QVkRENDI REM

(1)

Ebei XgYifjictnnMz

S i v e

ARTE QVkRENDI

REM FAMILIÄREM

DISSERTATIO,

Ex

Ariftor» Polit. I.

_cap.

vi-

qjam

BIO B E N E ADJUVANTE;

Approb ante jimplijjl Facultate Thilof. in

Jcademia Upfaltenfi

⁵

P r m s i d e

P L.

J^EF ET Pli&CL. F.

M PETRO FONTELIO,

Mathef Prof. pobl.

3c

Ord,

Pro Gradu Public0 examini

fubmittit

J O HANNES

_S- _R. _M.

COLUMBüS

_alumnus

Vefm.,

5

In Auditorip Guftav- ad diem 18 Noverrb.

ANHOMDCLX VIII.

V f s A L I JE.

Excudit H e K F. i c ö s Cukio S. R- M. 3z Äcadl VpfalienUs

Bibüopola»

V,.C" Ccdnlc^TiFetUc^-*

(2)

(3)

SCoiUum

reyerentiam

beniyolo

>

utneqVtd rude LeSlori habendum

dut

impolitum eßehonorem

^et

obtr iflaqi ti¬

datur.

Itaque

cum

mihißrthendum aliquid omrimo ef- fet

^y eo

magis m*ht laborandum ejje cenfuiy quo tenuiorem in me

optimarum

rerum

notitiam deprehendi. Et occurrebant qtitdem

nonnuUa.

qu<eßionesy

mqtiarum

aliqua & ipfe optarhn exerceri

^f

& alios

fortasßs obleblare.Sed ut elegantes ifl(eyita difficiliores

inyentst

funt,quam

quse

ab homineimperito per tantam feftmatio-

nemtraElmdeberent.

Quamobrem nolui rebus itluftribtu inge-'

nit tnei

culpa ojficere, & alia quetdam [elegi, qu# pro re nota

in

publicum proferrem; nimirum, ut de neceßariisyiu humana

inflrumentis duElu Arißotelis dßererem.Qudß

^ne

ipfa quidem

utimerehmtur_y _ex

plicata funt yfumm<e temporis breyjtati im- putandum eß,

quameprse

cseteris fciunt urgeri

^y

qui

^res med*

prtfentes

norunt.

Saltem argumenti necesfita* atque utilitas

^qua-

lecuttque hoc fcriptum commendet,

cum

hstcftbi fmqtie profpit

cere_ynontantum

boni fit patrisfamilias

^y

[ed ejus etiam,

di Actoi t

s$nTi\&cQciTcq,

^x, tioset a

Qutdy quod yel inprimis homini conyeniat

^>caqust

viteemferli-

unt_y

dtßingyere

a

Vita ipfa ?

^ne,

quod plerique tarnen faciunt,

in

apparandis admimculis totam sctatem conßmaty& ante

mo-

riatuYy

quam

didicit yiyere.

\

(4)

I.

Duplex modus eft parandi

rem

famitia*

rem,

Naturalis Sc Anificialis. Naturalis,

quem ipfa Tai confervatrix

natura

monftra-

vit

mortalibus.

Vseenimfingulisvivenriumgeneribus ftK

um alimentum attnbuit, homini _qni hoc denegaret ,nobiliüimo animali, de cujus gratia reliqua produxerat? Pr#dara x'u

denturAriftoteÜshac dereverba.(V)fA?

dpeatuf $r,kov cm x,

yivofiyjo'C

(ß)ownovfmk

71 (pVTUT UV£uuvi-VSXIV etVO) ,Jt, TW

TT Mvd-fuaru» %cl&V. TW , Kj Jfå,

7hv xfiaivyHj

fffi.7Iw

Tgotyqv. ^TUV d\ oi)%l'uv,

« 57WV73C_, Ö6^v« TUyt TShéi&t T? SV6JCÖ4,iVflf_«j

oftyoLva ytvylctié£ ctvlwv.elhuvjj (J)u'cnfptt)$4v/■"!** «7?Agfam« ^»JTI fxctTYV }cu/oty)ieuQvtuv dv&gurwv svsksvtivru7ruvmx 7rnmt!)iivoh rid <puoiv.

Vt&fiirpesatåmantmmfint caufa ^, & catera ahimantes hominumcaufa:

iituresquidem &propterufum ft&propterAlimentum.Exferis autemfinon

omnes,certepleraque yiäut& aliarumcommoditatumcaufa,^ut&veftif&

alia omniaexiisfiant.Stiguur naturanihilneq-yimperfeäu facitneqfrufirai tieceffeeft hominumcaufa hacomniafeciffc naturam. ConferquaCicero

nonminus eleganter de hisdiflerit. (y) Quafi hominibus,inquit, folit

notafunt,(demundoejufque partibus Ioquitur) hominumcaufafaäa cjfe judicattda funt. Exmox Vtfidesigitur, &tibiafeorum caufa faäat dicendumeft,quitllisutipoffunt:ficeat qua diximus,folisiis confitendum eftejfeparata,qua atuntur. Hsecdefumta funtexOeconomico Xeno-

phontis (J1),ubi Socrates cum Critobulodifputans cadem compa-

ratione utitur. Stoicorum tarnen prseeipue hseedodrina fuit, telte

eodem M.Tnllio Üb. i. de Off. V7ideeximiaapud Arrian. in Epiét.

lib i»c» vi. de xvl. Sen. de Benef. Üb. vi. c. xxin.de feqq. Patet

hincj nifi fallor,omnibiisinufusnoftroscrcatis Ücerefrui} exceptis

iisi quibusproximus autnoftra valetudo Iseditur^{^} authoneftaris fi-

nesexceduntur. Narnquod JudasisaDeoimperatnsfuitdeledusci- borumj ad peculiares caufas referri debet. Pjthagorseorum vero («) Polit. _i.cap.vn i. (ß)Nonfatisintegerhictextusefievidetur.(y)Iub'

ii.de Nat. Deoi,(i)pag.m,6}o',

ab-

(5)

abfbnentiave! addo&rinätmde »eteffipfychofi,ve! ad mentli?cörpö- risque fanitatem & purimtem tuendatn percinebat. Uciapparetcx

iis qi.acdeeaadducunfnr 'ab Åmp!fffimö SchefTero, Iib.deNat. dt CanftitutionePhilöf.Icalicae.(e) Affiniaquehis videntnr partim,par¬

timexfuper&itionealiqua ortaqusePorphyrius de Lacedaemooiis^» iiEayptiis,Syris,Periss,Indis>Cypriis& Cretenfiumfqcerdotibusnar¬

ratin libris u&A épuj/vftav. (£)

Porro naturalis h,ecRtu7<x»j ad Oeeonomicam referripotfcftⁱ (etß

parsejusnonnifi impropriedici poflit) fiquidem non folum parta confervare, fed & neceflariaalia acqnirere boni di afliduipatrisfa-

miliasefl. Veras_prxtereaprsebec divitias, redumqne earumivftrai

&certumflnetn intendit,nempeut natura;defideriis {atisfiat Lon-

gefecus cum Artificiali _eomparatum_eft, qu» proprie fåiftoiltsiivi

vocatur:de _qua infra.

1I«. Naturam feqaendo triplici potiffimum vi-

a vi&um quaerunt

homines.

Qu« pro(itudi ingenio loci cujusqne pene in fingulis regiomV

busvariant. Natura enim in plurageneradefcribit doua fua, neque

omnistellusfert omnia.

11

It Prima eft Paftio.

Paßoriciavita ante alias late omnia tenuiflevidetur, Quo enim

tardiusregioquaeque recifis fylvis excoli ccepit, eo diurins ab' n*

daverat pafcuis. Cujus reiexemplanihilattinet ex hiftoriis vetuftis Colligere: ubiqueenim occurrunt.Tantumdeor<gine pafloralisvit»

audiamus Varronem do£tiflimum Romanorum (tf). Et bommes &

pecuaquumfemper fuijfie fit tiecejfe> natura, (fiveenimattquodfürt prin~

ctpiumgenerandi animalium,utputavitThales Milefius, &ZenoCtttieus^

five contra horum principtum extitit nulluni,ut credidit PythagorM Sa-

mius . & A,ißoteles Stagirites) necefifeefihumanavita afiumma memoria gradattm deficendijjead haneatatem, utjcrtbit Duaar^hus»&fiummum gradumfinijfenaturalem,quumv'tverent kommet ex tisrebus_qttas ir.viola-

ta.ultrofierret ^{terra : ex}hac vitainfiecundam d-filendiffie paftoritiam^e fierit

atqueagreßibtts^,^ut^ex arboribus&vtrgultüdecerpendoglandemyarbutHMp

ntora_,pomaque collegerantadufitm^,ficexanimalibu*,propter tandem uti„

(0 cap.XIV. (0Üb. IV. cap. u*. & feqq.(») deRc Ruft,lib.11, cap.i.

A % lite-

(6)

litatcguqu*popntft'ycßria deprehctideretttticiludcre!&tttanfuefacerent*

Sic loi»rr htinc legtndu imerpurgeiidii^nnper doeuit Job Ge*-

©fg-us Gracvi^C^j.Vide A rehqiiaj q' *'fidf Ajbele.queconftat pri-

»umftuffepartorem ^,vera nonlunt,deboniiti4>nstfveantefvepolt

diluviummignotas terrasdißufis non prorlus fa!fo dici pofle arbi-

tror.Conferanturcum hss M. Varrönis Dictearchi verbaapudPor- phjriura (/fitem Liieret Üb.v.&bmiüa,quseapud aliospoetas Sc in- ferpretes eorumleguntur. Sanöoscerte Patnarchas, Propherasque

non paucospaftores fiiifle^s notum ex facris. Sed Sc apud Graicos

& Romanos rei pe uarisediuhonosfuit. Dequibus idrm Varro; (k) Deantiquü^,ait,illuftnsßmus qu'tfque paßor erat, ut oßendit Grata &

Latinalingra^jä^reierespoeta,qui al'tosvocantmhvapev;^>altos uujjAs?, ahoiTroKv&iSTeu;.quiipfts pccudes propter caritatem aureashabuiffe peües

tradiderutit E mox: Quodfi apud antiquosnon magna digmtatis petut

ejfct,in i«lo defribendoah^ologinon appellajfenttorurn vocabults ßgna^,

quanonmodo non dubitaruntponeretfedetiam ab bisprintipibus Xllfigna

tnttlti ^numeranttutab Afitte&Tauro. Adde.fiplacet.reliqua.qu«fatis

oftendunt Romanis paftoriciam vitam fuifle acceptiflimatn. Linde

eft _etiam, quod (h) pecunia a pctudibtu appellaretur» Etiam poßea

in tabulit Cenforiis pafcua dicebantur omnia, ex quibus pepu~

lut red'uus habebat, qu'ta diu hotjolum veitigal fuerat. Mulitatio quo•

quenonnifi ^ottum boumque impendto diicbatur. See. Defidiofos vocat

pattorei Ariitoteles, quodetiam ceflanribusfpontevi&us fiippetac exla&e, carne pecorum,Sc fimilibus. Meticulofi ^{tarnen aut}ignavi aönfuerunt,cumfefuofque tueri deberenc.Fortiilimos enim Scy-

thasnemo ignorat,aliofque populos quific vixerunt. Neque vero

plane rüdes iidem omnes, aut «jua/re/ dicendi funt* Celebrantur Ärcadesperitiflimicantores- Scfuperfuntetiamnunc SiculißungAia-

5w/,snaffeÖrata Sc incomparabili carmiuum fuavitate adtnirandi.Ut jHefiodum nunc aliofque faceans,qui nonfalfo dicuntur ex Heli-

cone Sc

Parnaflopoerat

prodiifTe, qubd tarnamoeni feceflus aures

animofque a turbis libero«prarftando plurimum ad idftudium^con- ducerent. Imo Paftores Muficam inveniffe ventorum fonitus Sc

Cantusaviailart-m imitaros eleganter narrat Lucretitis (p)s

At Uquidasavium voces imitarier ore Antefuit multe,quam lenia carmina cantu Concelebrare hominespoffcnt>auretfquejuvare,

(5)InIcöionibusHefiodeisp.s7.(4)lib.iv-dc abßin.cap.i11.&feqqjfx)deR.R.

Üb. Ii.cap.i.rx)Plin. hift, Nat.lib, xviil.cap. in,conferCic.pro lege Agr-(i*)lib.v»denatura rcrum«

P

(7)

JEt Zepljri Cavaper calatnorum fibilaprlmum Agrefteis dauere cAva s ttißare luutas.

lüde minutaäm dulcets dtdicere qverelas,

Tibi^a _quasfujidit dtgitis pulfata <anentum, Avta per nemöra, alfy Ivos, faltufque reperta•

Per Ioca Paßorum de/erta atque otiA dia.

Aflde eaqua: fequuntyr. Porto non unum genuselt paftorum.

Sunt enim ßxn9\of,rron^tt, oinrÖAos, t7rsrocpo^ßoi Sc alii. Vide _prar

terc*eterosScaiigernmin libris de Re Poécica. (v)

I

V* Altera,

_eaque

optima, Agricultura«.

Hxclonge uberrimosjuftiffimosqveredituspraeftat morralibus^j quarepleriqueex eavivuntiait hic Ariftoteles;omniumque rerum, in-

quitTullius(I)exquibus altquidexquiritur, nthtl efi Agrikulturamelius, nihilüber_tus,nihil dulcius,nihil liberohominedignius.

Et

Columella;(o)

Cum etiamfi pradittarum artiumprofejjoribus sivttasegetet» tanten, ßcut dfud prifen >florere po/Jet Refp. tiamfine ludieritartibus ,atquecttamfi~

ne(außdicisohmfatüfelteetfuere,futuraqve funturbes. ^At fwe agricul-

toribusne ecoufifteremortales, ne taltpcße manifeßum eß. Sed ceifo te-

ftimonia conquirere,cum nemofit, qviinventis frugibus glandeS Jam defideret. Tanrum hocaddo,^muitisrufticam vitamnonfolum

publice

femper

privatimquc utilem &falurarem, fed & virtuti Sc fapienti» percoirmiode infervire vifam. Soeratesapud Xeno- phontem«(rt)^vptTix^o^vv&t*Sk 7t kSort&t))vfxiv^ elf dAxifxxses r au v yt-

T<3Vtyv/utetTuv^i»cftmvSeiee Qvaax nsyq^'itpvax rx<

fvfaitS- ^täutmde ovSo^otuwetrcu tsfßf ruv mremtu?tv ^vßiorette 5,

eitryq mhnttA<*eÄ<;u*KßJidjvrs&crxsmtgé%(o3Ki «lox« www. VidebatUT etiam agriiulturanobisexeitareanimosadforutudtnem, quodextra muni"

titncs ad vittumnecefjaria producat^>iisquealathominesje exeritntes. Ita-

querationem hane vita inurbibusmaximammereripradtcatienem,quippt

qutreipubl.etves praßantisfimes maximeque bennolos juppeditare videa-

tur• In eandem fenrentiam Pliniusi

(f)Portißim

^vnt & milites ßre- nuisßmitx agrtcolis gignuntur9 tnmimequemale cogitariter. Qu« ille

morefuo _excerpensfublegitexM. Catone: qutdne temere dixiffe vidcar ^, en tibi gravifliiriiemsvetba. ($•) Atex agriiolts& viti for- iitfimt, &militesßreuuiifimigtgnuntur, maximcqveptutqvaßtts, fiabilit*

c. iv. (f)deoffic. t. f^deR.R.lib.i, c.i,(V)iöOccenomico»

(?) Nat, fcift:(»b:avui*«p*v. (») R.tRuft, c.X.

A ₃ fimus

(8)

fmm que cdnfequitur,mimmeque tnviiiofus. mntmeque mate cogitantes Junt, quiintofiudio ociupatifunt. I>emihtibusex agrolegendiseriam Vegerius; (t)Sequiturutrumdeagns,andeurbtbus uttliértyiofit, requi#

ramus. Dequaparte numquant iredopotuijfe dubbart,aptiornn aru.it^ru»

(lteam plebtm }quafubdivo & in labore nutrttar^,jelispättens^\ un.bra negligens 3lalnearum ntjcia, deliciaruniignaa»fitrplitis animi,parva

iontenta3duratis adomnem labommtolcrumiam membris:cuigeßarefer-

rum ,fofamducere, onusferre, confuetndo derureefi. Atque ita vete"

resRomanosjudicafTeau&oreftVarro. (v) Vin magnineßrimajores

nöttfinecaufapraponebantrufiicos Romanosurbanis, Vtrurienim, qutin

villavivunttgnaviores, quamqutinagroverfantutinaliquooperefaiiun-

do: ficquiinoppido federent»quamqui ruraio'erent3deüdtoßores puta' bänt. Etiamfapientia;cumagricultutaoptime convenire putabant.

Unumalterumve prohacadducam fententiateftem^> cum habeam phirjmos» Catoapud Ciceronem ampJiffimas virajruflicxländesffc orditur. (<p)Venia nunead voluptates agricolarum» qnibusego incredi-

biliterdeleäor: qua neclilla impediunturfeneäute^,& mihi adfapientis

vitam_proximevidentur acetdere. Columella. Solares nißifaJiqu£ fine dubitationeproxima ^,& qvafi cenfangv'mea fapientta efi ^,taut difcentibus eget, quam magijlris. Dan. Heinfius Epigrammate fvaviiiimQ in Hefiodum:

Ayptinf TeJftsw^> rc vSfi mXoyfyi* xtupmo AXfctlvetv <rsipltjf SiKos, än en^vcoi.

PItirade

Ågricnlturaqui noviffe

volet, adeat Hefiodum in typus]

Xenophantemlib. de tnenda^refamiliari: item Latinos Rei Ru- ftic®fcriptores, Caronem, Varronem ^,Virgilinm ^, Columellam,

Palladium. Recenlet Varro plurimos hujusmodi au&ores, fed

qnorumpaneiffiminuneexftanr. Nonnullicerte eorumReges ,ali"

qudtimperatores»plerique magnivirifuerunt. Nihilo^veropatcius

eamlaudanteriamalii.QualestuntCiceroin locismemoratis ,aliis-

que,Pliniusin Nar. hift. {%) dt. neposejusex forore Plinius alter (4J in Epiftolis, aliique. Poetae veroinhocargumentolonge facun-

diflimi funr. Vide Virg Georg, ii, v. 4f8. iv. iif. Horat.

Epod. t. Üb. ^ii. Sat. ^vi. lib. i. Epift, x, xiv, xvi. Tibull. i.

El_eg. i. lib. ^ii. El.i. & v. Ovid. Rem. Am. v. 169. Sen.

Hippolyt,

v. 481. Sec- Exrecentioribus(olumLipfi^m nunc no-

(t)DeRemi!it lib. i.e. hk (v) deRcRuft.lilj, d.c 1. (<p) In Cat.

Maj.fcudeSeueft.(^)hb,xri11»cap.i92.&3. ty) üb.1.fcpift.ix&c.

mina-

(9)

tninahö,qni

& Epiftola

pulcherrima (a)& carminerurislaiides^e- leganter celebrayit. Vme ^pr*terea

>ii

placet^, qvos jun&im edidic Francofurn Henr. Perraus Herdefianus.

Ofomnatosnimium,fua fi bona norint, Agrtcolas!

V» Tertia

^,

eft Venatio

^,

_quam Ariftoteles

xt a natura

duplicem permittu -Unam

in

feras*

Ne,quebancdamnantfapientes, fed

utiliiHmam animicorporis-

queviribusexcitandis & firmandis cenfenr.Unde^eam Diis referebäc

acieptam, & Xenophon quidem tytuv eöpqjua ^, Gratius dona di-

V um fe fcriprurum profitemr: urerque initio Cynegeticifui. Ne-

que aliter Plato, («)qui venatoribus ^vere facrofan&is lege per- mitti velt ubivis venari- Sed vide quoscirat JamisUltius ad Gra- tiumjubiplurimainveniesprovenationecontraSalluftii deeaiudici-

utt»,cui JLipfius aflentiri videtur.(ß)ldtaniumannotabimus,bellica:

reifinitimam baberivenationem:qua:fortaffiscaufaelt,cum Arifto-

teles belli genus untim alterum^ve referat ad venationem Xeno¬

phondePerfis(y)apudqtiosfummalauseratfortitervenari(i SJ# j 4tl[aonec fyi(>ccv ttinuiwtou^, ort etat)$es&7H «fox« clutyi jj jweXeiTj ruv

GyOfjiv _OTAgyuov erneu ldeoautempublice venationi operam dant, quod belltcar_{um r erum} hat medttatio verisßma videatur

ejjt.

Etpoftpauca

venatione diat me ,acut animos. Cicero _praeter hoc reliquaenumeratcommoda. (t)Iamveroimmanes& feras belluas nan-

liftmuryenando, ut& vefcamur tit, & esterceatmr in venavdo adfitni-

Ivudbiem bellica difciphna, & utamurdowitis, &condo,tfaclU, utete*

pbantisj multaque ex earumcorporibwremedia morbis & vulnertbus *•

ligamus. Neqve exiguus apud Romanos venationi honos habitus«.

UndcabHoratio (£) dicitur

Romanis folenne viris opus ^, utilefarna ,

Vitaque ac membru.

Cui Plinhisadflipulatur (v)Olim hats inqvit, experientiajvvcnttitk,

batvoluptas erat, hü artibus futuri duces inbuebantur^, ^{i ert}^are tum

ftgatibus

feris turfu^s cumaudacibtu robore, cumtallidu aßu; r.ecnedi- (®) Centur. i.Mifcell«Epift.vtn.f«)Hb. vi'«de]egg, fub fin.(Incom.

ment.adPanegyr. flin.(y) Paed.Cyr. Hb.i.&vi 11.(J) Neposin Alcib»

(«)Hb. ii,deNat.Deor,(£)lib. j.Epift,xviit.{v)Panegyr.ad'Iraj. Imp-

o tre

(10)

§crepacisdeau habebatur

futwåtA

campisirrupttoferdTum ^,<£• elßdiont quadam Uberatmagreßtum Uber. Idemalibi(3-)neque haneå iapien'

tiafihidiisalienarneffeaffirraat. Minmefl, inquit, ^utaniwus agitd-

tionemotuquecorporisexcitetur. lamundtque fy(v^a&folitudo^> ipfumque illudfilentium qttedvenatiomdatur^, magna cogitatiottistncttamentafuntt

Proindecumvenabere, licebit auclore me,utpanarium & lagunculam ^a ßcetiam pugHares feras. Experteris ^non Dianam magts montibus ^quam

Minervam ut errare.

CaJterorn advenationem referuntetiam Aucupium & Pifcatio-

/ nem. Undeqsidam kvi^tikuv fcriptores non confeciflfe negotium fufeeptum fibi vififunt,^atitequam addidiflent d\tt*rtKs!.

Proprié verodi&a venatiorurfum duplex ,bellica,qua

cumpugnaeibus feris congredimurad fortitudine acuendam:

mK>i Indagaroria .quaabdirasferasinveltigamus; in eamaxime fa- gacitasfpe&atur. Addiderunt RomaniCurforiam,adagiliratemmc- brorum comparandam.

V

I* Alteram

in

homincs. Ihftituicur

etiam

haec

daobas modis ,

Latrocinio &

'

Bello.

Hominesinaturaad ferviendum fa&os, ßminirterium fuum de*

treftaverint, viad id redigi vult Ariftoceles. Nimirum )am ante dociierat,ficutin reb.?

naturalibusoptimum

quodque3c prseftantis-

braumimperat deteriori,(ita Harmoniares omnesregitScmode- ratur,itaanima corpus ) haudfecus ejufdem natura:lege etiamia

civilibusberidebere. Idenimnonparentiminusutile quam impe-

ranti

:ficnempeutriqvecqnfuli,fiprudens&

^acer animus ftupidif

membrisprie(it}&rurfum nervorumroboreprsevalens ftrenue faciat imperata, A qvibusnon

diferepant

illaEwripidis:(t)

t* x

KoiKxfysr' KKveit tSv xptosovm.

ts£qrum eß malet

Melioribtu parere , & imperium pati. »

Barbarosjam eodem jureGrtscis fervitium debere afferit. Grascis

«mmvimmentismajoremi&: prudeatiamad regendos alios datam*.

barbaris fervilemanimum, &exiguamvelprope nullam rationis

fa*

OJ Üb. i» Epift,ti, (i) Apui Stobaeum in Antfj.trt»xiv*

cirl-

(11)

tu!tat& corpusverO

folidum& firmnirfad exfeqwenda jtifla Herthas

praterea

divicias

q

iibus ip

j

uti nefcirent.Hos tales itaque,fi fponte

nolintfacere officiumümm^> domandos iaftar beftiarimit utveris

dominisprasftent id ^,

adqvod

eos

prodiixit

natura,

Xta ille quidetii J

fitamenfic ipfefenfic, acnou

potiusodio hoc dedit Grsecorum in

barbaros, piibufeum ea

tetnpeftaie

gravia

gefferunt bell

a.

Qipc quid tarnen fit

de

hac

conje&nr«

^,

öobis

certe

ericaliter

jüdicandum. O) Non .enim

ft quid

alicut

eß utile, idftatim mihi li¬

cetei pervimtmbonere:Nambisquiratienisbabent

u/um Uber

a

ejfe debet

utilium& inutilium eletlio,nifi altert jus quoddam m eos

qu&fitumßt»

Et hxc de naturaliratioue parandirem.

VII.

Sequitur Artificial'isy proprie

diéta ,quae

circa commutationeiB unius

rei ^cum altera verfacur.

Quoniam feftinandum eftjfummatantumcapitahuius

do&rinas

Jeviterattingemus. Hatcergo via quaerendi rem

familiärem vicina

eil fuperiori qiiiautraqueeftXWP01"11?1**>& circa

divirias

occupa-

tur.nontarneneadem- quiafuperior neceflirati &

indigentiae

tantum fubvenit,cuicumfatiselfprofpedum,nihil

defiderat araplius: bare

veroarte &experientia rem unam parat

peraliam, & in iöfinitum

opescongerere ftudet.Icaquenec parseft Oeconomicte.

Utenima-

lisr >itaÖeconomieaars finita habet inftrumenta >qti* alterms ope parantur. Sicutcextor nonproducirlanam("etil

facere lanam diean-

tur,quieamrudern non finunt efte)fed an fibi utilis

fit,judicar*

Neque Policieagenerathomines>fedlis a natura

acceptis utituf.

VIII Permutatio prima eftrei cum re.

Harcnonrep»gnat natura;. Ea enim cum non

omnia det Omni¬

bus_,vultuniusindigentiamalterius copiis expleri, amicitiam^ue

&

focietatem inter omnes hoc pado conciliari. De hac

nobis fermo

nunc noneft,etfi initnim h«c fuerit olim mercarurat. Hominese-

nundiverfarum civitatumaut vicorum hac ratione res ultrocitro*

que pervnaiabant: qu3rconfuetodoapud multasgentes

ditimanfit»

neque nunc ignoratur. De hac Plinius:(A)

Vtittamquepcjfat e\ita itt

(*) Grotiusde/ureB. ScP.lib.'n.cap, Nat.hift. iib.xxxui» caP-

B totum

(12)

totutnabdtcari _aurum, facta fames, utceleberrmiauRoyesdixer:, pro-

fcißium cvnvuitsaboptimisquibusque,&incemctemvita repmum:quan.

tunfeltuoreavo ,cum resipfa petmutabatitur interfe,ficut & Trojank tempoiil'us faäum,Hom-.ro credioportuit. Ita enim, (ut »pinor) com- lvenia vtäu graua inventa, Altoscor tu boum,al'tosferro capivtfque rebus tmtitajf-1rad t: quamquatn & ipfe miram aurum,aftimationes^rerum ^ita fect, ut centum boum arma aurea peimutaffe Glaucum diceret, tum

Dtomedunovemboum. VerfusHomerici funt. (jw)

■gvfautv

dm<^0V7B

KCL^X.OfA.060v\eS KyjXAOl, jffaot

ptlv

"x/xXxcd ^, a)kot tf\j ciifra'i

cn^^cp,

fjivoif, a?hot J\f cuiTOicrt ßotcsi,

Ä'}\ct J\f

CLvfpcLTji^iöSl.

ri^tVTi _•}

$CUTM

Quibus vero Diomedis meroinir,hi funt.(»)

Ev&' eivre ^rXctVXO)

<P^évd4 itzÅiTB

Ztvf,

o'V <2zZ9f TvJaJtjv

Aiopt,Y\hct rdJ%i ctfzetßt

Xpvasct x&hxeicw ,

iKciTcptßci' cvn*ßaioov.

Inlepida Euripidis fabuta,quaß Cyclops infcribitur^,(Safyra eru- ditis quibusdam efie videtur) Silentis Vlyili pro vino dar ca-

fcos,cademex confuetudine.Similiaapudaliosoccurrynt,

I X. Altera

permutatio rei

cum nummo.

Cum crebra rernm neceflariarum commuratioob circumve&ionis molefbam dilficilis efTec, communi confilionummus inventus eit >

qui porrandi

laborem

levarer# ipfe xquans alrerius reiprecium,

Sc ad variosufus aptus Sc facilis. Primumquidem rudis maflaerat Cujnsvis metalli, quse pondere menfurabatur. Quäle fuitaesgrave apud Romano?, cujus Livius, aliique nonraro mentionemfaciunt.

unde impendere ,expendere^, impenfac, Scfirrilia dicuntur. Poftea

vero,nrfcmel ponderandi labore deftsngerentur, fignarunt ^num-

tnum nota pretii. Neq^e hane damnate videtur Artftoteles,dvtcy*

uouocvenim äDsovyd* appellat.

X. Hinc orta

efttertia, rei itidcm

cum num¬

mo,

led _cjuae lucri ftudium habet ccnjun-

(p) Iii ad^v-^r. ^472. (») II. £v. an4

öuin

(13)

$üm, Gyxcc di6ta

kolttyiåsm,

quod verti-

tur a

nonnullis Cauponia vei Caupomria: for-

tafTis minus rede.

Cum ergo nnmmis "ti

coepiflent homrnes, fa£him eft velhujtis

jniprobitace^,

vel alterius indigentia

^»ut

pretium

neque

xquale dare-

tur,nequepro uftiaut

neceflifatibus

aeeipientis,

fed ira

ut

nonni-

hillucriaccederet. Quod occulta dulcedineccepit molles animos trabereiauäaqnepaulatimhabendi

ciipido ad

id

devenic infanixt

ut nullum modum ftatuerent hominesquxrendis diviriis; de illas ipfas^noninufus fuos,fed adplura

fine fine

qvxrenda

adhiberent. Id

quod minimenatura

intendit,quae

in

fufficientia ubiq» acquiefcit.Pli-

niusrurfum de hac re eleganter{£)Anummo^ inquit, primaeft origs

av aritu excogitata»fanore qu&ftuofa fegnitia,B<e c paulat im exarfit ra-

biequadam»non jam avaxitia,

fedfamesauri,

X I. Hane

fblam

veram

effe

,Sc

divitias in

magna vi pccuniae putat con- fiftere vulgus.

Neque enimfinerocujusque reirefpieere novit,neque

feit

inqvo eonfiftatfelicitas> fedeumprsedieatbeatiftimum ^,cui grandes con-

geftijacentpecuniseacervi. Atquinon

faber

ftatim eft,quiemit(ibi

tnalleum & foreipetn^jneque

tbicen,

qui

habet tibiam.

Ira neque

poflidere_pecunräeft finispecunise, feduti eade.

Eft

enimo^yxvov£

ß^dnftrumentrmvifae,utantevidmus:unde

pgrptafedkimtvi

Svn g

: extraufumenimnilnlifunt,& fiirfulatque lexdeiisahroga-

ta fnerit,ab Omnibus fpernuntur. Nthil auiem magu abfvrdum, ait Heinfius inparaphrafi quamdtvitia,qua neque impediant,qvo minus aliqvirinmaxima canmabundantia,fi ufu ventatageßateintereatautfame.

Ovaleqiud eleganter Mid*

fabula

depingitur: videmufque avaros inmediacopia efunre, firire^,curis,labonbus & vigiliis conftci, ^ut plura acquirant. Q«adere

P.'

Sjrus (o)

Irßruttdinopia eft indtfitiisaviditas. Item:

Inop'u dtjunt pauca, avaritiaomnia♦

Qyacque

bisfimiba apud runrem &

slio*

veterumplurisna

legwv

(Dlib.xxxin.cap,i xj. (0) Ißrcliquiir Mimoium*

tur

(14)

tur.Sed obfervandumeftundeoboriafuf hominibushicerrör.VttJgus

cumvideat fininmasrese^haberepecuniäjA uti pecnri;aj&adcu- depertinere, patremfamilias_{puta »aut}Reip.prasfidem:nonvobfer-

vatdifcrimenillud,Tedconbmdit. Ar obfervavitTibullus, liHo-

ratiocredimus, qui fic adeumfcribit. (7r)

Di tibi divitus dedermt, artemque fruendi.

Quanquamincontrariam partemnon minus graviter peccavit Ti-

bullus: profudit enim patrimoniutnfuum, nee refugit «des pro-

feribere,nifiquasdam de fe ipfo fingitinfuaviflimis elegis

fuis«

Alii

ergoquia in infimtum cupiant vivere, divitias _quoque corradere

non defmunt. AIiigulas

Sc

aiiis libidinibns dediri, ^ne delit uade genialiter vivant» numqtiam content! funt partis : corporis enim voluptates^nunquamexpleripofiunt, &intermiifione earum defi-

deriumintegratur. Sunt_quiijtaliisprofint,de liberali.tat.em excer- ceant, alfiduo qvasrendarumopumihidiotenentur. Qvod, fi re&e atqveordine ficjdamnari ^nondebet, bionetenim etiam Apofiolus laborandumeile,ut habeamusqvodegenis impertiamur. llludve- ropeilimefitin rebusThumaais> q od plerique virtutum &prascla*

riiiimaruiriartiumverosfinesnegligant,de unutn omnibus commu*

nemconftituanc^petuoiam« Notiiiimtim eitillndHoratii. (^)

Ocivescivet,qvarenda peetmiaprimum,

Tirtuspefi ^nummor. Hac Ianusfumniw ab int&

Verdocet,h&c recinuntjuvena diäara, fenefqve

LavefufpenfiInulostabuUmqueUcerto.

Itaqueoemofortisefievelit, nifimagnobeecurftipendfo* autpra;- damfibilaucam acqueopimam videatparatam. Prudentia juris, me¬

diana, eloqventia,abasque^arres & feientias ad falutem de decus

generishuman»^natai ^>nifihominespereasaliqvid Iticrenturdncuhae jacenrdt negle&x. Seddehoc

optitnarumrerumabufuprolixecon''

qveruntur,quireshumanasmeliusintelliguns«

X11. Ufaram praeter naturam

fieri aic Arifio- telcs, _camqve penitus damn^re ?iderur.

Sedcum nö

repugnet rationi,

aut

Chri-

(tr) 3ib.i,Epift,fy. (j)lib,i.Epift. i,

fliani

(15)

ftiani hominis

officio, refcrre gratiam

neceflitatibus noftris fuccurrenti _, pror- fas hic

affentiri

ilii non

poflumus

⁵

ctfi

non omncrn ufuram

probemus.

Hocde uftirainpr«fentia ftatuifie ^content! erimus :de_qua fcimus

fauS acresagitari quasltiones. Ha&enus p#Tt&x,*\ theoreticé,ut

loqvuntur^,conatifumusexpendere. Effentiamqvsedaro deufudi-

cenda; fedcum nihil adeam remfuperfit temporis,veniapotiuso»

tanda eft, fi_per liiimnam feftinationem etiaiu de theoria _parum commode cgirmts.

ET

Dat quoque

^genus ^& form doBrinam a in rcgina

^$

ß tibi, Najo pecunia donat| ßdts<

Haud

dtco, Crcefus quaft folus fingula novit;

junonis

opes

indiga Pallas ^amat+

Ergone drvitias cpvarendi Palla dis

^ar

tes ?

Hac ut

conueniant, rite,CO

LU

MB E, doces.

Turart

exempli jwvenis: tibi feen

ore

largo

Juno dabit

nummos,gr

ande tEViinewa decus.

iPrarfhntidlttioDn. Candidato atoico fuo quä fingularem eniditionem qua morum pro- bitatemlongé charisfimo itagratulabatut

h a quin u $ fegr^us*

(16)