ONE INTERPRETA-

•eßinf bw-Ψ

j

anti-

ex

vit Fruit«

rific'jt

;ris

dl' regn·

SSra

&

lulliu»

itetit·

wm

PISSERTATIO THEOtOGICA

De

SACRiE SCR1PTUR.E

PERSPICU1TATE

INTERPRETA-

T1 ONE

QUAM

Suffraganti Vw. FacultateTheo- logi ca in A q ad. fpfal.

TORDANO EDENIO

S. S. Thcol. Doft. & Prof. Ord.

Publjfi difputandam exliiet,

LAURENTIUS BER.

URS1N1US DALIUS.

In Aud. Guft. die Oöob. A. MDCLXIV*

horis ante meridieni ord

UPSALI^

£icudit Hen ri cvs Cvrio S.

& Acad, Upf, ßibliop.

! i A nahAptiftt Sc Weigetiafii, alijq; ^{11 Aeab.}

/jLdiverfis nominibus

Wcigel, quam indigitati, in plerisque tamen » **

& prarfcr-im hoc negotio

cum lllis

convenientes. Pariemm teraeritate

mnesa verbo fcripto diverfas revelati-

ones venditant

easque ηovorum do-

gmatum

Sc mor um lege Dei prohibi-

torum, normam atque caufam conftitu-

unr» Quibus opponimus i Argumenta

oitraia

quibus SS" fufiicientiafupra eft

adftrufta.

Defe£tuna omnis promifli-

onis, de obtinendis

poft abfolutum

SS" Canoaem, novis Sc ab

difcrepan-

tibus revelationibus. _J Revelationum

novarum incertitudinem ? in *ngelum e- fiim lucis fe dtabolus trdrtsfermat1

ut fira- plicitati vel crednlitati hominum illu- dat, _quorum poteftatis vix eft, fi a S S"

difcefierint, fraudes ejus cavere. 4 Ple- rarumque revelationum

quas cupidis obveniunt, abfurditatem, Spe&ante-

ui®, aut

plane futiles, aut turbas

rebelliones, bella,

multorumanno-

futn experientia fatis docet; fibi deniqj

invicem

opponuntur

Sc fine fine con»

tradicunt.

i

11 Cor. χι

14.

ί ₅₁ Obj i Dcum fub Vet, Teß. ^protot- Öbj. !

Μ** ftßtb Hey t[c np tur um legem fr atn in

T, mdihs

iö4

tordibttt bomitmm

indeque futurum, ut Μ

doce.it

prox mum fuum Jed omnes cogno- fcant dominum ^λ minimo usque ad max'u

Reip. ittutn1 . Refp. Infcriptio legis in cordi-'

bus npncxcludit

fed omnino requirit

certa

media å Deo hirac in finern aeilf

nata*

Quod ^autem dicitur, virumnon do&urum fratrem

proximum fuurfl»

iion

tollit ufum verbi h minifteri]» ψ«·;

bus medijs fe ordinarie» etiam fub N·

Teft. uti velie Deus paffirn teftatui* j fed promircit clariorem & difinfiorem

fub Novo

quam fub Vet. Teft· dodri*

nx

coeleftis patefaéiionem

ob quam o-

pus habfturi non fint geutiles, viam fr

Iuris requirereå Judatis ^, fed «queple*

nam

atqueilli» fcientiam Dominicon-

fecuturi*

feilicetperuniverfalemver

*

bi priedicationem. % Ptophett* donüfH,

fomnia & vifiones cmnibus N. Teß>

minibus

aquo per Ioelem promitiV.

Refp. Petrus promiflionem il!am app'i'

cat ad miraculofam Sp. S" eftufionen»

in Apoflolos6

Quod fi ^vero ad omne*

renatos fub N. Teft. referatur, eftufuJ

quoqne in illos eft Sp. S opulenter'7,

manente

nihilomninus ordinario verbi

divini in regeneratione noftra uiu. £o*'

iiim tanquam femine incorruptibili regenM.

dicimur8

& fundamento Apoflolorum αψ

ä frephctarmjuperßrutti*

3 loannW^' ^q

itr< I

iKf tete, ms opus tion habere, ut qit is docéa ^{t nos}

unftioncm enirn

omniu docere °. Refp, Reijjfc

Eute qmdem docemli munus tribucra Sp. Ste

quod Sc Chriilus facit11 ^$ iilud

autera

excltidere vcrbum Sc cjtit

mmiltros

ucpote quihiis tanquam ordi¬

naries inftriunentisfit alligatum'1; ;deo-

que non eis, fed figraencis Sc dodrinia humanisopponi.

1

jer* ^xxxi

5 i Sc feq. Jef.

2

Prov

j, vi i

?. ii Cor.

3. $ PC xix,4 Lxvti i

i2. Rorrw

x,

14 Sc feq· 4 Jef. χ 1 ,9. $- Joel 11

18. 6 Ad.

τ, ij\ 7 Tit, 111

$, 6-

8

Pec _{i, »3 9} Eph. 11

20. 10 1

Joan. ^{1 c}

ίο, 27. 11 Joan. χ ev

16.

XVI, 13 ii Ad XX. Z7, ±8. Joan.

XVI t, zo. Rom x, 14, i/. 11 Cor*

19,10.

C a ρ. XI

De

Sacra fcriptura perjpl*

cnitate.

e»k ?. 1 ^ψο fenfu SS" å

αψ r"atuacur evidensatque periojcua, ^ssradica-

fffdi' jllam conGderari pofledtfpli- tur pe*fpj^

«π «<«· i Rcfpcäujm i atque fic cota eit ^cua<

T

per-

166

peripicua. Deus enim ejus anéfor Itu

eil, tenebrarum profus expers1

arti-

fex quoque incntis

voeis & lingua?1 ^#

fummc deoiquc bonus

ut fic dubitari

mini

poifit» quin omnia ejusverba

fint diferta

Sc rebus convenientifliroa.

a

Kefpettu bominum. Horum alij iunt

tion renati, folis naturs viribus fubnixi ^>

Vel etiam illis turpiter abutentes i qui·

bus SSIa eil obfcura. Ambulant enini

iη vanitate mentis tpforum

tenebris obfcu-

ratum habentes tntelleäum, abalienati a vi¬

ta Dei, _per ignorant tam qua e/t in tis9 ^· Ideoque omni facultate deftituunturvi*

dendi lucem SS,1*, _utcunque fulgen·

tetn. Alij renati, å Sp. S. novis viribus

inflruåi, His (nifi aliquod abaetate*

morbo, praconcepta oplnione, negli¬

gentia

aut caufa fimili, objectutn fueric impedimentum ) SS." claraeft i »on quidem in omnibus fuis partibus s mul·

ta

enim loca obfcura

Sc intelleßu dir-

ficilia in

inveniri

diffitemur, «t pote continentia locorum &peribnani®

nomina, chronologiam, genealogias,

vaticina

eventumnondumcoD"

iecuta, qusedam etiam alia ad fidem aut

mores

fpe&antia. Sed in praecipuis, tibi

fcilicet dogmaca iidei ad falutena necefla·

ria Sc _{prtecepta morum}

tanquai» 'n

proprii· fcdibus continentur. Q«* n®a

0009

I tnödo

Sc fingula, ut prius oftcn-

"l1 (um, fed Sc tam plane Sc perfpictic SS1*

rtl"

tradit, ut a quibuslibet lingv» iitius

fl\ _{quacunque tandem} proponantur, gna-

^ ris4} & debitam venerationem atque

!'k* diligentia^ adhibentibus, facilé _certoqa poffint intelligi, (ine diverfi alicujus ver-

U?1 bi non feripci, (ed viva voce traditi, ad- jumenro. Et quamvis res pleraeque

lul" fiint iublimes, _captumque noftrumfu-

perant, eas tarnen adeo claris verbis Sc fententiis proponit, ur cx ca fola plenc polfit conftare

quid de illis fit (eatien-

dum, Qu» denique aliquid obfcuritatii

v1' habent

fi dogmata fidei aut morum

continent, alibi planilCme difta reperi-

untur, adeoque ^eorum interpres eft ipfk fcriptura^

Ρ

l Joan. i

/. i La fl:. D. »nft L·

:flt vi4

5 Eph. iv, f7» l8. 41

l0f Cor. ^{XIV ,24,} z/. / vid. Aug. L.

v; H. deD. C.

é.

$ ι Talem SStx perfpicuitatem pro» Fcri

bamu5, ⁱ Fx intentione Dei, homines ad

llB »Si falutemper de _qua fupcriore SSm (ufficienter capite di&um. iiiftituendi, Ad ^

^huenti- auöo?

plenam vcro informationem requiritur, ri§»

non

tum

omnia necefiaria, fed et w* ut illa plane

Sc inftituendorum captui

fl* convenienter proponantur. Otrumque

»n

[*Q competere fcriptur» docet Chriftus

T

cum

do

un

f<w- vi·

i».

en·

»us te, ii·

•rit

ι

1

lif

ut

å$*.

svm Tnéteos, ^vera Chrifti notitra imbu' endos, eo rcmittit1

Sc

inb perfona

Abraham'

fratres epulonis Mofen&i Prophetas audire jubet2

ConfentitA·1 poftolus ,foli SSrae tribuens faculratem

reddcndibominem Dei fapiente»i&»<i

OBine

bom m opus exa&é inftru&uπl, ^·

i

Joaa. v, $9. i Luc. XVI, »y- i

•

I* praxi II Tim. »11,15,16,17.

Chrilti & § 3 h E*praxiCbrifli & ApoßoltruM,

Apoftftlo- qui in iermonfbus fuis ad fcipturas unicc

tum»

provocant, f ju1· vcrba

tanquampcrfe

ciara

auditonbns utcunqj rudibus pro·

ponunt nuda, nulla uspiam mentioncfa¬

tta alicujus oblcuntatis, ad quam iuper*

andam opus fit diverfo qnopiam vorbo

lion fcripto. Supponunt itaque librot

Vet. Teft, fme tradinone inteJbgi poö··

Diverfara a»tem eflc rationem 1'bro·

rum

Teib novi

undc probabitur f Sane

C.briftus & Apoftoli mtelligi poruerunt

ab audienub»«

fnfpicari v«o nefaseil,

ebo fine

verba fcripta fuiffc»

quam ut pari facilttare inrelligcrentur·

A

Ci

g. Evangelium Lucs recens len*

ptum potuit a Theephilo intelligi fioe

traditione ecclefi*» (quae tum rmlla erat;

cur non

jam squc faciiéå pijs& atteß*

tis leåoribus ienfus ejus percipiet: r ?

j Y% tefti- ^§ 4 in Ex tiftimeniQ Meßs. Verbet

ΗΦ i^u,t laoouoc P<?i, quod ψprMtJ.

$ι /Mie, ^tun eß occultum a te, aux longin-

\ quum &c. Sed propmquum eß tibi inore

,

^ s iuo i7 & cor^e tU9» ad f*clenduw tllud* ^.

fa., Qua: vcrba non intelligenda eile de lege,

em

prcmt doftrinam de normam operum

jj notac, cum exinde conftat, quod Haje

\

impletu impoflibilis fit1

tum ex inter-

pretatione Apoilo'i, verba illa de verb©

fidei dr&a eile rotundé afferentes*

unti ( ι Deiit- xxX, ι i , 14. % A<ä- x-iIi

,icé 38 ,19· Rom vin , 3 5 χ ,63 ί>

rfe ί Τ Ιν Exfacultate illimmandt & di' 4 Ε* facuK

(f0.

vigendi homines, qu& ei pailim tribuitur.

-fa· Appellatur eaim verbum lucidum1 , lu-

)cr.

terna pro pedilms ^, lumen in femitis· ^,

rbo

^ηχ1 3 &c· Et nominibus quidem iftis

>roi *ndigitari do&rinam fidei, eamque non

>{ie. *n tanCum, fed <Sc refpe&ii hemi- jr0.1 ^aum, debito modo ca uteotium, perfpi-

anC Cuam& lucidam effe, patet ex effeöibus,

unt ^uos *n bominibuS edit, quales funt,

»

converfio animaritm

fapientia rudibus

fle, Eippeditata

oculortim illuminatio dcc.

tur. 1U0S fi producere poteft SS" ^> utipfa-

fcri* met te$atur, haud dubic ita lucida dfc

fae e*ara ^ut ad falutarem ejus intelle-

rat) ^um ^mutaatitio aliquo. ex ecclefiac teiti-

ten- K°nio, lumine ei non fit opus.

I

PfiXIX, 82 cIX, iOf. j Prov,'

ut*ι

vi 123. conf. ¹¹ Pct. 1

19*

ψ "" ' '

tili T 4 i

1 Trtefti- _{§ ζ}

_ηχ teßimnw Pauli

omtiem

Pau£l° verbi obfcnritatem ex malitia Diaboli,

& jpforum horainum

imicededucen-

tis. Si, inqwit, efi eccultmn Evangelium noflrum, _{Ulis qui pereunt otcultum} eft} in quibus Dens mundi hujus gccacavU mentes

incredulorum, ut

fplendeat ett lumen Evangtltjgloru Chrifti1

Item, quiamn amplexi/nnt amorem veritatts

ut feryaren-

tur

mtttet illis Deus efficaciatn errorts, ut oedant mendacio2

Similiter docet Ju-

da'orum oculis velum oppoiitum efie, &

obftare. _quo minus legem reéfce intellige*

repoiimt, led tolli lllud facile, ficon*

vertantur ad Dominum*

Eft itaque lex

ieu do<ftriua diyina clara

& fplendoris

iiii radios extra fe fpargens, ut facie»

Kiofis

de&endentis> _quam Ii*

cet

ferre

capere nequeat mensnoftra

corrupra, fine difficukare tamen intro-

fpicit percipitque convcrfa,

i ii

Cor. _iv, J ,4. t 11 TheiH n, ιο,ΐι. 3 ix Cor. ii ι >τ; &feq·

fenfu T § ⁷ Ex etnfenfu Patrum Irenat-

ttuin.

3 USI

un*vnfa

inqui c, fcriptura & Pro- phetict, & Evangeliet, in aperto &fiue ambiguitate ( fum ) &< fimiliter ab otnnibus -

tntelligt pojfunt. Epiphanius*

vtdetis v os Chrifti eultores, & g. Del ecclefu ac ortho-

doxa fidei filij, quod nihil eft in diyina fri'

jptura »bliquu} neq, mtuofum, [cd omnia mi"

rabilittt

*7*

rabiliter ad noflram falutem fcripta funt&

ptrfeäa. Chryfoftomus1

Omnia darλ funt & plana ex fripturis dmriis, quacun- que neeejfaria^ianifeftafunt. Item+ >fieri

tion

poteft

ut omnia ex aquo igntres 5 pro- pterea enim fpiritus gr ana d i/pen fav it illa tmperayitq,, quo publuani, pifcatores

ta~

btrnaailorum opifiees, Paflores & Apoftoli

iåiota

per hos libros fa'vifierent» ne quis idiotarum ad bamdifficultatis excufauonem mfugere posfit,ut ommbus facilu confpeftu tßent ea qua dicuntur &G. Auguftmus* ^>

Urisfimé & difficilimé invensri potefl am- \

biguitas ^tn proprijs yerbis»quantum ad libros divinarumfripturarum fpeäat, quam non

c'trcurnßantia ipfi femoms

qua cogno-

fritur fcriptorum tnteniie, aut intcrpretum collatio, autpraeedemis lingva folvat infpe-

ftio.

i

L. 11,0.4^. i H«r 69. $Hom.

i in 11 TheiT. ₄ Hom. 3 dc Laz. / L. iii.deD. CG.4.

§ S QuianobishicdiiTentiunttdua»^ :ntl - r"m praecipué claillum funt. Nara τ qui*

damSS01 nimise ambiguitads arquc ob-

fcuritatis _accufant, qua!es funt 1 Von- 1 Pontifi*

; tlUij, quorum nonnulli eo temeritatis c*i*

progrediuntur

ut contendant

nullam feré in

iententiam efle, quxnon pos-

"t

in divcrfos

_{imo contranos} fenfus

^rti1

Ideoque ficuti plumbea quscdam

T ₄ regufci

J-74

regnla omni figur«, fa SS.m omnicrrori

hand difficulter poiTc accommodarij1;

Et, ob facilem ipfius in variasfententiaru

formas flcaum, nafo ^cereo re&é aflimila

ri*. Alij veroin quibtisdanlocis intelledu

facilem efle coteedunt, in plurimis ta·

men

feu plerisqj

& quidem ubi fenttn-

tia de maximis fidei quajftiombusfenur,

«g

CI^e ambigtiam Se valde obfeuram* ^. i Wtl·

geltus

qui 5S.m vocat ambidextram, & <

flexiloqu« atque arnbigu» obictiriratis, indequc concludit, ab ejus lirera ad in·

termim, uti vocat

fpiritum elfe recur·

rendum*

i

Gord. Hund. Contr, i, c. 7.1 Pigk

in praef. ad Hier. JEccI. 5 Lind. in I prarf. panopl. Evang. ^.Becan.Man·

cont. c. i ,

q, 4 η. i

Beil. L. π *

Rom. Pont.

Greg, de Val· L<

iv

Anal

i. f Inpoft. part. 2-

Argument-

£ 9 Ut^obtineant,urgent 1 Ttftf-

ta, i

Tefti- nta S.ST

utpote i Preces David'*'

tnfynia $ S* Od mihi intclleäum, & Jer ^ut aber legetn M-

am.

Revela oculos _meos, & ewfiåertbt tnl·

ι

Relp. rabilidde lege ttid1

Refp. NequeanO4

bis agnofci aliquam SS* perfpcuitatern»

q«'ae ufum prectim tollat j medium enl®

ill« funt, per quod impetratur facultas

lucem S S* videndi, adeoque noftram

guunt in fpiritualibus cxcitatem ■> ^®CI'

untque ut aobis contra illam obtin^t

27*

Όϊί remedium.

Trtceptdm fuiffe Danieli t.

ψ> Tnphctiå ocftäuttenem3·

Refp. Eiman-

»ru

j datum

non ur prophetiam occultarct,

nito

ied

obfjgnarct

non pcrpetuo

fcd ad

:&u 1 ultima tempora, donec ieilicet eam e-

W"

véntus

opttmns intcrpres, aperirer.

w

3 Loca SSX de pAjftione

mor te, re furresi to- I

ltr>

Cbrtfit, dtsctpulis mnirib futjje obfura ^,

mcquAm ea tpfe Ckrifius intcrpretubatur,

)

& ¹ 3 Refp. "Nos fimilicer docere, interpre-

t!S> tationem ad fpirifuajem ienfum percipi-

in' endum cfle neceffariam, praslertim in

uf'

locisdifficilibus, qualiafuntvaticinia/de

quorum cornplemento nondum certo conftat. Prartereadifcipulos Chriffi. c*

tiam poft iongaminiiinuionem

fuiffe

cscos

vitio aliquo do&rinae , fed proprio

prseconceptic de terrcftri Chri- ftiregno opinion!0* a icf/tam Eunucho * fuiffe obf urum, nequefine opera Philip*

f i mterpretis potuijfe tntclligi*

Refp. Ei

obfcurum fuiffe

quod ntmlege-

bar

vaticinium

& quidem adhuc mdi

profelyto, &de applicatione atqne even, tuillius nonduminffmuo j inde ramen

fequi, aut totam SS115 eidem tum fu¬

iffe pariter obfcnram

aut nobis quoque etiamnum ,poff Vetus Tcft. dariifirae aicriptoribus T. N. explicatum > talcm

manere. ς Petrum dffirmare, iv. Ep'tfiolis i twli φ qu&dm inteHfttu άφάϊια*

Refp.

*74

Re fp» Re fp Etiam ^nos fateri, enilta SS® le·

ca«cum ob

Miieftatem, ^tum ob

«aufa»alias, efieinteHe&u diflßcilia. ca tarnen

effe proprias do&rin* C hri- fiianat iedes. Prseterea Petrum dicere, in epiftolis Pauli eile quxdam difficilia»

uon

omnibus, adeoqne etiam devotis &

artentis Ie&onbus

fed information«

deftitutrs _atque fluAuant/bus, Ä: pariter fcripturas reliquas in propriam pernici*

cm pervertere folitis.

i

PC cxix, 17 & fequ. i Dan in>4·

5 Luc. in v, 17. 4Λ&. vin

11

Pct. _111,16.

a

Teftiitio- f 10 u Tefiimonia PAtrum & dtftorwn

nia Patrum

nofimum

ultr$ agnofcentium SS* fbjcii·

Ä^noftro- riUtem ^f fr proea toutnda, yarus interpri'

tAltones

Atque expofitienes adornetitium.

Re/p. Refp. Eosquando SS* aliquam obfcu*

ritatem tribuunt, non loqui de omn&uJ

ejus partibus

fed ^tantum de qnibus-

dam

quas neqj nos faciles intelle&u di*

cimus. Quod fi etiam aliorum locoruw»

qua? fedcs funt Chriftian* do&rinsfc, a^*

quando meminerint, aut intelligereip*

fas

quas nemo negat captuin no*

ftrum fuperare, ^aut ipfis verbis non ali·

am

difficultatem tribuere, quam qu*a"' hibitis precibus

diligentia

& alibnc ceiTarijsfeafui indagando fubfidijs, po*'

fit Colli»

, .

i ^

§ 11

Ht Quatdm rdtionet. i Res, quo $ Ration«

in SS* trAädntur, ejfe fere quadruples, hi- 1 ftorias, vaticinU feu prophetias, myfleriafi-

dei, ctpraceptamorum. In bißonjs quidem

& praeeptis non ejfe magnam obfcuritdtem,

ex

parte verum, Jummam umen ejfe in pro-

fhetijs & myßetijs fidei ⁱ eaque proinde λ nobis (dpi nonpojfe nifi m anignute. Refp. Relp.

Totti illud

nobis concedi, ftante nihilo- minui SS® evidentia

vifionem in ae-

nigmate, ututlongeiraperfeftior fitiJla

inccelo beatifica, nobii tarnen ad falutem

omnino fuüicere; imo ultra illam

do- ftillimos quidem inhac vita pofle exurge- te1.

In modo docendivarias diffitulutis ^tau- f*s otturrere, v· g. I Pluvinus locutiones fi

furatas. Refp Figuras potius fermonem R*fp· adi.

illuftrarc & declarare five primo intuitu,

ut fepins fit, obvise fiierint, five longiore

fcrutinio

quod SS* evidenti* opponi

non debet, pereip«antur. t Varios aliarum

rerum typot. Refp. IUosinipfa SS* ex Refp, ad s.

plicari, adeoque quicquid obfcuritatis

olim habuerint

iam prorfns elfe fubla-

tum. j Apparentes contradtütones »quarum ad } tondlutio perquam dißtilit fit. Refp. A Refp/

nobis id

negari.ftarui tarnen, in locis facilibns contineri omniaad faluteuu ne-

ceflaria. ₄ Ambtguitates ex dtßinftionnm ad 4 drfettu. Refp Eas undeeiuique ortas

Refp,

^'ipoffe ex SSU. Et fitalia loca ali-

quaado

tis

fu

vei

bi

fr h

KU

276

quandfö occurrunt, rbi pltires acceptiö

nes

uni voci a?que videntur poflcaccom-l ^

däri, G ne dilpeidio faluris huncvchl' ^ lum ienfum e.igi

G tidei fueric analo*

•d

gus. f Crcbros tranßtus a fenfu literv

It Ad wyßiium

a mundanis adfpirttuéi

Refp. & ctleßia. Refp. In novo Teil, fidei

myfteria, & bona quaccunquecoeleito' 1

adeo clare nobis eile propodta, ut inlo*

eis, irariiitus iitinsmodi continentibusr

atrentum

le&orem minime fngere poilit

5 Sp S intentio. 3 Deum inecclefuhuet inftituiffe ordinem, ut ulij doieant, Alijib·

fcant i eum autem toUi ffiSSn *deo cUuti·

^εΦ· fet, ut a'o omnibus posfit inuüigi Reip.

Subal terna

coordinata perperam

m invicem opponi. Α nobis enim doceri ^ι φ

nullam in necetfarijs fidei mornmque

dogmatibtis ^occurrere ditficulratcrn >

qu<e non ex ipfa SS" expedtri polfit» ^tj, ideoque docenres ex hac docere debere» ^m

d feentes inde exdrn&a aropleßi > ψ qne propoiiram do&rinam cum SV1 conferre, Sc eo pacto fidem fuam pleoi' ^ai!

4

«S condrmare> ₄ Si perfpicua effetSS1i, je,

etiam

intdligi pojfe ab iafidelikui, AUt β' j β/,

lem

quoUbet renato

uictmque rudi & dtt' rt<

pido, quo pztlo fädle vUefcer.it. Refp Ü- aÜ tramque confequentiam eile falfam He- ^Cc

qne enim adeo perfpics.am effe SSra» _jp

su fenius ejus fpiricualisiumine oanir* >

cüO

tio

it.

ato-j

er#

ulu idei tis

klo-1

rtiSi

)lBt

;jib

tti'

eip. fibi

:rii que

m^ι

fit

i

;rc»

n«l'

:s» »fli»

,l>

f*

β*

U'

^le¬

ra.

iUQ

%rr quo iolo nituntur infideles

intelligi

queat, ut fnpra monitum. Neque vilem

eam reddi fua facilicate, fed potius pre- tiofam

docente id Davide

legem Dei quovis auro prseferente*

Sc. omnium

vero piorum manifefta praxi.

ii

Cor·XIII

ΡΓ.,χιχ

8,τι.

$ ι ζ Ad eundem _quoque obfcurita tisfcopulum impingunt quidam Socini-

aai. Nam

Smalcius aiierit* Chriflum ^ita, fluåiofuijjc lecutum

ut & hoc, & Mo modo

verb

ejus inteßigi pojfcttt

ut hominis _impro- bi, vcrbanon conßderantes

htbercnt quoi fpeciofe _{(Arperent. Hune enim} mor cm Cbri-

fto futffe

homines irnprobos fuis qaafi fermo-

nibus intric/tre1. Cui blasphemiat opponi-

mus, ι Argumenta pro verbidivini per-

fpicuitate tuperius adduda. χ Inrentio·

uem Chrifti} fxdelis teftis*

Sc ab omni

doloremotiilimi*

do&rina fua volen¬

ti? ad fe pertraheve omnes*

Sc impio

mundo _omnem

pnetextum adimere*

quem fane _unagnuin haberet, ii Chriftu»

do&rinam _fuam

ftudio occultaiiet

am ambiguis verbis propofuiffet. «ι En-

I jedinuj Uanncm EvAtigelißam tmprimis Eal u

I °bfturitutis Accu/at»ejus verba yocAUs objeu- rtsßtttA

_cenciones Chrtjit Ab co dejcrtptAS

I Mcfortcas _{aique mteücäu} dtffutlitnas'· At contrarius evincit

_cum Evangelium

»

aliquas quidei» diiüwles fenten-

tias

tias contineni, in plerisquc tameö «g»e

ac

rcliqiu perfpicu =m } tum Evangdifti

intentio, ita fermones åc miracti'a Chri- fti fcribendi

ut exmde falutaris fidel poifk generar!?

i

Ref.disp. 3 Franz* 1 Apoc. ^1» f-j

1

Pet.

4 Matth χι, i$- t \ Joan.xv ^,zz. 6 In cxplic. L· SS". 7 Joan. ^{xx, 31.}

I Socinta- ί 1 I All) ad alterum ^extremum dela·

ni An iu- buntur, _utpote Sociniani docentes, SS®

»ine ratio jta perfpicuam eiTe, ut £ nobis eam le-

"f geotibus, vcl audientibus ,folius inteh I

U

neg. ' &ut auxtlio absq-, fpeciali & interna Sp.S il'

luminatione posfit intelligi1

Noftrihic di·

ilingvunc iater feufum SSrac Grammati· |

cum

(eu _externum, & falvificum atque internum

illum lumine infelle&us ut' cuaque capi pofle concedentei ^j hunC

vero

minirae* NamSS** ifalutarijin*

telle&uk originern peadiari Dei gratiaa

atque illutwinationi tribuit. Nemo, ait Chriftus, novit filium, nifipater, ηψ1

patrem novit _qmsquam nififtlius ,& wty\

hus voluertt revelare1

Et Paulus, da Dei

qua do finna Ε vmgelij continet,»

Deoper Sptrttutn Sanfium patefieri docet'· 1

Sic

LydtA Deus aperuit, ut attendetd

illis _qua dicebantur a P.mU*

Idena ut öbi legem Dei meduanri eveniret» (olicitc

prccatur David*

a Oranetn ipiritualia

tnul"

zyB

mtelligendi facultafem homini fiiis viri¬

bus relido derogat. Docetenim horni-

nem

antmalemnon percipereeaqua ficnt (pi-

^eJ ⁱ ritus Deiyfedfiultitiam ducere

& non poffe

I inteligere, ^eo quod fpiritualiter juduan de- team*

i

Öfter. Inft. Germ

§ 4 Sc feq.

1

Matth,

,17, 3 i Cor. ιΐ,ιο. 4

Ad.XVI, 14. s Pfel- cxix, 18

$4»

97. Oy. 61 Cor _{11, 14.}

§ 24 Obj. ⁱ Si noneffet inhominefa- Qbj, 1 cultAS percipiendi dmnitus rcvelata

divinas

jufiisfimus Detu vixpuniret

eamn

ignaros, & verbum oblatum adtnitte-

re

nolentes

quod tarnen certum e(l eum face-

re.

Refp. Neminem ideo pitniri, qtiod Refpi propriae facultatis lifu

percipiat divinitus patefada 5 id enim ei prorfus impoiiibile efle modo evicimus: fed

fatn _posnae efle

vel noticiae de Deo

ralis

turpem

Sc rationis didamini _repu*

gnantem

abufum

vel oblati verbi

ψι tumacenr & nnalitiofum negledum. Α ffΡ priore vitio abftinere pofle hominem vi-

(ffP r>b"l naturas 5 a pofteriore, viribus gra«

■

j tiac. χ Pofita iüuminationis necejfitatc ad 2

5|j

I fAputArem intclleftum, everti SS1* evidert- tut tunt' ^efp. ifta duo non fe mutuo tolle- Re^Fo

6bi ?e 1 poncre. Spiritum enim fandum

;ite ^'l,minantc efficcre,ut SS" nobis

vitio jlia Foprioca&cis, ^fiat _{peripicua. Sicremo«}

ulr, ~ " Y " «Ä

Ζ

79

tio ccecitais, qua ccsCö neceflaria eil ut videat folern,

arguit aliquam folis

obfcuntatem, fed tantum hominisillius |

§ vi riu m ; Si inteil igt a η o bis non pojfet 1-

SS1*

cum rix nornen vnbi Dei mererii 1

hoc

effiiax effie

nequefine abfurikutc

tribut prumisfiombus bumunis

aut Philo-

ph 't&

vim fe inftnuandi in animos hominum, ί

tam vero

der _{ig are} pronmfiontbus Dei, & t;

ufui fapientia dhina

qua in SSU contine· fi

tur. Refp, Oranino competere» ^

flobis tribui SSrs infignem efficatiam ^» b

qux tarnen non excitet aliquam in homi· Ρ

nibus latentem facultatem

fed novam q prorfuS in eis operetur. Cujus intervea' a

tu

coscitas illormn tollatur* inentesque -pCj

illuminentur, ut profunda verbi divifli

capiant

eisque aiTenfum praebeant,

non

langvidum, qualem generat pro-

millio

verbum humanum

fedcer· aj

tum

& ab

dubitatione remotum.

Verbum enim Dei, utviva voce pw P1

latum, ita quoque fer/ptum, eftvivum re

& effiiax1

jfjpiritus & vita*

fernen quoi

άυ^μά-ήχ & expropria itidole fert[ruttum*, c>

& fufeipientes _obßgnat* ; quaderefuo Cv

locouberius.

!

i

Ebr.

11, χ Joan. ^vi, 6]» ? ^,

Mar, _iv, i8, 4 Joan.in mL

fe

Csr ??

C

^ρ. XII

De

Sacra fcriptura inter- pretatione.

§ ι Medium

quo SSr* lumen Sc Interpreta»

fenfus nobis manifeftantur

eft interpre- «° SStx

tatio

cujus donum Deus eccleßa: iilo quotuplcx

fine clementisfime concesfit1

Confi- ftit aurem illa, vel in nuda vocum ex una

lmgva in aliam translatione; vclinex- plicatione rerum

Sc accuratiorc in-

quifitione fenfus genuini» atque ab ipfo

auctore inrenti. De utroque gencré pau- tii agemus.

ι

Rom. _xii, 6. ι Cor. xn

xo.xiv, 26

§ Et principio quidem notum eil*

Numliceai

atqj a nobis fupra probatum

Teil. V et. in libros

paucis eorum partibus exceptis,

primitus confcriptos eilelingva Ebrara j vettere»" '

teliquos aucem Teil* Novi

Üngva

Graeca. Videndurr igitur primo, num Probütur illis in lingvas alias, _praeeipue verna- idlicetc tulas, rede inilitui poffir translatio. Li¬

bitum

ld eile patet ex

1 intenu'one

Pei ^» viam falntis patefaciendi Omni¬

bus'

Ejus voluntate, ut ipium o-

Jpnes lmgv« laudent* ^. 3 Propheci»

«ü

interpretation! s dono ecclefiac con-

CeiTq?, 4 Fruclu facrarum cuncionum

y». «

af*

ex

notir'a lirtgu«, Paulo tefte, fufpen-

ίο+

j Perpetua ecclefia: anre & polt

Chriihim Datum praxi, de qua modo plura,

Ii Tim. 11,4. Col. i ii

16. War.

xvi

,1/. A£t. i^S. 2 ]ef xlv>2^

Rom

ii. ; rCor. xii> ?o*

xiv_,

26. 4 ν- ι & ieq.

Po"!iftia ^ ' Diflentiunt hic ^a nobis Pontificij,

runi'1 ICI°" concedendam, ^ocentes kttioncm _neque inpub'ico & SS™ non omnibus commani φ ^,

cctlefia u/u f.ripturas legendas vel cunenL·

lingvis vulgaribus

fed cententos etfedde-

re nos

tribus Ulis lingvis, quas Dominus titU'

lo

honor

it, queqi omniunt cotflenfl

dntiquitate, amplttudine & gravitate omni-

bus alrjs preflant, demum quibui ipfiß^

divint ab Autboribus fuis tnitio ftrtpUfu1'

Eorum" * nempa Hebrea ^, Graca & Lattna1 ^·

4

ar£' Cum i In Iudatca ecclefu a tempore brjS

leftus fuerit Ebrs.us textus

ut ut ChalduM

Re^jp* lingva populo tum fuerit vernatula. Rcfp»

Bbraram iimul

vulgo fuiile intelle<åain>

ficut hodienum fit

Judseis, in vulgari

ufu alias lingvas adhibentibus. Prztcrfä a'iquanto poft redirum ex Babylonia

emerfifie verfiones Grrcam & Ch»ld»i-

cam, ut illjj

quodin £brarotexru°k"

? fcurius videri _poterat, cexpedirerur. * -j

Apoßoli pertoium quidem orbern pridicA"

fint Evangelium, & ctdefw mßituepnt,

2

Si

en-

#·« tarnen fcripfcrint Tv angelt a aut Tpifto-

oit las lingvis earum gentium

qntbus pradica'

do bant, fed tantum Ebraice aut Grace, &

utquidam volunt Latine. Refp. Apoftolos

ar.

Ebraice

Latine fcripfisfe, tMtj^re dici. Graecé veroeoskripfiiTecoiiitat,

0* cumlingvaiitaeotemporetoti peneor- bi

fueritddeoqi digna,in qua libro- ciji rum Ν. Teft. _{prototypa extarent:} Inde φ autem colligi nequit, Apoftolos non vo- wi luiifefcripta fua in bngvas alias trans- in fcrri. _; Olim tribus tantum ligvis iftis exti- ?

U' tiffe libros facros. Refp. Indeatempore Refp'

i/«- Ptolomxi Philadelphi extitiffe verGo-

nfu

ncm Grcccam

paulo poft ortas Chalda-

nl·

icas, aliasque 1 ngvaruni aliarum. 4 4- iliri Conveniat ad ecdefia unitatem

ut publicus

ut*

ufus ftripturartimßt in altqua lingva comr

i1, munisfima. Refp fufäcere ad lllam, ut ®-efp'

JA habeatur SSra

lingvis originabbus, ad

utA quas omnes verfiones poibnt exigi. f * fp' Topulum non mtelligere libros facros

ett-

ull)

amfi _lingva vernacula legantur

riift acte-

jari dat _expojitio

ideoque ilht leäts occajionent

rea

errandi facilime _{anepturum: Ex} faipturit

nia enim

inteUeäis

efleomnes harefes·

\>i' Refp. _Populum

in vernacula lingva le- * ob" _{gentem SS.111}

facile intelligere ad fa-

i-j bitcm neceilaria i ea enim mariifefta

\cA' iunt. Difficiliora _quoque devo-ione

r.t, allrduo fiudio, atqne iiuerpretum opera

WJI v ₃ iu·;

2$i

fnperare poflc} adeoque non occailo-

ncm

errandi

SStx ledione habere, fed po tiiis folidam inftitutionem, qu«

eft SV^finis, ut ante oftenfum. Reli·

quas eornm rationes, _utpote nimiw»

frivolas, conitilro prasterimus.

i

Bell. L.

de V

D.

ip.

*? 4 Prajcipuae verfiones funtj i Cbd>

ι

düca tribus imprimis au&oribus, On-

Chaldaicac ^elofo, Jonathane Uzielisfilio, &Jo-

parthane cognomine cxco adornat»,

Onkelos Pentateuchum, Jonathan Prcr phetas, jofephus hagiographa vertiiTe

traditur

tamen omnia; nulla enim

extat

Chaldaica translatio Paraliporae-.

non^>

fortaiTe quia pleraeque eorum par¬

tes

in libris Regum expoiifx funt; uti

neque Danielis& Ezrae, cum ipfima*

gnam partem Chaldaice fcripferint. Pa*

raphrafex ifta; dicuntur Targumim, i. e·

interpretarionej

quse tarnen non fem-

per verb'/m verbo reddunt

fed fa?pc ^>

pradertim Targum JonarhaniS, copio*

ias explicationes textui adjiciunt, On-

kelos Sc Jonathan paulo ante Chriftum

nat m

vixifTe puc.ijitiir 5 Joiephus ante®

longe poft, quod cciam ex ipfoopere

manifeito colligi poteft. Przter ifo*

translationet maxime Celebres, etiam v Ii« reperiuntur, partim in libros idte-

gros, ut Jonatharjis

in

PetatheachuiB

·

1*4 fr öon ita pridem in lucem prolatiun, <St

e,

aliud ⁱⁿ librpm Efther; partim in certas

usc

L librorutn _partes

utTargum Hierofoly-

:li[· micamiminpnecipualoca Penfateuchi,

i®

quod fpagmentum efle videtur integr®

alicujus vsrfionis ; & aliud in Pfalmos

atque Jobum » de quibus ut & reliquis ^,

aI. fatis do&é & prolixe diflerentem vide

in» i

Helvicum1

[o» T ra&. de Chald. Bibi. paraphr.

5, $ ii Gr&c&

quarum qusedam Ante, »

■er

quxdam poß Chrißum natuw fünf ador- Graecs,

{Te natx. Illarum quidam primam etfevo·

jm lunt, non quidem integri codicis Vet.

ie-. ,

Teil, fed tarnen faltem quinque libro-

ar-

rum Mofis, ex qua olim Plato exterique

uti Philoiophi Grxci plurima hauferunt, ut

ia-

teftantur Clemens Alex». & Eufebius*

'a- Secundam vero Ptolomari Lagi tempore

β.

in ufum Judxorum Alexandrinorum

nv

conte&am* Terttam

procurante Ptol.

cj PliiiadelphOia lxxi i interpreubu sador-

jo- natam. Quartam denique fnb Ptolomxo

n*

ultimo

fratre Geopatrx

poft confia»

im

grationem Bibliorheca; Alexandrinxe»

m

Bboratam

ut docere videtur Jufti-

rt

nus*

Sed de prima

fecund* & quar-

ta

adeo

eil, an peculiares

r

verfiones, qnot librorum, ^et quanti pre»

te-

tij fuerint; T^rtia autem illa lxx

feu

a,

Lxxn interpretum longe celebrerrima

ςη Υ 4 cvafit

ÜS

cvaiit, de _qua nonntilla dicenda?

i

Lib.

Srrom, iLib.

Pr*p, <

Ev.C-7 jApoI. 11. ]

ve*fio<erP' $ 6 Ieitium ejus Jofephus1 & Patres j (

quando fa Cbriftiani pleriq;* ad Ptolomaeum Phi- (

ßt. ladelphumf Cl. AI tarnen & Iren. Ptol. _f

Lag) habcnc)refcrnnt, _quem a Demetrio \

Pnalereoinductum teilantur, utlibros i(

Judxorum in GrjEcamlingvamtransla* Ii

tos cuperet bibliothecae iuae inferri. Jofe· S phus qtiidem folius legis veriae meminit, η led _veteres Chriftiani prarfertim Irenas- ^ us,Juih'nus, Clemens Alex· Sc Tertulli* Ρ

anus,alijqj toram Vet. Teil. Scriptnram le

tum translatam fuiife docent. Verum de e:

ip^sinrerpretibus

tranilationis modo, o

ipfiusque operis an&oritate diißciÜs iatis ti

cftcorttroverfia» quapaucisexpediemus·

ri

I Prooem. Antiq. L. χι ι anr. c. 2» u

cont. Ap. L- i i. a Juft. Pararn.ad ft

gent. Iren. L.

xf. Tertvili« &

Apol.c.z8. Llem. Al L.

Strom· ρ

Euf. L. Vi 11 Praep. Ev. c. I. Epipk n<

de _{Pond. Sc menf. ta}

Vctus de § 7 Et _mterpretts qtiidem Ptolomato Φ

illa traditio per literas petenti, ab Eleazaro Po'1*

nfice Hierofolymis AJexandriammiiTot * V(

fuiiTe, nttmero fenos de fingulis xit Pra"

elis tribubus

hoc eii> in univerfmfl Jl

lxxi

Grsccx pariter Sc Ebrasae lingva5 *

peritisiimos i quibus traditum emenda- li

tiilimiii0

ιΗ

tiffimum fcripturarum exemplar, juxta quod verfionem adornarent. Hos exce-

ptos a Ptolornaeo, nngulos peculiaribivs

cellis fuiiTe inclufos

nihilominus, cum

finguli feorfim univerfas fcripturas inter- pretatieflfent, deprehenfos ijsdem plane

verbis ,fineomni difcrepantia, vértisfe

idq; indicio eflfe

illos in _opere iilo infal-

1

libili 3·ί»πηννχςdono fuiiTe gavifos, ^{ve tus}

& pervulgaris efi: traditio, de cujus ta¬

rnen

veritate nonimmerito dubitatur.

Non contemnendis fäne rationibus

probat Scaliger1

i Demetriura Pha- Scaligeri<s lereum Ptolomaeo Philadelpho fuiiTe h;lc ju*

exofum

&initio regni ejusrelegatum ^ic'u!U obijiTe. ^ζ Tres Epiftolas

Deme-

tri/ ad Ptolotimun, hujus ad fcleaza

(

rum, & Eleazari vieiihmad Ptolomte-

»m

fuppofitirias eiTe

cum in omoibus

%lus ii t idem, ideoque hominis unius»

& in Epiphanio dux alne, de re eadem

prorlus diverfeextent. ₃ Eo tempore

non amplius extitiiTe xu trtbus

fed

tantum duas, Judie öc Benjaminis

rcli-

quas autem in Ailyria detentas, ^ut fic

ex

illis _certos

interpretes deligere & e-

A

vocare Pontifex nmnino nequiveric, Et

Juda?a fuperfuerint, eos tamen vix >aut

i

ftacim _{Eleazaro ad}

_fuiffe

,

aut ran-

habitos, ut par ex illis.atque ex tribu-

V _f bus

iS7

bus inffgrij numerus cligeretur. (^Noö potuisfe ycrfionem illam confcnf·', mul·

to

opera

Jtidacorum Palseitino·

rnm>odornari,

ob

jejuniumdie I

8 menffs Tebeihinftifiierinr, totiorbi t

obandaciam iitam tridui terJcbrasincn* c

buffé tradiderint, Vinter mroiquenim- (

quam ea de re bene convenerit. ( ;) ii

Cellulas iftas, quibus finguli fuerintin- a cluG, merum effe SgmenaHm

cuinid

apertedoceat Hieronymus, eariimqué

Uon miminerint ^iiiteas, Jofephns. Eu-

febius Λ' Chryfoilomirs ^{i atque} Epipba· a

niusbinos fingulis in clnfos fuifle tradaf· fi

(6) Similirer confi&um eiTe ftuper.di^ >e

illum iii

opere confenium ^> queffi 1(

Hieronymus quoq; pro eommento ha- I(

beat. Exiitimaticaque au&ores verfionii r hujus fiiiffé Judseos Alexandrinos# φ" ^

»t

operi fuo aliquam au&oritatcm con· t ciliarent, totam rem de legatione Pw 11

lomseiad Eleazarum, Lxxu miifis in* n terpretibus

cell·dis fingulos capienti- *

bus, fummo confenfu

alijsqne contin* κ

xcrint

& inlibrum illum

qui Ariftea* d

infcribitur congeiierint. Ali) tarnen tra- π

ditionem ilfam

tanqiiam intlrb'* Γ

tato

reeipiunt, indeq; 5*#*w9tt 51 ipffus verfionis exfculpere conantut η

i

Animadv. in Enf. adA.MDCCXX*'v* c

i

Aug. de d. c,L. 11 »ς. iy.de C Ρ* ^Ρ

m

}fl L.xv^c. t\- Bell. L. ii de de V. D.

il· c.é.K Voff.diiT.de lxxint.v

0- .

§ ? Nobisverofimilevidemr

inre»

ie latioue illa quasdam efle confiåa^aut fal- E*™fvl*ot

bi tem incerta

quod ex veterum in ea j^t ^fufcj.

u-

diiTeniu fatis manifefte colligi poteft : pi,au»

n-

Qusedam tamen vera contineri, ^ea rc/ici.

) j imprimis, in quibus Ebrsei, Jofepfmt

1-

atque Philo, Sc prjecipui Patres amice

id confpirant, Sc tanquam certa referunt.

ne

Cionftat fåne

teflimonio

Ptolomseum Philadelphum inftruendae

a·

augendaeque Bibliothec« fuifiTe citpidis-

if.

fimum; praeterea magni fecifle Juda?os,

in

U corumque religionis nonfuifle lgnarum,

ni

ideoque judicare potuiffe > eorum lil ros

r

Iocum aliqtiem in bibliotheca ifta me jij reri*

Praecerea opus illud executum

ii

i fuiflc, &quidem opera Judgeorum. Por-

n-

ro decem tribus regni Iiraelitici, aut

o-

non adeo plene fuifie abdu&as, quin

in· nutnerofge in Samaria manferint reliqui-

ti* t;

in Oriente tam rigide detcntas

in· tit

licueritaliquibus

iiveuna cum

:af dimiifis Judaeis

five alias

in Pål$iti-

•v

nam redire, ^non obfcure docetSS"·

bi- Nam poft abdu£fcionem ^a Saltnanafare

it» inftitutam

ex ilbs tribubus magnam

tnultitudinem, ad Pafcha Hierofolymis

v»

celebrandum» evocavit Ezechias*

&

5· poft Judaserum reditum facriiicia infti-

b'

MVA

tuta fint

xit vitulis totidemquehir*

eis, pro toto Jfraele*

Promisfionei denique & praediciiones nonnull* de

Ifraelitarura reditu in Prophetis ex·

tan 4

Poruerunt itaqwc tempore P;o»

loiruei, & in digypto, <5c in Palaeftina,

diftiniä« Ifraelitarum tribus inveniti, quantoennque demum numero. Néque improbabile eil, a Pontifice Hierofoly-

mitano

librum authenticum & inter- pretes fuiiTe pefitos, cumibi Judzo·

rumres

ilorentiores, majprquef ierit au·

äoritas, ideoque ^vix probabile videa¬

tur_,

.fögyptios, fine eorum confenfu &

opera, tantum opus caepifle aut abfolvis-,

fe. Neque undequaq; certum

jejunitim

menus

Tebeth obfoluui vertendi infti·

tutum

fuiiTe indi&um

(id enirn a!)

Omnibus Judxis approbatum fuiifefa·

tis aperte docent Jofephus & Philo6)

aut

ideo exortum inter i£gyptios & Ρ*

laeilinos Judaeos odium, (tenebras enim

tr.'dui

dubitare potelt eile fabu-

lofas ) fed verofimile videtur utriusquc

origfnem deberi conilituta; paulo poft

in i£gypto reügionisfedi, Λ folitudi-

ni, _qua; inde orta eil Hierofol/nais7 ^* Qvuc autem de diitinclis cellis

& ew

&o interpretum

feperatim vertentiuify

confenfu traduntur

exiitnnanans '

fidem aliquam mereri.

ν

a$<j Vid. Jof. proosm. Ant. & L.xi i \ c.

%■ ζ ii

Par. xxx. xxxi

i. 3 Ezr.

VIII, 35". 4 Jef XXXVI11

i J. Jer.

111,

6 & ieq. L

^4. Zach. x, 6 tc feq. ^f L. c. 6L ndevitaMof ⁷ vid.'Jof. L. xi 11 Ant. c. 6 L. vi 1 B

Jc*

§ 9 JuttoritAtm ipfius veriionis

quodattinet, fuicillaolim, praeiert m tforjtatem

integra·, admodum magna non iolum cfle huma- apud Chriilianos, fed& Judaeos, ut nam.

Philo & Jofephus teilantur. Tempore

fane Apoltolorum maxime vidgari sfuit, undefa&um, quod Vet. Teil. loca f®- pius in Novo allegentur, prout in hae

Gra^ca verfione funt expreiia } eaque

deinceps continua ferie nfa eilecclefi-

a

univerfa, primum quidem pene fola >

poil vero

confe&is alijs, tanquam omnium pr»cipua ; fed tota an<äoriras ifta, quantamcunque demum habeat,

non

eil divina

_ant par authenti* textus Ebra;i, multo minus

potior, fed tan-

tnm humana Nam

Hiiloria i _ρ fa trans- lationis docet operis&initium&comple-

mentu fuifle voluntaris &indiiilri® mere

hinnan«,

Nulli in populo Judaico poil

Malachiam fucrunt Prophet® »infallibi-

li SnxnviitH dono praediti. 3 Pluri-

mos

continet

ut a varijs fullici-

eatiifime eviclum, 4 Vetus & genuin*

_ Ol

ifta _varie verfio amplius non extat integra, fed

infcrpolata atquc corrupta, «cex

djfcrepantia ^{codicum cum}

^fe invicem,],

tum ab allegationibus in fcriptis Patrum fe

occurrenribus naanifefte apparet. te

§

Qui divinam au&oritutem&po' Η tiorem longe

^quam textui Ebrao, ei tri-

t>ii"üt, _{urgent. ι} Confenfum interpretw, _qu

ntut in diflinftis celltf feparatimow illtti ljtl

Adornantium, Refp, Narrarionem illam _ga

de diib'nttis cellulismerito fabulofamvi- A[t

dcr.i Hieronymo1

cum earum nequ«

Arifteas, neque Jofephus meminerint. ^4U

Addi poffunt, Philo3

Tertullianus'> £c

dcChrvfoilomus'»«, Accedit veteruffl de, _aij

Carum numero diifeniiis. Epiphaüius» ^au

cnim ?6 tantum nume-rat, quarum πη· clc

gul:s bini interpretes fuerint incluficäf*

teri

eundem cellarum Sc

inter-

pretum numerum faciunt.

Interpretum aa

feritiatn, & authentiam exempUris, W°j

funtfecuti. Refp. ^{De neutra re} fatis H*

quido conftare

prsererea non oblcura >

aut imperitia; ^non exiguar interpretum >

aut corrupti exemplaris, quo ufi

J*int3 fuppetere documenta,. fiEcilicet

fnpponatur

^ita ab illis olim tranflati'tn fuiile

fictiti deprehenfa luntdeinceps tra Codices Gr«ci habere. ₃ Apofiolof in Ii* 'j "te brts Ν Teß aüegaffe diäxVet.T

prentin ]u

£xx interp, hxbmux* Rcfp. Eos f»piß*

fllC

mecextum Ebraeum exprimere ^j feqtii

aiuem nonnunqtiara verfior.cm Grat-

cam_,

& quidem tum fenfurn quariifle,

non

verba, nec magnopere dc ordine

iermonibusque curaife, dummodo in- telledui

pateret, ut re&e judicat Hieronymus6

Neque nuda allegatio magis verfione illam facit autheaticam

quam Poetarum fenpta

exquibus firni-

liter verba aliquando ab Apoffolis alle-

gantur7

4 Ecclefum bacfola verfione per 4 Aliquot fe etil* fuijfe ufam, non autem pro- béilc e[fe

tili tamdiu veramfcripturAtn &

mhenucum e)us exem?Ur defuijfr* Ret'p. R-cfpJ Ecclefiam

poife impertire verfioni

alicui humana; S-wuna# aut divinam au&oritatem. Prasterea

clefiae defuiile vel faltem aliquos Pbrae-

os

Codices, ipfiusque Iiogv<e peritos, maximea Judaismoad fidem Chnilia-

0am converfos

i

L.

Ruff. Sc Prolog« ;n Pen-

tat Sc Parah

L. 11 de vit, Mof ₅

Apol. c* 19. 4 Horn. v in Matth yL.

de pond. &menf 6 Träd. deopt.

gen, interp. 7 Ad.χνΐϊ, ag. Tit. 1,

ii.

§ 11 Poft Chriftum nättum Grscas _{Ali« vetfi*}

tranilationes vari« furst confe&se, _{ufpo- ons·; Gra.}

te

AquiU Sinopenbs

^ex Chrdtiano cae·

Judaei,circa annum Chrifti _i/o,ut do

cet

cet

Epiphanias1

a SymmAchi, itideffl Apoihirae

Tub Seve ro

(potiws M. Au*

reiio

) circa A Chriiti i

tefte

eodem Epiphanio. $ Thecdoticnis ex Marc io

i

Judaei, fub Commodo circa

A. C.

₄ Hiericbuntina

incertiau¬

ctoris

inventa Hierichnnte in quodaffl

dolio fiib Caracalla, circa A. C. 21 f·

f Nicopolttana, eriam incerti auftorh,

fub Alexandro Mamma·® filio, circa A

C

Nicopoli iimiliter in dolio reper-

ta.

Ex his traiiilationibu/ Origenes compofuit fua

primum TetrapU ^> ö

veriüonibus Aqui!®

Symmachi, n'

Ixx, Se Theodorionis. Deiode HexApUt

addendo prioribus dnas columnas, con·'

tinentes _textum Ebr®um, quarum ma

enm

Ebrceis characteribus, altera Gr#·

eis expreffit. Atque taridem OttapU, |

adjundis verfiombus Hierichuntina&

Nicopolitana1

6 LudauAA, quam ta¬

rnen

quidam putant non fuiife novam»

fed communem tantum veriioo^m a L"'

ciano emendatam. ₇ HefycbiaitA, "c

qua iimiliter fentiunt eruditi5

i

L. de pond. Se menf α 1. cit. ^$ v^'

Hieron. pr«f. ⁱⁿ Paral.

) i latin® _{§ 12 m LAtitu} veriiones olim

numerabiles propemodum exititere > Äf_

enim cuique _primis fidéi temp&tbus ink¬

nut

venit «idex Graffiti

ütliquAntulu"1

fautäw

i*4

ens

facultAtis fibinttt utriusque Vmgvd habere

ui-

Yidebatur, aufus efl inierpretari, ut rcftatur

fte Auguftinus1

Ideoque tot apud Uti- eiife ^tios exemplar i* extitijfe

quot codices

■ca

queritur Hieronymus*

Eminuit ta- ib- men inter omnes una vetus

Auguftino

im Italadi&a*

Deinde ^novam adorna-

i;, vit Hieronymus ^» primum-quidem ex V

is, lxx textu*

poft vero ex fontibus Ebra»

A icis, quje magnam ftatim au&oritatem

er·

obtinuit*

inde autem varie interpola-

1es

ta eft, &tota _pene interijt- Contendunt

ex

quidem Ponnficij vulgatam aliquandiu

ni

dictam

eiTe illam Hieronymi, iive to- ιU, tam, fsve majori ex parte6 j fed temerc

jn-

prorfus. Ν am ι Hieronymiana ^cum Ε·

jna

Draica verkate exacie confenfit, atvul-

rje« gata locis mnumeris ab ea deile&ic. a

U, j Hieronymus plurimalocaindicataiitcc

ι

& vertenda eiTe, quam ut ea exprimit vul-

ta·

gata- 3 Iile ftylo terfo utitur

haee fae«

m1

pkis barbaro, ut ab alrjs abunde eft de*

Lii' monftracum.

de

L.

deD. C c.

1 Prafin lib Jof. 3 de D. C L-1 ^r, c. 1 y. 4

rid. L. 11

Ruit & Prs-f. in Joan. y Hier.inProl. Gal. Aug. L. xvi II litt* deC. D.

45. Ifid. L. ^vi

c. y,

i«L|. <j Vid. Bell. L· ircje V. D. c 9.

in*> \ φ

j Dccernit mhilominus » otici* ronc.

lutö liuto χridentmum1

Veurem tHam & Txii ^de

'Mit χ yulgatm

ferfione vulgdtm editionem in publicu UB'tmk, yulgata disputationibus eße pro authentica babcnii ejfe, & a nemme quovis pr dt ex tu r tjuten-

dam. Et quamvis oon defunt inrer Pon tificios, qui contcndnnt decretum illnd,

verfionem hanc, non fontibus ipiij, ied

Omnibus lacinis vetfionibus, quae jam

circumferuntur anceponere1

verbata·

men

decreti manifeite plus longe ei tri·

buunc, fe. *vétrrix,t h. efummamaud°;

ricatem

atque immunitatem ab omni

errore>

quare cti am prohibent. ullo

prxrextu

adeoque etiam textus origi-

oalis, ab ea difcedere, ficut quoque ill*

ex

Pontificijs alij accipi debere faten·

tur*

Decreto ifti

opponimus >

Originem verfionis hujus ab hominibns

$to*nvd»t donodeili cutis. Siveenimad Hieronymrum

five alios ejus auåores Pontificij recurrant, neceile habentfa"

teri, ^eos interpretes fuiile, non vates. J Defe&itm ceftimonij eccleli« vcceris.

Haec enitii

prarfertim qitalis jam ex*

tat,diutiiEme caruit, spätres plurima

SS1® locaalicer vertunt> quamutf"Ht

in hac vulgara. 5 Plurimos errores in ea

occurrentes, ut noftri abunde proba*

runt.

Emendationem ejus juiTu P°fl*

tificum Romanorum fatlam4

_f Coü' feiiionem quorundam ex adverfarijS5 ^·

ι Seif, iv decr, a· i Yid. Bed. L·· **

Vctfionc»

aliae i$6 de V. D.

10. % vid Morin. L. 1 Exerc. _{vi, c. 1i} $ 9 Sc feq. 4 vid.

praef. recent. edif. y Bell. L. c.

ί ₁₄ Exttnt eciam, praeter recenfitas,

Verfiones intmmera: in lingvas

partim easdem

partim diverfas, inter quas

praecipuar funt, Syriaca

Arabica

Sama- riutu, Siex recentioribus Germanica La*

theri, de quibus hoc loco agere infticu-

ti noftri rario

permittit. Tantum

de interpretationis genere priore.

^ i y Alterum eft ipfius fenfus, feu ^re- 5Si*fen u

„

J

r V lireralis &

rumquas tacer textus continet & _pro- myfticu<,

ponit, Poteft autem fenfus SStac certo

refpeäu dici duplex,liter alts Scfpiritualis

feu myflicus, quorum non quidem uferq;

infingulis ejus locis réperimr

fed tantu in aliquibus, quos ipfa oilendit praeter fenfum illum

quem verborum nativa vis&contextus fundit, peculiare aliquod myfterium continere. Literalts fenfus eil, qui proxime Sc immediate _per ipfa ^ver¬

ba

five fint propria ,five figurata, figni- ficatur

ut I enas tribus diebus & tribus tt»-

Rtbus fuitinvifcertbus ptfcis*. Hic propric fenfus _eft. Myfiicus vero, qui non fignifi-

Catur

proxime per ipia verba, fed per

rem

verbis fignificatam ^; fem qui alio ex intentione fpiritus fanéfci refertur, quam ad id, quod verba immediate fignificant.

Sic in verbis de Jona modg adductis my«

X

lticus

/

*91

cus fenfus eil, Chriflunt tribusdieht&

nottibus tribus futurum in fepulclm*.

i

|on. χ,ι. i Matth, χ 11,40. vid.GlaiT.

PhilS.L. u.P.l. Tr. ι.Ρ,ιι.&Τμ

$16 Dr fenfu literali notandum 1

Prsscipue Eum in nno loco SSm nondari nifiu-

notanda de num, fcu, ut alij exprimunt % unius vo*

^tc"

eis, inßmpiici emmciationepoiii©,«·

num

tantum eife fenfiim literalefli. Nam

i

literali? fenfus vocum & textus forma eil, _quse iinius rei non poteft eife nifi uni-

ca. i

Varieras fenfimm liceralium cum SS12 eercitudine & perfpicuitare confi·

fterenon poteft* 9 Eadam inducitam*

biguitatem SSrs fini, feil plens horaini*

Dei inftitmioni, repugnantem. 1 Ex fo*

lo fenfu literali cfacacia argumenta de

fumi

_quar tarnen affertio non exciudit

fenfiim myfticum innatum

fen q»crn ipfa SSja monftrat, fedabhominibnij

quacunque tandem probabilkate

tura· ι in SSr* juxta fenfiim literalcffl

contineri,

tantum quaj ibi fotideffl

verbis & apicibus foabentur, fed §c

cx

verbis, expreile in ca pofitis ^, legiti¬

ma

atque neceiiaria coniequentia dedu*

cuntur, ut fnpra monjrum·

..

§ 17 Mylficus fenius eft> ϊ Allegori'

ienfustri- CttS' Muando aliqua vera SStx hiUori*.;

jpicx skI myiteriurn quoddam, five ipirit«^-