D. A.
DISSERTATIO GRADUALIS,
QyiD SIBI VELIT Å DAGIUM;
HORARUM
expositur a,
CUJUS PARTICULAM POSTERIOREM,
CONSENS. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH,
IN REG. ACADEMIA UPSALIENSI,
PRiESIDE
CELEBERRIMO
Mag. P E T R O EKERMÄN,
•Eloqv. PROFESS. Reg. et Ord.
BONORUM CENSURAE MODESTE SUBMITTIT
8tipen diart us regius
olavus petri sundberg,
MEDELPADUS.
IN AUDIT. CAROL. MAJ.DIE XXVIII. APRIL.
ANNI MDCCLXIV.
H. A. M. S.
U P S A L I M.
\
§ VI.
Ut
re,officium
&, praeunteOratoris eft docere,
quidem Tullio, docere,permovere\ ac
debitumvdtkcitt*
deleclave, boneftum, permovere, necejfarium *); ita
non folajuvat argumentorum inventio, verborum aele-
ctus atque conftructio, cum Philofophis quodammodo'
comraunes, Ted accedät, oportet, lepos fententiarum,
accedant facetia, omnia, ae fingula, qua folide & ad
rem adcommodate inventa fant, cum grati'a quvdam &
venere, ut in medium prodeant; haud aliter, atque arti- fices, qui, prater formam & figuram, quam res, ab eis
velaborata, requirunt, inillis iiligant & induduntemble¬
rn ata & operavermiculata,quo vis & efficacitas artisma-
xime aclpareat. Ea enirn eld delicata hominum fuperbia,
ut almam verrtatem non in deliciis habeanf, nin, fale
vatio & perfricanti condita, guftum animi ipfis exciter..
Hinc ad deledandum Inventi funt fåles & joci, ab Ari-
flotele: u7ro<p^kyß,oit9c KwkmvucI\ ab Ennio: bona di&ap a Trapezuntio: di&a comvioda; a Planto : mulja di&a; a Martiäli: riugcedulces; a Seneca: conclufiimcidaludicra; a Quintiiiano : conclufiunculaargata Wjubtiles a). Et huc fpedant Gallorumles penjees ingenieufes; une heureufe bar-■
dieffe; les-bons mats, Argtnoflratis ßelfsvdIIingav, aiiorum
infall & bittord.. Septem harum conflituit fententiarum
formas Hermogenes, fed, me quidem judice, numerus
earum neque iniri, neque exhiberi potéft. Variant va-
riis fere modis, utaiia ab aliis oriuntur, atqueab indo-
le cudi adfölent generofa. dias intereminent, qua*fünf
novata, arnoena, acuta, arguta, adcurata, ingerrua>
nativa, vi vida, callida,, acres, folida, delicata, nobi- ies, fublimes felicisque. aüdacise-r contra au tern funt, qui
evitandas. inculcent adfedtatas,, coactus, kumiles & ab je
das'
❖ ) 17 ( ❖
Aas, Iongius arceflitas, fupra modum elatas, ihflatas, frigidas, turgidas, nimis limatas, futiies, frivolas, fal-
fas itidem &obfcuras , vel, ut loqtii fVevdt, Je Pbebus 32 Gdimutius b). Sic, quam omriis deiedrado, tum ex to- this oratioois, tum ex iingularucnlententiarum in.jocaii-
'do leporibus, proficifcäturj Orafori licitum dt, imrao
perueceilarium , fåles orationi adfpergere, ubi res &
caufla id poftülaverft, nempe inIsetiffima re explicanda,
in rninuenda auditorum fatietate, in nova q ndim exci-
tauda audientia, in ieniendis animis, in concKianda bene- volentia, in Uludcndis nonnunqaani inimicis, dum, ut
Perbas habet, illorum auriculas mordaci rädere ver o ex-
pediat, perinde acComocdi, febivitatihus qnibusdam fua
theatra exornantes, ..vitia••hominum eo me-ius ob oculos
pofituri, inque mores pravos invecturi. Etenim non
poteb non omne ferre punctum illud Poztx:
Dulcius wrichnt feria, piSla jocis.
Verbo: Sic rifu erit utendum, ut ab eequo rerum aeftima-
tore adeufari non poflit, quemadmodum temerariam ur- bMittätern, jure optimo, damnandam duxit Cerfar Augu- ftus, itatarnen, ut exempla urbaniflimorum hominum, faterebra, occurrant, quiequid Ulis in Eloquentia deerat,
urbanitate ipfa.penfantium, utcivmque, cum prius, tum
poflerius, abunde tebatur Seneca c). Prceterea, ficut
materix mulfum diferepant, aIiis commiferationem, aliis hilaritatem depofcentibtis, videat inprimis Orator, qui-
bus de rebus fit verba facturus: ii focofis Ienorem, fi
feriis leveritatem adbibere deceat, feeuhdüm illud Dio-
nyfii Halicarnaflf yj&qwrisjuoV ttus h o-tts^ h&j xotXoos ye*
yofJLsvos, ävqov Ti^cty^cc x&{ 7ioKeßiwTarov sAeco. i e. omnis joeofa febivitas in re feria, intempeldiva ed, & valde
repugnat commilerationi d). Ex pluribus locis Cicero-
nianis de muitipiici ridiculi ulu, quodin Orato e perfe-
pe primas fibi vindicat, vel hrec adduxiilc fufficiet: "I/u-
Ca do
# ) IS c $
"do & joco utiquidem licet, fed ficut fomno, & quieti-
"bus ceteris, tum, cum gravibus feriisque rebus datis-
"fecerimüs. Ipfumque genus jocandj. non profufum,
"necimmodeftum, fed ingenuum & facetum efle debet.
"Ut enim pueris non omnera licentiam ludendi damus:
"fed eam, qux ab honeilis a£lionibus non fit aliena,* fic
"inipfo joco aliquod probi ingenii lumen eluceat. Ali¬
bi: "accedat iepos quidam faceti^qile &: eruditio libero
"digna, celeritasque & brevitas & refpondendi & laces-
"fendi, lubtilivenuftate atqueurbanicate conjundta. Ali¬
bi.- "iibandus, ex omni genere urbanitatis, facetiarum
"quidam lepos, quo, tanquam fåle, perfpergatur omnis
"oratio. Alibi ad Quint. Fratrem: "rifi nivem atram;
3steque hilari animo eile Sc. promto ad jocändum, valde
me juvat e). Neque diilimuiandum erit deAiinio Pob
lione, qui, uti §. I. indicavimus, ommum horarum
primus ed nuncupatus, referri, temporibus Triumvirali-
bus,quumFefcenninos in eumAuguilus confeciflet, quod
argutedixerit: "at ego taceo; non eil enim facile ineura
"fcribere, qui poteft profcribere f). Novimus etjam
viros, quorumpietas atque religio fumma percelebr^ta
fuitlaude, ob hoc decus & oris honeiiatem, Graecorum Latinorumque literis ornatos fuiffe. Gregorius Nyffenus Miletium,Epifcopiim Antiochenum, virum fanftiflimum,
nofa fuamirabiliquefacundia prtedicans/ ait illum rc (pca*
fyov bii rS %s!å8s~ peißlocfkcc, jucundum venuflum in labiis
rifiim habuifle ff). Longius iufto evagaremur, ii
omnia, quse de jocis obfervanda eflent, adduceremus:
Paucis expediam: haberi ratio oportet Köminum, rei St temporis, ne quid jocus de gravitatein dicendo decerpat.
Nam vetamur fpeciatim, cum ridiculo utimur. i;o Ne
"fit nimis frequens, quiafeurrae hoceil. 2. Neque fub-
"obfcenum, quia eil mimi. 3^ Neque petulans, quia
"improbi hominis. 4. Nec in calamitofos, quiainhuma-
num.
# ) *9 ( #
'*num.^. Nec in facinorofos, quia leve id pro odio,
"quo digni funt, fupplicium. 6. Necquisfitum & domo
"adlatum, quiafrigidum. 7. Nec fere ad lacedendum,
"quia refponcfetur & ingenius & humanius. g« "Nee in
"caros noftros, quia odiofum 9. Nec in potentes &
"dignitatepixeditos, quia praeter debitam reyerentiam-fit.
"10. Nec atrox&contumeliofms in quemquam, quia in-
fanabile gy Neque facetiac adhibeantur velut alimenta,
fed condimenta, quibus adpetitumexcitamus. Vidimus
enim in pratis flores, graminiadfperfos, & no&u coclurr^
non ubivis, fed certis locis, adris diftinctum; eodein
modo joci in orationsfunt collocandi. Veridime itaque
Tulüus: "Difficile dictu ed, quasnatn caufla fit, cur ea,
"qua: maxims fenfus noftros impellunt voiuptate &fpe-
"eie prima acerrime ccmmovent, abiiscelerrimefaftidio
"quodam & fätietate quadam abalienemur h). Ex Plu-
tarcho i) item adjungamus, fas efr, acuteatum & falfiOl-
mum Hannibalis dictum, quod Pcenis non modorifuin
moverit, fed animumjuxtaaddiderit, in pugnaCannen-
fi, contra Romanos acriter ineunda, liquidem Ducem,
tanto indifcrimine, jamjam imminenti, & hiiariorem &
jocosfpargentem viderant. Nempe miiitesCarthagineri-
fium, nelcio quo terrors correpti Panico, in eo erant, ut
arma abjicerent: fic unus e purpuratis Hannibalis, cui
nomenGifco, quod tremebundus conlpicabarur inftru-
ckiffimas Romanorum copias, jam in aciem eduftas, ex- clapiaVerat, fe non pode non ingentem iftam demirari
multitüdinem; tum, inquam , contraria refpondebat
Hannibai fronte: aliud, Gifco, fugit te, majori irtiquß dignum admiratione» At Gifconi (öliicitius interroganti,
quid iilud potifl'murn foret ? argute, atque illico, repo-
fuit, in tanto numero hodinm, quem reformidabat, ne
unicum quidem eile, qui nomen Gifconis haberet. In
medium denique veniat fcitum iilud Cicerönis, cum is
C 3 Gandi-
# ) 20 ( #
"CandidaéLis, qui coqui filius hahebatur, cornm eo fuf-
"fragium ab alio peteret; ego, coque, tibi jure favebo,
"adludens fcilicet aci coquinari m jus k).
*) De Optima.Geneve 0ratorum c. i. a) Cfir. Dan Ge¬
org. Morhof. de Arguta DiSHonep. n. b Diff, A 174g.cht- fin Ampi mei Preefid. de EloquentiaNobihtatisPulsfira. c) L. 111. de Jra c. 23. L. IF. Controverfp. 2S3 > d, Cfr. Vös- Jii lnflitiit. Orator. p 3$$. ég L 1 Offic.c.29. L.Lde Ora-
torec. f. Ibid. c. 34. L.II. Epifi. 12. f) Macroh. Samma!.
L. 11. c.q. ff\ Orefitizi Vacat. Autdmnit, L. II.p. 23p. g)
FrAVavaffior de Ludtera DiSiionep.$j6. b) L 111 de Ovet¬
torOrator.e c. L. VI.i) Vit. Fabii Meiximi p. 182, k) Quiniil biß.
c.3.p.41j.
§. VII.
Plurimas nofiras actiores ejus efle conflat indolis, ut diverfum habeant finem, qui, via proxima & quab com-
pendiaria obtinendus, mimme permittit, id'quod pro- verbio vetarour, calcenm e undem omni aptare atque in- ducerecotivi via.pedi. Aliter enim jufta funebriacelebranda, aliter Sicut illa funtcomrnuniq!an: entatio num,itahare feriorum, iocorum, fermonum& aciionum. In Fuhere igi-
tdr convivat atro pullatoqueIndui debent habitu, atquein
lacrimistet joca,&plenafordibusfacétinrum, fermones,jacere,contrainconviv iisut caftitateverfari opor¬integros,
ita venuftate-expet.biles, faciies & communi eruditione pfrjucuhdos.Nam cum homines corpore non tanturo or-
ganico, verum etjam ratione fint prtediti, alias querere debent voiupta es, quam qute tardis iangvidisque con- veniunt pecudibus, eas nimirum maxime aptas ad ho- neftum animi
cotporisque gaudium exfufeitandem. Duo
tarnen extrema, mihicrede, erimt vitanda, alterum, ne in Stoicorum incidanius fenter.ti.im
, omnera volupta-
tern, tanquam holdem repudiantium• alterum, ne cum
Epicureis fummumbonum in yoluptate ponamus. De cetero,
/
# ) 21 (
cetero, utlege,tamnaturali, quam revelatatenemur, ubr
vel minimaoccafioadfulferit,adeoque.etiam mconyiviis,
ad gloriam divinam aliorumque utilitatem, pro viril! par¬
te, pro movendam,tuto concludere poilumus^ nobis non foium licitum, (ed etjam praeceptura, eruditos, pios atque
utileSjJ in cönvivits honeuis, conforre fermones. Egregie
hacdereloquitur Macrobius:"Äbfit,inquit,utf^hilbföphia,
"qua?infcholis fuis (blicke traclat de officiis convivalibus,
"ip(a conviviareformidet, tanquämnon poflit rebus äffe-
"rere,quar(biet verbis docere.Itaque,(iPhilolophiaecon-
3'viviis exfulabit,procul hinc facellant alumnseejus, hone-
"jfiatem dico &modeftiam,nec;minuscum fobrietate pie-
"tatem.Tta tarnen, ut convivarum ingeniaatquemores di¬
rigenter asdrimentur» Nam nihil tam cognatumfapientia^
"quam locis& temponbus aptarefermonesa).Vetetes,an- Mteomni?, fpllicitifuerunt,ut,eju sfnod i in convivfs venti-
Iarenturqctaeftiones,cum voluptatis,tumutilitatis,niu]tum
fecum habituras,ne,dumcorpus recrearent& lautius epu-
larentur,mens.otiofae(Tetl).Pr^euntemheic h-abcmus Gel-
"lium, qui fermones haben dos eile c enfet, non fuperre-
"bus anxiis & tortuons, (ed jucundos atque invitabiles,&
"tum quadam iilecebra & vpluptate utlies-; ex quibus in-
"génium vémiftius hat & amtenius. Addit, in cortvivio
"legi non omnia debere, Ted ea potißirrtiirn, q ute iimul
"fint ßv:v(pshyi i. e. vkx uti litat! bus conduitura & dele-
dtent c), Quare a Grtrcis aiiisque populis iaudabills hic
mos edobfefvatus , ut pueri literatidimi, ques dvayvw-
sctS) feu léctores vocabant, aut hifloriam abguam inii-
gnem Regum, aut poéma aliquod memorabile, conviw
vis prarlege'rent. Id in Attico Cornelius Nepos landat,
"his verbisr Nqmoin cortvivio ejus aliud acroama nedr¬
ivit, quam anagnoften. Neque unquam fme Ieet io.n e
"coenatum e(t; ut non minus animo, quam ventre, de-
"ieciaienturconvivte dy EtMarcialisr i
Hxc
' Cd ' !' > ' ;/ • '" - -~v ••
# ) 22 ( #
Hctc tili, nm alia^ eil ad ccemm cauffa vocandi, Verficulos. recites ut, Ligurine, 2ms\ <?)
Neque aliter Plinius Junior de avuncolo fuo: "(mdebat
"in coente tempus, (tiper baue Über legebatur, adnotaba-«
*tur, & quidern ctiriim; de (e ipfo itidem habet: ccenan-
"ti mihi cum uxore &diberis, Uber léjg;itur. / Cui ad- jungendum ed:, quod feribit M. Tullius: "dixifie Cato-
unem in Originibus, morem, apud majores, hunc epu-
"larunafuiile,ut deineeps,quiaccubarent, canerentad tibi-
"as ciarorurn viroruml&udesatquevirtutes,ff\Veteres e- tiam, in cönventibusfuis,u(i funtapophthegmatibus, gfri- phos & reliqua eorum captiofa ratiocinia ut täceam, qui-
bus,ceu cotibus, ingenii vires mirifice acuerunt, ira qui«
dem, utliteviita l&titia Sc doSla. caviüatio ipfis fuerit per-
jücunda, atque adeo ufu quotidiano reeepta, qaemad-
modum iftas argutias , in Ulis Saturna'ibus, uberiori fi-
lo perfequiturMacrobius. g) Exemplum nobis preebet
Servilius Geminus, apud L Mailium, optimum Romse piflorem, epenaps, vidensque filios ejus deformes, nort
fimiliter, Mallig fingis pingis; retponsabat adhzec Mal¬
bus; in tenebris fingo, Ince pingo. Cicero, qui in jocis
fuis factindiffimus, ut in omnious, fuit, hanc rem pro¬
bat, cum enirrl apud Damafipum earlaret, & ilie, me- dioeri vino pofito, diceret: bibite Falermim hoc,annorum quadraginta efi: lene, ipquit, atatem fert. Idem, cum
vidiilet Lentulum, generum fuum, exiguae flaturap ho¬
rninem , longo gladio adcinflum, qnis, ait, generum
meum ad-gladium adligavit? Sic ad imaginem clypeatam
fratris fui Quinti, usque ad peclos ex more piclam, qui
flatura! eilet parva*, exc1amavit M T. Cicero: fräter me-
us dimidius major <?/?, quam totus. Irridet denique idem
Cicero P. Rullum TriBunlim, quod in concionem vené-
rit obfoletiori veftitu, corpore inculto & horrido, capil- latior, xjuam antea, barbaque majore, ut oeuiis & adipe-
❖ ) 23 ( #
£u denuntlare ornnibus vimTribunitiarn &mlaitari reip.
videretur. £x jocis Cxfaris Augulli commemorabi-
mus, quod, cum videret Vettium, ut (erneutem fa-
ccret, monumentum patris exaraffe, inclamaverlt: hoc eß vere monumentum patris colere. Sic joculari fuper
cccnam exorta quarftione? quodnam moleflum eilet o- tium, refpondiüt Pubi. Syrum , .aliud alio opinan-
te, legimus: Podagrici pedes. Apud noftxates quoque
obfervamus, epulas eorum non fuille expertes acroama- tum. ''Olim in cenvivdis, ferifeit Loccenius, viri prin-
"eipes, aut ncbiles de viitutihus aut moribus, viro
"principe aut illullri dignis, fermopem habebant. Prx-
"clara vero majorum (acta a Scaldis & cantoribus, in
"conviviis & aulicis conventibus, vel afla voce, vel ad tibias, vel ad lyram cantabantur, h) Fjusmodi acroa-
mata & facetlse non poüunt non convivas ad liilaritatem excitare, quum nihil eis infit aliud-, nifi lepor, & mel-
le quidem dulcior; contra erunt joci duriores , & con-
lumeliofi, quam qui maxime, fubterfugiendi, rixas e- nimcontentionesque, vel ihterantea amicillimos, motu«
ri. Recle L. Annxus Seneca:
- toüejocos, non efl jocus effe malignum;
Nunquamfunt grati, qui nocuere, fåles, i) Quid multa? Animi gratia, ut opinor, commemorandae
erunt, apud Romanos, Convivalcs leges,quarum hic eilet
tenor k):
/. Vimim purumputumpuer infnndito.
2, Nymphisin hocregno aqua igni interdiBum eßo.
3. Ajummo adifniwi) more niajorumibibunto.
q. Paterd vinum circumferunto.
j. Decemeyatbifamma potiofunto. N
6. Mufis nomim, decumum Apollini libanto.
7. Dominumßquisbabeßt> indicium factio.
D - Ejus
# } H ( &
§. Eft* propiti* De* nomine,fupra tnmerum, libitol
9. Dittadjocos ifurpanto.
10. Aflinträ Jiccntiam Cfconvicia uträquefunto.
11. Rix*, clamor, contentio, ad Thracas ablegantor.
12. Eontm vieemcavmen, uliudvequid Mußeum profenwt&i
13. Deque eo modice cf modeße anquirunio.
Angeron*facra menfa kabetor.
ij. Ditta, inditta\ fatta infetta, in vino infcribuntor.
Qui bafce legesfraufus efcit, facer, inteflabilisvivito l).
a) Macrob. Saturnal. L, VIl.c.i. b) Cfr Diff. A.1740 dutt. Ampi. Prcefid. de Entditis ViteritmConviviis. c) Gell.
L. XIII. c. 11. d) Vit. Attic. c. 14. e) L. III. epigr. q9.
f) L III. ep. q. L. IX. ep. 36. jf) TufcuL Qu*fl. L. IV. c.
2 It. Brutus c. 19. g) L. II. c. 1. 2.3. q. j.6. 7. Cjr. Hei-
necciiFundam. Stili Cidticrisp.iji.feq. Cic. de Oratore L II.
c. j8 ad72. Cic. deLege Agrar, adPopiil.c. f. b) Antiq.
Sveo-Gotb, L. IJ. c. 22. i) Cpnfolat. ad Hchjam p. m. 99.
k) Lipfti Antiqv.Lettion. L. III p. ijo.
§. VIII.
Quam capitalis, ab una parte, eft peflis, \11 debita
rerurn publicarum adminiftratione, opinionibtis ita in- dulgere, ita animis, huc&illuc, fUictuare, nihil ut cer- ti ftatuatur, quofit, ut in horas mutentnr confilia; tam vitiofiim ab alteraeft, fententia? femel canceptae mordi-
clis inhxrere, potius nosipios everfos ut velimus, quam tempori cedamus, quod fu.a vi, aut ducit fervatque ob-
fecutös provide, aut trahit ad ruinam cum contumacia obluctantes. Quapropter in omnia momenta teraporum, locorum, rerum, ne minutilTima quidcm negligens, o- cülos acriter cönjicere oportet, ut periteasftimari, foler- terdifcuti, fubduclisque rationibus , cailide decerni pos- fit, quid agendum, quid omittendum, quidprius, quid pofterius, &quo commodifllmeatque efficacius tranan- dum
& > 25 C &
dam modo. Reck: Piato ä): yprt Zü7te% h 'rcrdrsi avßooVy
7£OCS TOi r7iS7tT(t?ACTC& Ti&sSc&i r<X CiUT8 7rgcZy(JtC&T0C: 07Tf] o Abyoc s^sl ßeKnf civ systv, cihXcc fur, 7tqcff7iTotlcruvrccs, kc6~
&c£7F£p 7tc&ilcxs^ iyoysvBc t8 'TrÅrjyyévroc9 sv r<£ ßcocv Siarft- ßsiv\ i.e. oportet, tanquam in talorum jaffu, ad id, quod
ceciderif, resfuasaptare, quocunque modo ratio id opti¬
mum efle dixerit, nonautem , quaii pueros, ipfbs quo- que cadentes, firmiteream rem teuere, in quamimpege-
ris, & clamando quiritandoque tempusconfumere. Sic,
pro rationc temporis, Principi matutxqdeliberatio, per- Utiiis ePc, ut, rationibüs adcuråtidime perpehfis, id, quod adgredi velit, optatumfortiatur exieum. Interdum
tamen ed: fedinandum & occafio arripienda, ubi majus
adfert malum quies, quam temeritas, atque inutili ian-
tum cunffatione tempus, ad rem gerendam aptum,. con- fumitur. "Aux grandes affaires, inquit Cardinalis d'Os-
"fat, pour eviter un grand mal, &obtenirun grand bien, 5,il faut ofer quelque chofe, & fe réfoudre å tems &å
"point, pour fortir d1un m auva-is&dangereux paflagele fplutåt & ie mieux que Fori peut b). EtCato:
Rem tibi quam nofces aptam, dimittere iioli:
Fronte captUata, poft eß occafio calva c).
In legibus quidem fanciendis, temporis examen ed probe
indituendum. Quis cnim nefcit civitate, frumentoabun-- dante, exportationes debere efle licitasf tum enim re¬
gio, cetera," fibineceflaria, inde comparare poteriq con¬
tra autem, annona deficiente, prudentiae fvadent regulär, utediclum, de vénditione frumenti, ad exteras natfones
anteadatum,/revocetur, quo flirta teffaque maneat res-
publica? Detnceps, cum neminem fug'iat, h.omiti.esinter
fe acleo differre,proratione temperamentorum oeorum- que, ubi domicilii fua habent, ut alii folis tantum pra- miis ad virtutem diiigendam adliciantur, alii contra, non
D 2 ' nid
# ) 26 ( &
nifi poems gravioribus a vitils committendis deferreri, queant: curteerit Pripcipi,genioejus nationis,quam enm
in finem,falute & fecuritate cives utfruantur, regit explo- ratOjillis leges,inclinationes eorummalas ad ceércendurn adcommodatas, ferre, ne legibus fundata eivitas, legibus everfa videafur d). Solonis verba inlibello, qui infcribi-
turLaNouvelleCyropedie e) adferre liceat: "Je ne pou-
"vois pas changer la nature demes citoyens» Mes loix
"ne font pas parfaites, mais elles fontlcs meilleures, qu*
"ils puillent fupporter. Lycurgue trouva dans fesSpar-
"tiates, un génie propre pour toutes lesvertus heroiques,
"Je trouvai dans les Atfieniens, un penchant pour tous
"les vices, qui rendent efFeminés. J'ofe dire; que les
"loix de Sparte en outrant les vertus, les transforment era
"défauts. Mes loix au contraire, tendent å rendre les
"foiblelles mémes utiles å fociété. Voilå tout ce quepeut
"faire la Polititjue, elle ne change point les coeures,
"eile nefait que mettre å profit les paffions» Ut in navi- gando tempellati obfequi artis efi; licin vita; humana; &
imperiorum civilium fiuctibus non femper tenendus efl
cum periculocurlus ille reftus, fed confugiendum ad Sev-
re^o))7TÄ8V, ut, mutata paululum velificatione, ad portum tandem optatumadpellaturnavis. Quodcum Cato facere
nollet,maximaPvomana; reipübüca? vulnera infjixit, adeo- que non finecaufia,a Cicerone,cfl reprehen&s. Unde ad
Atticum fcripferat: "Catonem noftrum non plus amas
"tu, quam ego: fed tamen ille, optimo utens ingenio,
"nocet interdum reipublicar. Dicit tanquam in Platonis n7rohiTe!cc•, non tanquam in Romulifa:ce , fenfentiam/A Hinejafora, Theflalorunrlyrannus, cum qujedam im- portunius fecifie culparetur, apqd Plutarchum*. refpon-
dilfe fertur "interdum necefiarium efie, ut in minutis
"rebus injufte agant, qui in magnis juftitiam feryare ve- Jinß
<r ( 27 ( ❖
Iint .#*). Tta'que non omnia ad amuffim femper funt exi- genda, fed neceffitati aiiquando cedcndum. Unde Se-
"neca, da operam,exclamat, üt oranesinteliigant, fi fal-
"vieile velint, neceflitatieile parendum: neceiTitas enira 'Vnagnum imberiiiitatis humanas efl patrocinium, o-
mnemqnelegem frangit g). -
a) L. X. deRepublica. b) Lettre /27. c) L. IL Di- flieh. 26. d) Plinii Pamp. c. 34- e) P.ifj. f) L. II.ep.
j. Cfr. Difp. nuperrime haoita*::CL Candidati Lindgrcen hoc
éodern deargumenta. ff) Precepta gerend. reip'übL g) L.
IV. Controverf. 27, \
§. IX. ■
Summa hsec fapientia non tantum imperantis efl,
fed ad hominis, quo demum cunque in vitae genere verfetur, felicitatem quam maxinie conducit. Kam, qui
fetvire tempori didicit; is cafus fortunse voiubiles inc- pinatasque rerum vices moderate excipit, & quid, qua?-
fo , erit honeftius, ac utilius, quam ifta toierantiflime pati, quibus nequeas reßflere? Hiuc inculcari fölet ill Lid
Poetxr
Ferre decet patienter oms\ quodjerre neceffe efl,
Qui jacet invitus, durius iüe jacet.
Quemadrnodum in gubernanda navi peritiam,non nifl
oborta tempeftate, perfpexeris folidiorem, ita virtutem
& animijmagnitudinem, rebus in adverlis, cernere li¬
cet & curatius explorare. Hand diflicile efl, eiCceifum
atque ereflum fe rebus przebere fecundis, atica fe ge-
rere, ut idem animus vukusque femper retineatur, fo-
lus, tempori ferviens, potefl. Hac eadem in arte emi-
nuit Atticus, qui, fub inteflinis Romre beilis, dum mo- di bi> modo illi, in fummo \erant aut fafligiq, aut pe- riculo, tranquillam egit-vitam. a) Quod fuo tempo¬
refit, homiiu haud parum prodeft, flnvero intempefti-
D 3 ve
# ) 23 r
ve, tion folum inutile, verum etiam noxium, habebltuf:
Si quispiam nyas aut ficus, raatyrijatem ncndum adfe- cotas, legeret, nihil certe commodi adfecent, (le etiam, nifi qui ibet fe tempori adcommödet, omnes ejus aftio-
nes cadent_irritar. Tam profani fcriptores, quam facra;
pagince, nos hac de re admonent. Terentiusita:
Iftucefifapere, qiii, ubicunque opusfity animiimpojjis fic&cre b);
Menaijder:
CAytWS^oc v.ctiPbj s%ei rgvyoofjievcc i, e.
-C Omnia tempeftiv/gratiam habent c);
Lucanus ad Pifonem: /
Temporihts fervire decet: qui tempora certis
Fonderibus penjavit, eum, ~fi bella vocabunt,
Miles erItl fi pax, pofitis, t&ga geßiet, armis.
Quo fpeftat illud Paulinum:
Tw Y.oiicoo axKsveiv: IterfiE rov yxupov éj^ctyogdGBoti d), Quamobrem, baud raro, accidit, ut, quod alias périni-
quum, necefiitas urgens afquita.ti convenientiflimum ciiclitet, "& multa, quee natura honefta videntar eile,
"terhporibus fiant non honefta; & incidant ftepe tem-
"pora, cum ea, qq as maxime videntur digna eftejufio J,homini, eique, quem bönum virum dicimus, corn-
muteBtür,& ncceflariumfianrq'bejudicatur,contraria,ut fignac)reipondeantIta non femperanimiutilelen«
fibus. Terehtius refte:
Nunc bic dies aliamvitåmadfert,aliosmorespoßulat f)t a) Com. Nep. c. 10. b) Hecyra Aci. IV. fc. 3,
c) Georg. Richierus in Axiom. Polit. d) Roman. XII <v.
11. Epbes. V. v. 6. e) Cicero de Ojficiis L. III. c. 2j.
f) Andria AU. I. fc. 2.
§■ x.
i
