PHYS10 LOG ICO-MORALIS,

D. D.

DISSERTATIO

PHYS10 LOG ICO-MORALIS,

De

COGNITIONE SU1,

gUAM,

Conjenju Ampliß. Facult. Philof in Re-

gia Acaaemtd TJpfalienßr Sub Pr^sidio

VIR ICELEBERRIMI

Mag. A Ν D R Ε Μ

Eth.

&· Polit. PROFESS. Reg.

Examini

publico modefte fubmittit

Johannes Lindegren,

WESTMANNUS%

In Auditor» Guftav.

Major, ad

diem 18 Decerab.

An. MDCC XXXVI.

Boris ante meridiem

folitis»

UPSALI&·) Literis Hpjerianis. ^{^}

V I R O

Generoßsßmo atcpte NobilUßmo,

Dn.PETRO

SCHÖNSTRÖM,

CHILIARCHiE Löcum

cIenenti9

Patrono Magno.

T

_{ritarn eelebrem}

Anta ^{ficia in rita, >} Nobiliifime

^utme

^{habeam Tua exiflunt}

^,

Domine

^{qua per omnem}

^{atqueme- ,} lene-

,

licet

_nunquam

eademJatis

ce¬

lebrare _queam.

St mihi vel tantilla efjet di-

cendi

facultas

^,

dicerem,

m ac ne

éix qui-

dem

maj

ora

potuiffe in clientem

a

Patrono conferri bona. Qjuocirca,

^ne

beneficentiam

Tuatn obfcurem magis

quam

illußrem

^,

conti-

cefco

cefco

^,

gratisfimaque ^mente, dum ßiritus

^meos

regelt artus ^>

cuntda completili

ac

venerari ad*

nitar. Ceterum

poftulat utique aquitas

^,

plurimum debet, etiamft reddere

non pos-

fit

^,

faciat quod poterit. Quod itaque pojjum

faciam, offero bas jeilicet qualescunque ingenii

mei

primitias

^,

humillimusque

rogo

easdem be¬

nigne aeeipias. Quod fupereft

^remuneret

T/-

bi Summum Numen _,

QItbique

^ac

Tuis fau- ßa quavis

^ac

felicia concedat.

Generoiiilimi _atque Nobiliilimi

Nominis TUI

cultor humlllmut

JOHANNES LINDEGREN.

i MONSIEUR

TEAN

₉

LINDEGREN,

LIEUTENANT de Γ

Amirauté,

Mon trés eher Oncle.

T * on ne peut pas nier, que tout ce qtfily ade precieux au

monde,ne porte ordinairementenfoi memefon prix(f fa

ualeur. Mais une chofe9 qui eft nonfeulemént excellente d^el*

le mérney mais aufft rare, efi eneor eplus eftimée. Sil meßper-

mis _, Moniieur5 defaire iciune comparaifon entre les chofes

ff les perfonnes ⁵ ilen efi de ^meme de la tonfideration queje

Vous dois. Cat ceile'ci eftgrande ^, c tant fondée dans la na¬

tur e, qui ma accordé Ρ avantage de VoUS honorer en quali-

t'e de mon oncle} ff douhlementgrande, puisqueXo US étes le feulj queje puijfe appeller de ce nom. Voila ce quiproduit en

mot lerefpetti1ueJe VoW%porte. MaispermettrezVoUS bien9

Moniieurt queje Vous refteßeff queje VoUS aime tout a lafois. VoUS Jfavez la perte , que les äeftins rn ont caufée,

en me privant de celui ^, quini a ete le plus eheraumonde.

Ainfi f eftere , que VoUS ne trouverez ρas mauvais ^, fije

Vous[upplie de me tenir lieu de Pere, ff de Jouftrir, que j*

ayepour VoUS la rev er enee ff Γ amoury qui lui etoient dus.

Il eft vraij quela trop grande diftance ^, qtlily a entre VoUS

ff mois ma öté ^{toute occ}afton de VoUSdonner despreuves du refteft^t queje VOUS dois. Maisfoiezajfuré

Moniieur,

que

tet eloignement napu effacer de mon ame lefouvenir demon

devoir. Acceptez d.oncfavorablement, je VOUS prie, cette pe-

tite dijfertntion Academique ^, que j^ai ofé VoUS dedierpour

marque de ma reconnoiffance ^, quoique je nefaurois fatisfaire

par la ni a mes deftrs,ni a Votre attente. La

bonté,

qui VoUS

eft β naturelle, mefait efterer} queXOUS la prendrez en bon¬

nepart^ff continuerez votrefaveur envers celui, quife confie

tn votre bien vaillance^ffqui demeurera toutefa lie

MONSIEUR

VotretreS'humblefftres obeiffantServiteHt JEAN LINDEGREN.

FlRIS

Speltatißimis,

Dn. ABRAHAMO SAHLS7EDT,

PRyEFECTO Arcis Aroiieniis ^, & QlLESTORI

il per

Veftmanniam Vigilantifiimo,

Dn. JAH ANNl LINDSTEDT.\

CONSILIARIO Urbis Norcopenfis Dexterrimo,

Patrui loco colendo,

Dn. PETRO ST

DIRECTORI Officin. Ferr. ad ©létlfillf«

Sollertiffimo;

PATRONIS OPTIMIS.

QUO

^{mtempusmemoriaoptatumin animo}

ιtltlu/t, Patroni

^exftitißc

Optimi,

^{infedit, meoquo}

lenevolentlt

^{,meameo magisin}

^Vos Veltrx

^lator,

^ob-

feruantiam aliquali

modo declararem. Sint itaque ha

pa- gella teftes, ^eruntque

fempiterni meritorum in

me

Veftro-

rum meaque pietatü. Ad Deum Τ. Ο Μ. pro

Veftra*

VeftroruiTi^«^ falute vota nuüo non tempore

fundam

ca- lidijfma.

Spe&atiilimorum Nominum

Vestrorüm

cttltorobfervantijjitnus JOHANNES

LINDEGREN,

ixm&efsmannett

t

Stockholm,

i®6ga(firtb

iCtt FREDRICH OTTO

BOHMAN,

iffitt

^togtarahe fj4« iTiotbto&et.

Ζfjdnnatvdl n>dr®ub/oégföt

tii

«Sublfgt folcf.

Sit annan

fjdnna

tv>Ai'

fötjtfttgt feif fan

ßtoca- Oe i'jeiftoa ftamta wdl til

öbtnjufbet

fan föra ·,

Sä t)tra

böfligbct för

iura tvarort taif.

* * * *

* *

Sit

fjiinna

®ub/ boéoé fjatt6 fjdrfef tdnber an·

Sit fjdnna egne

fet

/ fan _eget

mtjjbag föba/

Οφ

rcdcfa luflat Dem t

ßelfroa

roaggan

böba.

Sn annan

fjdnnd

/

bat οφ fjdrlef tndcfa

fan.

V ***

ijdné obtjgb batar

man / ttl

bpgben tpcfe bdr.

Söldji nöbigt

bet

bocf dt

^at _{goba ®uben}

fjdnna:

2Bdr egna

fjdnnebom bör följa uppd odnna;

Sit

fjdnna

anbra

wdl/ldngt minbre nöbigt dr.

Sit

Sit

fjdnna (Pub od fan et bdrffgt nöje

ge.

2Bdr _egna

fjdntteöottt

ger

oförlifllg ntjtta.

SBdrt wdrbe rcj bä fe o

φ binar

wj atom

lt)tte.

Sit

fjdnna

annat

folci/ tan ocE

meb nijtta

(le.

*

** ***

s}3d <Sf)tl min Sftotbtor fjdr/ jag bafwer bet forföft

©ä fnatt

jag fjdnbe mtg/ jag (fött fjdttna Idtbe/

Sit

prtfab bit för

gobt

af

mtg

3 åren tvdrbe;

21) en

mdlgjetntng 3 nteb

η t)

rodlgjetntngöff.

V ***

SiJltn

gar jag fjdnbe fnapt/φαη bog frän

mtg

οφ

SDlor /

©d fnart jag

bögra banb frdn wdnflra fjdnna tnifte:

3 <£br jag ftcf igen bmab jag (fjonom mtfie:

3 flunft d 3 min gar/ i (läften Sölobetd S3tor.

* * * *

* #

gicf jag fnapt fjdnna gar

/

Qrfsr tvdf jag fjdnna lått/

©om

Probet/

todn οφftöb för min

betrdngba SDIober/

gör mig forn anbra gar/ fotn gartSDloberS?rober.

•gmnib gobt forn gaber ger/3 baftoen

mtg

fötdrt.

V V

3ag fjdttner mig för frcag at ge f Ufa mött.

3ag fjdnner <£()t för gob/ at bet af tttig begara.

föltg fltjlblg fjdnner jag

at bet t mmnet

bdra

/

©om

tvtötg fjdnner (i&rat ödda bet för gobt.

ebet

<3Eijct ttßie 4c ί>Ιί fjdnt» ef 111(3 fött» SNocbcoc/gac:

«Stift 4c/ et

loge fä 3 «KS ocE mdtten Ejdtuta/

©om tacffam mec ι todrf dit tvifeé tut i pdntta/

©om

li)t>(g ©gftcc fon/ jbm@on/fom dtltg facf.

* <* # *

* *

3ag fjdtttte (Jicc ®ub rnob ndWgt mdibeljag

©om (tan

todlgjecmttgémdn

od)

tvitfjerliga f

jdnttec

Gsfyt/ SStocEtdcd

todtt/mitt

gilt/

®ut»cdfncblanb CcS

mdntuc/

Οφ

tvdcc

fjjcff <£&c lon. 4?wacmct> fötbUftwc jag

§üttate 1 JOHAN LINDEGREN,

Viro

Javeni politisßrno,

D:no JOHANNl LINDEGREN,

DE

Cognitione fm diJJerentL

D At multis f

^Attamen

^örtum

^hac

nimis,

^{mili clat}

^tam

^Dea

proäi^a

^cwca

cttmßtx

^fatis,

Dat vires, dat &

Ingenium: [ed debilitatem

Natura patfcis

nofle dat illa ftta.

Hac tua nos docuit,

juvenis cultiffime» charta

^,

Charta hac de folida

cognitione fui.

Matte bonis avibus, juvenis

dottijjime, matte &

lngerni prof

er

plurima dona tni.

S/j

felix

^,

tibi crefcat honos

^,

cuntta precamnr,

?/%

cupimu

s, ^

cupis ipje tibu

Ita

gratuiari voluit

ERIDRICH PALMQVIST,

K

Politisßmo atque Emditisßmo

Domino Refpondenti,

r B f

Antum ex

Diflertatione

tua de

cogni-

-L tione fui

eleganter conicripta capio lac-

titiam,

quantam capere

fölent boni

omnes

de fucceilu _eorum,

quibuscum conjundiffi-

rne vivunt.

Quumque

per

varia inftituta

per-

quam utilia

^{, pro}

animo

meo

hac cognitione

imbuendo, folicitam curamgeileris,non pof-

fum,non,in fignum

gratis

mentis, eruditio-

nem tuam _, quam

aliis jam reddis cognitam

ex animo libi

gratulari Adfit |ihi Deus T.

O..M.

benedi6tione

_{fua, ut Te}

ipfum,

aeque

ac unum illum

inter feptem Grseciae iäpien·

tes,

illud in

_quo

vis vitae ftatu ialuberrimum

praeceptum,

Nofce ipfum di&itantem Solo-

nem,

recipiant Camena: in

numerum

fapien-

tium _, receptum

meritis honoribus

exor-

nent!

Ρ.

P, Schönström.

;/. Ν. J.

Difcurfus Praeliminaris

De

Solida

Cognitionli fm Ide

a.

UetidiE humani

generis dignita·

ti j fervändaeque ^, quativfuftinet

prx reliquis, iaudi,

hil magis in-

* fervit t quam quid, quo fine

in-

tendas , quibus mediis obtineas,

fedulo inquirere^» follicite

fedari, prefle teriere. Ab homine

certef

quem ratione

praeditumvoluit Sa-

pientitlimus Creator ^, ut

nihil magis alienum,

quam

caeco impetu agitari, nefciaque

confilii

mente

huc illuc

abripi ^, circumferri 5 iic eidem ^, quam

omnis fui

ope- ris fini intente ftudere , convenientius nihil. Quid- quid fedamur ut finem ^,

illud ampiedimur

ut

bonum,

& aliter finem fedari non pofiiimus. Sed e re

eft

qua- lem nobis _comparatam habeamus hujus

boni ideam,

prout

enjm variat

^{ea ,}

variant quaerendi media. Idea

1 vel falfa, vel minus folida ^, vel pure

theoretica

^, me-

A diis

t ). ^q c s»

diis velfalfis, vel non fufficientibus>vel langvidis,quae- ritur. Requiritur itaque vera, folida _atque pradica ejus idea. Nullam autem per fe ^vere talem invenimus,

niii quam ad fummum bonum finemve ultimum ^am-

pledendumadcommodamus rede» Hinc folidam cogni-

tionis fui ideam in aprico poiitam credimus ^: cognitio-

nem fcilicet heic non (implici notitiae adu abfolvi, hoc eft, ^non" elfe debere otiofam , vel in nuda coniiftére fpeculationeeorum ^, quae quisque de feipfo cognofcit*

cognofcere poteft vel debet; Ted ad praxin referendam,

& ultimo fubordinandam _{fini» Omnium autem ftudio-}

rum noftrorum> conaminurq ^, fcientiarum denique o- mnium _, hic finis , finium hic omnium ultimus, bo-^

norum hoc omnium fummum , ut fimus olim gloriae

Summi Numinis _praecones.

Huic fini ultimo fubordinati funt fines interme- dii 9 noftra perfedio & felicitas, & hi-s intermediis, fui cognitio : ad perfedionem enim adnitenti fcien- dum eft _,· quid portent humeri, quid ferre recufent.

Pronomen Sui indicat idem ^ac Ego: Meam perfonam jam cogitantem. Perfona autem cogitans anima &

corpore conftat, & pariter in foeietate ^cum aliisconfi- flit. Sui itaque cognitio, non äbfolvitur animaefolius,

vel corporis

folius,

fed utriusque ^{, ac} ilatus exter- ni idea.

His ita praemiifis, teqvum eft, ut hane cognitio-

nis fui definitionem _, ideae ejus refpondentem ^, iifta-

mus : Cognitio fui efi notitia virium corporis animaque,

tendens in fui aliorumque verum perfeeiionem ^, & per hane in fummi Numinis gloriam. Hujus definitionis ^rea-

litatem jam

demonftrabimus,

a<fturi primum ^, in

Cap.

I:o, de

Difpoiitione

corporis naturali ad perfedionem, ejusque viribus deinde , de

Difpofitione

ac viribus

animae

4M ) o ( 1 animae ad

perfeddonem

^,

poft,

in Cap. II:o

de

Imper«

fedionibus hominis _, earumque

caurfis,

& denique,

in Cap. III:o de Obligatione hominis ad

perfedionem

quaerendam ^■, dequc Mediis huc

tendentibus.

CAPUT

h

Se&io Prior

DE

Difyoßione Corporis Humant ad

fedionem, ejmque Viribus.

§* i.

GOrpus

rhnibus notiilimum

humanum duabus

, folidis

conftare

nempe

partibus,

&

fluidis. cfi

Solida haec fi examinentur igne Chemico, con- ftant _terra, oleo & aqua ceu glutine

intermedio,

quod particulas terreftres

conjungit ad conftituendam

Abrain a)t Fibrac fubtiles ^, oblongae ac

elafticae

con- jundas conftituunt membranas ^, ut membrana

vafa>

& vafa totum corpus humanum b).

Quare folida in

toto corpore huraano ^,

nihil aliud funt,

quam

vafa

fiuidum continentia _{, ex} meris fibris

compoiita

^, atque

pro natura fibrae, vel laxa,

vel ftrida nimis & tenfa*

vel dura, vel mollia, vel mediocriter

elaftica. Haecva¬

fa diverfo conftruda modo aeque ac

compoiita

^, partes conftituunt corporis humani

organicas

$

adeo

ut cor¬

pus humanum

dicipoifit

corpus ex

multiplicibus variis-

A ι que

a) Bccrhaave Tom, IL Elem. Chem.

ProceJ. IV. b) Con*

fer. Éxper,

S. R, M.MO.Dopt.

Rofénii Anath,

pag.

id.

4 ^® ( S4H

quc corporibus organicis conftru'&umt ^. quatenus qu®- libet pars ad peculiarem. a&ionem

aptaexiftitv

§. IL ^.

Hutda _ut mixta funt confideranda. Sangvis con-

öataqua

^, oleo, fak, terra & aere ^)V& quidem m debita proportione ad temperatum fangvinem

confti-

tuendum. Reliqua etiam Hulda vi fu$ mixtionis jfuas

exercent operationes ^, in qualitatibus partium , mix-

tum conftituentium, &modo, quo partes iftac inter fe jtmguntur, fundatas, hoc eft, fluida vi fuae mixtionis,

mixtum vero vi partium, & modi mixtum conftituen¬

tium _, fui obeundi muneris aptitudine pollent ^j omnis

enim poflibilitas intrinfeca ^{rei ,} fundata eft in ipfa ef-

fentia rei _, fecundum metaphyficos. Immo hoc ii ne- gares , fequeretur nullam , ad hane vel illam ailio»

nem, fluidorum dari potentiam, quod abfurdum..]

ώ

Qyunx ^{vero ex} nuda folidaruffi & fluidarum _po- tentia ad aftualitatem non valeat confequentia, prae-

ter potentiam aliud, undé adionum paftionumve adlu-

alitas derivetur_, ftatuendum ^: hoc eft id, quod ratio-

nem fufficientem acftualitatis aftionis in fe continet:

& hoc ipfum liceat vocare Corporis Humani Vim bji Qvum itaque _corpus humanum ex multis

partibus

or-

ganicis conftet ^, _quarum quadibet fuam habet

vim Sc

potentiam , patét vim totius corporis

humani coniifte-

re in fumma virium omnium partium corpus

humanuni

conftituentium.

§. IV.

d) Vid. ciu Rof. Anatb._pag. 2$. ί>) Conf. Hoffman. med,

Rae.Syft. Tom.l.p. ii. nb i dieii CriAt Hrdmßne vi agent? &

folumpajfwam effe nibi/i

4M ;·( » f

§. IV.

Cum pars

corporis humani organica ad

eam,

ad

quam deftinata eil, a&ionem idonea exiffcit, dicitur

illalpars

fana. Si itaque ^omnes partes,

ad fuas, ad

quas deilinatar, aifciones

idoneae fint,

erit totum cor¬

pushumanum fanurn. Sanitas ideo

eil flatus corporis in¬

ternus, quo vires

partium

ejus

determinato gradu in-

ter fe confentiunt. Hac autem vires aliae corpori nu- triendo _, alias vitas confervandas ^, alias fenfui ^, aliae

motui locali, alias generationi, feu fpeciei propaga- tfoni & confervationi inferviunt. In fanitate _porro corporis totius quum

reliquae

partes

confentiant,>

fanitas eil

perfe&io, quod

ex

idea perfeftioni$ fluit.

Sectio Poiterior

DE

j

OifrofitioneAmma

§■ r.

Quando ad

^{^animum}

ea, ^advertimus quae in

^,

artima ^obfervamus ttöftra ^duas contingunt

^nos

^{ha^}

bere""*facUltates : Alteram nobis aliquid reprasfentandi ^,

judicandi,

unumque ex

altero inferendi, Intelleftumr

Alteram, aliud

appetendi, aVerfandi aliud,

Voluntatem.

In facultate harumpriori non

niil duo

^, vel objedlum, quod

repraefentatur, vel ipfum repraefentandi modum,

Γι mavis formarrr, diilinguere

poffumus. Quoad prius,

intelledlus ideis ^, iisque

ad felicem vifam traniigendani

fufficientibus, fe ^ornare

in poteftate habet. Qüoad pofterius, illas idea* iibi diftinfte repraefentare

_A

valet,'

l

6 4M ) o C Μ·

quo nonconfuiionem folum declinat, fed & quamlibet

in dato & convenienti cäfu applicare novit.

§. II.

His praefuppofitis difpoiitionibus, intelledum vir- .tutibus intelledualibus imbutum , veritates, intime cognofcere pofte, ^non folum quantum ad

felicitatenå

confequendam , ied etjam quantum ad applicationem

in adionibus fini convenienter dirigendis ^, neceffe

(it, cuivis _patet. Virtutes illa» intelleduales funt,

ad ^mentem veterum, intelligentia, fcientia, fapien-

tia, prudentia & ^ars, quibus IFolfius a) addidit quatuor acpumen? profunditatem^> foliditatem, & artem inve- niendi, feu ingenium. Magis vero

notis

placet fen-

tentia eorum _, a quibus hae tres numerantur : Inge¬

nium_, Judicium, memoria. Ingenium poteft ideas ^, nexum

non habentes neceffarium _apte combinare, earumque fimüitudines _invenire. Judicium idearum neceftaria-

rum connexionem vel pugnam perfpicere poteft· Me¬

moria. ideis ante perceptis refervandis ^, cümque opus fuerit, _{tanquam ex penu} depromendis infervit. Ne*

mo eft, qui nen ultro largiatur, perfettum intellettum rede vocari, qui omnia poftibilia novit, & diftinde

iibi repraefcntäre valet j fequitur itaque cognitionem

rerum adperfedionem mentis noftrae referri.

III.

In Voluntdte feu facultate appetendi

& averfandi,

etjam duo, objedum Sc formam obfervare liceat. Per objedum nihil aliud intelledum volumus, quam gra-

tum vel ingratum, ex boni vel mali cujusdam reprac- fentatione ortum. Forma eft, qua ad alia

objeda

vo-

luntasquaiiinclinat,ab aliis

veroquafi

retrahitur. Facul-

ta-

i) Cfr. Tbümigiilnftit, Wolf\ in Ihilt Mor,

·β* ) ο ( fr» ₇

tas itaque appetendi generaliter ita determinata eft ad.bonum, & averfandi ad malum$ ut nihil _appeta-

mus, nifi fub ratione boni, quatenus fcilicet volupta-

tem inde percipimus ^, & nihil averfemur ^, niii fub

ratione mali , quatenus inde taedium atque dolorem

fentimus. Haec ergo facultas, quia tendit in bonum,

& retrahit fe a malö _, bonumque omne perfecftio-

nem infert, malum imperfeftionem, ^non poteft non iimul elfe quaedam perfe&io, Abfurdum enim eft di-

cere,ab imperfetftione ^, qua tali ^, produci pofte per- fe&ionem. Perjexperientiam porro difcimus efte in

anima facultatem ex pluribus poftibilibus aliquid eli- gendi, quod fibi ^{maxime arridet ,} atque hinc homo fponte agit, hoc eft, femetipfum ad agendum deter*

minat, ideo etjam caufta fuarum aftionum paftionurm

que

efte poteft

^, hoc eft, fciens & voiens agit. Uxc

vero facultas _qvum Ubertus dicatur ^> libertatem animae adjudicandam elfe apparet, quae, cum & fcientia Sc voluntas perfe<ftiones fint, ut mox vidimus* in eun-

dem quoque

referenda eft

numerum.

CAP. IL

Sedlio Prior

DE

Imperfeflionibw Hominis.

$. L

QUamvis

^naturalis

itaque

difpofitio, dolendum

infit homini ad

^tamen3,

perfeélionem

^{ex va-}

riis circumftantiis, ^non quidem in fe abfolu^

te neeeftariis, vix tornen evitabilibus tanta, nos la-

borare

$ HM )©{ H*

borare

imperfedione,

ut magno perfedionem gradu fuperet. Haec

imperfedio

non eft homini eiTentialis,

iinitudo enim determinati gradus non cum imperfedi¬

one debet confundi, hoc eft, quamvis major gradus perfedionis eiTentialis concipi poilit, quam homo poilidet, ^non tarnen major homini convenit, qua

homini, id eft, creaturx, eam eftentiam habenti, quas humanae nomine a nobis infigniri fölet. Eft ergo acci-

dentalis _, dependens, ex vitiis, erroribus & adibnibus vitiofis, iive connatis> (ive acquifitis, ut pofttnodum patebit.

§. II.

Corpus quoad intrinfecum principium corruptioni

& putrefadioni obnoxium efle evincunt non tantum elementa cohceiionem particularum conftituentia 5 fed

etiam elementa partium fluidarum, ^quac vel in quiete

vel nimio motu non poftunt non corrumpi &

labefa-

dari. Hoc probant Phyfici a). Hoc etiam quotidiana

teftatur experientia, ex quadam quaii mala difpoiitione

& conftitutione, ex morbis & ipfa morte. Hac ratio-

ne hominem a nativitate nil nifi morbum dixerunt multi. Et heu! quam plurimi däntur morbi, quam

plurima etiam

corporis vitia ? Innumerabilia

certe de imperfedione corporis humäni, ex caufta vel externa vel interna profluente teftantur, quando nempe vel iibrae, vel fluida, vel principium vitale, vel. vis vitae,

vel duae ex his , vel omnes iimul, _quocunque modo

laeduntun

rf. IIL

fAmmans ita corruptam elfe vidimus', ut id non fatis deplorare queamus. Intellettus quoad omnes fuas,

tam operationes, quam facultates, imperfedione la-

borat.

a) Ctfcblrttz, Meshan, &organ,Vhypol.pag, 74,7/.

® ( Μ»· 9 borat. Cum· in perceptione debeänt adeflejideae rerum fcopo & fini

fufficientes, eaedemque,

quantum

licet,

adasquata? 5 perfpicias in ea plurimarum

idearum igno-

rantiam _, multarum notitiam

angufliflimam

^,

obfcu-

ram _, confufam & inadsquatam. Iη judicio cujus

finis

eil, verum a falfo ^, certo-verum a

vero-ilmili

accura-

te diflingvere ^> multiplex

deprehenditur

^{error ,}

fre-

quentiffima

pra?cipitantia, deque ideis ,:vel conjungen-

dis, vel fejungendis, dubitatio :

Unde in medio quaü

fole haud ^raro caligat. Ratiocinatio ergo, qua?

ab ideis

& judiciis, ut notum ,

procedit,

nec

minoribus obfu«

fcata eil maculis ^, ,qua? varios fyllogifmorum

defeifcus

producunt.

§; Iii»

Nec minus Volunmem quoad fuas

operationes

cor?·

ruptam

doleamus. Ha?c ipfa

cum

deberet intelleifui

fubordinari ^, deprehendes eam fa?pius

intelledui eile

impedimento,

quo.minus hoc vel illud accuratius

co- gnofcat»

Ssepius etiam vel finis

^,

vel mediorum

^,

ab

intelleclu faita repraefentatione non reife

fe'movet',

in o in fruitione finis feliciter obtenti non acquiefcitj

fed alios fibi figit fines , ad ^quos funimo

falutis difcri-

mine praecipiti

curfu miferi mortales pervolvuntur.

PrjeciDLius _{nempe error}

voluntatis in

eo

coniiflit, quod

voluptas minus

durabilis

atque nocua

loco durabilis &

innocuacappetatur.

Hinc elucet a&ionum naturalium

& liberarum difTenfus, nec non voluntatis in

bono

ap-

petendo imperfeilio. Hinc etiam

, cum

apparens bo-

nutn, vel decori cujusdam, velutilis,

vel jucundi fpe-

cie, nos deludat ^, tres

propeniiones cardinales oriun*,

tur, ambitio fe. vel gloria?

cupiditas,

apparenter

deco-

ra affeilans, Voluptas fenfuum,

jucundi fpecie blande ti-

tillans, & avaritia fitiejQ§ opes, quae

utilitatis fpecie fal-

B luHU

JO #5 )o(

lunt* Haec corporisanimceque

imperfedio

breviter de- Iineata > per varias ^> proh dolor !

cauifas

^,, tam intra*

quam extra hominem» alitur,, augetur t firmatur».

Se&io Pöiterior

DE

Imperfeäionum Causfis.

__ §- b

ΟΟίΙd'epravatam & funditus; corruotam naturam hu-

* manam tamvariae ^ηorttan tum corporis» Ted &ani-

mx propullularunt inclinationes declinationesque^r ut quot capita tot fenius- Hae nimirum _partesT anima

& corpus,, ita ar&e & proportionale funt cambinatse»-

Ut fåcile dixerimus omnem mentium humanarum va-

rietatem omnimode Phyficae corporis, humanae ftruitu«

τχ efle accommodatam» Hujus dependentiat & nexus modum licet ignoremus^* praefentem tarnen evincunt yaria hominum temperamenta ,, quacy tanquam cauifae

imperfedionis

internaer; jamnobis evolvenda*

IL

S£ fibrse mediocriter tenfae* tum &vafa > qUae ex

«neris componunturfibrisy talia erunt T nempe neque ßimis laxa _, neque nimis ten.fi vel rigida5 fed medio¬

criter elaftica- Si etiam accedat debita quantitas fangvi-

ftis in proportione ad vafa , &fangvis infuper optime temperatus^„ utpartesfangvinis in jufta 8cdebita ad in- vieern adiint proportione ^,, tum

pulfus

mediocris etiam exiftit^ hoc eil, neque magnus,, nequeparvusy neque

$ardusy neque celer* Piacide fic ubimoveturfangvis

placida

ο (ϊ®. ^ti placida etiam

anima

^,

& ab omni moleftia

^, cura

&

e- jusmodi reliquis

libera efie cupitj inclinatur itaque

vo-

luptati, deliciis ^,

iisque omnibus affecftibus

^,

qui

ex

commoda vita & voluptate fcaturiunt. Et ut

anima

femper novis deledatur

voluptatibus

³

ita

non

poteft

non de novis inveniendis blanditiis circumfpeda

eife

& ingenio florere. Hoc temperamentunt vocatur

fangvi-

tieum.

§. III.

Si fibrae laxae & flaxida: , minor adeft elafticitas}

ergo & vafa minus

elaftica. Huc ii accedat, quod fan-

gvis multa

abundet

aqua, ut ex

tardiori

motu ,

8c inde

profluente

tardiori fecretione haud aliter fieri poflit,

tum pulfus erit

tardus, fibra mollis. Nimis lente ita¬

que cum fangvis

& tärde

moveatur,

tarda etiam anima

Sc fomnolenta exiftit in omni fua adione* nullique alio

adfedui potius, quam

torpori, demeritati, negligen-

tiae, otiove dicata,

cenferi debet. Et

ut

fibra laxa fan-

gvinem

quidem recipere

, non autem

retinere facilé

poteft 3 iic etiam

anima

res

quidem celeriter arripit,

fed celeriter easdem amittit: memoriam ergo habet ce- lerem , fine judicio adeo acri.

Hoc

temperamentum vo-

catur Phlegmaeicttm.

§. IV.

Huic temperamento ex

afle opponitur cholericum

qvum

fibrae nimis multum elafticae &robuftae, ac fan¬

gvis fulphurea

8c oleofa

parte

abundans. linde magna

vis fangvinem

propellendi

,

8c quidem

eo

major,

quo plus

fangvinis adeft vafa diftendentis. Hinc pulfus

vehemens,faltem celer. Ob nimiam

itaque celeritatem

motus fangvinis,

anima vehementioribus hoc in tem¬

peramento

dedita adfedibus

^,

8c ut fangvis in fuo cir-

culo femper conatur

refiftentiam vaforum fuperarej iic

B ι 8c ani*

it

& anima omnes moleftias,srumnas & curas vincere co-

natur& annititur. _Anima itaque hic nimiutn gloriae cupiditati dedita eft, aliisque adfedibus _{omnibus, exin-}

de proftuentibus. Immo hic ceteris intelle&us dotibus palmam pracripit judicium.

V.

Melancholicum autem temperamentum longe alitér

fe habet. Tum enim fibra craffa & rigida ^, & fangvis

terrenis partibus abundans , producit motum fangvinis tardum, unde & pulfus tardus & durus. Amma itaque

diu in objetfta inquirens, accurate omnia fcrutatur, ri-

maturque. Hinc metus , timor fufpicio. Quare me-

laneholicus eft avarus ob metum temporum pejorum.

Et ut fangvinem habet craftum non celeriter fluentem;

iic etiam, _qus ipii veniunt in :mentem fixa manent: un¬

de memoria cum judicio tenax.

S. VI.

Hae corporis animaeque conftitutiones & inclinatio*

nes rariflime ut jam defcripts funt, purac manent 5 ut

facile,dixerimus femper mixtas occurrere, qvum aliquid plerumque de temperamento fangvineo participent re-

liqua ^, & ita interdum, ut haud facile cernatur quod-

nam dominans'fit ex menfura infigni utriusque: qvum- que animi dotes & inclinationes in gradum adeo _pro- pinqvumquaiimifceantur,ut judicatu difficileiit utri pri¬

mstribuendsfintpartes.Horumtemperamentorum mix-

torum gradus licet dentur infiniti j ea tarnen ipfa ex

puris derivari palam eft. Non itaque neceftum judica-

mus iis diutius immorari a).

§. VII.

Praeterea etiam hominis imperfe&iones ^a cauftis externis a) In hac temperamentorum theoria, quoadmaximam _par-

tmfecHtw fui monternfrid, in

med,Rat,fyßem%

TomJ.

4M ) o ( l·®*

externis dependent. Harum

prxcipue funt

prava

Edu-

tatioyDiata, Converfaiio. Internas vero

cauiiäs variare

prout variant e*ternae,

fua fponte fluit: utraeque ta¬

rnen funt plurimum proportionatz tam

partium corpus

humanuni cohilituentiuiH natura,quam

unioni ^corpus

inter & animam intercedenti. His _porro

cauiTis addi-

taconfvetudine,

imperfeitionesaugentur, firmantur.

Quid? quod,mirum quantum

ha: caufifz impediunt,quo

minus in adum producatur

perfe&ionis difpofitio. Fi-

brarum enim ilru&ura & fangvinis

difpolitio vel

^con-

liata vel acquiiita, animam angunt

& follicitant,

zque

ac reciproce ex

variis animae adfeftibus corporis confti-

tutio corrumpitur &

labefaitatur. Multa

certe e cor¬

pore exiftunt, quae acuunt mentem,

multa quae obtun-

dunt« Quare etiam ifti Philofophi

haud male fentiunt,

qui corpus equo,

rationem equiti comparant. Homo

enim corporis ftimulo pravisque

concupifcentiis obedi-

ens, haud diifimilis eil equiti, quem eqvus,

excuiTum*

quo vult,

trahit, rapitque. Corpus

vero

viciflim ani-

mi adfedibus quaiTari, quis

negaverit? Hujus equidem

refpeftu

animam Iztitia refici, triilitia laedi, Sacer co¬

dex teftatur. Hujus etiam refpeftu de iis,

qui multum,

in profundis

meditationibus

^,

devorant laboris

^,

com-

mode dicitur:

Paüor in ore fedet, maxies in corpore toto,

Nec fruiturfomno mordacibus exita curis^%

Egregia huc

fpeftantia funt

Seneca

verba a): H<ec, in-

quit ^t qua vides oßa

circumvoluta

nervis,

obduftam cutem,

vultumque & minifiraa manus, & cetera, quibus

involuta fu-

tnus, vincula animorum tenebraque funt. Obruitur

hic ani-

mus _, obfufcatury inficitur, arcetur a veris ^,

£9" fuia inf alfa

conjettis, Omne Uli cum hocgrandecertamen

eß.

b 3

Gap.

a) De

Confolat, ad

Mar,cap%

■m ) o (

CAP.

III.

DE

Obligatione hominis ad

fcrfeStionem, deque Adedtis huc tendenttbus.

Q

^{Uando homo digne}

f. i.

penfitavit, quibus ornatus fit perfeftionibus ^, & quibus laboret itnperfe- B<ftionibus ^{, non} fubiiftendum ei in hac fui co-

gnitionte parte, fed follicita inquirendum cura, qui¬

bus mediis adjutus perfeftionem promovere ^, imperfe-

dtionem tollere _, vel minimum impedire queat.

Ad

hocvero officium exequendum^non exiftimet homo fuo relidum effie arbitrio , obligatur enim ^, & quidem a Summo Numine. Qupd duobus potiflimum argumen««

tis ftabilire animus eft.

§. II.

Homo confiderans fuam exiftentiam facillimo _per-

fpicit negotio illam in ^numerum contingentium eile referendam, _atque ideo mutabilem effie. _{Ratio ergo} datur, & quidem fufficiens , cur potius (it homo ,

quam non ht. Haec vero ratio non reperitur in ipfo homine, quia hoc modo exifteret, _{antequam exifteret,} quod abfurdum; nec in alio ente contingente; Ergo

in Neceffiario, quod qvum ht Deus,liquet h^ominem fu¬

am å Deo habere exiftentiam, immo & effientiam, fe- cundum notiffimum, fimul ac veriihmum, Theorema, quodcunque enshabet unumgr&dicaturn_finitum, habetomnia%

Deus ergo concedens homini illam, cujus moxmen- tionem injecimus, difpohtionem adperfedionem, vo-

luit ftmul, quia eft ens

fapientiffimum, nihilque

facit

fruftra?

•m ) o c t®-

fruftra,, ut illa dispofitio in

adum

deduceretun. Vo~

luntas vero Dei, ^ut nulli non notum „ hominem obli¬

gat-

Sud

o itaque

ccelo clarius hominem ad

^quaren»

dam petfedionem obligari. Nec

eil*

quöd excipias^

quia horao,

pluribus inquinatus eil imperfedionibus,

pari jure inferri hominem ad

imperfediones

obligari^f

abiit enim, _per omnem

modum

^>

exiftimemus

^t

Opti¬

mum Deum eile alicujus in nobis imperfedionis Auto-

rem- Nam licet quanta* & quando,

fada

fit

perfe-

dionis jadura, ignoret ratiof, eam tarnen minime fu-

eit perfediones aDeo» imperfediones aliunde origi-

nem ducere-

ΙΙΓ.

Sed non memorata folum difpofitione

gaudet

ho-

mö» fed & inftindu quodam natural! ad perfedionem fedandam, _quem nemo negare potefi^ fi modo ad fe ipfumfuasque adiones attenderit.Hic vero

inftindus*

Utpote ad

perfedionem

tendens ^{* non}

poteft

non

eife

perfedio, & ideo a Suramo Numine dependens: unde

iterum apparet

hominem

ad

quaerendam perfedionem

obliwru

§. IV.

Hoc nomine quisque fui & imprimis animar* ceis

partis

longe

digniiiimae, &

praccorpore

diligendatr fol-

licitam gerat curam oportet- In

Cap. I. Sed. Ii. §. II»

videre effi cognitionem rerum ad perfedionem intelle-

dus nofiri referri- Ad hane vero requiritur non tan4-

tum umo djßduaLettio, Sc 2:doExj>erientiay iive proprio damnoy, five aliorum exemplo* iive rerum viciilitud[i-

nibusracquifita5 ied etiam $:tio&

imprimis

Prudemia^

qua quisque dotibus intelledus fui* c

la

re

& evidenter

exploratis,

tale

ftudium eligat, cui

fe maxime idoneum

perfpexeriu Intempeftivus autem rerumomnium,. vel

ialtem

'β 4M

1° ( ^

faltem inutilium _{, amor,} taedium procreat, induftriam languidam reddit, progrefius forte intentos. minuit ^,

vel tollit potius. Sicut enim habitus theoretici adju¬

vant ufum rationis theoretici₃ fic prüden tia adjuvat u- fum rationis pradicae. Hinc vidimus quosque quo ma¬

jori experientia prudentiae mifta fulgentes, eo fofidiori

rerum cognitione, praealiis, florere.Et tibi intelledus,

tali experientia nixus, legitime omnia perpend.it, raro fit_{5 ut} eligat tibi nocitura. Quare etjam Plato a) dicit prüdentiam eflfe

άυναμιν

πύΐήιχην' άυ)ν,ν 1%ς

άν&ξωπζ

ίν^αίμον'ιας, ίπιφήμεν αγα&αν'1^.xakfav, (ττις-ηρ,ην ττούβικην

ίυ^αιμονίοις.

AiåSenv χα& ψ

χξίνομεν

7*

πξα,^iL

7* &

ttmktzov. Hane etjam Philo Judasus b)

όψιν

της

[äiavciott

dicere non dubitavit. Uberiorem intelleitui medelam adfert Logica, docens modum rede repraefentandi ob- jeda, de iis judicandi ^, ratiocinandi, unoque verbo>

vires intelledus ita iritendendi _{, ut} ad

perfeclionem

confpirent, adfpirentque confpiratae. ,

§· V.

Perfedionem voluntatis in ejus eligendi libertatc

conftare oftendit 5· HI· Cap.I. Sed. II. Et cum femper

detur appetendi vel averfandi ratio, quippe quae moti-

va volitionis & nolitionis indicat, permagni intereft ^,

ut voluntas, verum bonum amplexura, lit intelledui

rede fubordinata : hoc eft, ut non prius voluntati,

vel appetitui relinquatnr locus, quam intelledus mo«

tiva ex intrinficis rebus defumferit, Sc quidem talibus,

quae conftanter objedo infunt, iive iniintporentia, li¬

veadu : quec enim ab extrinlicis defumuntur^in diver- Iis cafibus eadem eflfenequeunt, quum extrinfeca vari-

are foleant <-). Sic ratione ^, aliquo modo Deodimiles

reddimur : Et major fine dubio perfedio eft, rationem fequi,

4) Defin.F0l.y48. b)DeAhiab*Ft c)Conf+Cbrift,

Wolf%

Pfycb, Emg,g. 6yu

) o ( Μ*

fcqui, quam nudo

impetu

agere 5

Deus enim impetu

nihil _, omnia fapienter agit.

Majorem itidem iimili

ratiocinio colligimus

efte perfedionem, ii rationes di-

data voluntas poteft

executioni dare, & rede fua eli-

gendilibertate

uti

5

optimum enim Deus eligit femper

^,

nec unquam aliter

eligat.

§. VI,

Corporis quoque

perfedioni, quoad ejus fieri

po¬

teft, ftudere operac

pretium erit. Quo enim

corru- ptius exiftit ^corpus, eo

magis animo

aggravatur.

Quo

languidior fangvinis

circulätio

eo

langvidiores animi

operationes. In

primis itaque eligenda eß mediocris vi-

ftitandi ratio1 qua vidus cultusque

corporis, advaletu-

dinem, ad vires, non ad

voluptatem referantur.

Noη vivas ut cdas , fed edas ^, ut vivere poffis a).

Honeßi quoque labores & licita r-ecreatio funt

obfervandi»

Sic optima viget

fangvinis

temperatura;

iic

partes to-

tius corporis ad fanitatem

confentiunt: Sic ita adiici-

untur iingulae ^, ut ad

coniilii raticnisque

nutum

feu

praefcriptum

inftitui poftint. Hinc,

ut ex

vitiis

corpo¬

ris, ingluvie,

intemperantia, & reliquis, animac

cor- rumpuntur

inciinationes^ & reciproce

ex

animi incli-

nationibus in flammam erumpentibus ^,

confuiio

par¬

tium corporis oritur, atque

diilenfus; iic & corporis

& animae obtinetur confenfus, utriusque vitiis

refrena-

tis. Perplurima hujus

thefeos

argumenta ex

Phyftca &

medicina optime petuntur.

Animus

^,

inquit Charte-

fius£) adeo a temperamento &organorum

corporis dis-

poiitione

pendet,

ut

ii ratio aliqua poftet inveniri, quas

homines fapientiores &

ingenioiiores redderet, eredam

illud in medicina quaeri debere.

a) Qvid. Lih.f, deArt»amandi.

b) Lib. de meth. S. VI.

) o (

, VII.

Inträ anguftos, proprio utilitatis limites perfedio-

ncm fuam claufuri, aliorum ut ignari, fic ne fui fibi

erint confcii. Membra fumus corporis magni: natura

nos cognatos edidit, cum ex iisdern, & ex eodem gi-

gneret. Quisque itaque fe ipfum nofcat oportet ceu torius mundi membrum, cui cum aliis vita traniigen-

da _, & ^ea offrcia exercenda, iine quibus pars cum toto föret peritura. Hoc vero ut clarius ante oculos pona- tur, paucis oftendendum eil, nulli licere proprium tantum qu&rere utilitatem, nec veram nofiramperfettionem cum <φι*

λΛυ]ί& fubfifiere pofle: Etenim mala non funt folum, _quae nobis nocent direde _, fed etjam adiones ^, quibus

aliorum confervatio impeditur, effedus producere no¬

bis noxios valent: Ita E.G. injuftitia, furtis, homicidiis,

multorum incurrimus fufpiciones, invidiåm, odia,· hinc

in neceilitatis cafu auxilia ipforum & omnia bona, tam

animi, _quam corporis, quibus nobis prodeiTe poterant, nobis fubtrahimus: exemplo noftro alios, ut fimiliter

noceant, incitatnus, bellis occaiionem daraus, adfe- duum temeritate abripi adfvefcimus, quae ultimo certis- fimam datura funt perniciem. Qui itaque fuamtantum

quaerit utilitatem appetit vera mala. Mala vero , ut-

pote quae verae perfedioni é diametro adverfantur, _ap- petere non licet, ergo nec propriam tantum utilita¬

tem. Praeterea cum Deus, omnium naturarum fit au-

dor, & omnium naturis fuae confervationis appetitum implantaverit, omnium etjam bona voluit. Ratio er¬

go, quae confervationem jubet, jus dat fingulis. Qua-

re cum impofiibile fit, ut idem velit, idem nolit fum-

mus rerum Arbiter, ab aliis jus hoc infringi non per- mittit. Alia fuperfunt hujus thefeos argumenta: Vi- demus naturam multarum ^rerum nos

indigos fcciife,

quas