FÜLCRIS IMPERII

A,, s3^ D.

Dijjertatio Politka,

de

.PR/ECIPUIS

FÜLCRIS

IMPERII CIVILIS,

Cujus

PARTEM

POSTERIOREM,

G nfentknte Ampiisf Facult. Ρbi*

löfoph, in illuftri Athen<so Upfal^

Sub PRJESIDIO

VIR! AMPLISSIMIatque CELEBERRIMt

MaGo ANDREiE

Eth. & Polit. PROFESS. Reg, <5cOrd,

Pro Gradu

Pttblico bonorum examini moReflefubmktit S:as R:as M:tisAlumnus

JOHANNES LAUR, HUSS,

Medelpadius.

Addiem££Maji An.MDGCXXXr.

Loco & horis folitis, STOCKHOLMS, Literis WERNERIANIS«,

C: i,

, ux4U. m It^oy

S:« R:x M:tis

MAGNiE FIDEIVIRO.

Renerenchfjimo

In CHRIS TO

PATRI

^ac

DOMINO,.

Dn. NICOLAÖT

STERNEL, Γ

Norlandiarum Occidentalium

SUPERINTENDENTI s·

Celeberrimo

V.

Coniiilorii Hcrnaiandcniis

r PR&SIDI

Graviifimo,

Nec non

Gymnaiii ibid. Scholarumquc

EPHORO

1

Adcuratiffimo.

\ „

1

η

IS

VIRO

ΜΑΧΙΜΕ REVERENDO

atque

Amplijjimo DOMINO

^?

Dn. GEORG10 JVALLIN,

f. S. Theologiae DOCTOBI

Celeberrimo,

Regime Academix Upialienfis

Bibliothecx

PR/EEECTO Adcuratiflimo.

Macenates» Magni.}

Promotores, OptimL

Lumina.

Norlandis. Noftra?·

Patroni. Clientiim, Vrvite» Quam.Diutiffime«

In, lltiiitatem,Reipublica?.

In» Commodum. Ecclefia?»Summum.

In»

Nobiliflimarum.Veftrarum.Familiaru®

Solatium*

In. Clientum.Patrocinium.

Favete. Ex. Humanitate. Veßra.

Cultoribus. Afliduis.

Sufcipite. Serena. Fronte.

Munufculum. Pia.Mente. Oblatuns.

a

ReverendifL

Nom»

Vcftroruifl

Cliente humillimo

Jon. Laa«.,Hussi

VIRO

Confultijfimo,

Domino ΤΟΝ,Ε

HOFFMAN,

Confuli civitatis Örebro# ./EquiiEma>

Everget# honoratiilimo,.

VIRO Flur. Reverendo

Chrijpmoqite

DOMINO

Dn. GUSTAVO

ARBIN,

faßort in $i(jfa Weftmannorum meritif- ßmo, Beneraélori pluribus hono·

rando»

Ρlurim. Reverendo atque

Clarifftmo

VIROacDOMINO

Mag. PETRO

SUNDBERG,

Paßoriin Niurunda Medelp. digniilimo

Fautori#tatem coleodo.

"jyEßra benignitxs,

Tautores

optimi

^{^} me

ob*

Jlriclum tenet. Efi locus animum in Pos de darandi_{y at}dcfunt verba meritis Vcßris in

wie digna. (ßuocirca,ut quamdiutißimevi-

vatis vigeatis, ^{voveo, ac} hafcepagellasm

fignttm ob[ervantt£ ojf'ero,

J. L. H,

Conjpe&tte präfentü DiJJertationk

Caput

SECUNDUM.

§,1% De divifione JuflitU _ag'it,

§k II, Obfervantiamlegum, Juflitiamrequt·

rere> oßendit,

ΠΙ, Im & virtutumexetcitium,

§♦ IV, Imperantis ejje, ac fumme necejfaw

um, jußitiamexerccre.

§» V. In puniendo„

φ. VI, In pr<emiudiUribuendU,

VII InOnertbusimponendis exigcvdtU

ζ. VIII, Invim communiinterprivatos·>fr flittam ejjecolendam, indigimt.

CAPUT

TERTIUM.

5. Ζ Necejflmtem confiliorum monflrat,

§. U, Necejfimtemitidem fimulacutilitatetoi

§. VI* Quidaconfliiariis requiratur·)verb*

tangit.

CAPUT QUARTUM.

§. I, Vecuniarum necejfimtem & utiliwtlf

futnmam ejfe,evincit,

§. II, Qua ratione, earum epe9

respubltti

fiorerepojfit, breviter docet.

§c

ad

qu

fat

no ne

fii

III: Ibu

vai

é

pti

vo

m

l Ν, Α

CAPUT SECUNDUM

DE

ρ»

JÜSTITIA,

J,

Ε TulcrisImferti fmi*.

Iis nobis agentibus

alterum occurrit ,

quod Juflitiam DO-

mmamus,cujusne^

ceflltatem iimul ^ac utilitatem in Rep,

paucjs oftendere, noftrum erit» Häg

de virtpte i-ufe traftare> deque eaquo- ad _omnes ejus partes agcre nonvacat,

'Ä| ab auftoribus difcipl'ipae morajis

■> Catis

fuperque declaretur,

In genere

notamus/, hanc virtutem dividi ratio-

ne modi, quo quis nomine Jußi in- (igniiqr, in Umyerjalem

&

lila eft, quaobedientiapraeftaturOmni¬

bus legibus,per quas &

publica & pri¬

vatautilitas obtineri poteftj Sctamlate

feie _extendit acipfa virtus,quae

legibus prxcipitur vel prccjpi debet

^,

idcoque

vocat Ariftoteles eam virtutem

ξϊφ*

A fimp

tern

ad

2 O @

ffi», idque bene, quatenus eil virtu· v

tum complexio fecundum veriiculum: ii

JafiitiA infefe virtutem continet omnem, η Rede etjam dicitur virtus ad aliumj q quum enim obfervanterleges

omnes,|

tam Divinac, quam numanae, tribuitur:

Deo, Reipublicac ac proximo,

quodfu',

um eft: Deus vere colitur, Magiftra'

turac totius civitatis commodaprocU'

Ji

rantur; Majores honorantur, cumni

j f

noribus humaniter agitur,

opprefli ci

tutelamacdefenfionemfentiunt,omni* r<

bus ac fingulis, quod fuum eft, noti g.

denegatur* Hare, Partieularü, acquali·

k

tatem potiflimum fpedat, eamquefer- v

vat in diftributione & commutationc o rerumexternarum, utneutripartinec v plus,nec minus tribuatur^acei debetur, v

habetque duas fpecies, quarum altera η verfatur circa partitionem rerum bo· η

narum&ma!arum,acexerceturpraefcr- vi

tim a Magiftratu in fubditos, habitara·

la

tione conditionis, Status,

dignitatis,

r<

opum, meritorum vel demeritoriufl d

in remp.

diciturque

bifiributiva alte- h

ra Commutativa, refpicit etjam

bona

&mala, at non obfervat ftatum, ton' *

ditionem, dignitatcm, merita vel

de-

ς merita in Rempt? eamque cxercet

pri-

»

0 -o 5 tu· vafus άη privatum ^{, ut} & Magiftratus

im;, in fubditos, _quatenus habeat ratio-

m, nem privati. De neceifitate cujuscun-

mj que membriitaque dicendurm

est

tur §. II.

fu-t

:ra*| Quoad primam partem divifionis,

CU' JuDitia, ut didumeft, vocatur Univer- mi·ι falüy _{quatenus omnes} homines perfi«

eifi ciat, ut ad univerfum corpus reip. apti

ni* reddantur. Alias appellatur etiamZe-

oti galisy _quum fine obfervantia omnium alt· legum perfedanon fit

juftitia,per

legem

er* vero, Divini, pariter ac humani juris

>nc obedientia habetur > & in omni vita

iec viget. Quanta legum fitneceffitas in

ur, vita civili, non latet: qpines liomi-

era nesad vitam focialem degendam eflc

}0; natos novimus; inSocictate ^autemvi¬

er- vere fine lege* impofTibile eilet. Nul-

ra* lam rempubl. tutam ac diuturnam fo¬

ts, re fine legibus, quis non videt? Nam,

im dicit ALTHUSIUS , quod DEtu eß in

te· Mundo ^, quod in navi gubernator ^, quod

na incurru agitator CS" direttor, quodin cdoo*

ιΠ- ro pracentor, quod dux in exercituy hoe je· efi lexin civitatey finequa necdomus ulla, ri- nec civitas, nec reß><necmundusfiarcpot-

;US Α x ef.

4

Φ

*

#

iß (λ). Legis> cujusorigo q|b

äntl·

qtfiflumis temporibus dedücitUr,

necef

fitatem in iüiSrebuSpUbhoptimeetjäW

noverunc geiltest unde cönditor Ro¬

mani Imptffii intelfexitt mültitudiftefl

coalefcere in

üniuipopüli cofpus^nül-

lat _ret prcfeterquamlegibus^*

polte,

qua·

propter Jeges in unit/etTum

tillit

t

J

omnes perciperént Conditionetti o-

mniurri eandemeiTeincommunicivita1

Ée* neoueridatti paeniteret

focietstetij

cum cereris in eademcivitatc degei#

bust iniiile* idque prudenter

cogita·

tum atque fancitürti;quum eiiirli ünus

itt rep, ηοίΐ plus habett quam altef)

obfervatistsmenobfefVandis*

nonpoH

funt non

lingul

i iua

forte

efTe

content!.

At, ubi äliter fieret> illit qui

fortunas

fuas in hanc vel illanrt fernp.

äclbcieta-

lern collocarunt, _eumquein

finerM

in endetti tüti elTent; eam coiverufth

tuaiUia alioruni impufte opprittiereH'

tur, vel alio niodo fp£ fuä

exciderenlt

qUiete fane non viverentt fed difcor'

diae^ plürimaque exinde tftalä retnpU'

blicam turbantia exorirentur Tan'

ta'vis eft JegUrti, Ut finc illis nullä &'

ercitätio virtUtürti ciTet; e£enim

jM'

cjpiunt facienda, ac prohibent non

fr

ifc * Ä f

ht?·) facienda» quod etjam Cieefo

teftatuf

cef- dicens: Docemur AuElöritdtenutuqite le»

jäftl £Um domitns habere tiMÉinef , coércert

Ro· ämnes cupiditates, n&fird tueri, dh alle- lem! ^mentes% oculos}mdnns abftrnére CO·

nti(-

]U3'i

(λ) In fu'4 Polittea. Cap, X, §, f,

t Ut (b)Vid*Sehejfer,inVit*Ramuli»§.ι γ, 0- (e) Cic* lt DeOfdt*

dt»I '

ei §♦ iii«

ht?'

ita· Q^urri efficiättt

fege**

tit to fepii*

mus blicä bene rrtoråti ilnt citfds» neceilw

:eri tas obfervantiae eafUm factle perfpici-

po(*

tur, mägis vero äpparet»

il

£onfidera*

mti. verirnüJ*quamtieeettärium»

qiiamque

mas utile fit in vitå ctvili vircutem cöfere«

;eta- Vir bonu§ merito häbendu* eft*quem t,uf viftus ornat; Sine åUteffi eabelli£no·»

iftt, men magis» quam hominis ^meretur;

Iren· fine eå turpiUlmå agituf vita, in quå

;nt) aliisnoxia, ipfeque» penesquetti

virtiié

ror*

j

notie

ft,

ρefη

i

c

io i i iliniä frbi, fub fpecie

q#! ^{licet boni»} appetiti Viftus

vero pro-»

faiv bos reddit

pofTeifores

fuos,ut ttort tan»

ex' tumnihil mäliädVeffUsäüosmächtnen- prä- tur,

fed

etjam, qUaftfum

in

eis

eft» få*

r# lutem akerius procurent« Fef eartt

nda _{A %} cUl»

6 @ o 3§£

cultorés ejus, uti decet, erga fe ipfos c gerunt, ut felicitatem, quam fibi ad· i ρrecari cogitant facillime confequan· \

tur, acoptime aflentiri queantPlauto r dicenti: Virttu omniainfe habet, omnU q

affunt bona-i quem penes virtus (<«)♦ Id- fl quereftec namvirtusfibieftprxmium ^, li

&pretium, paritacalithonores etjara i ii

externos; in virtute honos, falus^, quies il

interna, & externa : in virtute pre* \ il

fiantia , delicia , amabilitas eft (b)- 0

Quum itaque finguli, qui virtutegau- v dent, ^tanta fibi polliceri poftintbona? o

curdubitemusaiTerere, ^eamipfam,

fe;

b

pe nominatam virtutem, quam

maxi- Il

me conducere ad beatum reipuK Sta- r

tum, Incivitate, quaboni virinume- q

rantur multi, in ea multoseffe cives η bonos, nullum eft dubium ; quum?

ii

qui bonuseft vir, bonumetiamefteci* c

vemnobisperfvafumhabeamus.

Nul·

q laitaque^resIabefadarepoteftcivitatem

b

bene moratam : quamdiu virtus inca o viget, tamdiu falus privata ^ac

publica

ci coniervatur* Nam _, quum omnesac o finguli vires. & nervös intendunt, ne Ρ quid mali in perniciem focietatis eve· π niat, fed quicquid egerint ad bonum o publicum referunt, parum curantes

com'

@ o @

fi 7

commodum privatum ^, quum probe fciantfe, _quatenusfintmembra, bene valere, quando totum corpus, refp,,

nihil incommodi fentir. In qua , in-

quam, rep. Cives eo funt animo ^, ut fuam privatam poftponant publica uti- litati,nonpoteftnoncivitasilla varios, immaomnes fortunaeimpetusimmoto

inconcufloque

pede fuftinere, ut non incommodc dicere queamus ^, quod omnescivitates, inquibusverus eultus

virtutum fint, expertae fuerunt, ac omnium temporum hiftoriae probant:

Virtutem ejje fundamentum civitatum¥

Illa eft, _quae bonos facit cives, illa <c remp. reddit florentem ^, nec un- "

quammoliturillaaliquidcontrafalu- cc

tern publicam ^, fed femρef_{urget, <c} incitat, impellit ad bonum publi- «

cum (r). " Ubi vero vitia magis

quam virtutes dominantur^, ibi vera

bona negliguntur, ordo perverfus in omnibus cernitur , ac fummatandem confufio _{exoritur ,} unde, refpp. argre cohajrere, non autem bene fubfiftere

poffe, fcquitur, quod videre eil in multis civitatibus ac fummis, _{quac per}

orbemfloruere, imperiis.

Tantam legum vitutumque neceflt-

A 4 tatcm

S @ o, Φ

tatem Graula cutilitatemperpcndentes ρ

concludjmusJuftiriam,

&quidemuni-

it

verialem, magnopere

efle colendam; &

jufficit

dixifle cumRudrauffio; Florn*

b

tcjuftitiaomninvigept Inturofunt\ Ta-

gi

fentejuftitia ompiarixarHM & falamitA* ti

tumplenaζ 4\ _C(

^

(4), InAwjth,Att,Π, Sf,2. (b\

Egreg, ir

jpijjert, de Reip. Tlorentis

fignisCAp*

n<

V,§,2» (f). Vidjaud, Dijfert»

(L1

c/V. /»Infii^t. Moral.ρArt.

Μ* Η

£*4/?,^"'r /XAxiom, I\

bi

_Οι

s. IV, ti

fr

Rege* non alia, quam

juftitiac intcr bt

bomines ftabiliendae cauffa cfienatos»

äc

in _coque fåftigio conftitutos ,

nullus in

dubitat , unde etiam Juftitia non

im«

merito vocatur VirtusRegia*

Quam'

diu illara adminiftrant, pro

vicarii*

DEI hifce in terris,uti Tunt»habeoturr ^,

ac ad DEum proxime accedunt;

bibi w

vero eam negligunt* tyranni

nom^

vjx eftugiunt, imperantis autcm

el*

quidem^onuiesjuftitiar

partesobferyajc» J

at"tamen> utanteaindicavimus,

eiin> cf

primis competit in illam

juftitiac p?r' '0i

φ ö ® _#.

e$ påftem* quaejuftambonorum, putåpracr

ii- miorum ;] ut, honorüm, pecuniae*

3; Magiftratuum &C) åc Malorum} tit ta«

»' boris ^ vigiliarum, fumtutim^> ve&i*

A- galium, tribtitorum> aliorumqueone*

a* tum diftribtitioiiem concernit, oculos

defigere, Pracmia miilttitti facefe ad Coniervationem civitatis in apertoeft,

<1, interim tarnenpraemioftim diftributio-

φ nem* fine pcenärum irrogatione non

3i, fufücere, fäteri iiecefltim habemüs*

IU Hifce duobus praimiisac poetiis a?qtiali-

büs Veluti ponderibus ftat & ordinatur

omnis refp*; Qtium veto juftä poéna*

tum exadto abimprobis& fcdeftis^noti

minus, quamaequa praem-iorum diftri-

er butio interpfobosimperanticompetat

)Sf äcfeipublicteexpediat* de utrisquepro

us inftitutbratione _pauca dicemus,

IT]*

ιττ' §' V*

iis

ic, ^.

iDelinqtientes ptiniendos

_{eife ipßt}

Ibi faädet juftitiaj quum eo perduftä fit

cn ttralitiahominumj titlimitesejus tfans«

gredipärvi ducerent improbi, nifipoe-

tc» ^ coercerentur ^ nam impunitas pet*

τη·. tändi magna eß tllecebrd > injuria in*

ar*

f°knti*

mdter·)radixImpüdentia, _{pectdt ö*.}

efl & yutft

10 @ 0 @

rumnutrlx(a) perque

licentiam

OtnnCi « deteriores redduntur. In exigendisau- <y

tern poenis, fecundum

legeseft

viven« u dum , & non ab aequitate difceden- u dumt fed de fcelerofis _pcena , quam &

dclidum pofcit, nulla habita rationi n

perfonarum^,

fumi

debet, Non ta- a(

men negamus, fummam in civitate q,

poteftatem, interdum, graves tamen q, obrationes, hacetiam in parte

difpen·

ja

fare pofte ^, qvum dementia non nu* li

nus, quam feveritas Reipublicar

falu-

ii tarisfit, acprincipem ^{ornet; per} de- ^c

mentiamenim & gratiam, conciliatur c amor, qui firmum potentiaceft

inuni-

e mentum, ac magis roborat thronum ⁿ regis, quam arces, muri, turresquc. a

Principem benignum omnes reveren- ρ tur; ut,falvus fit, ^non tantnmcupiunO ⁿ

fed quam maxime contendunt atque n laborant. Ubi véro nimia feveritasiu ^η prindpe cernitur, terror apud

omnei

fl

excitatur, Odium _per terrorem

exöri-

ρ

tur: nam oderunt mortales, quem

t|'

^t;

ment, Malus ^certe cuftos

majeftatj5

e

timor, qui, ut jugum excutiat,

fblici'

a

tus eft: dementes itaque

eruntregesj

r

non vero dicimus eos nirrrium inaul' ^r

j, gentes eflfe deberej quipp* ta**1

°'

1

*§* ^Ο- φ ^II

fi mnibusignofcerecrudelitaseft,quam

,u' " nulli, Ted moderata feveritas maje-

n" w ftatem praeftatj necclementiilimum.

n" u

dedecetprincipem (^).Ut enim Me¬

in1 dici varia adhibentmedicamentaadcu-

ne randos morbos, ita imperantes decetj

ta' adhibere, fuo tempore, remedia, per

ltc quaemorbos Reipublicae profligare at-

en que curare queant. Inter remedia il-

n* la rede habetur _pcena, per quam dc-

nl"

linquentes vel corriguntur, ac adtue-

lioraperducuntur, vel, ubi omnis fpes

'e" emendattonis evanuit, ut membra in-

tur curabilia amputantur, & e Societate

nI' eradicantur; laeii ^, poena illata ^, da-

mnum illatum recuperare poiTunt, &

uC' ad ulcifcendam injuriam, quum pro- -n"

pria vindida multorum malorum fit

ίηΓ>

marfer,ipfinonrapiuntur;Undepoe·

lue ^naetjamappellaturimproborumfrae- <£

s'n _num&flagellum,proborumverotu-

neS ftodia atque propugnaculum, Per u M'· _pcenam ceteri ad patranda fcelera "

lj'

tardiores redduntur ac melioresex- a

af|s

emplo evadunt; Nam metus poenae icl' ad mukös, _poena vero ad unum ve- u

nit & vere dicitur pcenas latius ter· u

rere, quam nocere (r.j iC Neceifi-

1 °' tatempoenarumfummamefle, quisne-

Μ B i ga»

\% @ Q @

gaverit?

Siimpune

delinquereliceref,

quap legum eflet au&oritas? quac

in

vita civili fecuritas ? facit igitur

jufta

ixenarum

^itas publica

irrogatio,

confervari

ut pax&tranquij*

poffit, ac

exi*

ftimamus ^{nos a} vero non aberrare, ii dixerimus, necefle eße, ^aut juftitiam

in infligendis pcenis exercere,aucrem*

publicam interiret

(*)« Altb. Pol. Cap,X. §. II,

(b) V'A

VernuI inflitut,Pol, Lib. I, Tit.Xlll\

^3^4» (ψ Alth, Iq(. cit.

§· vrt

Nihil aequius, nihilque

laudabjliOS

eflepoteft, _quamprsmiismeritacorn4

ijenfare,

^{iandum Hbi}

^nec

^amorem

uHum medium

^fubditorum

ad conci1

^im«

perans cxeogitare poteft

validiusi

quamjuftaminterfubditos

prarmiorum

diftrjbutionem, Homines

cupiditatf

boni & gloriae ^j cujus cauffa extrema

etiamaudent, natura trahi, extradu*

biqmeft; ybi ^vero fentiunt

defiderio

& voluntati fuap fatisfieri, non

poteft

~T

β Ö & I?

it, non propenfus ac devotus

animus in

in cum excitari, a quo bona , quac capi¬

ta _wnt, obtinent, Officium autem prirv«

ib Cipishac inpartcpraecipuum

eftj

utco-

n- gitet ea, qua? abillo

diftribuenda fqnt,

fl non tam fqa , quam reip.

eife

bona,

m quorum omnes, qui

communi vincu-

8« lo jqncti in eadem focietate vivunt, participes

eife debent,

in'

diftribuen«

dis igitur praemiis dacem

agnofcat

^ra-

kl{ tionem & leges patriae, ui cuique pro //, meritis in_remp,

tribuatur,

non autem

ex pecuiiari quodam animi

affe&u

in aliquem ^, unde ceteri grave aliquod

damnum percipiant, quid agat : hoc

fi negligitur, fimultates, odia,

difTen*

fiones, turbas, bella, feditiones, &

US alia, _qu«

remp,peffundare poffunt

ac

tv folefit, oriri, certqm elf» At ubi ju*

ci< fta. praemiorum diftributio

cemitur,

η- ibi aliiad virtutisamorem exeitantur,

is, omnemque

impenduntlaborem &

pe«

trn riculum , ut digni praemiis evadantj

ite illaque inter cives in rep, virtutum

na aemulacio propter

prxmium fuicepta,

b non modonon elf culpanda, fedpoti-

io us laudanda.

eft

ofl §.Vlh

14 ® o ®

§. VII.

Omnés, qui fecuritatem in

civitate

expetunt, obligatos eiTe totius reipu-

biicje falutem procurare, res

meridia*

na luce eft clarior. QLiid itaque de

oneribus cujuscunque generis feren·

dis, _qu* ad felicitatem civitatis

faci·

unt, lentiendum, facile eft judicatu:

In impofitioneautem&exactioneone·

rum, omninojuftitia a fummo

Magi*

fhatueftexercenda: Vires fubditorutfl refpiciendae, facuitatesaliaequecircum-

ftantjaeobfervandae, nequis

percipiatfe

magis pati ac ferre, quamaliiprocon·

ditiune.ferunt, velaequumeft, autne-

ceffitas exigit, Etii enim

onusutjli*

„ tatis nomen & rationem indüat,

„ quando ad focietatiscivilisfeuion·

„ fociationis finem refertur (a),Afp*

„ ra tamen eft vox in animis vulgb

„ praecipué, qvum modus imponen*

„ di cum iniuftitia eft conjunduSj nec

5, ulla aiia crebrior odiorum

feges®

nec aiia feditionum acriora exiftun.t

„ ineitameqta , quam injufta or.era>

qua: popuii animos Sc^n)anus

irrirant

(c). Miti igitur potentiae manu

fub*

4iti funt iractandi ac iniuftitia in iw po·

@ ^O @ If

ponendis & exigendis oneribus vitan' da> ^ut lactos & obfequentes coshabeat

te princeps.

u·

a, (λ) iter/, inßit, /V, //£, /. CAp, Fil,p, jg m. 69. (£) Becm, in Gröt. Hb, III.

n· Cdp* XV♦ $*· 6. ζ i1} Cdfp, Ziegl, de

:j. 7«/*. M/tjefi, Lib,II, Cdp,III, §,1,

§. VIII.

De Juftitiac exercenda? neceffitate Jj,

inter

privatos in vita communi, non fe eft, quodmultum dicamus,qvum quo-

in, tidiana experientia magis ca perfpicia-

je, tury qvam verbis heic declaråri poffit,

jj. Qui vero in eo loco eft conftitutus, ut st, totum reipublicac corpus curet ac fal-

>n, vum reddat, omnes vires in id inten-

,c, dere debet,ut membrainterfeinvicem pi,

injuria

non

afficiantür: Infpiciendum,

;n. immo cavendum, ^nc fuperiores ac iec potentiores opprimant inferiores &

^

debiliores;

ne

opulénti pauperibus jtJt

^graves fint ^{; ne denique} in rebus,

r3) quae

fub

nomine commutationis,con- ant traftus & pafti Comprehenduntur, jj).

fraudes

adfint, per quas fides,fine qua,

w Reejuftitia elfe poteft, nec refp. con-

oo· tine»

*6 @ © @

tineri, ttütla iilterhörninesefietl Nam* ⁽

fublata fide, praefto eft

diifidentiä

^> in- j

famia, ruina, fummaqueintermorta* { les confüfio, Odium atque lites^♦ qua- \

rum multitiido ruinaeftprovinciärum, \

ex fingulorum injuftia in

firtgulos,

ex-1 t

μ orifentur, Summusmagiftratüs ita- f

,, que imprimis eniti debet, ut

litiurii

^[

,, occaiionestefecentur; deinde, ut, g

„ qui tribunalibrn przfunt,

fumnia

^

>, diligentia,

fide

ac integfitate,

null*

j

,, habita ratione perfonarum^>

unicui*

r

„ que jus dicant O), unde variå

in

c

publicam rem redundant

commoda^

e f (/<) Vetnuli Lib*//♦ TiV*A77, q4 c a

CAPUT TERTIUM.

DE " _Ii

CONSILIO.

§. i.

t

g

Inem pfopofitum noη facile

ob

_ρ

tineri pofle, rtifijapta

adhiben'

^c

tur media, quae åd finem du- c tunt i novimus,

ideoque*

non taffi s

di

J '·

.

\ ^-

$ O $

#|

de

ipfo fihe deliberandum

^, quam de

v Dlis, _qua: conferunt, quacque utilia

i* funt ad finem confeqttendum, omnes

v folicitos efle debere* conftat. Quura

^ Vero in rebus magnis & difficiltbus,

^ nobis ipiis

diffidentes,

non foli perr foicere poftimusj quid optimum fadty

11 fir> opc atque confilio aliorutn indi-

> gemus: res enim redte prudenterque

12 geruntur, ac ad exitum felicem ple-

rumque perducuntur> quac confilio

i* _maturo funt

perfpeäac*

In privativ

Λ deliberationem atque inquifitionent

earum rerum _, quac ad finem propo- fitum facicunt» fumme neceflariam at¬

que utilem efle, expericntia docetj.

at, quum, res publicas, ^quam priva¬

tas adminiftrare _$ rempublicam quam familiam _{regere ,} longe difficilius fit^>

in publicis magis, quam in privatis

deliberatio requiritur , ac in delibe*

tatione prudentia* Adveram autem

prudentiam pertinet» nofcere ^, quo

padio omnia funt agenda ; nihil aliud, quam quod redtum eft, velle;

k*_n' providere futura , & a periculis fibi

cavere* In principe prudentiac üfut

Jj* eft maximus,4 Sineea,

non

modo

non

Jf

aptui eft ad imperandum> Tedne qui·

C dem

@ Ο φ

dem imperare poteft, nifi fummo c

cum detrimento , ne dicam interim c

reipublicar. ^Ut enim Gubernator

Γι-

c

ne gubernaculo navim dirigere non r

poteft; Siciine prudentiarempublicam

d

adminiftrare principi impoftibile eft: a

9, illa eft optima vitae Magiftra atque c

3, confiliorum omnium inventrix, a

„ felicitatisque omnis procuratrix & ρ

,) moderatrix (V). Quum vero , ut &

5, didum eft, in rebus publicis geren- c

3, dis, majore perfpicacia, prüden-

&

3, tia fublimiore , judicio maxime c

„ fubado & experientia plane iingu- r<

„lari opus fit , quibus vix eft ^, ut

k

35 unus aliquis ita ^praeftet, ut non r<

3, identidem fe hominem eile animad- Γι

3, vertat {b), propriam prudentiam,

U

qua princeps ipfe inftrudus eft, faepc

d

non fufficere, fed aliorum requirij

k

nemo inficias ibit. b

fi

(*) Reinh, animadv,inLtpf,Pol,p.M*

b

750. (£) Cdfa Ziegl, Hb, ΛC/tf*

XXXI,§, I. b

ti

§. II.

?

_fl

Diximus principem tantae

molis»

o

quafl'

β 0 ® *9

) qtianta in reipublicac adminiftratione

i deprehenditur, ^non femper cfle capa- ccm, Ted _opus habere prudentia alie-

l na, i. e. confilio ac ope aliorum pru-

i dentum _vtrorumj idque ^tanto magis

affirmare poiTumus, quanto certius

: conftat, ea , quae in eoniiliis publicis'

, agitari debent ac folent, maximi eife

t ponderis ; unde confilia difficillima;

t &talia y quae felicitatem civitatis con- cernunt, adeoque fumme neceiTaria*

Neceifitatem

confiliorumexdiftisper·'

e cipimus. Commoda plurima fentit refp. in qua fana vigent coniilia: vera

it habetur ratio redituum & fumtuum:

η reditus, (i tenuiores funt, _augentur;

3- fumtus non neceiTarii & fuperflui tol-

, luntur. Debello fuicipiendo, geren-

)C do & finiendo; de _{pace ac} foederibus i, faciendis ·, deque induciis pangendis

bene disponitur; Urbium, _agrorumy

finiumque tuendorum ab invafione koftium modus apprime obfervatur*

ρ

in ferendis

& abrogandis legibus uti~

liter judicatur; Quae ad annonam per- tinent, ut ad viclium neceflfaria fuppe- ditentur; de importandis, quae de- iunt, & exportandis, quae

fuperfunt,

s» optiere curatur. Alia , quae ad fecu-

# C ζ t\ta-

*Q O 0 @

ritatem felicitatemque civitatis faccre poffunt, bene ordinantur, ac ad

ncm pcrducuntur. Praeter

plurima

bonaj quae in Societate civili ex con*

filiis habentur, auftoritatem, amorem atque

obfequium

parant

principi redle

ijlis utenti, quod ctiam comfirrrat

Altbufiqs exemplo

Theodofii, qui

confiliariis fuis dixit: Bene cognofcimh quod cumveflrp confilio fuerit ordinatunf)

{fl ad beatitudinem noftri imperii

di

noßram gloriam redundare. ^dfcribun·

ttir enimprincipi, ^quacunqueagentur no¬

mine ipfius y adeo ut ipfius fit farna gloria bona adminifirationis (af Ε con¬

trario ubi fana coniilia locqm non ha*

benr, ibi Refp, variis

incommodis

obnoxia eft, vel potius certa:

ruina:

prognofticon habetur 5 „ nec

facile

„ poteft princeps vel in hello

viftori*

yi am confequi, vel in pace

dignita-

,, tern tueri, vel in negotiis

prüden»

,, ter verfari, vel in otio

tranquillte"

γ, tem retinere (bf

(af Cαρ. XXFU. $. p, (b).

Μ

ikidy

SM

$ o $ 21

§. III.

Nominatam necefiuatem fimul ac

i" Utilitatem coniiliorum obfervarunt

Ώ fane Majores noftri, unde voluerunt,

e ut juramento feobligaret princeps ad

it Senatorum coniilia, fic enim legitur:

"

<oan fiel ^tntb &eb$_i;abl?e

* t

önwtfe,

dlih jino

Qxvenle } fiyraod) cab^aMmebantber0e

\m ^got rab fyma, tfyev

niange

voiu

e. tu man nm

tt>a!a

jmperantis

^

itaque eft

uti

toniilio

virorum

pruden-

v tum atque proborum » qui ^ma-

j,

gis

principem ac patriam diligunt,

jj

quamfua

; qui pro finc

confiliorum

jg

omnium falutem

^retp,

& confervatio·.

je nem Status babent,

Requiiita Conil-

■u

liarii recenfere

imperata brevitas no-

a.

bis

non

permittit

;

de Pietate,

pru-

v

dentia

^j

juftitia*

benevo(entia, ^man- fvctudine, conftantia, veracitate, tacl·

turnitate, deque aliisqualitatibus con- (iliarium ornantibus, habetur paifim

. apud Politicos,

CAP, W, £ong.qSalcf. aOf4,

Il

£oucj.

©tpvdf.4^alcf. ^rglocf.

22 @ O $

CAPUT

QUARTUM.

DE

PECUNIA.

§♦ ι.

^Uantus

fit

ufus pecuniae

in vita

humana, neminem fugit, nec

nos fallere vel falli putamus, fi aftentimur Demoftheni dicenti:

Omninoopus eftpecuniis, & fineillis nullΛ

res neceJJariJt fieri poteft(u)t Ut Vero domus, cui non fuppetunt res neces·

farix _y variis laborat incommodis, ne dicam miieriis, ut diu fibi conftare nequeat; ita refp* facile difTolvitur,

& ad ruinam properat, fi ea defunt,

linde fumtus necefiarii, quibus carere

non poteft, habeantur : ei igitur opus eft opibus , fttte quibus nihil fiet ^,

quod

opus (b). Sine pecunia , qux nervus

dicitur ^rerum gerendarum ^, nullae rei adioptatum finem, five belli, (ivepa-

cis temporibus, perduci pofiunt:

de-

bita ftipendia folvere

Magiftratibus

& Miniftris in republica, bene riic-

ritos prxmiis ornare , egenis

fijbvc·

ni'

Ο %- nire , quae ad ornamcntum civitatis faciunt, _parare , quae denique ad fa- lutern & fecuritatem reip, tuendam conducuntj iinepecuniishabere, im- poiübile ducitur. Ε contrario _quan-

tum faciat ad beatitudinem reipublicse

multis perfequi non licet, verbis Neu- hufii utimur; tuo , pecunia ^{, avfxi-}

lio militae fumtum fuppeditamus, u in pace fplendorem oftendimus, u domi forisque iiluftrem fortunam a exercemus. Tuo praeiidio ^{res ma-} u gnas efficimus, a parvis initiis ad "

alta exiurgimus, ad ornnia promti "

paratique evadimus. " (c).

(a). Neuhus. Orat. XXVII. p. m. 246.

O). Befold. Pol\ /. II, C. IV. §.\.

(c), Neuhuf.ρ, 25Ό,

§. II·

Ufum pecuniarum in rep. fum-

mum eiTe audivimus, proinde,ut fru-

&um earum fentiat ₅ magnopere in- cumbendum. Quum vero Taluspubli¬

caa privata dependeat ^, imprimis cu- randum, ut cives, _quantum fieri _pos- iit, res & rationes fuas expediant, un- de

Η $ ο @

de rivitatem reditus> fumtibus

necef-

fariis reipondentes, habere

pofle, fe-

qüitiir« Quemadmodum incongruurtl

eil dicere, corpusvalere,quando mem- brum aliquod dolore afficitur; ita

in-

conveniens ftatuere, civitatem rem feliciter agere> quumcivesinopiapre*

tnuntür. De variis modis parandi äU- gendique opeS)longum

foret in Ipecie

dicere*notamustantum,laboreailiduo

cum judicio fufcepto paupertatem

pel*

\i, irnmo otnnia vinci; ideo pigri-

tia mäter paupertatis é civitate

„ ejicienda, Deinde, quum nonmino*

„ ri cura conferventur, quam

acqub

y rantur opes (V)> ac

pariimonia

ma*

gnum (it ve<itigal> luxuria in

omni vi¬

ta omnino vitanda: nifi enim injuili-

tia in quamendis, & luxuria in

utendis

opibus abiit, magis obfunt quam pro¬

fant. Verbo: labore opes parantur*

pariimonia augentur; opibus

auélis ci·

ves

djftefcunt,

ac tandem

divitiis ci*

vtum, modo iis ^non abutuntur# civi*

tas efflc>Tefcit> fuilentatUr ac conierva*

tur. Hoc ipfo, quod diximus

fludiUtn

pecuniarum in republ. neceiiarium

ef*

feι non probamus nimiam earum cu*

@ O $ 2$*

piditatem, fed ^ut peftem civitatis da·

•j

mnamus: namubipecuniaiuamin ho-

mines vimexercet, flagitia ac fcelcra

fine pudore patrantur; aequitas & ju- ftitia pervcrtitur, facra &profanapar- vi ducuntur, & czvtznonpejoreunquam

refp. utiturfortuna, quam quum improba

divitiarum cupido omnemfronti animisque pudorem excußit (£).

De egregio hocce argumento,non Utdecuit, fed ^ut licuir, egimus, Pro falute reip, noftracprecamur, &,ut fir-

mum quam diutiflime maneat impe¬

rium Sveo-Gothicum, _{optamus, ac} dicimus

Deo Soli Gloriam.

(a) Pufend. De Stat. Eur. cap.% §. q.

(b) Neuhuf.Orat.fO,p>m. 404»

Y>