Do
R ESIST ENTIA
ANTIPERISTATICA
Seu
ANTIPERISTASI
DISQUISITIÖ PHYSIOLOGICA
quawu
Coeleili favoro
InRegia Suecorumad Salam Academia
ad disputatoriumexercitium
Sub Pr^sidio CLAKISSIMI,
M. ERICI GABRIELIS
Ε Μ PO R A G R II > Phyücat Seiend*
ProfeiTorisPublici&Ordinarij, Pr^ceptoris
fautorisfui iugitcr eoleodi.
Publicepropoml
JONAS BENEDICT!
Callog^us. W-gothus
InAuditorioGuftavianoad diem 2Σ Martij.
U B S A L I f,
Imprimebat £ Schill us Matthie,
Anno MDCXL.
DE ANTIPERISTASI
Antelogium.
<J*TV7v
^tuvam rsm °luanilv^ pretij5 fludiumejm quafitΗ dulcedine mixtum, quanta ut Cic> z. TufcuL qu&ß.
W*n expl*eati°nemtur<****fatiabilüqu&daut$co-
ηofcendts rebus voluptas: cui calculum fuum addit
Senecahoccetenore verborum: Nuäum eflmajus operapretium»
quamNaturamnofje:nonmercedefedmiraculo coliturnaturλflu»
diumj vere!βquis penitiusadytanatur* penßculaveritutcorti¬
ceremotdyrerum omnium ejfentiasVeras,genuina effeBamente fanaconfequipofjetyn& isfebeatumpr*dicett cui totobleBamen-
ta^toldulcedinum varietatesttotdentdp bucentraam&nitatisobti-
gere: videmmpiBuras diverjorum colorumvelut emblematis ap- pofite vermiculatas5 undiqua% variegatas, quibus inadmiratio-
nemrapimur acvoluptateincredibilttxpugnamur: ABnatura*
yalisfcientia non fiBas aufpiBas imagiηes >jed veras ξ$ vivas mentibusacoculisajfatimfuppeditat,quanoTtrorum animorumac
ingeniorumverepabula cenfentur: fduarum aflimationem viχ
uäusfibiexcondtgno aflringity ni contemplattonem earundemßbi
etiamafciverit; NonfoluminmaximiSyfed etiam in minutijsac medijs natur* ineffabilis fubnafcitur voluptas; flatera proindé
cordisapρendemus hac vice[altempugnam qualitatumnaturalem (
abmirabilemt quafefe luBantur> alterimtarnenvires nondebilt-
tariiverummagis magisfp augeri>utvires fuasbauddeperdatjfed efpiBimtasintendat: Nonfecusacinbeäts clade quandoémomen·
A & tum
tumeffead viBoriam videmun, 0? ad deßerationem adaBumho-
fiernconfuBua oleum furioß&iintrare, fjjin harenam ultimüvi-
ribttn defcehdere; Magnunad fortiteraudendum ßimulut de[pera- tioeßefolet, viresf acuit ultimanecejßtds·, acin furorem impel-
ittfquodetiam in qxksdam feras animadvertimu<s> quain tela itd defeviunt ξβ''commordent,ut proniperfua vulnera admortisau·
thoremruant. Abjcffßmi[ßon<gladiatorquemarmatuafugerat,
η udun infequ*tur, v erbafunt Senecλt. 4. Comtrov. 19. Similβ
quidinnatura ρenetra'ibusßeriobfervamua^ exobfefßone contra- riaruin qualxtåtuw\itd ut opp agnata,fortim feconglobetyacvi¬
res fortiorenßbicoave-vet, palmar?}ef altertprariptat, utcalorop»
■pugnansfrigunvmh jem^er m'nmtillttd, [ed quandof adauget;
Calx viva a[Jufafrigidd% ita incalefcitsut frigiddvtxquü eam
fedetvel extingvat,(edfortmsad exardefcendumconcitet; Nam unieuifreinatural·, ut appetitustjfendi,fic ξ$ confervandiindi-
tun eft d natura, ufjure wseritoquis dicai &' indubitataVeritätc
ajferat naturale effe,ut objejfum novo quafiprstfidio fefe muniai acdefendat. Hujun rei exemplain naturstregno dsBrina Anti*
perißafeos in Phyßcisfubminißrarepoteß, cujuafundamina ac
veßtgia bené multa inibi oculisfrequentiffime obfervamua,qua mjmosconfiderantiUMy nefetoquojueunditatüacmuteedim phil-
troacobleBamentodetinentpmirefdefigunt:Hancprotnde divintr·
mßicio, fummd quapoßumm fidelitate^prafenti difeeptatione,e-
vijcerabim^i, inf ejus formam,modos} exempfth curam ξ£ani~
mum cogitabundum inlendemm,
7
D Ε
RESISTENT ΙΑ SPE-
ciali & antiperiilatica
THE SIS I.
Duce, naturam antiperiftafeos Ii peniiculaturiabfolutå & generaliejus
*8*^ || confideratienefepofitadpecialernenu-
fl cleandam aggrediamur: Né autemvT
f ^eamurfruSradiiceptare,priuseam in
natur» Iatifundio reperiri contracho-
rum negantiumvallefium lib.i. Contr.
med. c. 5.& 1.5.c.5. Galennm üb 3. de fimplic. medica-
ment. facult. c. 7. Cardanum üb. 2. de fübt. ρ. 1 7o. fe- quentibusratiocinijs 3exempüs6c authorritatibusproba-
bimus.
1 Ι Γ.
1. Cuilibet rei naturalj a natura data eil facultas confervativa. Ail ad haue coniervationempertinet fu¬
ga &revocatio fiii introrfum, quåqualitascompelütfead
interiora ob circumfidentemhoilemE. &hanc dari necef- fum eil. Sed perha^crevocationem adinteriorafit qua-, litasconilipatior & inteniiorE. & datur quaütatisinten- fioexcoadunitione interna ob circumcingentemhoilem
orta,quaeeil antiperiilaüs. II. Virtusunita fortiorjeil
dir-
cfrfperfå,Tedcümå coftlrario obiideturvlrtnti incumbit
utinfemetipfam refle£latur,& ficexcontrariointenditur quodvenitnomine antiperiilafeos.
III.
Exemplis; 1. Hypogseafeu fornices fubterranejut eellse, hyeme funt tepida, seilate frigida Ariil. i. Met.
eap.iZt Ratioeil quiatemporehyberno calor coanguila-
tur,quafi,incellis å frigore circumflante, quodab omni parte calorem fuo exercitu cingit, tarn poros terraeob-
ftruendo, quameundem arfte comprimendo: aeitivo, fri-
guspercalorem externüm fimiiiter ar&atur,atq; inten-
fiusredditur. II. Calx viva frigida afEiipa frigus non
contrahit, fed magis fervorem induit. Hinc pincierus
üb. 3. aenigm. asn.30.ilc canit:
Congreßmcummatremedmeprotulitignis:
Hujuiperpetuummihififociaverü hoftem
Venuode noHro coitugenerabiturignüy Sic%fuumgignitverfdvicefiliapatrem.
Authoritatibus3Ariiloteles.IV* eamagnovit faepe inna-
turalibus ;ut üb.1. meteor: c. \z. Vbi cireumfiilentiam calidi&frigidifieri dicit,&ea propter in tepore frigida
efleinferioraterrae,& tepida in gelu. Similia f. 2.probl.
q. 29.f. 8-q- 5· 7·f 24. q. 8.13.LueFtius3 qui aperté de ea
canit,üb.6. p·mihi166.
Frigidiorporr0inputeis aftatefit humor,
Arefcitquiaterracaloreytf/emina βqua Forteνaporishabet,properedimittitinauras.
.6)uomagis eftigiturteäwi äffeBdcalore
Hocfitfrigidiory qui interra eft abditus humor Frigorecumpremituryporrö omnisterracoitcp
ßtquafi concrefcil)fitfciliceti ut coeundo \
Expri-
Εχprimat inputeos,βquemgeritipfa,calorem.
Reöé ergo coneludimus antipcriilaiin innäturae theatrcn
däri, quoaprirnahic cognofcendum fuit, né quisnoscir
caIarvasdepugnarearbitraretur.
; l ■ v v. ■ y; ·-
Voxantiperiilafeos expcndenda venit,& eilaverbo avTiTv&zaivca,quod eil undiquaq; obiidere& circumilares adeoq; exitum praecludere: Latinis dicitur circumobiL ilentia,obiiilentia,obiidentia, circumobfeilio,oecluilo>
oppugnatio&c.
V I*
Sumitur autem veli.Late, quaetum analogica dici
meretur, &eil qualitatis moralis inteniio ab adverfante iniubje&o iniinuata: Quae vel civilis,velSpiritualis.
vii.
Civilis; qua? ex vita civli contingit&ex principio
moralioriginem ducit;ut, cumex periculo confligendi
crefcitänimus; Nam magnumad fortitéraudendum inci-
tamentum defperatio eflé fölet: viresq; acuit ultimane-
ceffitas, &in furorem animum impellit. Sic Alexandro Magno contraporumfortifllmumIndorum Regempug- nanticontigit. Curtius lib.8. cap. 14. 'Cujushaec funtver-
ba: ubi intercaeteraAlexandercontemplatus & Regem &
agmenIndorum: tandeminquit,paranimomeo pericu-
lumvideo,cumbeitijsfimul&egregijsvirisreseiL Mac- cabaeocontraBacchidempugnaturo1.Macch.9.ver. 10.
VIII.
Spiritualis eft, quae exfpiritualiprincipio, fcaturi- ginem derivatj quae vel Laudabilis velillaudabilis.
IX.
Laudabilis, quaehoneila Deoq; accepta: lofephus
in ipfo libidinis incitamento temperantior~ Gen.39. v.12..
*7r; —
Sic etiam Mofes in delitijs aulicis temperantior evafit
Heb. ir.v.25. Sicpatientia Chriitiana in perfecutionibus;
fortitudo Spiritualis in cruciatibus exquifititfimis apud
Martyrescrévit,&radices Tummas egit.
X.
Illaudabilis>qua? Deo invifa& exofa, ut& pernicie conjunda eil; ut cum induratifolatijs facrapagiiiceeva-
dunt duriores lerem. 44. v. 16. Itidem cum peccatores
longanimitateDei,quainvitantur, utreiipifcant>deterio-
resfiunt2. Pet.3.v. 3.4.
XI.
2. Proprié& innatursregno,idq;interdum juxta propriam vocis fignificationem; pro circumobiefllone
contrarijagentis; hujus rei exemplum eil, cum nubésfri- gida exhalationem calidam cingit: Interdum,pro ejus
effedu tSc adione perfedivarem obfeifam confequente,
quafe munimine cingit,utvaleat hoilioccurrere; utroq;
modoapudPhyficostritareperitur.
XII.
Antequam ultra pedem promoverimus , dice-
mus quamam acceptio noilro foro fit homogenea,prx- fcindedoheterogenas ;Lateaccepta noilri fubtellij nefcia
eil;propri^accepta,noilro foro domeitica cenfetur.
XIII.
Difpiciendum venit in quanamdifciplina velut in-
genuino locotradetur? fecundum diverias formalitates,
vel (ut Scaliger)proutin aiio atq; alio natura momento
invenitur,fibifedern aliamatq;aliävendicat: &fpedatur.
XIV.
Velut åDeo perqualitatesadivas concreatasrebus
in primordiocreationisindita,ut feferes aliquahoilisad-
ventu fortius offirmare poiüt,atq; itaå Theologo viam
mon-
monftrante Phyfico in uberiori crcatoium difquifitione
eviiceraripoteft.
XV.
Velutab artificibus inartificiofis compofitionibus
&mixtionibusapplicationecontrariorum agentium ina-
dumdeduci poilit,& itå Medicisöc Mechanicis enucle-
anda reiinquitur.
XVI.
Velutin moralibus,cum datur visaliqua moralis in fubjedoqua?analoga habetur, undé antiperiilaiis moralis
vocari poteft, atq;itå in Ethicis, Politicis, Hiftoricis»
Theologicis libari poteft.
XVII.
Veluteftcontrariarum qualitatum agentiumcon- curfus,ita Phyfico cathedra eil,& hujusdiiputationis in-
cudi(ubi)cietur.
XVIII.
Nervum proindé antiperiftafeos intendamus per definitionem,mpdum,exempla,divifionem>eiFeda,cog-
nataacoppofita.
XIX.
Definitionem talem promimus: Antiperiilaiis eft qualitatis adivaeab externo contrario obfeifö fortiorin ieipiamintenfio, adrefiilendum contrJio circumfiftenti,
&tuendum fefefada. Vel· Antiperiilaiis, eft contrarij
å contrario obfeflio,quå id, quod obfidetur ,ot^irium
unionem & colledionem intenfius& validius redditur:
Vendelinus inPhyffed.i. part.i.cap. 11, th.6. priorem
tamenevifcerabimus.
XX.
Aflignaturex generefortior qfcalitatisadiva? inten¬
fio. Intendi dicitur aliquid,cum majores acquiftverit
B vires
vires: Minui contra, cum minores & refra&as naflum füerit vires.
XfXI.
Qualitas a&iva inphyßeis, cujus validior eftpoten- tia in miltis ad agendum >utcaloris& frigoris;has enim
in antiperiflaiiPhyiicå tanquamadprincipalius analoga-
tumrefpicimus,cum easprimario intendi videmus.
XXII.
Qualitates pafTivas, fcilicet humiditatem> iiccita-
tem, denfitatem, raritatem &c. eliminatas quadante-
nusvolumus,quoniam circumiiilentia coiiträrij easprima¬
rio intendi non percipimus, &fi maxime Intendantur, beneficid caloris &frigoris interdumid fieri judicamus;
Non tarnenitå eliniinamus, quafi non adeilent,cum re- quirantur tanquåconditiones neceilariaj ad adivas qua¬
litates,utha? pollint fuas operationes exercere; ficnon
rarefaceretcalor, rrioliiret,atenuaret, nilificcum humido
liquefa£tum& aptificatum eilet adearecipienda: frigus
nondeniaret, foüdaret&c. nifi humor debito ficcotem-
peratuseiTetad operationes illas admittendas: Seditåut intenfio earundem non percipiatur ut in aäivis quam- vis videaturinijsintenfioeile»ea tamenexiguå&in mul~
tis tenebricofa eil.
XXIII.
Qualitatesfenfibiles ab hac definitione profcribi-
mus,fcilicet, colores,fonores,fapores, quiaeas nonin¬
tendi fedremittividemus;ficalbedo miitå nigredinefu- ligineminduit, nigredo albedine affe&a, iubnigrantem acquirit; fic fapor dulcis additus amarodiluitur5 amaror
miilå duicedine vapeicit&c.
v XXIV.
Qualitatesmoraiesjled a&v#>η,οηPhyfica?, ut for-
titudoj f
tltudo) patientia, tempefantia, ut non funt qualitates
Phyficar, icd alius generis, itånon perantiperifiaiinPhyfi-
camintendentnr,Ted moralem& anologicam.
. xxv.
Agedum ergoprimarioPhyfica&naturaliscircum-
obfeifio jiecundarioanalogica&.moralis hic intelligitur.
XXVI.
Qiioniamveroqualitates occultte flint potent!«na¬
turalesabfcondit« &latentes,quibusresnaturalesaliquid
aguntvel patiuritur, laltemq,ex pofieriori & effettis in-
notefcuntquod in fcena natur«fint»de ijs nihil certide-
terminamus,nulliq; litigiummovemus.
XXVII.
DifFerentia defumiturexefficiente & fine.
XXVIII.
Ex efliciente dicitur efie ab externo obfiante feu circumfidente : nam ficalorantiperifiaticé debeatauge- ri,neceiTum eftut frigore circumiideatur: fi frigus,calore,
XXIX.
Coeterum,qua ratione,förmåfife modo contraria
um circumfidens validiorem faciatcontrariam qualita-
tem,qu«ftionem invariasopiniones variarum fententia- rumSymplegades Phyfici difirahunt: nospotioreseorun*
dem videbimus & curforjié exenterabimus, nofiramq;
demumfubijcimus. XXX.
i. A£lio reflexafiverepercufiåexobfeffionecontra- rijper repercufiionem fpecierum intentionalium å cir-
cumftante contrario non facit qualitatem intenfiorem,
proutMarfilius,Venetus, Eorolivienfes,Albertus de Saxo¬
niaapud conimb. c.9. degen. c.1.a.2. Suariurnd.ig.Met.
f.9.11.14.Nam h«cfententiaå Vallefioproffigataefi&fig*
mentum dicitur.
B 2 Quia
XXXI.
Quia i. Operatiomaterialis alterativanon perfpe-
ciesfpiritales Ted qualitatesreales&: materiales expedi-
turifedfpeciesintentionalesnonömt materialesres, fed ipecies immateriales &iubtiliifimae>adfentiendum&per- cipiendum ånaturadatae,nonadoperandum operatione
famoféphyiicå itå dida E. in antiperiitail non datur in¬
teniio qualitatum per fpecierum intentionalium reper-
cuiIionem_9. XXXII.
2. Cauiaefßciensprincipalis & proxima non poteft producere effedum fe nobiiiorem, jamveroii fpecies re-
percuifaepollerent vi producendi qualitates reales & ma¬
teriales,producerent utiq; effedus fe nobiliores, eiléntiå perfediores, quodabfurditatcmolet,utliireum Gorgoni¬
us: nameffedum nonexceditvirtutemfuaecaufe.
XXXIII.
3- Qualitates obfeflaein antiperiilafi contrarietatis fphaeram ingrediuntur & ob contrarietatemcenféturau-
geri,utcalor&frigus: fpecies autem intentionales non iuntinter fe contraria?, ut fpeciesalbi&nigri, qu»recipi-
unturineodemfubjedo nempé oculo,E.exearumreflexi-
one contraria qualitas non intendetur : aliaargumenta
quidefiderat, confulatVendelinuminPhyf part. i.£1. c.
ir. th.6.Vallef üb. η controv cap. 5.
XXXIV. *
i i. Alij refugium quanunt in Deum immediaté, quitales antiperiilafes creaturis indiderit, quibusie å
fuo contrario pradervare& fortiusrefiilere poifint:
XXXV.
Verum vanumeftχξ^σ-φύ^τνν,hitantum cauiam re-
motam,primam& iupernaturalem aifignant; nos vero
inphyiicisproximam,fecundam&naturalemquarimus;
atq
at4> liai^p iéntentias arietayimus& deiquarnavimus^
tandem genuinam iubneftemus.
XXXVI.
111. Dicimus i. Inten/ionem qualitatis naturalis antiperiftafeos in fubje&oefie,i åDeo,ut caufå prima:
2. å formafubftantiali,ut a principiof radicali^.å quali-
tätemateriali activå ut caufå proximå Phyficå, qua? ut
viingenitåpolletagédi inaliud,fic&femet intédédi,con·
fervandi& åcircumllanteholte vindicandi. Cum vero
proximiorcaufaaflignari nequeat,eoquodquasadducun-
turvelHonfinta&iva,velpropinquénonfinta£tiva,utvi*
dere eilexeisqua;afterriconiiievére, yidelicet, quantitas
materia,figura,ideirc0mox infinuatam féntentiam,alijs
planemiilis, exofculamur .4. åcircumfiltente contrario
utcaufåper accidens,cujus fubiidio fe quali concentrat
&conglobat,néqualitatis aliquid aftivse evaporet&ex-
hålet,verumutomniaar&iuscompa&a,magis intenfae- vadant;haud alitéracradius foiaris incidens in opacum
infeipfum coit& fit lucidiorac calidior ;Sic & calor ab
holteobfeilusinfeipfum coire &validiorfieri potelt.
XXXVIL
Ut modumintenfioniseo melius expifcemuranti- periltatica;,videamusoperationemform®perqj£am ope¬
raturinantiperiltafi,qua;potentia operandieft ipfarej ef-
fentia;namaccidentiafuntproxima aétionum principia,
utquibus. Atquastaliafunt, ipfaeagendi potentias funt,
Exemplumhabesinjcalore.1
XXXVIII,
Operationem dicimus elfe fugam contrarija con-
trariosquaequatuor ob caufas potiilimum contrarij vires
adauget&intendit,docenteVendelinoloeiscitatis.i. Quia
XXXIX.
i Quiaeft conjuniiacummotu: motu ve ro calo
remcieri natura notiftlmum eft: & calorem gaudere vi compultricetonforibus&iippis quibufvishäud incogni-
tum- Notandum deinceps qualitates contrarias in hac fuga non primario fugere & moveri j accidentia enim propriéiocaiiternon moventur:fed fubjechain quibus ha-
bitant, virtute contrariarum qualitatum fefe movent&
fugiunt. XIV. r \
2. Quiafugam hane fequitur difperfarum virium
unio: ubi namq;qualitaspertotam complexionem fubjejs
"di fuerit diffufa,& circumftans hoftis eandem"divexat, revocatfead interibra ac centrumpetit néadmodum ho- fti vicinafit,ubiconftipatior,au<ftior Be robuftior eyadit, fecundumiliudj Virtusunita fortioreftdispeiia.
XL!·
3. Quiaob unionemhanepartescalida;multiplican-
tur: fubjeftumeniminfuacircumferentia nonnunquam parum calidas partes inciudit, quas', quia diiperfte iunt,
non poteft sequé intendere. calore iefe concentrante ,
remiiimscalidaeunaad centrumadiguturubiaequé calidse
reddutur. Sicigiturcaiidaepartesmultiplicåtur. Paniisra¬
tio eiledefrigore poteft. X L11.
4>Äüjain motuhoc ieufuga adcentrum,contraria;
partes quandoqh å contrarias iécernuntur: calidis enim partibus å frigore ad centrum ada&is, frigidepartesin
motufeufuga fequeftrantUr,ijsautem fublatis, necefla-
riocalidse partes intenduntur , cumabfint,å quibus re-
tundebantur. XL 11 i.
Atq;ilcfatisapparet quod intenfio hiec formaliter
confiftat 111 ejusdem forma; eduftione ulteriorié poten- tiaiubjeåh & coniécuiejatérmajori ineodem radicatione
qua;
qiiiemajorradicatio fit, per ünionemplurifjjgn^ gradutim:
ejusdem forma? in fubjedo; ut dodé Scheib.lib. 2.Meto
cap. 8-n.204. XLIV:
Dicimus 1i. Intenfionem quaiitatis fubjedo prae¬
ternaturalis,ut cumaquaaefiate in puteis calefit,qu& per
naturam eilfrigida,non eile abintrinfeco ut quidamap.
conimb.c.9. degen.l.a.3. Sedabaliquåafcititiå&externa caufå: Nam quod eilprjeternaturale fubjedo, utiq;abex- trinfecoeilnonäbintrinfeco, utaqua?calor ·aeri frigus.
XL V.
Sed haeccaufaextrinfecauno&fpecialinomine ve¬
nirenonpoteil, quare pro varietatefubjedorum,qua? an-
tiperiilaticé inqualitate naturali intenfionem patiuntur,
varia effepoteil,variumq;fortirinomen;utpotévapores
frigidi commiilii[interdum exhalatio calidain cavernis
terraeinclufa,·interdumaliquid vellicans& fcarificansad
fefeaugendum>pnterdum aliud quid,de quibus uberius . infrainexemplis,ut& inipfo conflidu dicemus.
XLVI.
Ex finedicituradrefiilendum contrario circumfi- ilenti&feietuendum fada. Deditenim hoc rebusnatu·
ralibusnatura,utad confervationemfui,naturaliquodam impetucontrarium fugiant,&ab interitufe praeiérvent,
11teisbenéiit i quemhie inantiperiilafinonminusquam in c^teris experimur;exemplum fuppingam ex qualita-
tibus paifivis fecundario add'udumut theii22. vifum: A- quafi minutatimin corpus aliquodiiccum fpargatur,ita
contrariarnTibiqualitatem, ficcitatem nimirum, fugit, ut
ilatim ie conglobet, nc perhoilis cailra exfpatietur &
tandemexpugnetur: fivero incorpushumidumdeililla-
ta,haud fefeconvoivit,fed libera expandit &: explicat, quoaiam" ::"r~perieuium interitusnoneil3 cumiimile åiimili
7 - " ' , Per
peffenond^ilruatui·;atq; ita difcufia definitione, adex-
cmplapedempromovebimus, quibus remipfam alluilra-
bimus. XL VII.
Cumveroantiperiilafeos qualitatis intenfio fubje-
dovel naturalis velpraeternaturalisfit, naturaliuminten-
fionumexempla prius proponemus.* Sintitaq;.
X L VIII.
i. Calor ventriculi majoreil hyeme quam seilate ,
quia écircumftante frigore porioppilantur quodipiritus
cahdioresexhalare prohibet. Quapropter perceptå in-
clufione,ad interiora viiceraimpetuferuntur, ubi cibum appetentius aflumuntac digerunt; notandumnosloqui
de caloreilomaciiiinterno,no iüo,qui adextremadiffuf9
eil,illumvalidiorem hyeme eile dicimus; fic juiculain ol- lisoperculo indudis,citiusconcoqui percipim9 qua,aper-
tis;ratioeil,quoniaebuliientes ipiritus operculü pertin- gentesexitumnon inveniunt, retroriiim reverberati in jufculumdelabunturatq;concodionemejuspromovent;
Quoditidemcerto documento eil,cum nauta;ollas ollis fuperimponunt,& omniafervereaccitius concoqui, exi- guolicet igneid fiat,curant. Metallurgi teilimonium
veré claificum nobis addueunt, fe prseclulis & obilrudis
furnismetallaliquefacere-, exiguo incenfo,cumaliasaper- tisfurnis duplicato vix liquefadionem pradtare pofient,
dummodo hacobilrudione calor evaporareprohibetur: quaj omnia evincuntcalorem dilutiorem adlate, fortio-
remhyeme;namadlatepori nonfuntobilrudi, &ficnec
impedimento,quo minuscalor externus evocetcalorem
internumfibi analogum; undé confequitur ventriculum
calidis partibus deilitutumnec tantam copiam ciborum
appetcrea'ilate, nevé concoquerepoile,quantamhyeme
Nam non eilappetitgs cibi, niii concdo aiTumptO) non
con-
concoquitur nifi calor intus exiftensagat validius. Hinc
bulimia& appetitus caninusmagis hyeme infeftat,quam adlate Ariil. ied, 8.probl. q. 5. EtMedicidicunt,
De menfafume quantumvistempore brumae:De-
miimvidemusporcosmelius faginari hyemequama-ftate, quiafrigus caloren*. evolare prohibens eum ad interiora magis adilringit> fic concodionem & pinguefadionem magis adauget; atq;ficexoperationibus>qusefunt,indi-
cesrerum acperfedionum, colligimus calorem ventricu-
limajoremhyeme, debiliorem «fiate fieri antiperiilatice;
eaqua?dida Cuntde calore,iritelligenda funt de calorecu-
juscunqj ianéiehabentis. XLIX
11. Aquafrigidapernaturam,inputeis calore
voobsefiaeilfrigldior3rationishujus rei tales promimus.
l. m
i. Quiafrigida rariora ac diiperia adventu caloris
fefeconglobant,&partes calidi extraneasac alienas par¬
timeliminant,partimexpugnät:condenfataautemfortio-
rafuntiarefadisacdiiperfis,& frigidumpartibus frigidis
tantuminilrudum fitfrigidius,quam cum partes calidas
fibi admiitashabebat. LI.
2, tibi calor gefiateterraeporosrefolverat, exhala-
tiones calidas evocatadfe, ac calori in aére circumfufo aflbciat,quibusin aquis fubterramiitis erumpentibus,a-
quafuaenatura?,quafrigida,rehnquitur,quocircanonrni-
rum,calefacientibusablatis,fifrigusincremcntumcoepe«
rit. LH.
3. Fitfugaeontrarij frigus namq; hofte cindum»
revocatfe adinterioraadytaacfoca abdita iüa? naturaa-
naloga, undéin puteis profundis aqua manet frigidior.
Quibusjudiciuga fierippteft,curhypocauilahyeme magis
caleant, aeftateverofrigefiantf
C in,Gran«
LI IL
in. Grandotempore calidiori facilimé geneta-
rur: Cauiaeil,quia frigide guttae in calidam regionem
defeenduntj tibiob calorem circumfidentem,frigore in-
ternoadiui meditullium revocato » frigidiores reddun.
tur& gelu congelantur. Unicum acUiiuc exemplum de
calcevivåj ob miram&evidentem ejusoperationem, fup-
ponere lubet.
LIV,
IV. Calx vivajafFufåfrigiaå immodicéefFefvefcitr quacobidviva dicitur, quod velut vivus ignis& aäualis
elåminitar animae inporis eius deliteat. Aqua enimper aquofüm phlegmaignitae&fervidae calcis natura refiilit,
&nonmirum quod feie difponat ad efFervefcendum, ii
hoile iuoperfufafuerit. Dari-quoq; inea ipiritus quo£-
dam chymicos per adverfas reiiilentias ilbi repugnantes, cerAiseil, quam ut quis perverie obilrigilet; eil namq;
in eafulphur fixum& ficciiiimum & calidiifimum>eoq:
phlegmati vehementiifimé, quod in aqua dpmiqpm- ob-
tinet, adverfatur: Etipfe lubtiliifimus Scaligerex; 104.
f. iy. fateturfe vidiilé calcem infornace teélå itåturgefc
cere,uttigna & tegulas fuftolleret. Dicimus igitur de- pugnationem hancincalce vivå cum affufå aqua ex iflis
tanquamåcaufåproximåoriri, quoniam in eafulphure-
um,in hacphlegmaticumreperitur,undepugna. Quan-
quam Pincierus hocce exemplum antiperiilaicos eile ne- getgenuinum lib.3. senigm. Cumtarnen iuadeantveri-
tatis quaedam momenta, genuinumcumAuguil. 1 21.d.
Civitate Deic-4.Seal, exi 5.£8.9.&ex: 104.C17. Magiro 1.5Phyf. c.3.§ 39, alijsq;ailerimus. Atq;hascde exemplis antiperiilafeosqualitatisiubjedlonaturalibtfs di&a iunto3
iequvmturexempla qualitatis pr^ternaturalis,
i. Aqutag
LV.
i. Aquae puteales calorem inducunt hyeme, nam
frigoreterra;pori&: meatusoccluduntur, quibus obitru-
öis,exhalationes calida; evaporare nequeunt, cum exi-
tumquaerunt,his igiturretrocedentibus ad aquasiiibtef-
raneas, tepore eas perfundunt> atqj calidum quoddam
exhalare faciuno. L V I.
? Halitus frigidi in aére incalefcunt,ignemq; eli-
ciunt)partim quia aére circumfidente cömprimuntur, partim quia frigidae exhalationescali dis coniligunt,quå pugnå in-calefcunt & ignemgenerano.
LVII.
3. Hypogaea,Vaporaria&iubterranealocaper hye-
memcalent ßve tepent»cumalias pernaturamfrigida ef-
fent, quiahalitus calidiperaeflatem colle&i, inlocis hifce
contenti» ceduntcircumilantifrigori, åfrigore ad interi- orapulfi in abditis fe fervant, donec hoitis circumitans temporiscurriculodeceiferit. Ha;citidem de antiperi- ilafeo^s qualitatis exemplis fubie£fo> praeterhaturalibus
fufficiano. LVIIL
Divifionemreclåailumamus; Qua; eil velNaturalis velpraeternaturalis. LIX,
De qualitatis naturalis intenfione di&um th. 47«
ieq. Praeternaturalis vero: th. 55 feq.
L X.
Qua; eil vei Valida, utin tonitru vehementi: Vel remifla, utin hypogaus hyeme tepefcentibus3 atqjhaec
tantumde Divifione3fequuntureffedla.
LXI.
EfFe£taejusexexemplis in theiibus48, 49,53,54,&c.
commemoratis hauririac depromi poilunt3unicumta¬
rnenadhuc, ut majoremclaroremhuic materieifoenerer»
G ζ fuiß««
