DISSERTATIO de
MOTU APPARENTI STELLARUM FIXARUM
EX ABERRATIONE ET PARALLAXI ANNUA
CONJUNCTIM
OR1UNDO.
cujus partem quartam
CONSENSU AMPL. FAC, PHILOS. UPSAL.
p. p.
MAG. ISRAEL
BERGMAN
astronomie docens
respondente
ANDREA LAURENTIO LINCK
stip. seeincour« ostrogotho.
in audit. gust. die xxxi marth mdcccxix.
h. a. m. s.
UPSALIiE
J *5 C
Jam fi t& pro
fun&ione ipfius
cos 2vhabetur,
valör
ipH-iis cos 2v & inde ipfius vt ubi' eft z vel maxima velminima, datur ponendo
dz
= o. Eft vero d cos 2 v
i-k* fin? (u-m)s 2 j i - k2/in2Cv-**)
dz=i £(
)
•d
J
^
&
£24- e2fin2v b2 -f- e2fin2v i- k2fin2 (v -«2} 1 -?k2[1 - cos (2 v-2?«)]
b2 -4~ c2fin2v b2 -f- 4b2
C1
~cos 2 q 4- *. k2 cos(21/-im) ir - j e2 cos 2vpofitis i -
jk2
= q& b2
-4-
J e*
h.
e. i-§
e*z=:i',
feu
q +.±k2Qcosivcos im
«4- fin
lvfin
2«)
r-\t2 cos lv2^4- ck2X-b k2S
%/(l-X2)
2r -e2x
pofitis tos 2vzzx,fin 2tn = j
&
cos zm = c.Itaque
r(ar—£
rft*dx-(jxr-e* x^k
2 """T i~k*fin2(v-
tn)\
VilmX
)
>
4£*-H«2/»JlT
~
(gg+ '*'*
-I-
*'J
«•'fa
(2r -4 Hinc5 26 c
dz
Hinc ß ponatur —- = o, oritur oequatio tiX e^f^sx* - 2k*rsx 2ck:r-cd2k-x -j- — —- -4- 2e~q -b ce'2k2x VC« - *0 -J- «2^2J- y\I - x2J22 O feu ÄVX1 ~ ~ gx - n/
pofuis 2ck2r 4- = h, 2k2rs=z g 8ce2k2s 22 «, und© gn ± ßj/(ga ■+- ^ ~ «a)
.v rar 2t; 22: ; .
g2 4- A2
Quoniam eadem operatio & maximum & minimum
cujuscunque fun&ionis quantitatis cujusdam variabilis
ex-hibetj & pra?f«ns quadtio urriusque capax eß, ex duplici
valöre ipfms x certo concluditur, unum dare maximum
Sc alrerum minimum, praderrira cum in curva fimplicis
cutvatörae non nifi unum maximum & unum minimum
fetriidiametri esfe poteß. Duplex itaque hic valor iplius
x, in expresfione generali iplius z fubßitutus, duos etiam
exhibet valöres ipßus z , quorum unus maximam Sc alter minirnsm femidiametrum, h. e. unus majorem Sc alter minorem femiaxem novse ellipfeos indicec, necesfe efl^ unde etiam excenrricitas fädle datur.
§. XIV.
Ut jam inveniatur mutatio variationrs,
quam
effici-«nt alldtac insqualitares conjun£lim, ßt ADBE
(figg. 2 Sc
3.) circulus aberrationis, cujus centrum C, radius =£ Sc
g, ut antea, =» rationi excentricitatis orbitae relluns ad
di-) ä7 (
flantiam CSzube; fit porro G locus flellae apparens
in
cir-ctilo aberrationis pro certo tempore, AB diameter, dueta per S, quoe femper e£t axi minori Orbits telluris paralle-iå {§. XI.). Ex antecedentibus tunc pätet, ii aberratio fola egerer, ftellam in piano, eclipticaeparallele,
peri*pheriam ADBE inträ anni fparium rnoru apparenti
de-fcriptnram esfe , <5c, fi ftella firnul parallsxi afficeretur,
punflum G non amplius före locurn Hellas apparentem,
fed focum ellipfeös rKTH, in cujus periphena Hella
fer-ri videretur. Focus hujus ellipfeos, iri peripheria circuli
aberrationis fitus, qui vocetur f, ad eandem partern a
eenrro vergit, ac aphelion orbit« telluris a föle, «Sc axis
ejus major eil axi majori orbitae telluris parallelus {§.
XIII b qua re erit ad AB perpendicularis (fcucl. XI. io.),
Hoc fitu perpendiculari obtinente, quocunque It -11a fir,
neque mutarur, fi ha-c aberratione etiam
afficererur,
quastantum focum elbpieos transfer*. -Cum terra eil in
aphe-lio n, Hella in ellipfi parallaxeos in pun£to H apparet <Sc
focus f in B; terraque ubi deferipferit anomaliam veram aFJA{zzzESLzxsv)) punctum quoque H par. ellipfeos ad 5' transfertur, ita ut (it HGS'zzzv, & focus ellipfeos / a B ad G, ut fit angulus LSG sz igo* ■— v —- are (fm
cos v- e
___
, -;)(§• XII.), itaque BSG = . . ,
V(t-zecosv-b-^y
y
*
cosv- e
do6 - art C fin )& fm BSG = cosare
V(* ~2tcosv -4-e*)
cosv - c finv
(fm = -j ,)=s — .
Quo-V(i Itcosv) \\\-2 ecosv+e2)
niam porro SG eft ipfi TZ proportionalis, & haec, tel-iure lita in aphelio,=*« (i - t), illa veroa«6 (i -<?),erit
) 28 (
bTZ
TZiSG::a(\-e):b(i-e):: a:b,SG == a -=^bV\i-2ecosv+e2)) (§. XII.) & GO zzz. GS. ßn GSBz=.bßnv. Habent itaque
anguli GCB & v eundem finum; funt etiam fimul acuti3,
fimul re£ti Sc fimul obtufi. Eft enim angulus SGO = /,
quoniam funt SG, GO lineis VIyIU parallel«, & SOG z=aUtf, ergo CSG=90* -f- /. H inc paret, quamdiu. an¬
gulus 1 eft pofitivus, tamdiu esfe CSG obrufum Sc inde
GCS acutum. Tellus vero ubi ad Nprocesferit, fit 7= o, CSG=90° Sc focus / in D
apparet, quo rnomento itaque
v Sc GCO adhuc funt fimul acuti. Tellure aurem ulterius
progrediente, focus / quoque verfus A procedit, donec
fit y =9o°,
quo fatfto etiam erit GCO —90°, propter
ae-qualitatem finuum. Augefcenre dein vf augefeit etiam
GCB; itaque hi anguli
Tunt
fimul acuti , re£ti Sc obtufi„Sc angulus GCB femper = v = S'GH
= QS'G; etiam
COG = S'rG, ergo S'Gr « CGO Sc S'GC = rGO= 1 R.
Sicque linea S'G, paraliaxin ftell« exponens, femper
tan-git circulum aberrationis,. eriam fi habetur motus reHuris ellipticus Sc variabdis. Hinc, pofiro dimidio axeos
ma-joris in ellipfi parallaxeos = p Sc de cetero fervatis
iis-dem denominationibus ac in 11.III. 1V., cum eft etiam p(i - e2) cos v
S'r = S'G. cosv = , fit S'Q — b ßn v
1 - ecosv '
p (1 - eA)cos v p{r-e2)ßnv
^ = A, Sc QSzzc b cos v : -bezzl,
t - e cos v i -e cosv
fito nempe axe majore orbitae relluris in piano circuli La-titudinis, quo fa£to AB congruir cum parallelo echprica?,
punctum S transeunte. Si vero axis major orbitae
tellu-lis non in piano circuli latirudinis jaceret, inclinario, quam haberent parallell eclipticae, ab, dz, pun£ta C Sc S
transeuntes* ad AB, esfet = Longit. ßellce - Longit. perih.s
) '39 (
quae differentia, ur antea,. ponatur =
d
(§.XL);
&
fi
S'q
ab S' ducatur ad de p.rpendicularis,
S'q
zzz A =S'C.
ßn
S'Cp HH beßnd; eft veroS'C . ßn S'Cp S'C .ßn {S'CB - d)
= S'C . /w S'C£ ro/ d -
S'C.
cosS'C
B
.find
£p(i - e2) foxy S'C.finS'CB== S'Q=:bßnv
&
i - ec osv pfi - £a)ßnv
S'C'cosS'CB = CQ z=.bcosv ^— ,
itaque
i - e cos v pfil - ea) cos v cosd
h zz bßnv cosd 4~
b
cosvßn
d
J i - e cos v p Ci - e2*) ßnv ßnd — 4- beßndfeu i - e cosir p {r - e2) K = bJfin(v - rf) 4- .. cos{v- d) -f-
be ßn
d;
i - ecos vfi vero elongario folis a
conjun£tione
cumftella,
utfupra,
ponkur = E, erit v -d
=:E,
quoniam
elongatio
folis
ab apogeo eft v; ergo
p (i - e*") cos E
Ä = b fin E H ~pr
+
be
ßn
rf..
.. i - * coxfit -+•rf/
Porro quoniam eft Cc zzz becos
d,
erit 5^= /=
S'C
cos{S'CB - rf) - cos d;
eft
veroS'C. cos[S'CB- rf) =S'C. cos S'CB . cos
d
S'C
ßn
S'CB.
find,
in qua ^xpreslione
fl
fubftiruantur
valöres
ipforum
SC.c&s S'CB & S'C .ßnS'CBr fupra
alla ti
,fit
) 30 (
p(l-tf®)finvcosd
ffiC.^ cos v(&CB- d)= bcosvcosd- -f-bfinvfin d i - e cos v
pj-e-) cos vfin d
-fr- , unde i-ecosv p{i -es) tzzz bcos(v-d) fin (v - d) - becos d i ~ecosv P 0 ~ e<1) =£ cosE - —r —-finE- becosd. s-ecos£E-f-dy pQi - c*) b Pofitis vero , _
~{ETd)=r'
&7=iflWunde/»»--~ V(^ -+-r=y
~
+ r>j
C0SU
"
=
V(1
, crunt b cos E - rfin E r= b cosec u fin (« - E) bfin E \ r cos E zu b cosect1 cos(E - 1i) &
t zzz bcosec ufin (u
- E) - be cosd A=b cosec u cos QE - n) + befin d
unde prodeunt formulae
bfin (u - E) be cosd
(I) /' =3 - &
finu cos Lat, cos Lat.
b cos (E - u)fin Lat.
<TI) A'ss — befin
d finLat.
finu j j
5. XV.
Calculus fuperior multo föret
fimplicior;
fiparalla.
)
c
xis haberetur conftans, quad in
determinandis
/,
a,
a','
os, errorem quantitate
o'/3oo84 minorem
adferrer,
fi
pa»-rallaxis tota f. axis major par.
eliipfeos
haberetur
Ut inveniatur, qninam tunc
föret
habitus
formularum
(I) öl (ii),
esfet
tantum pin
iis
pro r
fiibftituendum;
valöres vero ipforum
l'
öla'
tunchoc
etiam
modo
fa-cillirne inveniuntur. Quoniam nempe
S'C
-4-p2)]
(fig. 2.) eft
conftans,
fit
via
apparens
ftellae
in
piano,
eclipticaeparallelo,
circulus,
qui
videtur
proje&us in
el»
lipfin, cujus axis
major
eft ad minorem
in
ratione
i:
finLat.;
öl quoniam
efi: GCb
= v -d
»E,
eric,
pofitis,
ut
an-tea, S'C =: g ÖL
S'CG [==
are(tang
==:^)]
=5
a
(a) /' Qg cos
{E -f-
a)
-be
cos<T)
sec
Lat.
ÖL
(/3) A' = (gßn
(E
-+-fl)
-f-
befind)
fin Lat,,
unde patet
esfe
A'
maximum,
ubi
eft
E
=
90°
-
a,
po¬
fitis d öl latitudine
conftantibus,
&
=o,
ubi
eft E
befin d
=- are {fin —
)
- a,esfe
vero/' maximum,
ubi
g
be cosd efi £1=* - a, öl =0,
ubi
eft Ezzz
are(cos
=—)
-ß.
5. XVI.
Ut inveniantur variationes
declinationis
Sc
ascenfi-onis reifae, pofiro motu
teliuris
elliptico
Sc
variabili,
fit
S locus ftelide verus (fig. 4.), C centrum
circuli
aberratio-nis, CH, E'0 duo aequatoris,CQ,
FR
d«o
eclipticae
pa-rallcli, punfta C öl S iranseuntes,
AR
portio
curvae
va-riationis, A locus ftellae apparens
in
eadem
pro
certo
) 3» (
SL, SK ad CQ, CH, quo fafto erit ST s= /, ATzz K,
P (i - e2)
Se cc & Ae zz 8; ponantur eriam
i-e cos(E—4—$)
anguius pofitionis = P, anguius ACd zz C. Tunc erit
anguius HCd = OSR = P, Cd = / -4- CL tz / &£ro.r cf b cos E- rfin E & Ad=z (A
- be.fin d)fin Lat. r= (£fin E
-f- r cos E) fin Lat. (J. XIV.). Quatenus porro anguius
Z/C5 ert anguius d proje£fcus, qui vocetur /,erit ex §. XI. tång d! =zfin Lat. längd, & quoniam CL, in parallele eclipricae iitus, per proje&ionem non mutatur, ert idem
ac Cc (Hg. 2) feu = be cos d, quare etiam erit CS(Hg. 4.) zz be cos dset d & KS = becos dsec d'. fin^P+d'),unde
$ = AC.fin (C - P) •+• becosdsec d'fin (P -f- dfj Se
gezzAC. cos (C- P) -be cos dsecd\ cos (P -f- d'); ert vero
Ad fin Lat. (bfin E-fr-r cosE)
Tang C = — zz — t—— , unde
Cd b cosE - rfin E
fin Lat. [b fin E-\-rcosE)
fin C zz
SOS C=
V[(ÄcosE-rfin E)2 +fin2Lat, (bfin E-4-r cosEfi~[
b cos E - r fin E
^/\fibcosE-r finE)2 fin2Lat.(bfinE-\-r cosE)al
*
& inde
fin[C-P)zz fin C cos P - cos Cfin P
cosP(bfinE+ r corE)fin Lat. -{bcosE-rfinE) fin P
~
Vt C6coSE-rfinE)2-^-fin2 Lat, \bfinE-±
rcosE)2J*
ert vero
AC zz ^/[(bcos