Q. F S. F. 4
mSSERTATlO IIISTORICA
Do
PROPAG.4TIONE RELIG10NIS CHRISTIANE
5 SuB
k ETHNICIS IMPERATÖRIBUS,
Quam ,
r Cum adprobatione Amphsßma
Facultatis Philojophic<e Upfal.
Sub PRZESIDIO
I i Aclrn, Feverendi atque Celeberrimi Vrrt
VIDN. OLAVI CELSII,
(5 S. Theol. Doft. Lingv. Orient.
r
i ProfefT. Ord. Paftor. & Prsep,
in Bcerje,
Pro Honoribijs Philosophicis, publico examini jubjicit
| MARTINUS A: LIDGREN,
Vest- Gothus.
la Audit. Guftav. Major, ipfis Calén^
dis^Junii^Anni hörts cb D ccxx.
ante meridiem folitis»
Upsali^e, literis Wernerianis.
Maxhne Reverench atque Ampuffm
V l RO
Dn E R I C 0 2
BENZELIO,
S. S. Theologiae
D0C10RI de Academias' Upfalienßs
BIBLIOTHECARIO
Celeberrimo,
PATRONIS SUMMA VE * Adm. Reverendo atque Praeclariffmo i
DOMINO
Mag. MAGNO i BREDBERG,
ARCHI-PR&POSITO ] Dicecefeos Skarenfis digniflimoj rr
tempii Cathedralis Antiftiti lau- bi
datiffimo, Confiftorii Adfes- : fori primario,
EVERGET JE PROPENSISSIMO.
PATRONIS & PRO M
quovis obfequiorum & officioruö Sl
m Maxime Referenda atque AmpTijßm»
VI R 0
) MAG. JA CÖBO
BENZELIO,
S, S. Theologie
PROFESSOR!
in Academia Londinenß Scanorum Ordinario
& Celeberrimo, VE NERATIONE COLENDIS.
'im Pltir. Reverendis atque Praclariflimb
VIR IS,
) in Regio Skarenfi Gymnafio,
LECTOR1BUS,
PRffiPOSITIS & MAGISTRIS
no» meritiffimis, Conüftorii AdfefTori*
u- bus asquiflimis , ut antea Pnecepto«
ribus fidiffimis, itajam Promo-/
toribus omni obfervantiae cultu fem per profequendis.
RO MOTORIBUS Optimis
•um genere a?tatem devenerandis.
ff »K crudeli/Jimas Chrißmo'
H ff rum per freut mes per tritt
prior a, <&r quod excur rit, Chrißiamfmi fecula atten•
tius conftderaverit, mnfinefluporeåe•
prehendet religiösem Chrißiamm få
iüh afßiäiostbus Utijßma incrementt fumhjje, & latißimefwjje propagatan
Me verq in hoc argumenta explicank<
titpQte non adeoperßicuo, & a memo
ria noß'rä remotijjimo, gravius fubiiß
onus t quam cm fer endo vires isgenih fufficerest > lubens agsofio. Ut taceanu
quod in re iarn ardua expedienda, å
anguftia temporis conqueri necejje ha-
beam. Vos tarnen
^ Patroni, & Promo-
tores Optimi, pro humanitate ac be-
nivolentia Veßra in me dliosque Utera-
rum cultores plane j'wgulari, benign*
fufeipitt
\ [ufcipite innoxia hacce commina, qu<t
mö' in venerabmidi gratique animi teftimo-
trk nium, cum pio pro Veßra incolumitate
rit, votottec non jpe ulterioris favör is ob-
ten• tinendi, confecrat & offert.
i
fy,
^ Max. 5c Adm. Reverend, PrceclarifT
5c Plurimum Reverend.
wtä
Nominum Veitrorum
ca/tor indefejjltt Martinus A: Lidgren
;
A. 5c R*
n
JjpnnMdJttannen tllforne utt fttyf.
Refidence ©tflDen Stockholm,
men nu urt Upiala,
, £&en
2freöomc Od) ^ogwaladjtabe
£<5jK3l£9t
ANDERS H.
BARCK,
SDtfn #ögtdrabe ocf benägne ©pnnare.
Babek pålfe $ong fre bpra mått
anfaftar
2it Doba för fin fro / ocf r^em t ögnen fa*
Par/
fer ocf önbrar fan meb bdfn>an bef pppå/
9ff fre bli fi>röi/ fom för elben frie gå.
03 far ff ef dfroen gått fre förffa Cfrfflira^
ftber/
9}dr Errang florb fa|i plnf ocf frattgb på
alla ftDcr /
£>ocf fafroer faget fil / ocf (tg förött
ffeö mer
Söföfmer tperlben mibt/ fil lattb ocf rlfen
fler.
£tir toiba Chrifti brb od) idra otfprtbb
gf. bitfrcit
.
Q3ppa frpbunbrab dr/ tag forfitg fidr be#
flxifoit/
0$(dmnar tb?t-5?err BARCK tii tacf för ait befrodr
"
^an för mtg i tu är ^ar burit / ocb du bdr.
a
■ *
5afit5ettadret|?orf/ iagbocbböitbdttre
tvara/
!# w twfa fiten tacf / dn tacffamt fTnttc fpa*
ra /
lätt $iiä bdftre tt>ifa$ fan/ btoqbdnnu o*
toiffdr. 1
fa» ty nu wfment upp tbet tag opofrar bdr.
Cier
Sfoeborne o# J£>&gn>dfac^fa^e
'■ -fiictt Jpaiifcelénwmmiö
ai
fä
Jft
, SftnflfTitf&ige Sicnare Martinus A: gjSSs®&
WS
Ciärijfwo P'kUofppbt<£ CrfNDIDATO)
Duo MARTINO LIDGREN,
De
STATU ECCLESIM,
Qualis ille tribus primis Chriftia-
nismi Seculis fuerit, erudite
disputanti.
QUam Prasferri coelum terris, debent, expetierque magis, tam lémper fa era caducii
Hinc omnes quanquam Mulas , quéis diva venuflas
Infidet, ad pe&us Tu premis usque tuum Vna tamen, LIDGREN, tibi xe&e lemper amata elf,
Delicium lémper quae fuit una tuum, Ccelefti natam hane non novit lemine Pindus,
Ncc Phoebus t Sion lola led hocce docet,
Supplicat huic Helieon, ingens hane Phoebus adorati
Graecia miratur, Roma fuperba colit.
Eft haec, eft", dicam, magni fåpientia cceli;
Ambite hane omnes; undique adefte proc».
Ambivit LIDGREN, fovit, multumque procato Alloquio licitum eft interiore frui, Qu« doäus leriplit calamus teftantur amorett
Nujpinis, & Ipondent prasmia certa före,
V
Amice gratulatur
Joh. Bilmarcjc,
CAPUT PRIMUM
Xjniuerfakm Ev&ngelii pv&died*
tionem per slpoßolos £f difci*
pulos Qhriflißeculopoß Safaato*
rü Naiivitatem pnmo, tompre*
bendtt.
§• I
T Deus> öttifii-
um rerurti caufla
& confervator, a creaturiä coli de«*
bet & vult; ita-j
fempei" in hister- ris, dum plürimi a re&a via aber- rant, aliquosfuinominis veros,fäei pe licet occulcos , habet cultores«, In veteriTeftamento gens Judaica, proprium peculium a Deo'ado-
A ptabatuts
2
ptabatur: Salvator autem Chriftus
difcrimen fuftulit inter Judaeos 6c gentes omnes , ac novum pepigit>
fcedus, ut in omni gente, qui time*
ret Deumv 6c operaretur juftitiam,
acceptus eflet illi. Cum vero tern*
pus adeltet* quouniverfus orbis lot lenni prardicatione Evangelii col*
luftrari debuit * Jud^a primum u- niverfa implecione vaticiniorumde
örtu, operibus> miraculis 6c paflio-
ne Meflise * ornanda fuie. In his
quidem primus Novi Teftamen-
ti Doétor , pro ratione tempo¬
ris * multos erudivit ; Chriftüs1 veroipfe, cum minifterium fuum,
annos XXX natus a), exorfuses' fet, plene Patris voluntatem reve'
Iavit, ac in Juda^a, 6c maxime Ga¬
liläa , continue in populo infor-
mando occupatus fuit, ibique pri*
ma novas Ecclefia? fundamenta do- örinå fuå 6c miraculis inauditis po'
fuit.
*) vid. DannhdV. Chrifleit in
Ad pn,Pb<xnom, III, p, 140.
.
% fuit. Ideoque plurimå Ecdefiae hö*
fpitia in fllis locis celebrantur, At*
tarnen* pro rationeofficii fui>fub*
inde 6c vifitabat gentes * & eas re-
dpiebat. Sic eum aliquartdo in fi*
nes Tyri & Sidonis atqué adjacen-
tiura urbium fecefiilTe legimüs. Ün*
de multi homines ad äudiendam-*
do&rinam ejus accefTerunt. Mul*
ti etiam, ad quos ipfe non venit *
de Evangelioejus aiTdivefunt: narrt
Fama de illo divulgabatur in univer*
{am Judaéam, 6c in omnern circum-
jacentem regionem, imö* in totanl Syriam: qua propter maxima turba,
do&rina ejus 5c miraculis ftupendiS
excita* a Galliar & judsea eum fe-
cuta eft. Sic ab Hieröfolymoruitt
tirbe atque Idumsea * 6c e regionö
traiis Jordanem * quique habita*
funt circa Ty rum &Sidonem* müU
titüdo magna* audientes qua? face-
tet miracuia * 6c quam prydare dö*
ceret * ad eum venerunt: quibus in
locis latius deinceps propagatüm^
A 2
4
fuifle Evangelium , 5c mulfos ejus
confeflores exftitifle credibile eft Verum, non fola Palasftina, ante.»
paflionem Chrifti, do&rina ejus f^iit colluftrata; fed etiamin ipfoO-
riente aliquam fuifle ecclefiarrt Dei, celebrisMagorum hiftorianonfinit
dubitare. Qui quidem omnibus re- Öe exploratis de recens nato Jud#-
orum Rege, & fide fatis confirma-
ta, domumreverfi, haud dubiedo-
örinam de Meflia fuis tradiderunt*
Sic cum Jofeph 6c Maria, ob fevi«
tiam Herodis, puerum Jefum in M*
gyptum deportare cogerentur, &
ne dubio fan&i illi homines in iftis locis aliquos de Meflia erudierunt.
In Gnecia quoque Ecclefi^ mernbra extitifle, inde colligi poteft, quod
Gra?ci, qui Hierofolymam adfcen-
derant ad orandum a Philippo pe- tiere, utChriftum viderent^), Sc hos in eum, ut Salvatorem mundi, credidifle vix poterit dubitari c)*
De b) Job. XII• zOy ii' c) vM. L. Ofiand* Biß'
Mcctefi Cent, /. Lik, //,• c.}6.
De Iocis ha&enus enumeratis Evan-
geliftas fide digniflimos teftes habe-
mus; neque dubium eft in pluribus regiopibus coetus fuifte, puram do-
«ftrinam conftanter retinentes ,quos
ipfi fcientes prasterierint brevitatis
ftudiofi,
j. II.
A^vUod vero ftatim initio pra?dica-
V^tionis Evangelii tot populis in-
notueric (alutaris illa do<ärina,ip{ius
Salvatoris indefefla opera fa&unu»
eft; fed mox etiam circa officii fui initia XII Apoftolos, fu<e do&rina?
& miraculorurn teftes, & praßten.»
illosadEcclefiae minifterium LXX
Difcipulos vocavit* quorum opera
ante paflionem quocg ufuseft. Nec
ceteri de do&rina & perfona Chri-
fti informati concicuerunt; fedvife
& audita narrarunt, ac laté Iparfe-
runt, uc hiftoria Evangelica de plu¬
ribus manifefte teftatur. Quam ma*
xime vero catholica illa praedicatio
Evangelii poft paffioaem 8c mor-
A, 3 terÄ
*
temChrifti habuit initium. Tuitq
emmdifcipulos, in fuafchola infor-
jnatQS, ad docendas omnes gentes
exirejuffit, dicens: Euntesinmun-
dum univerfüm, pr^dicate Evangelium
omni creaturg, Uli vero negotium
fibi commifium quam diligentiffi*
me exfecuti funt. In Juda?a pri-
tnum dogmata Magiftri divulgan-
tes , tot invenerunt feélatores, ut poft paucos dies coetus illorum ad
aliquot millia accreverit, eorumcp
numerus quojidie au&us fit, utex A<äis Apoftolorum notiffimum eil,
§. III
T " TT vero Ecclefia Apoftolorunu
do&rina plantari, mox eciam fanguine Martyrum tanquam irri-
gari ccepit, In ipfa urbe Hierofo-
lymitana, fub ipfa initia propaga-
tionis, adverfus Evangelii confes-
lores primo atroces excitatae finita perfecutiones. Attamen conßiwn
t)ei non * potefl mpeäin humana callidi-
tute
täte aut tyrannide d): objicit eninj
impedimenta tyrannis, ne poffint perficere quod conantur, 5c variis
modis e periculo liberat fuos. Qupt magis itaque Saulus 5c tota mali- gnantium colluvies grafTabatur, eo minus nocebant; pomeria autem
regniChrifti eo magis dilatabantur.
Hase tarnen fevitia diffipavit Eccle-
fix membra in varias regiones, Deo
ex infortunio novaincrémentame*
ditante; quum difperß , tanquam
grana per arva , mox uberrimam
mefTetn dedere. Nam ex fratribus ad Chriftum converfis aliquot mil- lia digrefli, alii per Judasam 5cSa-#
mariam Evangelium pnedicarunt;
all i Damafcum fe contulerunt: qui- dam Roma; fuerunt: nonnulliPhce- nicen, Cyprum 5c Antiochiam pe-
tierunt. Hac igitur de caifffa latius do&rina Chrißiana propagata fuit,
5c multi ad Ecdefice focietatem ad*
du&i. Cum auterp Apoftoli & Di-
A 4 fcipuli
d) Richten Axiom, Ecclef.XLl p.46,
jfcipuli per univerfum orbem terra«,
rum fparferint verbi Divjni fernen, \
& plurimas in Afia, Africa & Euro«
pa ab Ulis plantatas fuiffe Ecclefias
certum fit, quantum igitur ex fa«
cro codice,& aliis fcriptoribus, quos
tarnen raro qoncordare dolemus, colligere licet, utile forfaneritpau*
eis nunc inquirere, uhinam quls(|
ApoftolorumChrifti do&rinam an- fiunciaverit.
5. IV,
Petrus>, utalii nonnulli, ex
** pifeatorefaftus Apoftolus, licet
interdum gentibus pra?dicaveritL,, préecipue tarnen Evangelium cir-
eumeifionis ei concreditum fuifie-*
Paulus teftatur. Per aliquod tern-*
pus in Jud^a 5t Antiochia doeuifle
notum eft e), Corinthi fuifie vi-
detur f). Babylone vero munere
docendi fun<äum fuifie ex claufula
prioris ejus epiftalae conftat. Judaus
cjuoque, hinc inde per Afi|m difper--
?) Gal, II: 11. f) 1. Cor, 1:1% ÜS)
9
(Is, verbum Dei explieuifct 3c certe
eum in illo apud Jud^os Apoftola-
tu diligentiffimum fuifle infcriptio prioris ejus epiftolas teftatur, quam ad Chriftianos fparfim incolentes Pontum, Galatiam, Cappadociam, Afiam&Bithyniam, mifit. Ro-
mam quoque adiide, tot Patribus * qui idintrepide afHrmarunt, crede-
re par eft; fed ibi per plures annos, imo ad mortem usque, Epifcopum
fediflTe conftanter pepegant, Sc me*
rito interfabulas rejiciunt hißorici
.
prudentiores g),
§. V,
A Nårmm, fratrem Petri, per Cap- padociam & Galatiam atq$ Bi- thyniam , in Seytharum usque foli- tudines, & Pontum Euxinum, do-
cuifTe narrant; eique praeterea tri- buunt Thraciam , Macedoniam,
A 5 Thefla-
g) Cdv.e Hiftt Liter. Sec.dpG-ß, p. y. IFeifman*
IntraduEl. in Meworab, N% Tefi. See. 1. §\
10. p.jj. v. Kromaj. Hiß. Ecrlef Cent. h
.
f.. m. s$. &mJ7. L. Ofiand, H, EccleßCm*
J, Lib, 11; c. U
10
Theffaliam 6c Achaiäm h): quibus
alii Sogdianos, Sacas 6c /Ethiopes ) addunt i).
§• VI.
IAcobus Major di&us, Zebed#i , ob priorern vocationerti filius, ma*
.
?orem vit# partem exegitHierofo- lymis 6c in vicinis oppiais. Quod
vero in Hifpaniam abierit plurimi
negant k). Breve admodumApo-
ftolatus ipfius curriculum fult, &
inter ipfa Eccleli# nafcentis initia
ab Hero'de Agrippa, in gratiatn Ju*
d#orum3 gladio fublatus fcribitur /).
$>. VII.
"OUjns frater Apoftolus 6c Evan*
•*--*
gzW&aJohamies, difcipulusChrr
Iii amantifTimus, omiflis nunc jiS)
qu# Hierpfölymis 6c in Saroariä-»
commemorantur/w) illum,unacum
Petro b) Pappt H. Ecclef. Converf p. m. i2j. 0
fiand. ett. loc. c. z$. Micr<el. H• Ecclef
II Sett. i. qv. 14. k) Weifman. cit. loc. §•
13.p. 4$. Damhav. Dram.Sa&r. Theät-l )
phosnom. IIL p. iof,&c. I) AB. Kll* 2l
m) AB. III. IV. Vin. tf.
i
11
Petro eg?fle , Ecclefia^ A(ie diu-
tidlme ad in in iura"v it; quarurn VII praecipue confirmaturus Äpocaly-
pfin confcripiit. Ante vero &poft relegationem in Pathlfmm, maxi-
mé Ephefi vixit »), fepe vero, ut
dementis Alexandrini verbis apud
Eufebium o) utar, abut ad vicina gentium lo ca, ut partim c onflit uer et E- pißopos, partim totas Eccleftas compo»
ner et, partim clerum ex bis, quos fpi •
Vitus Sandus indicajjet, forte deligereL
Micreiius ad Phrygas, Parthos &
Indos transiifTe dicit pf
$. VIII.
pHilippus Apoftolus, a Diacono 8c
* Evangelifta ejusdem nominisdi- ftingvendu£ q), in Ada fuperiori,*
Phrygia, & aliq.ua parte Scythia^
do&rinam Chriftianam propagaviti, Aliquamdiu eciam cum Bartholo¬
me o
n) vid. Pappi loc.ycit p.m.ni. o) H Scclef.
Ii b. fW c. 20. p) H Ecclef l. It: (cih i qv.
i.a: 4. q) vid. E'ijcb. H. E. L. II, c. /. lik*
Ht, c.2S (fe.
12
m^oin India I ab or es eonjtmxiffe le- gitur r).
IX-
XyArtholommis, qnibusdam ipfeNa-
thanaél, Lycaones ad verani
religloneminOicuir. Ådlndicasre*
giones arnpliflimé patentes abiif,
ac dernum in Arrneniam redirt. In
Syria quoque 5c Afia eutn docuiffü quidam adftruunt /).
§. X.
*T*Homas Partnis , Medis , Per/Is Germanis, vel, utalii, Carama»
nis, Hircanis, Badirianis 5c Magis dö&rinam Chrißi propofoit t). Qui¬
dam etiam in Indiarn Evangelium
intulifle , atque martyrinna in re-
gno Coromandef, haud longe ab ur- be Meliapur confuromafTe narrane
*).
r) Micr<el. cit. ioc. §. j*. Strdteman. The Ate,
Hiß. Exit. VI: See. I.p. m. 336. /) L. Qfr
andr.H. Ecclef Cent, /. Ltb. Il: c. 30. EApp Hiß. Converf. p. ny. f) Doroth. Tyr. Sp
4iop[ Pdppi cl. p. nä. Kortjpolt. Hiß. Scdeß
See. I: Seil 3: §.S.
i
.
1*
u)* Exinde quoque femper iftis in locis fuifle, qui Chriftiani Sanfti TIjq»
ma appeliati fint.
$. XL
\JfAttbaus, exPublicano Apofio*
lus &Evangelifta, cum aliquo temporis fpatio in Judasa vöce & li¬
teris Dolorem egifiet,non conveni- untEcclefiaftici fcriptores quonam inde pervenent. Alii in Macedo- tiiam & iEthiopiam ChriftiananL.
do&rinam transtulifie dicutit x).
Alii eum, Afia 5c Ponto Evangelii lumineilluftrata, in iEthiopiam y),
alii Hierapolim in Parthia venifle äffirmant z). Apud Antropopha*
gos in urbe Myrmena munus con-
cionandi claufiile quidam referunt fl). Eligas, inquit Pappus b), quid
volüerä
u) Stråt ein. Theatr. tiift. cl. p. 340. Pritii tntroduft in Lett, N. T. c.ip.p zfo. tfcm x) Stråt em. Tbeatr. Hift £xit, Vt: p.tfp*
f) PappiHift. Conv.p. izS.Pritii Introä. in Lett. N Teß c rj. p //7, z) horothei fy-
s "°pf- a) Niceph, Li b. 11: c. 41. Strdtemari*
tip. 3föt Q (fr, Iq c, p,i2yt
u
éölnerU 5 coticiliatio hic ex$t>
rat.
§. xir.
IAcobmn dum , Minorem, Epifcopum Alphamm fuifTe Hiero- di<
folymiS) perplurimi afTerunt hifto-
tici c% Dannhaverus d) tamen*
cum aliis quibusdam £)> hocipfunt
rnultis refellit, Tertium Jacobunt
ftatuens > cognomento Jufturnj qul
Epiicopus fuer it Hieröfolymitaiius»
Alii vero Piecondliant s ut hunc I*
pfum Jacobum Apoftoiurru Domj
hi fratrem , columen eccleflsfe aa*
pellatum pütent, quod in Cöftciljd
Hierofolymitanöfetitentiarn dixerifj
decretumque condiderit ** Epift0'
lani c) Eufeb. Ii, See lef Lib, 1. c. r.L, Ü< tdy
Lib. Ht, c. >p. Lib. PIL c, fhrr
Matth. Theatr. Hiß. pag, dptf.
Schmid Hiß, Etclefp. 2$. Mitral ti
t.II. Seti. t. qv. 14. §. t). SpAnhéM H&<'
Nov. Heß. See. i.e. é &p.p. trt tSf> ^1''
d) Drani Sacr. Theatr- C EhaH, IH* P: 1,1
t) Of a när. Ht. Eccl. Cent. i. L ILt.jJ*
H Ecclef.Converf.cTtm addit. Bohern.f* lir
* Ali, XH, ij.
Um XII tribubus Judasorumdifper- 15 fis , ut ex infcriptione patet* reli- qüit*
§. XIII.
JÜchs> Lebbaeus, JacobiMinoris vel Syriacé frater, Thadde¬ di&us
ns , cujus epiftolam itidem catholi-
Cam habemus , vicinas judceae re- giones Galilaeam puta, Samariam, Iduma?am, Arabiam, Syriarn & Me- fopotamiam evangelizando pera- gravit f).
§. XiV.
Clmon Canana^us, vel Zelotes, Ev-
^ angeliurn propagavit ad Afri-
canos. in iEgypto (cilicet, Libya, Cyrenaiea , Mauritania , 6c ad cete-
tosad mare Mediterraneum degen*
te; g). Preterea dicitur anonnul- Iis in Perfide 6c
Mefopotamia docn- ifTe h). Ad Britannos quoque per-
VenifTe, eosqueadfidemconvertiS-
fe
/) v/V, Papp'r p. i$4. Strat. cl. p. 343* g~) S)>*
s
mp>/ Dorotb. Kortbolt, Hiß Ecclef. See» 1»
3' §' ii* b) Straten*, cit, Ict.&c*
j vy
fe quidam aflerufit i): qtfodtämeii
Baronius 5c Stfatemartnus absqué
veterum fuffragio ei tribui dicunt.
§. XV.
%JlÅtthias, ad * * Apoftolatiim et
LXX difcipulis, ^ut videtur,
& ab eCclefiafticis fcriptoribus afift
ritur, in locum jud^ Ifchariotis for*
te ele&us, ad Evangelium docen-
duin migravitiniEthiopiae quandam
partem feritäte 5c barbarie imma*
nem,ubi homines moribus horridos j
ad pietatem 5clenitatem e.udivit,
ut Dorotheus Tyrius in fua fynopfi
cörnmeifiorat. Sunt vero quiinde
in Cyprumveniffefcribunt ^ Fa*
teritur Do&i f) relationes de huius
ApoftoH peregrinationibus incertas 5cfabulisinvölutascfle; nontariiea
dubium
t) Pr it ii Ihtrod, in Lecl. iV, Teß. c• ip> p* 2^li
L, Oft an dr. H. Eccl. Cent. /. Lib. 11i Ct 3*'
Micral Syntag. H. Ecclt Ltb. II feß-f'
24. k) Scrateman. Theatr. Hiß. Txit.
SM, L v. 343, l) Weifrnan. Intrbd.ad^
(ptorab. Ni Teß. See. I?/.//»
dubiumeft, quin Apoftolico mune- *7
re fideliter fundtus iit.
§. XVI.
DUodecim merito addatur Apoitoiis ordinariis feledlum illud
Dei Organum Paulus, ex hofte Chri- fti infenfiflimo Apoftolus fa&us fi- deliflimus, quem efacro codice Ju- dceam, Phceniciam , Syriam, nec non Arabiam, dodtrina Evangelica
illuftrafle conftat. Perplurimas A- fiae Minoris provincias peragravit.
Noåurna vifione vocatus Macedo- niam petiit. Quin & Graecos cete-
-
rosadiit, & in Illyricum excurrit.
Ad hasc, infulas maris Aigaei&Me*
diterranei, quas praeter vedlus eft,
verbo beavic Divino. Non ferne!
vero ad ealoca accefiit; fed audito-
res fuos corroboraturus iterum ite- rumque rediit Tandem quoque Romam captivus dedu&useft; fed
ne fic quidem a docendo cefTavit s nam non nimis ardh cuftodia gau-
"
\ dens, integro biennio magna fidu-
B cia
cia pnedicavit regnum Dei. En!
mirabiha Dei opera, inquit L. Ofian-
der m), m propaganda Evaugelii do-
élrina. Judai Hiercfolyniitani jerrt
mlebant, ut Paulus Evangelion in Ju»
daa doceret; ideoque in vincula em conjecerant, érgentibuspumendum tra-
diderant t & nunc ferre coguntur, tit
Paulus Evangelton Chrifti libere docent
Roma, in theairo quaji or bis terrartini Quod igitur hoftes Evangelii ad oppru
mendam finceram doärmam excogb
tant, id Deus ad doflririä cceleftis feli-
cem propagationem dirigit. Ut verö j
abfens confervaret Paulus, quos co-'
ram, lingua?minifterio, ac'qüifive-j
rat, auditoribusfuis prius annun-
ciatam do$rinam , diverfis ad ill$
epiftolis miflis, confirmavit. Tan¬
dem liberatus, falutatis primum Ec*
clefiis Syriae, Afise & Graeciåe, 2 perplurimis n) diciturperrexißein
partes
tri) in Explic. ult. verb, Abt. Apoß. n) Da»»'
hav• Dr am. Sacr. Theatr.I. Phcenow.
f106. &c• Bucholc. Chronol. A. C.$<}• !
fil. H. bet lej. N. T. c. 4.p.8itQhrißMAtd>
partes occidentis, Galliam , Hifpa-
niam & Icaliam (a quibusdamaddi-
tur Britannia) proponens Evange¬
lium circiter decennium, usquead ipfum martyrium > in urbeRoma¬
na confummatum. Sed nonnulli
perhibent eum in or i entern trans-
greflum > faltem in Hifpaniarn &
Galliam deinde non venifle. o), Quidy inquit Weifmannus, ji ntraque (en-
tentia aliquid ex vero haberet ? Judi-
cent feritiores. Nihil determitio. Cer- te, utraque pars fuas affert rationes
6c au&oritatés.
i
pUlLUll LtlltO lUtl lllt Njllillli iniXZm
rofolymis in omni Judaca yfn Sama¬
ria,& usvj ad extrerhum terra?, quod
Ulis incoelum adfcendens Dominus
Theatr. Hiß. Invit. Neronp. föp. Stråt ent*
Theatr. Hiß. p. m. tfp.. Micrat. Syntag H*.
Bcclef. Lib II. Sett, /. qv. ij, Synopf. Do-
; rotb &c,
i
b) vtdJFeifynan. In tro du tt. in Mentoräb♦ It*
T?fi. See. I. p. q-Zf 43,
B 2
pra?ceperat
20
praeceperat: 6c nullus dubico, quin
illorum quisque mandato obediens
in diverfis orbis partibus Evangeli¬
um fideliterdocuerit, quam vis quo loco, 6c quantum fua praedicatio-
ne finguli effecerint, non ita liqui-
db nobis conftet. His quoque ad-
jicere deberemus hiftoriam&gefta
LXX Difcipulorum, quos Chriftus
ipfe vocaverat, ut efTent quafi feni-
ores Ecclefia* colligendas , 6c tan-
quam Apoftoli fecundarii, atque ut
ab aliis fratribus 6c difcipulis diicer-
nerentur, vocabantur difcipuli An- \
tiqui p>); fed quinam collegio difci-,
pulorum accenferi debeant, valde
obfcurum eft. Pjeudo-Dorotheus, ait
Rechenbergius q), eorum con0a no-
tnina recenjet, omnesque fuijfe Epifio*
posfabulatur r). Quidam in eomul*
tum laborant, ut, quorumnomina
in epiftolis Paulinis inveniuntur,eos
omnes
f) Jltt. XXL 16. Mural.p. 22p. q) H £ccl^'
Sett. IL c. 1. Sec< L p% *6. O vtd*
eit.fae, qv. 16.
21
omnés interdifcipulosreferant; Ted
arbitramur haud paucos ab ipfoPau*
lo aliisque Apoftolis aflumtos co- mites itinerum & trvrgallula? fuifTe,
ad Evangelium propagandum ,Ec- clefiasque, qux diligenti opus ha-
bent infpe&ione, in illorum abfen-
tiavifitandas atque adminiftrandas.
Eo, präster ceteros , nomine cele¬
bres fuereTimotheus,Epifcopus E- phefinus, Titus, Epifcopus Creten- tenfis, ut & Trophimus, Onefimus ; Tychicus, Epaphras, Epaphrodi-
tus & alii, qui in docendo fidelem
navarunt operam, & in id maxime incubuerunt, ut ex vicinis gentibus plurimi acquirerentur Chrifto.
Splendidum quidem fuit collegium Apoftolorum, difcipulorum, alio- rumcß San&orum; fed hic ambigua
eorum nomina ftudiofius inquirer e
non libet. Hoc tarnen certum &in- dubium habemus, quod illorunw quisque fedulo occupatus fuerit in
propagando verbo Divino. Ut e-
B 3 nim
21
nim EvangeÜftam Marcum, Lu<
cam&Philippum, Silaml'eu Silva«
tium, atque Barnabam , inter A- poföolos quoque numeraturn /),
aliosque, orrtnem rüligentiam iru.
annuucianda Chnfti do&rina col- locaffe facra memorat hiftoria: ita quoque ceteros difcipulos nonotio-
fos fediflefpeöatores; fedexjuctea egreffos vicinaprimum loca vera^
fidecolluftrafle, ac indepedetentim
laetum falutis nuntium adremotio-
res gentes deportaffe, variiscß in lo-
cis fideles Evangelii prascones ex- öitifleshiftorici conftanter adferunt.
Unum torfan hic teftium loco me*
morare fatis erit, Certam eß, aitL.
Ofiander i)., ex Sacra Scriptura, quod
Cbrißus emjerit ante fuam pajßonem
LXX difcipulos, ut in Juädsa, & Golf
Im femina Evangelii jpargerent, &
miraculis doärinam Evangelicam com firmarent. Nenne ego dimto> qiiineo-
rum
f) Att. c. XIV. 14. t) ff. Ecclef. Cent. I tik
II. cap. $6,
?å
rum plerique) po!
c telos& mifftonem Spiritus Sandig Ev- angelion Chrifti in v ar ils lock orbk ter-
rar um docuerint. Cum autem Scripta-
ra Sacra eorum nomina, éf res geftas
non commemoraverit, arw tö affirmari poteft,
C Um torum hoc virorum opera feculo Apoftolico ufus, tan¬ re-
gnum fuum propagaverit Chriftus,
non mirum eft, fi incrementa illud
fumferit maxima. In locis certed
bene multis ab Apoftolis&diicipu-
lis „conftituta? funt Ecclefia?, qua«
rum membra, quamvis non nege¬
mus initio perpauca fuifle, attamen
ftudio miniftrorum quotidie au&a
lunt. Ex iis vero, qua? de peregri-
nationibus Apoftolorum allata funt, cognofci poceft Afiam Minorem.»
h, t. poft Palaeftinam EcclefiisChrifti
plurimis celebrem fuifle, qua? etiam
ad regnum Dei amplificandum in-
ter fe amice confpirarunt. Sivs vi*
B 4 cina?
24
dn<£, & uniusfuerintnationis, ut
Laodicenfis&Colloflenfis; fivere-
motiores , quomodo de Ecclefiis Ponci, Gaiatise, Cappadocice , A-
fix 8c Bithyniae legitur //). Sic efc-
jam Pateftina?, Syriaca? 6c Cilicen- fes, ac deinceps Afiana», Italic#,
Gailica?, HifpaniCcC & Africanae in-
ter le communicarunt x), quode- quidemad doörinéeEvangelicaein-
crementum maximum mornentum attulit. In Germania aliquos ab A- poftolicis viris & difcipulis in vera fide fuiffe informatos plurimi nar-
rant hiftorici y). Et Chriftianos in Hifpania fuiffe adfiidros fub Nerone,
ex antiqua infcriptione colligi polTe
videtur apud Baronium z) &Gru*
terum, a) Nec prohibere videtur quid'
quam, ti) r. Vet. I.1, x) vid. Spanhem. Introd. d
'
H. Eccl. N. T. See.,I. e. g. p.167, j) vid.Mi*
cr&l. H. Ecclef. Lib. II. Sett. /. qv. 17.
Ar chiEp. Spegel Hiß. Ecclef Svec.part.il>
e. Z. Papp i Hiß. Sc c lej. Convcrf. p. w. '//•
z) ad An. LXIX. Nurn. XLVL a) in I":
Jcript. vid. Spanhem. ett. loc.g. m, 171*
quam, quo minus afprmari pofjh, #-
i
Svecos aliquo Evangelien doftrim tumme, hoc jecuh <£rfequentibus,fuis- /<? colluftratos, ait Rev. Archiepifco-
pus Benzelius &), Ut non attinga-
mus aliorum £■) haud contemnen- das rationes , oftendit b. m. Rev.
Archiepifcopus Spegel d) Gothis
& Svecis longe antea innotuiffere- ligionem Chriftianam, quam exte- ri Dolores See. IX. hucaccederent,
cum publice introduci coepit 5c ac- ceptari. Inter ceteras gentes h. t.
Evangeliiluceilluftratas, quasnen- dum memoravimus , eft Ofroeno-
rum, ubi Eufebius^) adfua usque tempora pneclaram Ecclefiam^
manfifTe refert. Habefiini glorian-
tur fe religionem Chrillianam ab Eunucho Regina' Candaces acce-
piffe , 6c in eadem deindecorrobo«
ratas
b) Hl/t. Sc c le f. See. I. §, conf. Difput. de Fat.
Relig. in Scand. part pr.c.2 tb.i, c)Ban^s Hiß. Ecclef. Svio-Goth.Lib.VIl. c. j. &c.
d) dt; Iqc, e) H, Eccleß L. IL c. /.
2 6
ratos ab Apoftolo Matthia, nonnul-
Ii fcripcum reliquerunc f) De Mm thiopibus Damianus g): U quoque
di(/mutanter preetereunaum noneft, a-
pud nos divnm Philippitm Evangelium
& fidem Servat or is Chrifli prcedicajje,
Si non ipfi Apoftoli, utquidamnar-
rant h), Scpluribus evincerecona-
tur Dannhawerus, /), ingreffifue-
re Americam, tarnen doÅrinceeo-
rum faroam iliuc perveniffe firmum
ratumque habemus. Nam Paulus
aperte teftatur fuo tempore imple-
tam fuifTe prophetiam Davidis de-»
novi foederis do&oribus , quorum
fonus ubique gentium audiretun-.,
dicens: In omnem terram exivit fonus
eorum, év in fines orbis terrae ver^
eorum. Piura, qu2e non tetiginius
Joca , ubi hoc feculo propagatum fuerit f) Dryfel. H. Sccl. N. T. Cent. XVII. p. H2'
g) a Goes p. m. 486. b) Micral. cit. l°C{
vid Kr ont ay er. H. Sccl. adpn.Cent.II-p-9i'
t) Dr am. Sacr. 4ß. I. Opt. Dr am. Theatb,
Hypom, adPhoenom. IV.p. 160. Q c*
27
fuerit Evangelium , a L. O Iland ro
k) recenfentur; fed ea Magdebur- genfes/) copiofius commemorant.
Non tamen putamus totam aliquam
regionem, in qua pra?dicatum fue¬
rit verbum, Chriftianifmum ftatim publice amplexam fuifle , fed pri¬
vatim Evangelier doétrinae nomen initio dedifle complures m).
IvlX,
TTlnc patefcit religiösem Chriftia-
nam hocfeculo, inter multas licet affliåiones 6c Tyraunorurru, perfecutiones crudeliflimas, non_, modo in Palrftina 6c circumje&is regionibus dilatatam fuiffe; fed pe- netrafTe prrtereain interiora Afia?,
étiam in Africam, Europam, infu- lasque varias; 6c plurimas Eccie-
fias ab Apoftolis 6c difcipulis illis !o<
eis fundatas fuiife. Quas autem gentes 6c provincias poft Äpoflolo-
rum
k) Hiß. €eclef. Cent« I L. IT c. 3?. /) Cent.
1• Lib. I. c. z. Ub. II. c. z. m) vid. Pap*
pi Hiß. Co werf. p. m. 13p t
28
rum demufn témp.ora converfas le- gimus, eas aut accedentes Apofto-
los non recepifTe, aut fidem femel fufceptam poftea neglexifle, indu-
bium habetur. Illos, quivariospo- pulos, multis ab Apoftolorum tem¬
pore elapfis feculis, Chrifto lucrati
lunt, inftauratores potius Chriftia*
nasreligionis* quam primos pnedi*
catores dicere poflumus. Aut fi
primi dicendi funt, haud aliofenfu
id fieri par eft, quam quod conver- terintquidemillos, quinondumno-
menChrifto dedillent, fedtamena
Chriftianis fubinde fruftra moniti,
de regno Chriftiinaudiverint,utde
his praeclare differit Micrselius n).
In locis autem multo pluribusfonu-
iffe Evangelii do&rinam arbitra-
mur , quam hiftorici annotarunt:
Apoftoli enim ex alia in aliam re- gionem profe&uri, in illis quoque,
per quas tranfibänt, fine dubio prae- dicarunt, licet non femper id fecis-
n) Syn tag, H. Ece /<?/♦ Lib, IL Sett* L l7>
I 29
fe commemorentur. Placet igitur
I ingenua coftfeffioDionyfiiPetavii 0):
Chrißiana res, inquit, illius temporis
haud magna in luce verjantur ,fcripto-
rum magis inopia, quam quia, manda-
ri quod poflet literis , exflaret nihil♦
JSlam neque parva, neque fcitu indigna,
credibile efl Apoflolos ac Chrifli dijcipu*
los toto orbe gejpfje; fidpleraque fa -
bulis & incertis narrationibus ajperfa funt,
CAPUT SECUNDUM
Quofucceffu 'viri ApoßoUci, fi-
culo fecundo, rehgtonem Chri- ßianam propagannt, inter ejm temporis caUmitdtes , hä¬
refes pefiUentisfimas, oßendit«.
5. I.
Edes , feculo Apoftolico,
ria&a eft Ecclefia Dei in_-.
celebrioribus orbis terra-
rum
e) Ration ar, 7? .• Jf. Li t, c, f.
/<*'/, 68* aäy6.
rum partibus j quam viri Apoftoli»
ci, dono linguarum & miraculorum ihftruåi, étiam ipfl orbem pera- grantes a), jam confirmate & la-
tius propagare ftuduerunt* Utitp
eorum labore indefefTo fa&um > ut h. t. non plebs modo indodra, pr$-
ffo'giis diabolorum antea delufa, ad
lucem veritatis äcceflerit; fed Phi- lofophi etiam eruditifOmi, iii qui-
bus tnaxime eminet Juftinus Mar¬
tyr j Athenagoras, Ariftides, Patt-
t^nus j Apollonius, aliique. Su*
perftitionibus idolorum relidis,
Chrifto nomen dederint, qui de*
inceps religionem Chriftiatiam aa-
verfus gentilium calumnias ftrenue
afTertum ivere, atque fchölasChri*
flianas Rornae; Alexandriae & alibi,
in magnum Ecclefia? emolumennun b) erexérunt. Quamquam intets
hos Phiiofophos multi novartirn h&
refium fuerunt fimul audorec: åt-
tnmeu
a) vid. Eufeb. H. Se cl t ib III r }4. b}*'*1
Riehe .Axiom at, El c l, LXV1I.& c. p,
71 tri en magh mfcitia liter ar um, quam cbgmtiQ Philofophitf omnibus estatibus Eccleju fiocuit c). Patres quoqp ce- lebriores & hujus asvi lumina Ec- clefiae, qui omnes in defendenda &
•propaganda Evangelii do&rina, e-
gregiam navarunt operam, fuis qui«
dem plurimi non caruerunt naevis:
Interim, ut ait Rechenbergius d) , éPquitas pofcit, v.é vir os cetera pios ér
non Jbonte errantes, [latim in beeret i-
corum cenjum ref eramus e).
5- #•
vero nunc attingamus loca^
per illa tempora luce Evange-
IF
Iii colluftrafa , a Palseftina, undé hsec lux orta
,incipientes non du- bitamus, quin ibi plurfmae fuerint
Eccleiiae Chrifti, etfi literis perin- de non lunt celebrata*: pra?fertim
cum fuperiori feculo tam illuftres in omnibus c) Rieht ert Axiom. Ecclef. XX. p. 17. conf.
Clew, Alexr; Derb a in Dannhau: Chrißeide p. m. 24
.d) H. Ecrlej\ Se ff, II. c. 2. §. ijfé
*) vid' Schmid. Hiß. becleßSec. Il,p.j2t
3*'>
omnibus ejus regionis oppidis fue-
rint pr^dicatores. Ex ipüs Judasis,
multi do&rinam Chrifti fe<ftaban-
tur. Quorum res nunc erant col- lapfas, «Sc ipfa urbs funditus ever- fa, quo Deus illorum incredulita-
tem punire voluit, ut exftaret tefti-
monium exhibitiChrifti, «Sc exem-
plum puniti contemtus & perfecu-
tionis filii Dei. Ex multitudine de- inde Epifcoporum aliorumc§ maxi¬
mas eruditionis virorum, quibus A-
fia Minor ornata fuiü, nec non ex
epiftolis, ad Ecclefias ejus diverfas
miflis, conftat illam, utApoftoli-
co, ita etiam hocfeculo, verboDei inprimis excultam floruifte, Nam
in illisiocis non pauciApoftolorum difcipull adhuc erant fuperftifps>
quorum Zelus erga puram dodfr
nam erat ferventior, quam in p0'
lleris fuit. Ex verbis quoque Pli*
nii f), quibus Trajanum confulit
de perlequendisChriftianis, Horum
multitu'
f) fy'ß» 97* W* X.
multitudinem colligere licet Vijay 3*
inquiü, eß mihi res digna confiiltatio-
ne, maxime propter periclitantium nu¬
mer nm. Multi enim omnis estatis, o •
mnis ordinis , utriusqtte Jexus etiam ,
vocantur in per iaäum, & vocabiintur:
neque enim eivitates tantum (inBithy~
nia fcilicet & Ponto, quibus tunc
praefuit Plinius , confulari potefta- te,); fedvicos etiamatque agros fetper«
feitionu iß ins cantagio (ita vocat reli- gionem Chriftianam) pervagata efi.
In Oriente etiam Partnos, Medos, Elamitas, & qui habitant Mefopo-
tamiam atque Armeniam, priorf
feculo converfos , nunc audiviffe_*
Evangelium teftimonio Tertulliani conftat. Indos quoque aliquos in.
annunciata do&rina perftitifTe, in- de evidens eft, quod legati eorum
Alexandriam miffi
,a Demetrio ,
tunc temporis ejus Ecclefia? Anti- llite laudatiffimo , petierint, ut i- doneum fibi mitteret DoélcrerrL,,
qui ipfos in doårina Chriftiana ple-
C nius
nius erudiret, & aliosadhucrudes
Chrifto lucraretur. Ad illam lega-
tionem fufcipiendam Pantaenus, o- mni do&rinarum genere inftruétus,
deligitur, qui tam exceUenti ardoré propagandi Evangelium Christi prdl-
tus fuit, ut nullos labores, nulla peri-
cula, tiullas profefiwieS) qucmtumvk longinquas moleftas, in ea re detre•
Bare voluerit g): ideoque interhos
per Divinam gratiam multum efFe-
ci!Te,& mulros converfos in vera re-
ligione confirmaiTe arbitramun
§. III.
"T\Um ad Ajricam nos convertb
mus, fide digni fcriptores,qui
hoc feculo, vel proxime vixerunr,
fatis oftendunt in pra?cipuis ejus re*
gionibus, iEgypto fcilicec, Thebai-
de, Marmarica, Cyrenaica, Nu* t
midia, Mauritania, Getulia, Libya
& jEthiopia Ecclefiam fua habrfe j
hofpitia, & Evangelium fuifle pr#'
dicatum h\ Nec mirum hoc vi*
deatyf ;
g)' Magdeburg. Cent ur- II. c. lo.p. i$$*
b) vid, Mag deb, Centur. II. c. i.
deatur, nam Metropolis Alexandria,
öptimarum artium nutrix, DoÖo*
1
res maxime celebres habuit, utex
hac pafllm vicin# civitates ac re*
gioties, veluti ex fcaturigine falu>
berrima, verbo Dei irrigatse fint.
§. IV.
pÜm in Eutopam trajicirnus, fatis
^ mülta invenimus teftimonia , qu3s etiam hac orbis parte pluribus
in locis religioiiem Chriftiänarn fü¬
llte propagatam probent, Graecia,
qucé Afiam Minorem e regionefpe«
aat, quafi radiis oppöfitas Ecclefias
illuftrata , celebres paflim cöetus do&rinam Chrift. profitentes habu-
it, Quorum conftantiam non pa-»
rum promovit fingularis fides aC
i dexteritas Do&orum Quadrati ,
Dionyfii, aliorumqüe. Kam hic,
/
Corinthiorum Epifcopus , Hon fuß tmitimmdo Eccleju conwwdo projpe*
Mt; je dir commuiji onmium fere aha-
tum urbtum ac provmciarum utilitatt
C a irifervivit
g6
infervivit i) Ille vero non tantum flagrantem perfecutionem excellens
ti, quo poiluit, ingenio fedavit;
fedEcclefiam quoque Athenienfem>
graflationibus crudeliflimis peneL»
collapfam, reftauravit k). Lucem Evangelii in IUyrico , Thracia Sc
Dalmatia ortam adhuc fplendorem
retinuifle, inde probatur, quodE-
pifeopos quosdam, in illis locis h.t»
degentes, antiqui memorenthifto*
rid, SubEleutherio, Epifcopo Ro¬
mano, paflim Ecclefia aliquamdiu
tranquillitate fruebatur, 8c miruffl
in modum augebatur. Non in Ur*
be tantum multi ex nobilitate Ro¬
mana cum conjugibus 8c liberis ba-
ptifmo tinäi fuere; fed plurim# b
talia? civitates Chrifto nomen de- derunt /). Ut nihil jam moremur
Sarma- t) vid. Cdvel Hiß. Literär. See. Gnofi. f> 43' Eufeb. Lib,lV. c. 23.Magdeb.Centur.il>
€. lo.L.Ofiand, H.Ecclef. C en 1.11 LibJ>t>
3. k vid. Cave cit.loc. p. 32. I) vid.Magd,
Cent. U, i. t, i, c fand.
eap. b
•
%?
t Sarmatarum gentem, Dacorum 8c Scytharum , aliosq; ad Chriftum ,
Tertulliano tefte, converlos ; ali-
quas GermanixEcclefias feculo A- poftolico, fed nunc longe plures fu-
y iffe conftitutas muka evincunt. Si
vel maxime aliis deftitueremur te-
ftimoniis, Irenaus, fide dignus 8c
vicinus teftis inftar omnium effet, qui hoc tempore vixit, &Ecclefias
Germaniae doétrina Apoftolica in-
ftru&as ait. Ad ha?c, Pappus m)
memorat loca nonnullaGermania, Vindeliciam puta, Rhetiam, alias-
que provincias Iftro conterminas ,
Moguntiam , Metum , Arelatum , Trevirum,Coloniam,necnon No*
ricum Ripenfe See., tibi hoc & pri¬
ori feculo (inceri do&ores religio-
nem Chriftianam propagarint. Et
p quidem cenfetilla non prorfus fabu-
lofa seftimanda > etfi fabulis, inju¬
ria temporum, im plicata funt. Un- de liquet Evangeliilucem non tern-
C 3 pore
*0 Hi(i* Ecclef. Converf, p„
pore demum Caroli Magni, utqui*
dam cenfuerunt, apud Germanos primum fuifleexortam; féd,utviri
ao&i ri) obfervant, eosterfuifle ad
veram fidem perdu&os. i. per A- poftolos & Apoftolicos viros, 2. a Vinofrido, alias Bonifacio, Germa¬
norum Apoftolo, 3. a Luthero.
§- v.
/^\Ccidentem verfus inGalliam &
Hifpaniam Evangelium fuifle
propagatum , confeffores Cbrifti &
Martyres illic locorum perplurimi,
nec non Epifcopi variis in locis ce¬
lebres , aliorumque ordinum dolo¬
res apud hiftoricos commemorati
teftantur, Sed eos inter Irenaus, ceu fidus fulgentiffimum, totum occi-
dentem illuftravit, qui fe apud Cel-
tas commorari ait, & praeter Ter-
tullianum, au&or eft Ecclefias in-»
IberisfuifTe 0). Inter eos, qui con-
verfionis Britannorum prima fun-
damenta r) vid' Kromayer Hiß. Ecclef. adfin. Cent dl*
*) vid, Magdeburg, Cent, (it. /<?f.
n damenta jecerunt, nominanturPau*
lus, Simon Zelotes, Jofephus de A- rimathia, & Ariftobulus; fed au-
ftorum certa teftimoniade fingulis
non exftant. Magis inter hiftori-
cos convenit, prasclaros Ecclefiae
dolores in Angliam, ad petitum i- pfms Lucii Regis, vententes, non
eum modo ad Chriftum convertis-
fe; fed ejusaufpiciis, utrefertStra^
temannus p), Britanniam, publica
au&oritate fidem accepifle. Si non
aliqui ex Marcomanis & Qvadis in*
figni miraculo, quo in eos fulmina
& fulgura vibravitDeus, cum pre*
cibus Chriftianorum motus pluvia
fitienti exercitui fubveniret, addu- öifunt, ut fidemChriftianamam- ple&erentur: multis tarnen aliisoc-
cafio converfionis fuit, prsecipue^
cum ea de cauffa publico edi&o per- fecutio fit inhibita. Non parum dC
illud confirmavit piorum animos,
C 4 quod
f) Theatr. Hiß. Exte. VI, See. II. p* jpj. vid*
Beza: H. Ecclef. Angl. Li bt I.e. '
4o
quod in flötior.i lingua verbum Des legerfe poilent, Hoc enim ut &fe- quenti feculo, non una vice exHe*
braica in Graham linguam S. Bi-
blia transfufa funt.
§. VI.
\ TXJIta quidetn Ioca, ubi do$ri«
^ na Chriftiana hoc feculo an«
nunciata fuerit, ab hiftoricis com- memorantur q)> fed heic fingula-j perfequi nimis longum nunc foret.
Itaque fufficietteftimoniumTertul«
liani proferre, cuifidem habere fas eil, qui ad finem hujus feculi fio-
ru erit. In quem alium, inquit, r), unherße gentes credlderunt, rtiß in Chriflum, qui jam venit ? Cuieniwß' Iii gentes credlderunt, Parthi, Med'h
Elamitdß, & qui habitant Mefopowni«
am> Armeniern * Phrygiam, Cappßdo•
ciam, & incolentes Pont um & Afwn
& Pamphyliam , immorantes Mgt
ftl0 q) Mag deb, Cent ur, IL c. 2. L. Oßard»
H* Seel. Cent, II, L. he. /. r) vid. Dannh>
Drain. JSacr. Act. I. Opt. Dr. Theatr, /. Hl'
fom, ad Fkcenom, IV. p, 156 &c,
41
ftitm 0° regionem Africee ? qu<e eft träns
Cyrenem , Romani & incoU, tmu in Hierufalem Judeei, é" gentes cetera :
ut jam Getuiorum varietates, <&* Man -
rorum multi fine s, Hifpaniarum omnes
t er mini & Galliar um diverjie nationesy
& Brit annorum inacceßa loca Romanis, Chriflo vero jubdita, & Sannat arum y
& Dacorum, & Germanorum, &
Scytharum, <& abditarum multarum gentium y & provinciarum ér in fula -
rum multarum nobis ignotarum, & qu#
enumerare minus pojjumus. &c. Cum
omnes regiones univerfi fere orbis
terrarum recenfuerit, quo religio
Chriftiana pervenifTet, tandem con*
cludit: Chrifti regnumfy* nomen übt-
que porrigitur, ubique creditur, ab o- mnibus gentibusJupra numer at is coli-
tur y ubique regnat, ubique adoratm\
Huic teftimonio addatur Juilini Martyris, qui itidem ad medium«, hujus feculi inclaruit. Nec unum qui-
dem y a it, eft genus mortaliumy five Barbarorum, jroe Gr&corum, (tve et-
C 5 1 jam
4*
jam aliorum omnium, quocunque appeb
lentur nomine, vel Hamaxobiorum, wl
Idomadum domo carentiumy vel intern
toriis v'tventium, dr cumpecoribus vi*
tam tolerantium, inter quos per nomen
crucißxijeju jupplicattones drgratia*
rum aäionespatri fabricatori verum o«
mnium nonfiant /). Ad hxc, me-
morant colle&ores Magdeburgen-
fes t) Ecclefiam adGermanos dr Gr#-
cos, ad Scythas dr Barbar os, & ad ipfas pene in ultimis or bis pdrtibus re- conditas nationes propagatam ejje fub
Hadriano (qui tamen cruentam-»
contra Chriftianos movit perfecu- tionem,): neque ref ert, etiamftfingu*
lorum loca non inveniamus ctnnotata»
Non adeo mirum videretur Evan«
gelium in longe diflitas regiones
propagatum fuifle, ubi nec crude*
les fevirenctyranni,nec haerefico-
rum dogmata ferperent: illuftrius providenti« Divin# documentura eft, f) vid. Hornel H. Ecelef. Lib. //. C.$.
lif• t) Cent, II. p, m, i.
eft, quod impii milites , qui alio qui magis affligere , quam juvare folentEcclefiam-, do&rinam Chri- fti ampledlerentur, Quarnvis enim
Trajanus exercitum luftrans unde-
cim millia militum propter religio-
nem exilio mul&averit #), mox ta-
men inter milites M. AnconiniPhi-
lofophi Legio Chriftianorum fuit.
Vana igitur & inania Tunt magna-
tum hujus feculi confilia adverfus Chriftum & verbum ejus, qui pro- be novit
eripere fuos extentatione,
aut liberatione integra, auc mitiga-
tione , aut interiori confolafione, imo, per ipfos etiam hoftes Ghri-
ftianis aliquando remifiionem per-
fecutionuiTi curare, ut ab ajftu re- fpirare liceret;quod vel maxi me mi.
feris fub Gommodo, hominis mon-
ftro, coiuigiffe.
iis, quae paucisallatafunt,api
^<*retin plurimisorbis terrarum
•i§. VIIL
») Strdtcm, cit, loc. p, ffp* partibus
44
partibus noti homines tfntum å£>
Evangelio inaudivifTe, fed ex con- veriis ad Chriftianifmum plurimas
conftitutas fuiffe Ecclefias: attamen
in iisdemregionibusbene rnultiad-
huc vera religionenonerantimbu-
ti: fem per enim diverfi verbi Divi-
ni auditores fuere. Dum enim qui<
dam admirantur Scamant verbum, quidam vero de illo male loquuntur;
fem per vera? dodtrin^ falfa, 6c piis irnpii in Ecclefia Chrifti mifccntur.
Septentrionem verfus & in occiden-
te plures confeftores na61a eft Ec¬
clefia ; fed in Oriente nonnulli ad priores fuperftitiones regreffi funt.
Altifilme enim hserent difficillirne- que ex animo ejiciuntur, qu# in*
teneris annis nobis inftillata funt, Sc
natura per fe proclivior eft ad fuper*
ftitiones, quam ad veram religio*
nem , qua? rationi corrupta? appa-
ret abfurdiffima. Videmus igitur
in uno ftatu haud perpetuo mane*
re Ecelefiamj fedluna? inftar,qu*
45 modo oritur, modo occidit, modo crefcit, modo decrefcic, fubinde
mutari.
CAPUT TERTIUM
Do&rinam Qhriß. See. III. per o-
mnes fer e orbis cognitipartesjn-
ter harefes licet Gf perjecuüo-
nes crudelisßmas , propaga-
tam fuijje demonflrat.
§. I.
mS^Eligio Chriftiana , quam-»
i|TO anteadiximusdivulgatam
effe per regna Afia?, A-
fricac: & Europa?, hoc feculo mul-
to la?tius inter fummas 5c gravifft- masperfecutionesefHoruit. Si feri- ptortsö) fide digni,nondubitarunc
aflerere , ne unum quidem morta- lium genus fuifle, quod See II. Chri.
ftinomen non audivifletj multore-
&ius»
*) Scbmid, Hiß. ßt rief See. II. §. i.p.f i*
46
&ius de hoc feciilo illud affirmare
poflumus. Mirum alioqui videatur,
tempore tam türbulentoReligionem
Chriftianam non tantum conferva*
tam Sc confirmatam fuifte^fed aliqua
etiam incrementa fumfiffe. Gerte tot crudeliffimi tyranni nunc iHamacri» *
ter adeo infeftaverunt, ut perfecu- j
tioner atrociores vix ulla aetas nat¬
tet; Sc (i Martyrum multitudinem
rerpicis,Chriftianos omncs ad unum
fublatos crederes. Verum non tß pruäentia, non efl aftutia , non tß
oon/tlmm adverfus Deum, qtii cnflos eß ,
fux Ecclefiß, & conflia itnpiorutnpW'
dit b). Quanto majus hocChrifti'
änorum rnalurn fuiffe fufpicetnur,
tanto magis fupremum Numenve-
nerari convenit, quod Ecclefianij j
iliter cruciatus intenfifiimos miris
modis fervarit Sc auxerit. Aliuni
^fk?pe Dens contra alium exeita-
vit tyrannum , quibus intet fe
mutuis coedibus fa?vientibus, Eo clefia i
b) Rift t • Axiom at. Bcc/ef XLL
►
\
clefta quasdam na<fta induciasegre-
gia fumfitincrementa. Multietiarrt
bbentius amplexi funt do&rinariL*
Chriftianara, cum viderint (celera,
furores & poenas impiorum princi-
pum, qui idola defendebaiit r) *. u£
ante perfecutionem fub Diocletiano
mofam Evangelii do&rinam apud
omnes morcales vcum Grascos* tum
Barbaros, viguiffe, & gloriam con-
fecutam fuifle afTerueritEufebius^).
i iL
QUod Jllis locis lux Evangelii höc Fulferic> ubi prioribug feculo in
feculis accenfa fu-it * Magdeburg genfes pluribus innixi teftimoniis oftendunt. Nos ve.ro hic genera *
liflima (altem brevitatis caufta ad- ferre cogimur; cetera ex fcriptori-
bus ipfis e) petantur. Si Afiam per- luftrare lubet in mukis ejus locis Ev*
angehum
C) vid, Carionis Chrori. tib III in vit. Val, Aurel, p, m, 421, d) Lib. VIII. c, t.Mag de h*
Cent .III, c.
..p.m. 7 e) Magdeb, Centur.
ill, c. 2. L. Oßand• Cent. ///, Lib, /. c, t.
48'
angelium IbnuifTe invenfmus: ut- pote in Pateftina, Syria, Babylo-
nia, Mefopotamia, in Afise Mino¬
ris provinciis plüribus, in Arme¬
nia, Perfide, Parthia, Media, In¬
dia, &c. In Arabia doårinanu
Chrifti (eculo primo annunciatam >
fuifie, exiis, qu*e de Apoftolis nar¬
ra vimus, conftatj fed de ulteriori pr^dicatione in iftis oris feculo II.
nihil annotatum reperimus: »o»e-
nim diu retinent homtnes lucem vert' tatis , niji divimtus Jervetur autrefli-
tuatur f )i Nunc vero Demetrius,
Epifcopus Alexandria?, lireris Du-
cis Arabum poftulatus, Originem, liujus a?vi Dolorem maxime cele*
brem, illuc mittit, quihauddubie
non aulam modo ducis , fed eaoc- cafione plures Arabum ad Chriftum
converoit. Qui eriam Origines,
cum in Patafiinam conceflifiet, ac 1
Cxfarea: docere ccepifiet, mtiume-
ros exteros, quos gentiles fuifie ap-
paret,
f) Richter.rfxiomat. Be c/ef. C XIX. p.
49 paret, difcendi caufia coxmuxiiléL-»
ex Eufebio narrant fepius laudati
Doåores Magdeburgenfes.
§. III.
TNter Ecclefias Africarras hujüfc-fe*
* culi commemorantur Alexandri- na, &, quas fuos habuerunt Epifco •
pos , Hermopolis, Nilus urbs, Car- thago , Pentapolis , Berenice , Öc Thmuitanorum Ecclefia. Gum-,
autem in totlocis Africa habuerit-»
Epifcopos egregia ornatos laude,
credibile eft Evangelium ibi latiflx-
„
