigia lingvte. Qualis

vero primis Ifålras habitatoribus famitiaris fuerit termo,

ob defeclum monumentorum tuto fatis non colligitur,

& disquirere trque forfan erit difficile, ac meo parum

inferviturum fin i. Aborigines quidem oronuun, quorum mémoriam fervavit vetuflas, Italieé liabitatorum primos

fuiffe & antiquiflimos, inter plerosque antiquitatura Ro¬

manarum conftat fcriptores g) & Dionysius h) diferte

adfiirmat: hane

dßcgiylveov ovojuccg-Iocv g.rS TfMi'y.8 TroXéps fervaflé, quicumque totum id terrarum fpa- tium, quod ämnes Liris & Tiberis terminane, inhabita-

rent. Tum vero a Rege fuo Latino Fauni filio, qui

jEneam fugientem hofpitio excepif, cumque eo, data in

A

matri-

i) Lib. I. f) Lib. II» g) Livius Li!?. I. cap» i. Justinus Lib.

XLIII, Sallustius bello Cati!» /j) Libro I, cap. g.

£§®s

\

f

SP ) 4 C

löatrimonium Lavinia filia, focdus iniit, Latini funt ^ap- pellati, &, quam incolebant, Italise pars Latium eft va-

cata, indeque lingva eorum Latina vel Latialis eil di£la.

Quod fuo etiam comprobat calculo, ad quem nuper prcvocavimus, Dionysius i): Itt! A ccrlvs ßo&criXe ^oos, 05 koctoz

rov

'IA 10tM.lv 7toXsfxov iovvcc^sucre Aocrlvoi d^ccpevoi kcgXsiqJo&u

His duna infiftimus vefligiis facile iilis adfenfum prae- beamus oportet

qui Aborigines lingvas Latins haben-

dos efle auctores ftatuunt, & ad reliquos, ut habet

Funccius k): nuroero potentiaque minores, populos, in

unura cum iliis coalefcentes _{corpus non} efle attenden-

dum. Unde ^autem hi Aborigines fuum duxerint örtum, di£fcu certe non efl proclive, quura ipfi remotioris hujus temporis fcriptores, Dionysium loquor ceterosque ejus generis, apodi&icam bac in re nobis non poffint polii-

ceri veritatem, fed fuce quisque induigere opinioni re- periatur. Hinc alii dv\c%$ovois Itc&xIms iilos ruifle perhi-

bent /)

a] ii ccvsslns tnots 7rXccvrjrois- §k tioXXZv cvvsh-

Scvrots ^gcfloov m)t alii Atyvoov oc7ToIkocs ii). Sed Porcius

Cato & C. Sempronius iis Grascis, qui quondam in Achaja habitarunt & multis ante Trojanum bellum ata«

tibus, duce Oenotro Lycaonis fifio, inde noigrarunt, iuam illos acceptam referre originem cxiftimant o), Num vero hi Oenotri

qui in vacua Italia fedes qusefitum

reneraof, fuerine omniuoa primi, tcmere quidem adfe-

rere

i) Loc. cir. p. g. k) De origine <& pneritia Lat. Lingvo.

/) Vide Dionys, _cap. 8. tn) Idem Loc. cir, n) Loc. cit. ' o)

Conf, Dion, Lih, I, _{cap. 9,}

® ) 5 ( SI

rere non audemus, quuoos ipfe Dionysius p) adfifmec ^>

eam ante Qenotros colonis, paucis licet, fuifie occupa-

tam. Utut vero hsc exiftimata fuerunt, eerturo fåne

eflj in Italiam non lolum hos conceiTHTe Oenotros &

Aboriginum, poftquam aliquamdiu fedes ibi hsbnere fixas,

adfumiifis nonsen, fed multas quoque Grscorum colo-

nias, & ante & poft bellum Trojanum, ad hoc vario-

rurn ex variis gentibus confluentium populorum pera-

mabile receptaculum advenifle fedesque ibi delegifie &

deleftas collocafie> adeoy ut, tefte Servio, omnes

civifates a Tarento usque ad Cumas a Grscis fint

conditse, & inferior denique Italic pars magna Grscia

fit appellata. Qui igitur evtdentioris lingvs Latins cum

Grasca cognationis caufiam fcrutaturos, has refpicere ju-

bent Grscoruro colonias, fi non prim am ^, veriilimatn

tarnen invenifie videntur. Unde etiam J. Vossjus q):

ex

bis Gracorum in Latium commigvationibus fa&um exi-

fiimat, quod lingva Latin a, fi excipiantur ea, qua vel ex primigenia retimät} vel a vicinis Celtis accepit, tota pene

fluxerit ex Graca. Hoc enim Grcecorum in Italiam ad-

ventu conficitur certe, niutuam & propinquiorem inter

illos Si reliquos Italiae popuios, fuos quippe accolas &

vicinos, antiquifiimis etiam cemporibus, fuifie negotiorum

& commereiorum confvetudinem. Quam autem »Iii, non fblum rerum geftarum, ied etiam doktrins laude clarius exfplendefcerent &c ^pra? fiiis eminecent vicinis, omnes fere, vel nobiliori fiarnilia nati, vel ad honoris adfpiran-

A3 tes,

f) Cnp. L p, 10. q) Prapfatio de vitiis Serin, Lat.

/

\

sggs / ° V. ^s3

tes faftigia laudi fibi duxerunt illorum & ritibus Se IingvÉ

innutriri. Sic Romulum Graecorum lingvam, prscepta Se ritas, quibus apud privTatos Faustuli hofpites imbue- batur, probe tenuifle & in deliciis habuiffe, quae ad imi¬

tationens Grscorum inftituit, Sacra, leges Se ritus dubi-

tare

finunt. Horum eeftem excUamtis Diony-

sium r), qui Romulum tus sc&vrcu Tt^d^sis sXKyivmoIs ygctfji- paa-i fcripfiiTe & non foium Sacra, leges ceteraque hujus

modi rols Kgocrkois roov 7icc§ eÅÅrjart vof-iljuoov fimilia infbtu- ilfe, Ted multa etiam sk toov såarjmåv vo/u<w introduxifle

.adfirmat.

§. 2.

Rom# autem fub aufpieiis Romuli ja&is fundaraen*

.tis, quum Grseci reliquis in eam confluentibus populis, difpari genere, diffimili lingva, permixti Se multo quam antea propiori confvetudine jun&i, fublata pame (in- gularum gentium appellaüone, comtsum Latinorum no.

mine ipfam condercnt urbem, auåor eil Walchius a), Graecam Jingvam magis quam Latinarri viguilTe, afque adeo, ut ad Numam usque Pompilium maxims fuerit in ufu. Quod fåne nemini mirum videatur, prceterquam enim, quod populorura Italic haud pauci Gnecorum es-

fent _propago, & reliqui ^eorum per crebriora commer- cia Graicorum adfveverant fermone, primos Roms fun- datores, qua maximam partem, qus e Graecia ad ^ven-

taverant coloniis fuam debere origincm patriumque fer-

vafle

r) Lib. II.

68* fl) Hift, Crit, Lat. Ling, c. i. §, 9.

# ) 7 ( O

•raffe fermonenru non

probat i pot.eft argumento, & fie

q u i dem fieri non potuit, quin reliqui nova hujus urbis

incola? numerb potentiaque minores lingvam fuaro, bar-

barani quippe 8c incultaro, ad politioris Gracorum irni*

tationena inverrerent, illiusque ita induerent genium, ut

Festus

dubitaverie dicere, veterem lingvam Gnr-

cam

& Latinam fuiffe ferrne easdem fibique prorfus fimi-

les b). EtDionysium r), ubi urhem ipfam vocat C£AÅctia

TroÅiv primosque ejus habitatores non nifi Gracantcos

fuifie concendit evidentioris, quae lingvas Latinae cum Grceca intercedebat, harmonin habui-fife refpectum, ad-

modum ed verifimile., Nos igitur baud pigebit eorura efle fententiav quibus lingvam primis Romas habitätori-

bus familiärem

ut Gtzecx pfopaginem, fic etiana illi

baud diffimilem fuifiTe placet. Quod autem lingvis,

quotquot vel ex fuerint, aceidifie docet hiftonae fides,

ut maximis femper fint expofitae mufatiombus, id h$c

quoque, 0 quaealta, experta eil, cum metropoH fua ^re-

cens quafi nata. Roma enim, ^non modo aperto afylo, quando, ut inqult Livius d): eo ex finitimis turba omnis, fine dijcr iniine, Uber an Jer vus e [fet

a vid ^{a novarum} verum

perjugit, fed dilatatis etiam rieinde iröperii finibus bello-

que vi fl is, quas in focjetatetrs recipiebant, vicinis gen- tibus, fieri non potuit, quin ex tam diverfis populis fa-

miliarium lingvarnm permixtione, 8c mafri & fibi

multo difTimillima redderetur & in aliam quafi degene¬

ra re t A) Confiderations fur 1'origine & le progres des belles lettres ehez le«

Romains _p, 12,. c) Lib» I. c. 5^i v, 36, d) Lib. I,c. &-

9 ) B c C#

I

raret lingvam. Dionysius e) mirum d:cit videri, quo-

modo hxc civitas penitus bat bara non fuerit reddita,

receptis innumeris fere gentibus, qux-, partim ex ip(a

Italia, partim ex aliis locis ^eo venerant, quae neqne eo-

dem utebantur fermone, rseque idem vits genus feque»

bantur, fed lingva & moribus dificrepantes muita in dies

efient innovators, In hac autem tanta fermonis ac ri-

tuum diverfitate, confervarunt tarnen Romani mirum

in modum & recondidere penes fe, qux Grxcam ori-

ginem haud fallaciter prodanL Quod ipfum diferte

adfirmat _nuper nominatus Dionysius f): e?cop£tot 3e (pcmiv

/jtev HT ocuqocv ßccgßccgov åå° ci7fvigTi(r[*évcc£ 'EAAotdos (pSeyycvTott fxi-

KTrjv Ss ^Ttv06 ej* dfjitpow vjs eftv v\ 7iXela>v Ktoh.\s. Quam Ro-

manorum lingvx cum Grxca férvatam fimilitdinera fin«

gulari, qui illi ubique confiitutus erat, honori prxcipue

adfcribendam exiftimamus. Barbaros enim adhuc &

incultos licet Grxcorum adamafie fermonera & ut pe¬

nitus callerent ftuduifie eorum, qui in Grxcis_ haud ^re-

mnendos fecerunt progrefiHus, evincunt exempla Qulritiurn»

N

Quandoquidem igitur confiar, jam inde ab urbe condita

traditum fuifie, ut principes juventutis nliquatenus fal - tern litteris innutrirentur, g) tuto colligimus ^non pauccs

eorum, iudos illos litterarios a Grsecis, qui magnam La-

Iis inundaverant partem, inftitutos fedulo frequentafle Sc lingvam Grscam circa prima eruditionis principia hau-

lifle, ne ejus ignorantia artes 5c fcient-ias Grtecis fere

pro-

e) Cep. 57' v> 4i- f) Laco cit. g) Vide Fitnccjum de pue

fitia Li lig. Lat. c.'a. §. f.

J

v vtß

proprias addifcendi ftudium moraretur. Hinc quando

Pythagoras, Samiorum infignis Philofbphus, in Italiam

venit, regnante Tauquinio Superbo, & in ea ejus parte,

quam vulgo Gr®ciam irragnam vocant, Crotone prafer-

tim docere inftituic, in lingv® cuitura non minus,

quam marum emendatione fuam confumens operam b)

tantam babuit difcipulorum frequentiam, ut raro paucio-

res fexcentis fuerint, qui nodlu ad illum audiendum con-

fluebant. His autem in fcholis, quum nocturna diurna-

que manu auclores Grascos vsrfarent omnesque fcien-

tiae, artes oranes, quibus difcendi cupida imbueretur ju-

ventus, a Grascis doctoribus & Gr®ca proponerentur lim

gva, a primis astatulis adfvefa£ti Tunt Romani lingvar hu-

jus cognitione. Uade ipfos apud Romanos fqjlicitius

edoceri coepit, pro fcientiacum baberi vehiculo eorum-

que vernacula, qui äd feüciores in ftudiis adfpirarent

progreffus. Quid, quod ipfos inter Reges Principesque

populi ac dein longa ferie Irnperatores, vix fuit quis-

quam, Grascis litteris faltem ^non mediocriter imbutus.

Nec folum in fcholis & plurium conventu, ubi ad eru-

ditionem adquirendam confleebant juvenes, fed a pri-

vatis efiam, fi qui eorum frui prasgeftirent inftitutione,

docloribas Grase® innutriebantur lingv®. Quicumque

enim in artibus & fcientiis quodammodo inclarefcere

diseupiebaf, illum certe oportebat Grsecorum frui erudi-

tione & adminiculis. Ita in urbem Gabios a nutritori-

bus mittebantur Romulus & Remus, Grascas haufturi di-

B fci-

Ä) Cicero Tufcul. Quaeftion, L» V, c, lo.

difåä

)

C

fciplinas, ibique a Grsecis pra?ceptoribus educati, lir-

teras, muficam & arma more Grsrco tra^are ad pu»

bertatem usqoe difcebaht. Sic etram Tarquinius Friscus, ipfe ^a _j>atre fuo Damarato Gr are is difciplmis libetalirer

irtflifLitus, Servium Tullium, _quem fiiii habebat loco,

imbuiturus areibus, fmgulari, qua? apud eum a teneris eluxerat, ingenii celerrtate dignis, Gracorura pntfei^im

yfus fuie doctrina & duclu. Qui ifaque contendit edu- catjoriem fubolis ^a Romanis bujus stads penitus fühle negle<kam, omnesque adeo, cujus demumcumque fuerint generis, fciendas inoccuho apud illos deiicuiile, criminis

eos

infinouiat, cum laudabiii, & ^pro temporum ratione

haud adfpernanda, quam ftudiis impenderunt, diligentia

minus convenientis. Quis enim putet Num^e Pompilio,

Uli rerum Romanarum per annos quadrsginta & tres,

non

tam armis, quam cultioribus inftkutis, legibus &

Sacris tutori & conftitutori defuiffe oranera in litteris

perkiam, quippe quam teftatara fecit, non roodo (ua in gubernando prudentia, fed efiarn XIV illis, quos de jure

Pontificio ^& difciplina fapientiis, quse.illius artatis efTe potuit, confcripferat libris. Quorum illi Latino, hi

vero Grtqco concinnati fermone haud obfeure indi-

cantj ipfum in Grtecorum fcäentiis & lingva ita fu-

ifie verfatum, ut in illa quisquam tstate efle potuit. Vi¬

demus item M. Valerium Dicfatorem dicendo fedaviffe difcordias infeRi populi, & Valerium Potitum plebem

in patres incitatam concionibus fuis mitigafle, Appiumque Claudium Senatum jamjam inclinacum a Pyrrhi _pace revocafte, quod certe efiici non potuidet, nifi efiefc ora-,

tione

sm \

f sv*

) 11 \ ^s3

tinne perfVafum. Secl eos Orafores habitos efle, aut

-ulium tura eloquemiae fuifle praemium, nolla ad fufpi-

candum ducirmir conjedtura. Cultus enim lingvs ver- n-jculc-e per omnem hane statera apud Romanos, adeo

in honoie non hobebatur, uf efiam ilios, qui ad fubli-

miorenri dicendi facultatem adfpirarent, taroquam fuo,

non

aliorum velificantes commodo, odio profequeren-

(tur & conteratu. Unde Svstonius i) : Grammatica olim

Roma, ne in ufu quidem, nednni in honor e ullo erat, rudi

jcilicet ac hellico[a tv.m civitate, nec dum magnopere Iii era*

libus dijciplinis vacante. Ilinc non poterat non dictio

Romanorum manere barbara & rudis, perpolits illi, qus

jetatibus proxime (eqimntibus in ufu efle occoepit, Lati-

nitati valde dilTimilis. Et hoc ipfuro eft, quod fuo etiam

calculo com probat Folybius k): Feteris Jane lingva La¬

tinet tanta div er filtas efl ab illa, qua hödie utuntur, ut vel peritiffimi nontrulla eegre, nbi antmum attenderint, explanare.

queant. Huic autem fuo inculto fermoni inflnuabant

Romani, quorum quotidie utebantur confvetudine, Grs-

corum non modo vocabula, fed & loquendi modos.

Romans enim genti, ut habet Funccius l,\ vcrnacttla

non

videbatur fufficeve, Unde aliam, illam videlicet Grs-

corum, ceu politiorem longe & aåionibus quafi com-

modiorem adamare, penitus edifcere ac patriae lingvsB adjungere inflituebant. Hoc adfirmat etiam Quintilia-

nus

m): Ferba aut peregrina, aut Latin a finnt, fied h&C di-

Vi

vifiio

i) De Illuftr. Gram. c. i» k) Hiftor. Lib. III. 1) De puen-

tia^Ling. Lat. c, ä. §. 4. In Iii t, Orator. Lib, I. c. 5,

\ )

1 z

{ V cS&

vifio mea pracipue ad Gr secuta pertinet [er?nonemi nam ma¬

xima

parte Romanus inde convevfus cft, &r concejjis quo -

que Grcecis utimur v erb is, itbr fioftra defimt, Nec föl um a Graecis mutuati funt vocabula, fed fuas etiam ^voces aci forroam vel imitationens Grscorum inflexerunf, & qha fignificandi vim, & qua fcribendi rationem. Sic pro

popofci, momcrdi, pnpugi &c. antiquitus dicebanc

Romani pepojct, mc mor di, pcpugi, ad morera fine

dubio Grscorum, qui in prsterito fecundam verbi litte¬

rära

in

plerurnque vertunf, ut y^oc(pMy ysy^uCpa &e.

Ita fcripEitabant etiara fuum ^ae Graeca confvetudine per

aiy ut aidilis, aiilai, piciai, mufai &c, interdum etiam per

//r

ut familias, teiras> curas, trißitias &C. Quid, quod

Grscorum ita in deliciis fuit lingva prifcis illis Ro¬

manis, ut, quum novis inftitutis, ritibus & fäcris nova

effingerentur nornina, ejus prscipue habuerint rationem.

Sic a Grarco é^clKXevdoct Salii funt dicli, quos IMarti Numa confecraveraf, facerdotes. Et fi Plutarcho credere lice- at, plures etiam familis Graecis funt infignitas nomini- bus, ut illa fåmiliorum, a Mamerco Numä fiiio, _qui propter affabilitatem di&us eft JEmiliiiSy vei ut antiqui¬

tus fcribebant Aimilius ^ex Graeco ctiuvKos blandus, afFa- bilis, fuam ducens originem. Quantum igitur ^{ex mo-}

numentis antiquioris hujus temporis colligere licet, non nihil certe inter Grscans & veterem Latinam fervatum fuit harmonis, eo vero evidentiorem manifefHorera- que eandem deprehendimus, _quo propius ad illa aece- dimus tempora, quibus cultui & elegantiac fermonis fol-

licitius ftuderi cocpit. §. 3.

I

> # ) 13 C il

§• 3"

.Lingva Latina, cujus cultum pcrlongo in ter-

vallo a Romanis negleäum vidimus, ^per priftina fascu*

la contratfam barbariem felicSter exuere & ad novum nitoiern fplendoremque adfpirate non coepit, nifi poft

annum Ur bis condifae D, & quod excurrit, pacs cum

Poenis primo fafta. Tum vero farna eruditionis elo-

quemioeque Grseomicae, qua: per totum fernae jcm Tele

diffbderat terrarum orbem, in fui admirationem, non modo rapuit quam plurimos Quiritium, verum efFecit

etiarn, ut ad illam participandam glorian**, quam fuis>

culcoribus pariunt ffudia litterarum, adniterentur, verna-

culam rudern & incultam antea perpolirent & in Grae-

corum lingvam, artes & fcientias vehementiori incen-

derentur ftudio & _amore, qui eo ma jo ra deinde cepit

incrementa, quo propiora gentem inter utramque fuere

commercia. Verum enim vero, quo minus lingva Lati¬

na, adeo celeri gradu ad fummum gloria: & perfe£lio-

nis culroen evehi poflet impedierunt, non tam prioris

sevi barbaries, cum qua jam erat lu£landum, quam po-

tius genius populi Romani durior, ad arma, quam ad

fludia promtior. Quod enim in elegantiores lifteras elo-

quentisque cultores Romani conceperant odium & con-

temtus, altas adeo apud non paucos eorum egerat ra- dices, ut bac etiam aetate, non minima incrementis flu-

diorum lingvceque ornatui poneret obftacula. Sic Poé-

tis, eloquentia & lingvae purioris ftudiofis, in initio ni-

B _% bil

tjjgs J 14. ^ c

\

hil prorfus fuit honoris, & M. Fulvto Nobilioiu vi tio

darum & probri inllar objechim, quod is, Cordul cum eilet En ni um Poefam in Etoliam provinciam fecum duxe-

rif. a) Neque mitior Philofophis & Rhetonbus, quippe qui non uno Senatus conluito ur be cedere funt juffi, ^con- tigit fortuna, b) At vero hxc cultui lingvac Latinre tam iniqua fata impedire non pctuerunt, quominus, per rao-

ras

licet & fortunx dubia, ad (uura tcniteretur faftigium,

& Ixtos in dies faceret progrelTus. Propior enirn, quem Romanis, fi _quar alia, laudis certe avidiflims genti, cum

Grscis jam inflituta commercia, crebriora bella, belli pacisque foedcra negotiorumque confvetudines indulfe-

raot, mufarum conlpe&us, non paucos illoruro tanto po- litioris litteraturs, praccipue vero eloquentis incendit a-

more, ut fuum fruftra coilocatum viderent iaborem

qui illum

vel fuppredum, vel imminutum ire velien t

Quura igitur Romarn venirent tres illi Athenienfis po- puli legati, Diogenes, Critolaus & Carneades profunda

fua fapientia &. profluentis eloquii copia, ^non Roma¬

nos folum ad Graccas colendas artes & fcientias, _quas

antea, licet primoribus tantum deguftaviilent labiis, fed

ad impenfius etiam eloquentias ftudiuro excitarunt. c)

'

Pervidebant vero Romani _gnava experientia exemplo-

que edovli Graccorum, quorum in omni erudieionis ge-

nere crant imitatores & xmuli, cultum iermonis patrii

quam

n) Cicero Tufcul. Quarrt. Lib. I. c. 3. b) Vide Gellium No£E

Attic. lib, XV.

ii. Rollin Hift. Rom. Tom. VIII. p. 292. 0)

C#nfr. Rollin Hirt, Ancienn« Tom, XI. _p, 665.

v

\

c£%

%£ J' 1 5 V

ra

ro ax i me efle necélTarium, ut fciendarum

cujus5 derrramcumque fuerint generis, in primis vero eloquen-

tia ftudmm, in patriae multiplicera ufum & cornmodum

propagerar & propagatum ex voto adaugeatur. Quapropfer

omnena

in'

pofuerunt operaro, ut vernaculam r.udem &

ineultam adfabre perpolirent, novis ditarent vocibus, bar«'

baras

Saturni a?vo réfiduas, proountiatu afperiores Re¬

ferent, & illis quandam veluti majeftatem fvavicatem--

que conciiiare fluderent. Quem in finem

tantura ab- fuitj ut Romanos viRores vidlis Graecis magiftris uti puduerit, ut potius opdmaro fibi anfam fubminiflratani gratularentur ab illis pleno veluti gutture combibendi

prtecepfa, unde in lua difa venuflas, grada & decus

omne

délaberetur. Quoniam igitur Graraia bis cempo- ribus omnis eloquentiae laude praxlariffimis adflueret ho-

minibus optimisque abundaret artibus & fcientiis, qua-'

rum nulla non heic laudus efflorefcebat, illaro non fe- plus modo vifitarunt Romani, artes & difciplinas in fuum

patriTqoe maximum com mod um do ro uro inde repor- taturi, Ted Grsrcos edam dofores Grammatica*, Rhe*

toricae, nec non Philofophiae publice privafinrsque tradi-

turos prtecepta-, hanorificeodffirnrnis ad fe invifabanc

conditionihus & ledulo exaudiebant. d) Horum vero in fcholis, _quum pradefiones, difputationes & decla-

mationes fere omnes Grsca proponerentur lingva, in illis, ^non m!nus, quam ipfa inter Grxcix pomoeria

commoda Romanis relinquebatur occafio lingvs hu- jusj

———■— —-—_—, —-—— ,

d) ldem/ Hift, Rom, Tom» VIII, _{p, i} g i^

n ) i«. ( e

jus, non modo cognofcendi venuftatem & copiam,

fed maximam ^etiam in ftudiis tractandis neceffitatem

& ampliflimum uhim, quippe quem , non aeque mo¬

do patere late, atque utiliflimarum artium fcientiarum-

que ambitus fe diffuderit, fed ad patrli etiam fermonis

cultum haud _parum conferre, gnava edocebantur expe- rientia. Sciiicet, uc lingva Graeca obdetricantibus pne- claris hominum ingeniis ad fummum elegantiae & ni-

toris culmen eve&a erat, uf au&ores Graci fua exorna-

runt fcripta luminibus multis, verborurn fplendore ma¬

gno, fenrentiarumque gravitate, ita non poterat non ac-

curatior ejus cognitio, fedula induftriaque imifatio re- fertifiimum Romanis fuppedisare penu, unde ea depro-

merent, quibus lue lingvac egeftati occurrerent, conti-

nuisque & novis, pro re nata, non modo vocum phra-

fiumque aeceffionibus ditarent, fed magna etiam & in-

cognita ante copia leporurn deliciarumque exornarenr, amplificarent. Inde igitur ab ilio tempore, quo Roma¬

ni fcientias excultas, & vernaculam vefte, qua jam diu

obvoluta delituerat, obfoletiori exutam novoque con- decoratam habitu difcupiebant, primam & prrecipuam

in eo pofuerunt curam, ut lingvae Grxcx elegantiam

veneresque fibi redderent perfamiliares. Pueros fuos a finu veluti matris, non modo commendabant pracepto- ribus, domi privatimque fermonem Graecum prse Ro¬

mano & vernaculo circa prima difeendorum prineipia adhibituris, fed ad illuftriores etiam, quorum in Italia,

Latio, nec non ipfa urbe florebant fcholae, Rhetoras &

Grammaticos mittebant, ut Gracorum loquendi forma-

Ii ) >7 ( $

Iis, flexionibus, jun£turis multisque variandi, dilatand®

atque illuminandae oraiionis modis adfvefcerent penitus-

que imbuerentur, & proveffiori ftatim atate elementis

litterarum hoc modo defun&os & ad altiores dilciplinas quodammodo pra?paratos juvenes, in declamationibus

utraque inflituendis lingva exercendos curabant, Ted ita

tarnen, ut a Greecis initium fieret, quod Grseca oratio plura ^ornamenta fuppeditans, ipfo tefte Cicerone, e) con- fvetudinem fimiliter Latin a dicendi adferret. Sed ita tarnen

in hoc dicendi exercitationum genere verfabatur Roma¬

na

Juventus, ita cum vivis doctoribus fruebatur collo- quiis, ut cum mortuis mutisque fedulo inffituendos non negiigeref, ubi enim infantiae annos transmiferat, fuo pa-

rum

latisfecifle videbatur officio, nid au&ores Grsscos

nocturna diurnaque ^manu verfaret, eo Rudiorum fervato ordine, ut daret

- - - -

primos verßbus annos\

Mceoniumqne bileret felici pedlort föntem,

nec prius legendos derelinqueret, quam illis familiäres

& proprias in verbis elegantiam, in fententiarum com- page & RruRura concinnitatem, adeo fibi reddidiflet no«

tas, ut in Latino ferroone vel fcriptione easdem facilius poRet imitari. Ipfi vero maturioris aetatis homines hanc

adeo in deliciis habuerunt lingvam, ut tempus a publir

eis, in qaibus agendis occupati erant, rebus feriandi, li-

bentiffime illius impenderint cognitioni. Et tandem ^eo

usque increvit cura & gratia ejus, ut infra ipfam digni-

tatem Imperiatoriam, vel Senatoriam pofitum non judi-

C care-

e) In Bruto,

$ 3 i8 ( &

earetur fludiis his, uti vocare confveverant, elsgantiori-

bus, quoad per alla liceret negotia,;fe addicere. M. P.

Cato Grxcas litceras fenex difcebat: _quas quideui fic

avide arripiebat, quaü diuturnam fitim explere cuperet.

/) Hujus vefligia premebat Cato Minor féu UticenOs,

quippe qui ne in curia quidem, dum Senatus cogebatur,

fibi temperare poterat, quoroinus Grascos iibros leRita«

ret. §•) Et P. Crassus ipfa inter arma,

Sive jaSiatam religarat udo

Litlore _navim,

tanta cura lingva? Gra?ca? cognitioni intubuit, ut eam

in quinque divifam genera, hoc eft dialeftos, per omnes partes & numeros ita cognofceret, ^ut ipfi Grséci ejus peritiara admirarentur & exofcularentur. b) Qusndo autem haec in Hellade aita & educata, & fupra quam dici que-

at excuira & ad faftigium eveåa lingva, tanta cura a Romanis arfeRabarur, fieri ^non pccuit, quin lingva La-

tina fenfim jam a pulvere, quo diu obduAa fuerat, fur-

reåura, innumeras fere ab illa itiuiuaretur voces, quo enim arftior & diuturnior inter gentes diverfa verba

facientes obtlnet confortio, to major quoque peregrina-

rum vocum in fermonem alterius nationis vernaculum fit _proventus, atque. id eo magis, quod Romani ^{a pue-}

ris adfveei Grsrcorum fermone, & Grsecorum au&ofurn leRione parker imbuti, non potérant non adhibere ^vo¬

ces lingvae, quam cum lade quafi materno hauferant, genium proprius redolentes.

Nec

f) Cicero in Cätone Maj, c. 8. g) Vaierivs Max. Cib» VIII.

c.

7, b) Ideir* I, cir.