mag. jonas frfks t ed t

DISSERTATIO PHILOLOGIEΛ DE

HEBRiEORUM, DEUT. XXVII: α.

«

i=-s·

QUAM

VENIA AAIP LISS. FAC. PIA1LOS. UPS.

VENTILANDAΜ SlSTUNT

mag. jonas frfks t ed t

IN FAC. PHILOS. ADJUNCT. EXTRAORD.

ET

zacharias colli

der,

SMOLANDUS.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XII NOV. MDGCXCVI.

UPSALID,

apud Joh. Fred. Edman, reg. acad. typogr.

/

I sraelitas Jordanum transgresfos Mofes

lapides

*·—*·

erigere eisque calce oblitis verba legis infcribere jus·

fit: üTiti mvn rriV-n doün q5? roopm Deut. XX VI I: ^2.

Quod mandatum Jofuam deinde exfecunim fuisfe ex illius Cap. VIII: ³² conftat. In verbis ^autem allatis vocabulum

illud interpretibus negotium facesiivir, qui cujusnam

esfet ufus in lapidibus iftis hsec materia cujusque indo-

lis perpendentes, in diverfa abierunt fententiarum divor-

tia. Juvat nos Specimen quoddam edituros easdem bre-

viter attingere & tandem noftram qualemcumque, ab illis plane diverfam, aequo B. L. judicio fubmitrere, mitisfi-

mam ejus cenfuram, qua par eft, obfervantia nobis

expetentes.

Plerique interpretes in eo confentiunt, fuisfe ma¬

teri^am quamdam e calce confe£tam. Quum autem illam, qualis apud nos in venitur, tempeflatum injurias haud ita

diu duraturam esfe fatis appareret, lepidibus quidem ipfis legem primo esfe infcribendam, deinde autem calcem il-

lam iliinendam exiftimarunt, ut fcriptura eo melius con- fervaretur & decidente aliquando hacce intrita, litterae

teque clarte exftarent a). Qui vero ita hunc löcum inter-

pretantur, .non ad ipfam verborum feriem attendisfe vi- dentur, quae clarisfime indicat, lapides prius calce fuis¬

fe obduéfos & deinde verbis confignatos.

A 2 Ad

a) ÖRtrsYus ad Jof. Vdll: 32. & Rosenmullerus in Scholiis

ad V. Teil. Tom. Ii. p, 423.

Ad hane autem difScultatem rollendam HaUbigau

Tius aiiam viam ingresius eil, exiilimans, hane calcem^,

inflar malthae vel glurinis, ad magnos i 1 los lapides con- jungendos adhibitam ^, litreras vero in ipfis lapidihus exa-

raras fuisfe At vero huic fentenrue

aöitipulari

prohibet non folum riorio ipfnis verhi tiuj, qiiod gene

ratim fignificat tegere, cbducere, Si in fpecie,ut cognarurn

apnd Arab.

ολίά,

omnium veterum interpretum confenfus. Ita emm LXX

vertu nr : v.cvtotas>c ccvr&s· xovlot, Arabs: bkOwA-Å..b

Et linias eos calce Si in v. 4.

Et dealbate eos calce. Quorum prius verbum

clt ad rad. <ΛλΑ3 impofuit, fuperinduxit, Si poilerius a rad.

vjsob fuperavit albedine Si in Conj. 2, album reddidit, dcal-

bavit. Et Syrus: |0 .* pt ob-

duc ecs calce.

Haud firmiori fundamento innititur Doddii fenten- tia. Exiftimat enim iile, iitteras non cavas, fed eminen¬

tes Si plana fuperficie exftantes, atque istertfiria in atro

marmore calce fuisfe obdu&a, ut arra? litterär legentium

oculis eo melius feie offerrent c). Huic autem feηreηtiar, in quam e duobus lapidihus, qui in Bibliotheca Oxonia

na fervantur, ejusmodi fcripiura iniignitis, adduttus fuir,

ut fidem haberemus, ante demoniirandum erat, in ni¬

o-ro marmore exararas fuisfe litreras Si illam interlinien- di rationem apud antiquos eo pnecipue tempore uiiratam.

Fa-

b) Biblia verf. & not. Crit. iliuftr. Tom. I. p. 644.

c) In Sam. Nelsons Antideidifche Bibel ausd. Engl. Ueberfetzt

v. G.W.Panzer, vide Ernesti Neue Theol. Bibliothek IX. B._{p. 207.}

Faber autem exiftimat, v. τν\ζ> «pud Hebraos Sc

calcem & gypfum denotare arque adeo per gypfum ^ex- plicanduin esie, qtiurn nulla mentio injecta iit

fabuii,

quod nifi admifceatur, calx obdureicere nequit d). Hand quidem infiriandum eit, quod crufta gypii bene obdura-

ta huic rei admodum conducerer, Sc lliud intritae genus ad externas Sc internas partes sedificiorum dealbandas apud antiquos adhibitum fuerit; inde ramen non

fequi·

rur v. T»a Dan. V: 5. gypjum Sc τοίφοι κικονιασμΐνοι Αίϊ.

XXili: _3· fepulcra gypjo obdu&a denotare.

Largimur quidem, vocabulum illud τλι; ττολύσημον

omnino fuisfe & plures ejusmodi materias, ut calcem·) ^gy¬

pfum, lutum, deiignasfe, quas Arabes, non diftincdis, uti

videtur, notionibus denominant per , ση*-)

, \(S

eX-Λ-ώ, (jvu_L£=, quod ut Syr. magnam fimili*

tudinem habet cum Lat. Calcc Sc _utrumque inde, uti pu¬

taηt, origiriem ducit; attamen nihil impeciit quominus hic loci, _{aeque ac} Efaise XXXIII: 12. ubi dicit Propheta, popu- lum concremarum iri Sc fore -nu; mcnu/X) Sc Am. Il: 1.

ubi Rex Moabitarum accufatur quod osfa Regis Edomi-

tici couibusferit -nuD, notionem ealcis rerineat, modo

ne de vulgari ^{apud nos} calce ^praeparata intelligatur, quod

mäximani huic ioco adferret difficultatem.

Si finenv fpe£tarous, quem in hocce mandato Mo-

fes ^fibi propofirum habuerit, nullus alius esfe potuir,

quam ut infcriptio iila legis facilius perficeretur, ^clara Sc perfpicua evaderet & in longisfimam poileritatem

confervaretur. Si Israelitae per deferta ambulantes, jusii

fuisfent legem lapidibus infcribere, in montibus Arabiae

A3 Pe-

d) Arehaeologie der Hebraeer 1, Th. p. 390.

Perreeae lapides abunde in venire potuisfent, qui non fo-

lum idoneis inftrumentis facile laevigantur & manibus ^ar-

tificis figuram imprimentis parum reiiftunr, Ted etiam

deinde in ipfo aere cito obdurati, infcriptas litreras &'fi-

guras quam

diutisfime confervant e). In Palasftinu

tales non inveniuntur lapides, fed ea omnino ibi duri-

tie funt, ut ad legem illis infcribendam ars multo major requireretur, quam quae novae Israelitarum genti, in de*

fertis natae Sc educatse, atque fculproriae non minus quam aliarum artium Aegyptiacarum ignarse, inesfe posier. Ad lapides itaque i 1 los,

quibus

e'sfet, fcabros

Sc accipiendis

idoneos reddendos

necesfarium omnino,fuit intritae quoddam genus. Qj.iale

autem illud esfe potuisfer, ex itinerariis Eruditorurn, qui

Orientales regiones perluftraverunt, valde probabili conje-

dura adfequi posfumus. Obfervarunt enim, adbuc in his

locis ad parietes, teda Sc cifternas conftruendas Sc laevigan-

das adhiberi intritam, quae indisfolubilis omnino proceden·

tetempore Sc ipfis

lapidibus

fabulo,

mixtaclavisligneis per tresdies&nodes contunduntur Sc al-

ternisoleoSc aqua, quantum fatisvifum fit, perfunduntur/).

Ca

e) Ödmanns Sammlingar utur Naturkunnigheten till den Η.

Skrifts Uplysning 5:te Fl. p. 107.

/) IVe are to obferve furtherwith regard to the feveral buildings

andßrnffiures, whicli j have deferibed, that both the plaißer and Ce¬

ment, which are made ufe of, (particulary where extraordinary ßrength and compaffinefs ^are reqvired) are to all tryal and appea-

rence of the fame confißence and compoßtion with thofe of the an- cients. Those Cißerns, which were built by Sultan ben Eglib in fe¬

veral parts of the kingdom of Tunis are of eqvalfolidity with the famous ones at Carthage, continuing to this day as firm and com¬

pact as if the were juß finifhed. The compoßtion is made in this

manner♦ The take two parts of wood afhes, three of Lime and one

7

Caftelium (Ferro di&urn) ab Equitibus Templariis Ptolo-

maide exftru£tum, inde ab eo tempore illaefurn adhuc ^com

fervare te&orium, & incolas illud oleo intritse pro aqua immixto adfcribere, au&or eil Schultzius g), & orien-

tales populos te£la fua plana, quae ut imbribus hibernis refiilant, durabile teftorium requirunt, intrita e calce,

cinere & oleo confeéla obdueere Mariti memoria

prodidir h).

Ex his allatis quam maxime verifimile & cum Sacri

Auctoris verbis confentaneum nobis videtur, lapides hos-

ce tali quadam. fuisfe obdu&os materia,.eui molli adhuc

& leni impresfae fuerunt litterae, eo prsecipue tempore, quo Sol anEe pluviam aurumnalem te£lorium iftud ardore (üo

torrere atque indqrare posfet. Quod quidem ad fcriptu-

ram iftam confervandam aptius videtur, quam fi ipfis lapidibus lex infcripta fuisiet. Nam litterae in Ispide

exa-

of fine fand, which, after being well fifled and mixed togethev thcy

beat, for thvee days and nigths incefsantly, with woodcn mallets, fprinkling them alternately and at proper times with a little oyl and

water, 'till they bekome of ^a due confeßence. This compoßtion is chief- ly afed in their afches, cißerns and terraces. But the pipes of their aqvcedu&s are joyned by beating tow and lime togethev with oyl only,

without _anq mixture of water. Both thefe compoßtions qvickly aß fume the hardnefs offlone and fußer na water ttfypervade them.

Travels ^or Obferv. relating to Several Parts of Barbary and Levant by Thomas Shaw. Oxford 1733 p. 285·

g) Was es,für eine materie fey, iwifie mir keiner zu fagen; das

es aber eine compoßtion von kalk und fand fey, ßehet man woll. Was

ihm aber dasanfehen des-eifens\ und die ungemeineßärke macht, weifs

man nicht. Einige fagen, die alte Pallceße allhier wären daher fo

vefle, weil man by deren bau anßatt des wasfers oel gebrauchet hat.

Steph.Schültz's Reife durch EuropaAiia und Africa. 5 Th. p. 227«

K) Refa genom Syrien och Pala?ßina. p. 17.

s

exarara* fen.il·^η abolentur & natura» ipiius vi & cffi acia

adeo tandem opplentur, ut easdem cognoicere imposii-

bile oranino lic.

Quote ver o pars Legum Mo-faicarum in his

Q

cl

bus perfcripta iir, neque inter Eruditos

canftar,

ad liquidum Ereile perduci poteft. Apud Jofuam 1. ^c.

dicirur Exemplar, ^rouno, inicriprum fuisfe. Ad verum

proxime nobis videtur, JDecalogum rantum ibi

fuisfe

teris confignatum. Qui autem exiftimant, malediefiones

& benedicViones Deut. XXVIII allaras, fuisfe perfcri-

ptas A, in ipfo Mofis mandato, quod fenrentiam eorum refellat, habere videntur, quum, ii illa vera esfet, dimi-

dia pars lapidum in monte Garizim erigenda esfet. Lon- gisfime autem a vero abfunt, qui totum Deuteronomium infcriptum fuisfe contendunt, quamvis in XII lapidibus,

quorum unusquisque esfet tres ulnas longus åc quatuor a4tus, hoc fieri potuisfe demonftrare coriati fint k).

t) Rosenmullkri Scholia in V. T. 1. c.

k) Disfert. de Lapidibus Deuteron. Praef. O. Cel&io Upf ^1710.