JURISjURANDI få

W' _{D. D,}

få

DrSPUTATrO PhIEQSOPHICA De

JURISjURANDI

Religione

&

Natura

Ex_{occafioneTac:}

_Hiß:

_IH,

_c.41.

_§.

_i♦2.

Ex

_confenfa

_Ampltff:

_Facult:

_Phil:

In

_Reg:

_ZJpfal:

_AcademU

Sub PRiéSIDIO

Viri

_Ampl'tßimi

Dn.JOHANNIS

A.

BELLMANNI

Eloqu: Prof:

Ordin:

& Regii

Publica Examini

_modeße

Submittit

JOHANNES

ZEDRITZ

Holm:

In Andit: _{Gußaviano Majori} ad d:IQ_{Maj Anni}MDCCV.

"•$iS £-<§*•• -•&$-£ UP SA LI IE

Typis

Werne&janis»

Quam

v-Amplifjhno

VIRO

Da

H

E N

_RICO

ZEDRIT

Z

Rei _{Mönetaria? Pra?fe&o}

Meritiffi-mo _{atqueDignifUmo, Pärenti}

fumma_{pietate colendo.}

NUUi

plura

hernimmt,

dehemus,

feenndum

quam Paren-

Dewn,

tibus, quinoflram tenellam <e~

tatemfiuo

amore tuentur , puerilem d

vit/is, in qu<e impetu naturalt ruhnus,

-fevera

difeciplina

vindicant,&

_denique

juvenilem

_fetis

curis

,feuisque impenfis

_in

publicum emolumentumjufientant. _Ego

itaque, Amantijfeme Pater, fumma at¬

queinnwnera, qiue inme

exifeant,pa¬

tentet

_benefecia

_perpendens

; tantam

meam in te _{effe pietatem dehere jentio,} ut _{vehementlus■ nulli}

cupiam,quam

Ti-bi vit_{am, mores acftudia}

mea proba¬

re. G/i de_{lideriocum exiles <£r curta}

me<£ _vires nen

_feujjiciant:

_Te

rogo,

velis

hoc

graiifßmi

atque vene-rabundi _{animipignus ferena}

_fronte

_ac~

-g

eifere, nec

indignari,

q

lod

minusquam a provoto

Tito

fortaffe

meoque comtum

Ingenii

foetum

Tibi

offerrere

aufim.

/?/-terim_proincolumitate

& felicitate

Tua

perenni

devotis

Juffiriis

pias

ad cwlum

fundere

preces nunquam

cejfabo

ad ei¬

neres_usque

permanfurus

Amantiflimi Pätris

I

n u g tc n pUitis cbfquer.tißimus

d

Joh, Zedritz. ^ q

LH$

Theß

L

St _{religio vinculum} ad aftrin_gendam fi-dem _{aptiffimum T}

quod maximamu

viminfocietatehu¬

mana _habet,

principiumqueomni-um

_{obligationum,quibusperftrin~}

guntur mentes mortalium. Civi¬

tates &

_Respublica?

_{evidentiflima}

nobis _{fuppeaitant exempla , quae} demonftrent ex _{religione, &}

Ra-bilimenta _magiftratuum? &

pra?fi-dia fubditorum

_dependere.

Nam-quetnagiftratus, nifi potentiam

fu-perioris

agnofcerentj

eamque,

quam omnisiniquitatis acerrimnm ,

vindicem extimefcerent, _quid bb-ltaret, quominus ab a?quitate

åe-cefTurii _{imperium fiium quavisin¬}

juriaatqueviolentia confirmarent?

quid

impediret,

quommusjura^,

pa<äa

(Scfcederaviolarent, modo

im-menfam_{regnandi cupiditatem}

im-plerent qua plurimos principe* incenfos_{fuifTe,omnis hiftoria}

com-memorat ? Subditi _contra,

pieta-te omni _poftpofita

, acerbitatem_>

imperantis non sequis animis

per-ferrent; fedeorum excidium ten-tare non intermitterent: a

nefari-is confiliis adverfus Principes

in-eundis,å

feditionibusconjurationi-busque nunquam conquiefcerent;

fed aut viribus inferiores _imperio

potentioris fecogerentur fubjicere,

aut fe invicem civiiibus armis

con-tererent. Verü _obligatione inevita-biieminducit_{religio,per quam,teile} PuSendorfio_{(a)inßcitur velittijremtni}

allquoä morde mfir<e ctgendi libertär ti, utin div_{erjam,quam,quo}

_illaducit^

partem , tendere reffe non pojßmm»

Qnamvis _{enim pravam interdum^}

voluntatis _{propenfionem fequantur}

homines, Scjuftitia?

_{honeftatisque}

limiües_{transgrediantur: tarnen}

ve-'

lutiex_gravitäte

_aJiqua

_naturali

pre-mit-ur _{voluntas,dum ad fe redeimt.}

Sicuti _{Imperans , citrä}

negligenti-am Sc diffimulationem

religionis;,

non _{poteft civiü füorum fahite nöh}

promovere, mutuas injurias pro-hibere ,

fubje&osque

ab omni

in-vafione exterorum _defendere : Ita

Elurimse dantur

us cives ad _pietatem

obligationes

_{5c ndem},

qüi-

er-gaimperantem _{obligantur, quascp}

pra?termittere fummo dücitur

cri-mini. _{Itaque non ineote Plato (b)} rellgionem, propugnacnlum poteftatis,

legum ac hÖneftee dijeiplhhe _vinculüm,

appellat. Vis _{infuper religionis ab}

exemplfcpforüm principum

appa-ret

Vet,qui.licet

opibus

3c

viribus

pras-valuerint,uttotum terrarumorbem fumma fua_{potentia commovere &}

perterrefacere poiTent;

nihiiomi-nusinjufti aequique

obfervantia

re-ligiofiflimi

f'uere.

Natura

quippejus

eß)

quod nobis nonopinio,

jeet

qtißdam

innatavis _{äffert, ut}

religionem,

pieta-tem, obfervantiam

&

veritatem,

teile

Cicerone _{(c). Equidem tales}

ex-ftitilTe_imperatores

_legimus,

_qui

De-orum 3c _religionum

negligentio-res, in omnia crudelitatumac

ila-gitiorumgeneraeruperunt; neque

ullum vitkim tarn _nefandum,

tam-que

deteftabilefuit, quod

non com-mittere aufi fmt: _{ingravefeente}

au-tem a?tate, _{glifeentequevi}

_malitia?

s

ita fuisfuriis _{exagitati funt, ut} ani-mi _{angore , vehementique mentis}

folicitudine mUeranduminmodum

Vxcruciarentur. Memoria (äne

di-gnum eil, quod Suetonius

de

Ca-ligula

feribit

•, qui quamvis Impe¬ rator (c) d«inv* 70. d*

5

rator minaretur _{ccelo, & cumjove}

llmultates _{aleret; tamen ,}

immi-♦ - nente _{aliquo periculo vel cafu, to¬} totremuit _{pe&ore. (d) Non} imme-rit_{o, inquit, mentis valetudini} attribu-erim

_diverfiima

_{in eodem vitia , fum~}

mam _{confiaentiam, ércontra- nimium}

metum. Nam_{qui Deostantoperecon~} temneret> ad minima tonitrua &_fuU

gura connivere, caput

obvolvere

•, ad

majora veroproriperefe e

firat

o , fub

leäumque

condere

folebat.

De

Nero-ne fcediffimo _{tyranno idemrefert}

fcriptor, (ej quod varia undique vitia

anxiam _{ejus mentem urebant; nulla^}

dies, nulla hora eum a metu ,

an-xietate, _{animique cruciatibus}

re-fpirare

_patiebatur.

Quam ob

cau-fam infummam

_{defperationem}

ad-du&us, aftumdefe efle exiftimans

mortem Tibi _{ipfe confcivit.}

Qua-propterfaluberrimaIfocratis

admo-nitio bene obfervanda _omnibus,

qui tranquillum amant animum.

(/)

(d)Spct de Call; (e) ibid, deNer*

6

(_{^) ctii/acy ir&tfouf, €*Å-»}

7?7tre ZijQ&v, tfciiy%oolv tig &?3kXg -AqCvfy •mvru ortaffoér. Sic fuo _fupplicio

docuif modo nominatus tyrari«

nus humanum _{genus, -ea} fandta^

credere, quas ab ipfo vioiata flint.

Et in hoc dedit Deus _Op:M: mor-talibus _{infigne documentum ; nea>}

quis in eatn adducatur opinionem,

illurri _{culpa vacuum ehe, quetru;.,}

quod divinam repudiaverit reve-rentiam, alii _{punire non valent_,}

nam aeternus 8c _{juftifiimus ille ju¬}

dex, _{propfer fpretam religionem}

exindeque

provenientiaatrocihima

peccata, meritam ab eo

poenamex-egit. Quid igitur humanse

focie-tati exitiofum _{magis , quam}

ejus-modihomines, qui

divini-Numi-nis metum _{feponunt, omnemque_s}

ferifum_{religiohis removent?} Quo-niarn Deumcumnon_timeant,quid eos ametu_{maiefaciendidéterrebit?}

Quomodo pr^habunt patriae

pieta-t.em? ( f)jfoc:ad Dem..■

tern,_{-aliisquefidem,}

_humanitatem,

amicitiam, _{benevolentiam,} & reli-quareligi.onem_{concomitantia,} qui-bus _{devinciunturinter fe hominesj}

cumomnis bonitatis_fontem,Deum

denegent, ejusquetimorem,

omnis focietatis _{coagulum, refpuant^?}

Quamobrem omnino vitandi funt

athei, tan quam perniciofiffimi

ho-ftes totius _{generis humåni}

, quod

eorurn a Diabolo inclica

opinio ,

a-morem & _{concordiam focialitatis} convellat. _{Namque Deum} cumi-gnorent, vel_{potiusignorare}veiint;

in _{feritatem belluarumdegeneraiffc,}

hominesque efle defmunt. Ex hi-fce _perfpicitur,

_religfönem

vincu-lumar&iffimum e_fle,(j-)

qu od,

qitan-quamper

fe

ad conciUmdam Delgrti¬

ttarn _{rcalet; habet tarnen (hos}

m focie-tåte _humana maximos_ejjeäus.

-.Com-mutationem officiorum irmtuamu

efficit: malam _propeidlonem vö-limtatis humana? _compefcit

coér-cetque: (g) Gröt.d.J, £■ P.tii. C XX.

cetque:

fcedera,

pa&a,

contra&u$

jurejurando inter

homines,

ad

fe~>

invicem

ctecipiendos

_pronos, ianci-tintur : de omnis denique falutis

fundameiitum _{atque fiimmum}

bo-num eft Deum _cognofcere,

eum-que venerari. Tantum

intereft

ge¬

nens humani Deum colere ,

ejus-que nutum obfervare , ut ne

qui-dem ullus homo , nedum focietas

athea felix asftimari debeat. Ni¬ hil certe boni

_dieipoffunt

illihomi-lies _pofiidere,

quianimisfuisfum-raura bonum _{> omnisque}

_boni

fon-tem, _{(upremum fcilieet Numen} »

extrudunt. _{Societas, qua? ex}

ho-minum numero in unum corpus coalefcit? niiferaac calamitofa ha-beamr, cum _fingula

ejus membra

omni _beatitudine fint _{deftituta_»,} cumque omnidivinocultuejurato, in_{vitiaruat, fubitum interitum ac}

perniolern minieäntia. Non

Ma-giftratus a feditionibus _{plebis, non}

piebsa

tyrannide tuta viveret, fi

per nulliim Bei timo.rem in officio

•animi continerentur., Non judici-bus caufe _{dirimendcE, nonqusefto-'}

ribus _{publici reditus fervandi, noa} ducibus exercitus & bella _gerenda

tuto _{committerentur; fed divina-*}

humanaquc

jura mifcerentur, vir

taque humana in belluinam dege-aeraret. Nonfcedera& _pa&a tegra aci fan&a fervarent nomines

feä_{pro lubitu folver^nt , nullarnu}

pcenam foedifragis imminentem ,

nullamque

perjurii

vindi&am for*

midantes. Sic nulla _jurisjurandi vis _{amplius effefc; fedtanquam}

otio-fum,

_fuperväcuum

ac inutile quid

rem over etur:_{quotarnennulla} focf-etatecaruifle acondito_mundo,tuto

crederelicet,PulcreTacitus _(h)

ß-mtus,

_{tnchomitibusprioribus}

,jusjuran-dum_{concepit, quo tertathn omnes Ma~}

giflratus, ceteri_utßntenüam

rogaban-kir> Beos teftesadvocabant, nihilope.

ftia

_faäam

quo cujusquamJalt/s lodere-Htr., ?iequejeßr<(mißm ant honorem

•

. •' B.

Ho

ejc calamitate civium

cepijfe.

Tre-pidis

,

&

verba

jurisjtirandi

perva¬

nas artes mutantibus , quis

flagitii

cotifctentia

inerat.

Probant

reli-gtonem

patresperjürium

argaebant.

Dé

_{jurejurandoitaque,}

_quanta

_pofc

lumus,brevitatemaxima certumeil iiobis

_{difTerere,ejusc|}

_religionedc

na*-tiirä pro ingenii

modul

o exponere.

^

Theß

IL

<PiXctvT\tL nknia & nefaria aliis,

eomtnodifui _{caufa,nocendilibido,}

poft

deplorandum

humani

generis

lapfum meiites plurium

mortalium

invafit, pemtusque

cepit,

ut a

tra-mite

_juftitLe

_{defle&ere, Sc}

_fe

mu-tuo fraudare _difeupiant.

Qua

_ex

re _{homines, humane} indolis

con-fcii, fidem parum tutam ,

eontra-dusque omnes

infirmos e(Te arbi*

trantur; nill

graviilima

affertione

teftimotlia, pa&a,atque

contrarius

Coüfirment: adeo _{üt, güi rem}

ati-tea tuto infidem

_alieujus

depofue-rint, _quodjuftitia Sc mutua Caritas

apud

eö$

plurimum valeret;

jatiu

11

nemitii, veifufrimaneceflitate

con-jun&o, fidem

habendam elfe

cen-fjant, antequam Deus in

teftimo-riiumadhibeatur, <5c facramento

de-vinciatur_ille,cumquo

_contrahitur,

ut fände _{promittat, fe a}

_di&is

_non difcelfurum,

' Ecce

negas

jurasqiie

mihi

per

templa

tonantis

Non credo: _{jura, verpe>perAnchia*} lum* _(/)

Canit _{eleganter Märtialis , i,e, non}

credo,_{iiifi per}

_vivens

_numen,

_quod

véneraris,juraveris, Hinc maxP

rae _{apparet, quam utile ac neceP}

farium

_jusjurandum

_{fit in}

_focietaté

humana, quod

ad .infidelitatenu

pröpetifos

inträ

limitesjuftitia?

con-tinere, &

_{paeifeentibus,}

diffidenti-busque metum fraudis eximere^>

queaü. Verum hie; non loquimur

de _{Iis, quorum animi adeoa}

reli-gione obfervantiaque erga Deum~» avocati funt, ut _parvi

ducant^a-trox_{flagitium in}

beum

_co

rnmitte-. ' re,

ti

re, hominesque perjuriö decipefe,

modo _{fuämpromoveant utilitatenv} Horum horridum

åcdéjtefhabiléde-li&um nunquarninulturftmanet;fed

verum efb, _qüedLivius

ak

_*(

k)

O-mritaprojpere

eéemre-fequentibus

DeosJ

adverfa

jheryientibus.

De illisautetil mentio nobis

_{eft,quigraviffirnum}

ducuntéffe _{peccatum, Deos &}

ho-mines fallere.

_Opfarda

_lané

ef-fet,ea morum

_probitas,

_qua

fim-plex promiffio, teftimoniumque >

tam fan&e _{fervaretur, ac fi} jureju-randoefTetconfirmatü:ornnis enirn

diffidentise cauila_{abolita, necefiitas}

quoque jurisjurandi tolleretur. Et

quid commodi ferretjuramentum>

fi de alterius fide& eonftanfcia

in-dubii _elFemus, ac _{quisque a}

perfi-dia? _{fiagitiofiflimovitioabhorreret?}

Quidjurare ättineret,

duminfideli-fcätis nulla _{lufpicio , autmendacii,} in teftes _{caderet? C^terum, cum}

ea animi _fimplicitas

penes omnia^ rftembra focietatis nonfacile

repe-"j

riatur»

;* riatur; fed fi vera faterilicet* Ovi-dium nön male _{cecinifle vide}tur*

-(/)Gmåorin hoc£Vo res hitermorim

•;

pene.

Urget neceflitas adfocietatis mem-bra metu numinis_{perftrmgendum,}

\ uttutius reddatnr omne

commer-i cium,itaque federa _{inviolata per*}

maneant. Verum _{jurameiitutiL, >} f- cum.fän&iflima re1i_{giofifli.maq u e_»}

fitaflertio, qua fermonem noftrum

p confirniamus, &_{approbationes}

ob-i- fignamus; probe -cavendum

, ne_,'

n intempefiivo _{ae -temerario ulu}

o-is mnis ejus _{vis 8c vigor infringatur.}

:t _{Naruque qui leviter juirat} , leviter

i, quoq.ue in perjurium perdueitur,

i- Sc ex frequenti _juramento

jurisju-i- randi contemtus _plerumque

pro-t? venire fölet _{Quamob eaufam}

nun-i- quam, nifi _quatidores 8c tempora_j i,,

fiagitant,

religio in téftimoniurru

m adhibenda eft,

_{jusjurandumque}

de-ferendum:ubi vero ratio ita_«pofcir,

e- fumma cum reverentia 8c _timore-?

rf ad

a3idaccedendum,jiifaturnque_mi- _i

mmurn fan<fté & invioiaté obfer- i

vandum. Hoc ii nemo, nifi anxi- 1

us ac prudens,_uteretur,

iila^Éa

_{ma* <}

tiefet _majeftas

divina,&

_efficiacius <

fan&iusqneföretfacrämentum.Ifot i

cratés adDominic: _egregium

_trai

_\ dit_praeceptum

_de

_{levium atque te- <}

merafiorum _{juramentorum abfti- j} lientia. _{Juramenturn, inquit, tibi j}

oblatum duabus de caiifis _{fufcipe->, (}

vei ut te _{ipftim turpi fufpicione li- c}

beres,vel utamicos ex magno pt> (

riculo _{eripias: pecuniarum vero}

_i

caufa, per nullum Deum

jurabis

; 2 etiamfi id

_{liquido facere}

_poftis;

_ne

_\

aliis

_perj

_{urus,aliis avarusefle}

_vide-

_j

aris. Aut fi _{ipfum iua} lingua

lo-

l

quentem

audire

mavis. "ofy.v irmx.« j iz&shyji 24# öy« «ztßtycLTUf, yjrteWitv t aurlen; ed a$ ">&?,ÅtWij7**Cl^Xfetck.ipJv* t

ym . wxéu q Jfåyft&r&v '

l.<

St'el* cf&iféif,uné\yk» ivsptcM 5

£«<• $[\w fd&>

åmo.mw

, reis y li

)>X '' fl «• Simile Pythagpras di-i q

fciptflas

fuos

docuit,

feil.,

utadju-

y

ra.n-i- _{randtim raro}

ac;

tärde accederent;

r- _{ubi vero femel} juraftent, _ut

pror-:i- fus facramenti fidem fervarent Et

a* _{quidem nihil}

_{inconfiderätius nil}

in-is _{confultius diei poteft, quam in}

in->r _terponendo

_jurejurando

pr&cipi-a4 tem _{efle, & temere Deum teftenu,}

acjudicem invocare* Hocce

cri-i- mennon_longea

perjurio

abeft,quia

bi _{perindereverentia fummi Numinis}

contemnitur,

adque

impietatenu,

i- dolum & fraudem viafternitur

per->

opportuna. Quam

obrem,

ut

lan-"o åum_{inviolatumque femper}

habe---; atur

jusjurandum,

trescanones

ex-Le hibueré _{moralifta*j fecundumquo$}

i-

jurans

officium _{fuü examinare}

de-bet _{iimus,Veritas3ut}

omnisexci-piaturambiguitas , animique

fen-w tentia clare _exprimatur.

2.

judici-•j* _{tim ut}jurans

maturo

polleat

intel-«* le<äu,

_{deliberatoque}

animo

juret__,4

3, Juftitiaj ut nunquam_* nifi inre^>

^

licita

atque

honefta

juret

,

jurata-i-- _{que religiofe fervet Quorum tri »}

um canonum _{du<ftu* ytiiitatem &}

necefftatem _jurisjurandi

_prblixius

expromere ftatuimus. 3 TM. 1lf.

Ut veritas _enucleetur,

_pa&aque

<5c _{prorrffacorroborentur,}

foeieta-ti.vtraxirne neceflarium_eft,

religiö-nejurisjurandi,*_{ac metu omnifcii}

ätque-' oitinipofentis Dei homines bbligare, Namque ntilläm tamli burbnram,tärd_{que extramores}

pro-jacläm opina_{mur däri} gentem-, cui

dorr_{Cognition fit, fiimmum}

qiiod-datn ehs _{exifterej unde univerftas}

Ka:c _{mundioriginem fiiam trahatj}

idque orrmiurn rerum _principium

cuiqueVration é initriiÄo, cultu aC

Véneratione _efe profequendum

Hoc _{fupremum Nurrtef» ficut-ab}

ipfus nutu fecundi & adverfi cafus.

depcnderity' ila _{perteHiflmurn} ju-f_{iiomumcp agnoverefaniores}

gen-tiles;_{quodcunehioptime gubernet,}

qtiodqué criminå& vitia tecundum legum, a fe edHta rum , normam

rrienfiret. _Qua:oinnia

perfpiéiéri-tes, facfle

_colligebänt

_{?nihilar&iüs,}

ni-nihilque ad extorquendam

verita-tem, _{adquefubmovendammutuam}

fraudem, aptius elfe, quam recon-ditarum _{cogitationum arbitrumte¬} ilem _{atque vindicem implorare,&}

vindiétam _{ipfius in fe expofcere_>,}

ni _{bona fide dicerent, aut agerent,}

qua?, _{interpofita religione, dicenda,}

aut _{agenda efTent. Unde Cicero,}

efficaciamillius _confiderans, jusju-r-andum ar<äiffimum vocat

vincu-lum, ad_{aftringendam fidem.}

alibi

_{dicit,plurima}

_firmantur

jure-iurando inter_{ipfos homines , Diis}

immortalibus_{interpoßtis, tum}

ju-dicibusjtum teftibus. Hinc gra-viffima illa_{jurisjurandi vis ,}

_apud

omnes _{populos recepta, provenit;}

qua, cum in tellimonium Deum-»

adfcifcant, eum, acerrimum per-fidi?e_{ultorem,graviffimas}

pcenas a

quovis

_perjuro

exa&urü

_pervident;

ipiique, inanifefto fcelere , dira in

iilum _{exemplaftatuunt, Herodotus}

de _{Scythis refert, quod,}

per folum

regium

_pejerantes

_capitis

\S

rent. _{(w) Cenforum}

_apud

_Roma¬

nos licet_{tantaelTetpoteftas,ut qu*e}

vis hominum vi tia duriffimis

fup-pliciis coércerent: animadverfum

tamen eft in nullam rem _{magis <5c}

Ijsverius., quam

injuramenti

viola-tionem.(?/) Cicero apud Romanos:

perjurii

poenam, divinam exitium

efle _{ait, humanam dedecus.(o)}

A-gellius Pontifkem Maximum

Ro-manum rerum divinarum & hu¬

manarum arbitrum

&judieemfuif-fe, _{réfert, qui controverfias}

deju-ramentisfolebatdecidere._(p)

/Egy-ptiorum legibus olim

_perjuri

mor-,

te _{mul&abantur, & rationem addit*}

Siculus, quod

_duplici

tenerentutL*

fcelere, ut_{quipietatem in Deos}

vi-olarent, & fedeminter_homines

tol-lerent, maximum.focietatis

huma-na:

_vinculum.(^)

_Olim

apud

Indos inuiu _{fuiile narratStrabo}

(r) ma-nuum _extremitates

perjuris

ampu- taf-(m)Herod._{1.4. („)AjeXt/^} ^ ^ /# 7 ^ X1IX._{(,q) DU} ■ /.i,c. 77. _{(r)Strab.LXV.Schyt>}

*9

cafTe. De _Agefilao

Lac&demonio-rum _{Rege meminit cxcelientiunnu,}

imperatorum fcriptor Cornelius

Nepos,

quod inexpedirione

adver-fus _{TifTaphernem, (üb fa&is}

indu-•ciis,cum bellum _{parare hofteiTL^}

cömperiiTet,

ita diceréfc Midtum

in eo _conjequife, quod

TiJJctphernesper-jurlo juo ,•<cr hominesJu/s rebus

abalie-naret, &1 Deosjibi _{iratos redderet*:}

je autemJervata religione confirmafe

exercitdim, cum animudverteret,

Deo-rum Numenfacere jecum, _homines

que

fibiconc/liarimmciores.{s _Religiolaiti infuper

fidem

Perfarum&Indorum

huc adducere non _pigebit^

dequi-bus Alexander _{tradit, quod} men-dacium detettandum vitium

dice-rent, _{legeque cautume.(Tet,nequis} mentiretur; <3c fi _{quis tqr}

eonvi-£his efletmendacii, illi_{per omnem} vitam lileiitiiim

imponebatur?nul-loqj

magiftratu

dignas

habebatuiLu

(t)

Imotam

faiiitum

voluere_j

jasjurandum efTe gentiies? utDeos

per

20

per

Stygem

jurare

folitos,

5c

per-jurii convi&os, animadverfionibus

etiam _{fubjeÄos effe crederent, 5c}

fi fides iis habenda _{fit, :qux ex}

Or-pheo referuntur

, Deos

pejerances«

novem millibus annorum in

Tar-taro _{puniri. De viautem, quam}

penes

Chriftianos

obcinet

jusju-randum,non efl, _quod dicamus;

cum non minus ex rationis _quam

revelationis di&amine _{intelligatur,}

perjurium

dirum IJagitiurn efle_* ,

eumque in _{reverentiam&majefta-*}

tem divinam _{graviter peccare ,qui}

tam _{perverfo animo eft, ut falfo}

Deum T. O. M. verborum fuorum

teftem _{adhibeat, Ut} vero

jusju-randum fua eonftat viacreligione,

ita maxime_{abfurdum efl, putare_>}

Deum miraculo_{aliquo pnefentaneo}

verum vel _{falfum indicare, Hsec}

fuperftitio mentes _plürium morta-lium invafit , uti

Puffendor-ftus(.u)pluribus

exemplis teftatur;

ubi vana eorum _{ßgna enumerat^,}

qui fejuramento purgarent:

pe ignitum Ferrum capere, ire per

ignem, flumina crocodiiis _{plena_*}

tranare,_{aliaqueejusmodi,qu^} pro-utilbefi _{feciilent, irade eorum}

in-nocentia fuille _{judicafcum. Hic}

vero loci _{fententiam HobbeFii,}

ut

veram&_juftam

ampleéHmur,

cu¬

jus

verba _repetere non _{piget. (xj}

Jfusjurandum ideo miroduflum _eß , ut

majormetus violand£ _{fidei, quamk?}

quo bommes ,

quosfatta

nojlra latere

poffitnt,

timemus,,

äivitne

potent}#

con-jideratm.e

atque religione incuteretur.

T_{hej, IK}

?

Cum furhmus _jurisjurandi effe-&usin _{eopotilHmumrefideat. quod} jurans pro eerto exiftimet, eurau

Integra poliere facultate^ vera

con-templandi,

_{maleficiaqimpuniendi,}

cujus teitimonium _impiorat.&

vin-dicfcam _{prövocat, ni ve re<3c}

exani-mo _{dicat, ac}

flipulatronibus ftet-:

oportet, ut mens fit omnia

fentl-ens, & _{ejus- potefias cunéia}

com-piecl-acur,

quiin evitabilis di (9i pä-ftive

22

8Hve erit _vindex; ne falfitate

per-'fidioforum circumveniantur _boni;

,8c ne meritis luppliciisnoxiumfub-.trahere lilla vakat _humana au&o-rita:;. _{Qua religione devincitut_.}

.ejus fides, qui Deum abdita

perfpi-.cienfem non extimuerit? aut

quo-modo euin _{timebit, quem ipfe ve¬}

rum 8c inftexibilem _{efFe, minus}

a-gnoverit ?_{Ideoqueineptum & abfo}

num merito _{ducitur, juramentum}

per aliam rem _{concipere , quauL;}

per Deum, quem feverum

fcelera-torum _{ultorem, 8c}

religioforum_j

.cl: mentiflimum_{propugnatorem}

ef-fejurans _{ipfe exiftimaverit; cuitlj}

faltem _{ejus metu}

atque religionen

. neceftum

fit pravos hominesa

per-fidia _{turpi 8c noxia arceri.}

Quip-;pe quemadrnodiim belluas ,

ratio-.nis _{expertes, impoffibile eft}

man-fuetas _{habere , nid feritas}

infringa-.tur, _{multaque fufirenatione}

cohi-beatur: _{ka etiam}

homines,

quo-rum mens _adeo

turpibus obckcata

eft _{libidinibus, ut}

fepius

haud

23

r- _{rum a natura abfceoat,}

parumque i; curent, an fidi _perfidive

habean-b- _{tür; modo nefandam impleänt}

cu-o- _{piditatem, & alios}

circumvenién-do _{propriam promoveant}

utilita-pi- tem. Hos itaque in conventibus

to- & teftimoniis inträ limites _juftitice ré- ac veritatis_{continere,cum fine}

co-a- _a&ionenemo

poffit,opus

eftfrenum

fa- _{injicere difioluta? libertati:}

quod

im alia ratione fieri

nequit, quam ut

il metu

_{acreligioneDeiobftringatur,}

ra- _{qui nec decipi, nec falfo}

aut

il. fermone circumduci

poteft: cui

e-ef- tiam vires _{fuppetunt exemplum in}

Tb _{perjurosftatuendi. Optime haeccé} C-j docet Puffendorfius.

_(y)

_Cdrterum

,

er- _{quia prorter numen nihil}

eft onwijcmm

ip- aut_{omnipotens, patet, abjurdwn ejje} io- _{concipijuramentum,per aliqudm}

rem,

an- _qu<£opinion

c dMrtitatis deflituitur; hoC

7a-

_nhmrumfenfu,

utdiares, teftis atque hi- iiltrix _{perjurii mvocetur. Non}

ma-a o- le Grotius._(z)Cum

Jupetior,pnnien~

ata _di

pa- _{(y) Vuff. d.J. N.&G:l.qlc,2.(z) G}

rot:

Lim d, ~

24

di_{jus halms, teFiis advocatur}

_,fimul

& ab €0perfiäi<z ultto

_pofcitur

_{■: <&* efui}

fcitomnia, ultor ideo, _qtiiateflis, Hinc

'Romani,qui

plurimosliblDeos

fin-gebant, unum potentilfimum,

Jo-vem. fcilicet, colebant _{5 quöd ejus}

nutu & _{arbitrio ccelum}

, terraim»

mariaque regi crederent, ideoque

Divum

_hominutnque

_patrem

appel-labant. Hunc _{unum,liquidem} pras-ftantifiimus Deorum _habebatur,

juris]urandi

pradidem

_atque

cufto-dem _{implorabant; &}

per nulluni^ alium, 11 qua res _{magni & gravis} ponderisagererur

juramentoqjcon-firmanda före_c,

_jurabant,quo

_fandfi9

teneretur _padfum,

_firmiorqj

crede-retur veritas: uti teftatur Cicero.

(a)Ii/e Jupiter, cujus nomine majores

nefiriJandam _{teflimoniorum fidem}

_ejje

voluerunt. Sic omnes _{populi feOl¬}

per

foÜtqfunt

per

Deorum

fuoruiu

nomIna juramenta _{deferre 5 ita ut}

nuliam _{gentem tarn immanfuetam}

tamque barbaramfuifFe

commemo-rent

2*

rent_hiftoriae}

penes

quamjuramen-fum & _{religio ejus in ufu non} fue-rit. Sic _{dEthiopes, per defun&os,}

quos in vita

_{colebant,quorum}

_Cor¬

pora vitro; fervabant: _{Romani per}

Jovem, falutem 8c _genium

princi-pis; velterram tenentes, 8cccelum

Deosque

conteftantes, fe _{8c caput} fuum, _ftirpem 8c familiam,

bona-que ? addita quadam precatione,

devoventes,

jurabant: Heroes per

Sceptri elationem, Gra?ci _per

fon-tes, terram, fidera, 8c

_fplendidum

lumen folis , atque _per

judicem-,,

quem credebant effe _{apud inferos,}

Khadamanthum; _{quod ejus}

judici-um

incorruptum

putarenfc. Alice

gentes _{alios atque} aliosjurandimo-dos _{obfervarunt. Duo genera}

jura-mentorum _{apud ethnicos}

<Scpraeci-pue Romanos ufitata fuiffe ,

legi-tur. _{Quorum alterum dire&um,}

alterum indire&um5 fedunam

ean-demque

conftituebant fubftantiam

juramenti,

Dire&e_jurantes

imme-dia£e,_{quemcolebantDeum,teftem}

%6 _V"

acjudicém invocabant, _{uti ex}

for«

mulis _{apparet, quibus per Jovem,}

patrem

gloriofiilimum; folem,

qui omniaafpicit, 6c oninia

audit;

flu*

mina,terram6cinferosJurarecom fveverunt. _Juven:

(b)

Terfelis

radios, Tarpeiaque

fulmi¬

na_jurat,

Et _{Martisframeam}, ér

CvrrhmJfti-Cilla _vatis;

Ver calamosVenatricis

_pharetramqut

pttelky

Perquetuüm> Pater JEgdA Neptuné>

tridentem:

Addit_{ér Herculeos} arens? haflamq)

Minerv<e; armamenta* ria cceli. Virgilius (c) • - - -

-perfiderajuro

■ Pef

fiiperos

érß

qua fides tellure

fub

ima.

Calvinii 6c Poftumii Conf facrä* meiituirij ad _{quod Herennii filius}

€Os ädegit_{j a Liviö ita} defcribitur.

{d)

(b)Juv. Sah XIII. (c) Virg. IIb.VII. Än.

2?

( ^)Perquem

populum

fiat, quominus

m

kgtbus

diäis

fletur,

ita

Jupiter

ni

twtM

%

quemadmodum

e

feciaiibus

por-u. (us

feriatnr.

EtCorn:Scipionisiaeiri

(n_

'

fcriptorrefert.

(e) Sijallo,

tunc me

Jupiter OptimusMaximus, domum

,fa-miliam, remque meampeffimo leto

aj-ficiat.

JndireÖjjs

jurandi modus in

II* eo

vertebatur,quodinea,qu^

ipfis

amantifftma _{fuere; fieptinljberos,}

e

patriam, apimas fuas vei

amicorum,

capita & cetera , yindi&am

divi-^ pam

pofeerent, nifi datara fidem

fervarent. _{Cujus exemplum unüm}

?ex

Ovidio adducam.

' ••

(f)Per

caput

ipjejuumjolitus

jiirare>

tu-ta* umque?

.

QuodfetononUli vilius _ejjeJuo.

AUWi, qpifalyatoris noflri figna_»

fequuntur,ejusquenomine

inligni-fujf

tlfunt,

uticlariflimaluce

verbidi-vini

_coiluftrati,

_{ita nullum alium,}

rä#

in

adferenda

veritate, nifiompipör

28

tentem 8c

omnifciumhujusuniver-jitatis_{efte&orem,teftemacjudicem} adhibere folent ac debent,

_talibusqj

jurandi formulis_{uti, qua*}

_{directe_»}

ad eum _{tendant. Sicuü,}

mmeDens ametistame Dens _{adjuvet : Dens}

_fit

windex: Dens

_fit

_{teßis. Simtquidam}

moraliftarum, qui nonillicitumeffe

fentiant _{per creaturasjurare , feil,} perea, qux carißima nobis elToj

pofßnt:

tarnen cautum volunt, ne

adferibatur eis _{aliquod attributum}

divinitatis, fednomen creaturae ita

tifurpandum elfe _putant, ut omnis

honor 5c _religio

_jurisjurandi

_adve¬

rum referatur _Deum;

_quemadmo*

dum

_{Jofephü,idcß}

_more iEgyptio-rum, _{per vitam Pharaonis} ,

Elife-um _{per änimam Elise,}

juraviffe,fa-crae Uterae _{tradunt. Prseterea} eos

a _{crimine perjurii}

haudquaquam

immunes elfe _exiflimant,

quifan-trito _{per creaturas juramento alios}

ludificantur_{:quod indire$am} ufur-paverint invocationem teftimonii

atque vindi&ae divinse, Poflerior

qui-•"v1

29

r-' _{quidem pars}

_hujus

_{propofitionis}

m nominus omni vacare _{dubitatiöne,}

sep

videtur

qua prior, qua contenditur

e_i" _{perfolius DeinomeitefTejurandum,}

ms utevitetur omnis _fufpiclo

idolola-fit tri#, & immenfa gloria, honor 6c

im majeftas Creatoris_{jufto fuo cultu}

fte non defraudetur. Huic fenteritia?

ih etiam

_aftipulatur

_nohiiiftimus Gui-iielmus van der Muelen in

com-ne mentariis fuis in _{GroUuml.ii.cap«}

im XIII. _{6c juramentum in}

compofi-ita tum _{atque fimp lex}

_{diftinguit__*.}

iis _{Simplex vocac , quando Deus}

e- teftis fuse voluntatis invocatnr _i,

iO' inqüe ejus _{honorem dire(fte_>}

lo- _vergit juramentum _{, 6c in hoe}

fe- fenfu _{opinatur peraiiquam} creatu-fa- ram_{jurare, valde periculofhm efTe,}

os _{minusque condueere , graviflimis}

im _{tempeftatibus fe corhittere,}

quam-n- diu in_{portu navigaripofftt.} Alte-os ramautem _{fpeciem appelfat}

, ubi

jr- creatur# nomen adhiberi _poteft ,

nii incolumi fei*vato _{honore Dei; ni¬} or mirurn cum divinam pcenam _{in_^}

ai-

3°

er ertfuras _{depofcimus» qii^ ad tios f}

prxcipue pertinent, ut caput, ani- c

ma, falus _{propria , &c. tale exfe- t} eratoriiim dicitur _juramentum,

q quo eoram Deo quis fe

ctignum

ag* }

noverit _{peenis gravifiimis}

, fi pe*

jerarir. p

Tbefl V c

In _{contemplatione jurisjurandi r} ukerius _{progredientes adalia duci- e}

mur _{qu-jeflionem , nimirum, an x• r}

que verum & validum fit jusju- c

randum,perfalfosDeos

datum,quos

a

tarnen _{pro veris habet jurans,ac fi f}

per verum Deum pneftaretur. In- _p

ter_{filos., quieontrariamfovere}

fen-g tentiä _{videntur, prtecipuusefc Zie* t}

gierus, cenfens , per falfos Deos f

jüfantes, perjurio nonobnoxios ef I

fe, fi fidem violaverint; vide eum _j in annotatis ad Grotium _{cje j. b.& r}

n* 1. ii. c. XIII._{$.12. Juramentum j}

perfalfos Deos praßkum non obligat g

ex _{fe, neceftverum juramentum}

, quk

l-non invocaUir Dens verus in teflein, _t

nec

_obligatio

_{ejus ad religionem autpie*}

31

totem *vere_{pertinet■> cumin veri Bei}

ni" _{contymelmn tendat, & aätim idolola}

-a^e* _{tricimcontmeat.}

Obligattarnenideoy

mi _{quiaproficifeiturex conjcimtiaerronea.}

Nee _igitur

_Jub

_{rationeperjuru Dens /*}

pe* _{findin injuriümJuam interpretatur.fi} perfalfosDeospejeratum fit. Quam

opinionem>ut obfervavit do&ifli-«

ndi _{mus Van der Muelen}

> fe&atores

iC^ _ejus

tam late extendunt, ut

de-j?m monftrare

adgrediantur,

eum- abs~

Ju" _{que culpa perjurii}

_difcedere

_poOe

-t0S _ajurejurando

vquod^er falfos Doos

c ß _{fecerit. Dete&a enim erronea}

o-Itt" _{pinione, non amplius valere}

_obli*

;n* gationem

juramenti,

ajunt;

fed

tan-tum

_fimplicis

_fidei.

_{Contra haue}

-os _fentenüiam

pugnant

ipfe

Grotius <5c

ef _{Puffendorfius, perfplcue}

_teftantes,

itn

perjurum eile, qui

idgenus

facra-■& trienti

violaverit, pcenatrique

per-utn _{jurii mereri. Ita Grotius}

:

(g)

Sed, eat

mfiquisper

_jaljos

Deosjuraverit,

ob*

uitk _hgabitur

yquia quamquamfub

jaljis

fjo*

m' _tis

generali tarnenconjpeäu manen

in-'it"

tue-enl

32

iiietur, _{laeocjue Deus vems,}

_ß

_pejera*

tum _{fk, hiJuam mjuriam}

_idfaäum

in-terpretatnr,-Puffendorfii auteiti

ver-ba ita habeilt : _{(/?) (Jut per}

_falfos

Deos _{pirat,quos ipje tamen pro veris}

habet,_obligetur; ac

ftfefelkrit.

_reve*

ra_{perjuruim admittat, quia fiib}

quo-atnquefeeciali conceptu numinis

notio-vem ante ocuhs halmit _,

adeoque dum

feiern

pejeravit, divin£mqjeflatis_reve*

reniiam, quantum mfefuit, violaviu

In haca. cqntroverfiaaccedereGro-tio ac _{pLiftendorfioj & qui horn}

nu

fequuntur caftra, non dubitamus,

Namque,utinförö humano,

crimi-na

_ponderantur

_{ex a&ionum}

obje-åis, qua? quo nobiliora funt , eo

graviora in

_{illadelinquentium}

cen-fentur peccata. Cum _{itaque nul¬}

luni _{obje&um Deo T. O. M. detur}

pra?flantius , omnium maxime

de-teftabile _{atque teterrimum merito}

ducitur_{facinus, ad ejus}

ignomini-v

am direßum _{; adeo ut in}

eumcon-ceptisverbis

pejerantes

maleficium

patrent

patfent

foediflimum:

Non eatn

fo-ra'

lum ob caufam , quod alios dolo

m"

ac fraude

deeipiant

_;

fed

_etiam-»,

Yr"

quod

re

verentiam

atque

religionem

:/öi numinis contaminare non

verean-ris

tur; id _{quod omnifcium &}

omni-ve'

potens effe in animis tarnen fuis

uo'

agnofcunt Talejuramentumnon

\10' ideo irritum haberi _{poteft > quod}

um

perfä|fum numenjuratumfit,quia

ve'

m malatantum _applicatione

_ideae,

vlU

quam natura mentibusomnium

in-r0*

fevit mortaliumjerror verfatun^?

inl:

qua Ethnicus Ifta attributa, per

u?' _{qu^Deumconeipimus,} corporeo,

quem flugit, Deo

afftgnat.

Unde Je' _{liquetratumefTe}

_juramentum,

quo

e0 _{falfus Deus}

tanquarn omnifcius te-ftis &

_perfidiae

_{ultor ,}

_infinita

po-u'" _tentia

pra?dxtus,invocatur: ut tam.

|-ur

verum tamque

fanäum

habeatur

il-lvid, ac fi per _{verum Deum}

editum

elfet. _{Quippé vis &}

obligatiojuris-m*v _jurandi

non_{pererroneum de}

effen-m* _tia

divina _{conceptum hebefcit,}

_fed

im _{fcxiftent-iae}

divina;naturalinotionei_»

K vel

£ L

vel idea nitittif«, _Quapropter

_hoc

modo_{jiirans ,<fi fidem juramento}

fiabilitam _{vioiaverit, perjurii} cri-mine firie dubio fe _{contaminabitLj,} quodipfeetiammetum, veneratio* ném, &öbfervantiam

veriDeifub-vertat. _{Qubcunque enim modo}

velfpecie 6c forma concipiunt

De-um, eum cultu acreverentia

affici-unt6c _{profequuntur mortales.Nam}

opinio, quam quisque fovet de

a-licujus obje&i divinitate, poftulat, utillud, cui _{adfcribitur, pietate 6c}

religione colatur. (i) Reverentia

mihi_{femper erga Deorum mmkui eft ,}

non humana _qiuedam

, fed maximum

quemque timorem exfupermis, ait

So-crates _{apüd Platonem. Ceteruun.}

nemo fibi _{perfvadeat, lios in eum_i}

labi errorem _{, ut contra facrum}

co-dicem contendamus_geiitiles excu-fandos _{efTe, quod falfa teneantur}

religione, verique Dei notitia

de-flituti fmt: fed _{fciat-, nos in eo} oc-cupatos eile, ut

_probemus,

cujus-que Cl) d*U.LXL

■V.l.-que obje&i Pacra qui dedecorat ,

qaod pro nuraine colit, eum

nefa-rium _{atqueaudaciffimum} commic-tere facinus _{; quiaeumvquem}

ve-ri Dei _{loeoponit, contemnens,de¬} bitam Deo reverentiam _{atque cub}

tum dire&e _{corrumpit Hinc par¬}

tet, illos, qui religionem , cni ad-*

didi _{fint, profanant, puniendoseO} fe, obc auås paulo, _{ante did'as; quod}

fcilicet nulla.m habeant rätionemu.

pietatis; Od in immanitatem beb

iuarum_{degenerantes pernicioffima} •focietatis iintmembra : dicut _fupra

inprocemio hujus

difie-rtatipnis"o-ftenfumeft. _{öptimeGrotius hand} •controveriiam _{diilolvit, ipfamque}

-veritatem _{apertiffime exponit, db}

cens,_{i)

_qualiacmque,

_qiu?pntantur

minima_{pejerapa,, a vero namnevmdh} cari. _{fubjrcit etiatn Seneae verba,}

(/)Frnitm _{tanqmm Veo}

_fecity

opinioillumfmobligatpmia.Huc quo«,

que referri poteit illud Piatonis db

V 1 ClUtxi.

fOGröt. l.'Z,c. 29* _{(l) -StéM*4 FIL. d*} ■'

£him. to Diis immatis menäaci»

um dicat, aut_{deeipiat, aut aäulterart}

verbo, vel re pidquam audeat, mft

J)eo velit odio _{ejfe, cui quukm odio}

ej%

qui,

falfo

prans , Deos parvipen

dit,

Ad haec Chriftiani_{parumtuto com«} mercio_{Ethnicorum uti,} nec in

fa-cietate cumillis efle _poiTent,fi

_fir*

mo talo oonfifterefc _argumentatio

Ziegleri,quod Deus

fub

rationeL»

perjurii

iftud non in

injuriamfuam

interpretetur, fi perfalfosDeos

pe-jeratum

fit. ' Verum, uti

_fupra

_de«

monftratum _{eft, ftatuimus iuffi*} cere,utjuraturusnotionemaliquam

habeat divinitatis illius , quem

5c

teftem & vindicem veritatis adhi*

bet,eumcg

animo Deum contem«

pletur,

atque'tanquam

juftiffimum

jnetuat ac veneretur,

e

Thsj: vi

Ad_judicium

_Au

alteram_regulam

jurisjurandi

nos

perduxit

ordo,

qua

^urans

officium

fuum metiri debet,

ut omnem _{ingenii aciem &}

cogi-gitationem ad id efficiendum eonr

37

P-- jfbrat>

quod Dei invocatione

fe

_pra>

^ ftiturum confirmaviü. Secum enim

?/? reputat quisque ,

pefiimo crimini

% obnoxium effeeum,

quijuramen-t, tum violaverit, quod

acerbiffimam

1« Dei _{pcenam, non}

modo

tempora-)- lern,fed aeternamin fe depofcit,ni, r«

quod

_coliventum,

fit veritas

probet,

to _{Duplici ergo}

_{obligatione poft}

jura-u mejitumeditum obfiringimur; pri-ai _mumque

legibus

jubemur bxfequi

2«. illud, quod _nos

fadturos

aifirmavi-e* mus,licet nullo

jurejurando datam

i* ! fidemftabiliverimus; deinde

ftatu-m tis divinis cautum eft , ne divino

St nomine abutamur; eam ob caufam

i* _{magis Deum}

_offendimus,

_iramque

i" ejus gravioremin _nosconcitamus,

n foedusjuramento fancitum,_quam-*

nudo aftenfü _{pactum rumpente&}

Namc$

utiargumentatur

Cleanthes

n apud Stobaeum, _eoipib, _quo

jurat,

a _{tempore, aut}

verejurat,

_aut

peje*

1 rat:

_{Sitanquamfervaturusjuret-j,}

[- _{quod ad jusjurandum afetinet,}

ve-ir re_{fanäequejuravitfin}

_propofito

it diflen.

KL '

dißentiente,_{tanquamnonfa&urus, i}

pejeravit:

ubi

vera manet

feilten-

c

tiaPoétas 2

©eov imoßKtivjAYi$öKC-i MXyj%vcLia c

Non modo _itaquevaga, verumietr i

ja improba&

periculofa eil

ftaüuen-- t tium _opinio,

_jurantes

_ab

_{obligatio« {}

nejurisjurandi _vacuos eile, fi _arte j

verborum, vel tacita intentione a'l- t.

terum ludificari poffint. _{QuippeLj \}

Deus confeientitte _{teftis, ita} eorum ji

juramentüm aceeptat, ut iiie , cui r

juratur, intelligit;

jurahtisque

ett d

ex animi fui fententia clare & _{per« '}

d

fpicue fuum exprirnere fenfum,ex- 11 clufa omni_ambiguitate,

_ojmnibuscjj

_t<

fublatisdoloßs_{limitationibus,}men« fi te refervatis. _{Quia necettarius ej> r}

fedhis_{juramenti eft obligatio> qua? t<}

jurantem

tcnet, quacunque animi t<

intentione_{juraverit, Indigna cer-}

₁₍

te _atqueablona eft _eorum afTertio_{* q}

qui

contendunt,

fupervacaneü eile, 0

re&equerationiminusconveniens» 1 fi obligationemjurisjurandiajurante t;

exigere^ ft cum intentione

jurandi,

s> fed non obligandi jusjurandum

de-> derit. _Nam

eoipfOjinquiunt,quo alten fe _{obftringere non vult,}

con-quiefcit propofitum jurandi &

vo-luntas _{revocatur; qua}

_{reclamatai»,}

titf toll1tur _{quoqueeffe&us, folum, ut}

ö" _{fimilitudinem &}

fpeciem retineat

te _{jurisjurandi. Ex talibus}

ratiociiia-il- tionibus fine dubio

(;;?)Defes>Ser-u via? _{Defpota, anfam fibi fumfit}

per-ni

jurium

_{admittendi, de}

quo*mem'o-ui ria? _{proditurn eft, quod} jurejuran-do fe_{velut inordinem coaéhim elfe,}

r* ' _{doleret. Denique repudiatis}

o-£* _{innibus, qua? contra animi fiii}

fen-cjj tentiamjurarat, vulpina pelie

re-f _{fumta, tragicum illudhomo}

barba-f- ruscollaudavit:_{juravi lingua,}

rrren-x- tem _{injuratam gero. LuBrica}

au-ni tem eorum_{argumenta a fanioribus}

r<

_longe

_fradga

atque confutata funti_>,

d_{% qui ineptias hafce conveHunt;}

quod e, omnis vis _{jurisjurandievanefceret,}

s> ' fi _{cuique licitum effet iurare,}

jura-te _taque

pro lubitu, 8c fub hac fgecie

Ii?

refcin-jd (m)Nie?1.1.IF. Manuel: Com. c.4.

r

refcindere. Ad ha?c nulla fbretob¬

ligatio

jurisjurandi;

fed contra di-5 ilin&a manerenfc>ro

jurare,

& to

ob-ligarii cum

quidem

obligatio natu¬ raliter & neceiTario ex

jurejuran-do

_{proficiicatur,}

_tanquam

_eifedhis

a fua caufä) _ilon dependens ab

ar-bitrio &_poteftace

_jurantis,

_fedafuo adhr.&ficut in libera

cujusquepo-teflate_po

_il

_tum

_eft,

_ut

_juret,

_velnon juret4, ita quoque neceftario pto-ducit _{Infeparabilem a}

jurejuran-do efFeitum* Dehifce autem infra

ampHus

agendum

nobis eft, ubi

ad

tertium _pervenerimus

comitéju-ftitiamfcilicet, _quaquisq^

delibera-to animo _{jurabit,& verba,}

_quibuS

ufus fuerit_{,interpretabitur, ut}

in-telligatur vera ac ufitata eorunu

figiuficatiö.

Quia cum omnem a-nimum & voluntatem noftram

al-teri_{indicamus, oportet verba pro¬}

prio fuofenfu, & prout ufii com*

muni _{recepta funt*}

_explicari

_{5 uti}

calikie & malitiofe

_jurisjurandi

exfolvere fentiunt

_perfidi.

_Quo

pertinefc) quod de Cleomene

re--fert_{Plutarchus, qui inbello}

adver-fus_{Argivos inducias feptemdierum}

pa&us> tertia pofl

no&e,

cum

fidu-cia_{pa&i nixos, ar&iori fomno}

fo-pitos efTe animadvertifTet,

inftru-&o exercitu _{incautos^ nec tale}

o-pinantes aggrefliis, alios interfecit,

alios_{captivosabduxit:}

_perjurii

_ve¬

to crimS _{exprobrantibus refpondit:} de diebus _{paåum eiTe,}

nonno&i-i bus. Nefcio an huc pertinere

et-jam

pofiitfa&umPofthumii,dequo

conf.Liv._(#)

TheJ,

VII

Porro, utdeliberatoanimo

fufci-piatur

jusjuraiidum

,

ajurantere-quiritur, ut

composfit

mentis,ma-turoque

polleat

judicio.

Ideoque_*

qui ufu rationis funt

deftituti,

cum

tiulla _ipfis

_animi

_delibetatio

_,

_nulla

, yoluntas, nullaque

cönfenfio

fit',cu¬

jusope bonum a

malo

>&veraa

fal-fe

_dyudicare

_&

_{diftingvere poffint:}

F mi~

42 _r

minus idonei _{fufttquibus cuiUj}

non modo de re _aliquapro

jure

_{fuö , 1}

quis agat, contrahät vel pacifca-

^

tur; fed _&quorum

iusjurandum..

(

obligare valeat: quia abefl vdun-

_j

tas cumrationeconjun&a, firmum *

animi _propofitum

_&

_inftitutuni/

₁

quidquam promittendi faciendi, &

_J

perfolvendi.

Verum

quum

dentur

*

turentium _{morbi, qui certis tém-}

_*

Eorum

us _{pr;eteritis fanitati reftituuntut}

intervallis

eos

afficiunt, qui-

F

1

8c mens ad _priorem redit _{ftatum_J >} *

de hismonere non inutile videtur, f

quod durante temporefuroris,in-

Jj

firrnae _{nulliusque momenti fint}

o-mnes eorum _{ä&iones, quodqué in}

e

firmitati Sc _{éegritudini fit tribuett-}

_£

dum, _{quicquid agant:}

_hacmentis

_«

nebula _{difcufia, inita ab eis}

_pa$ä>

_^

contra&usque non fine fummo fce-

v

lere _{rumpi Sc violäri}

_{pofiiint.,. H$c}

_J

propugnat etiam Puftendorfius.

(o),

A

Verum,inquit,ubi obligatio

aliqua-ß

tj

explenda

per dtflinäas aäiones, ujvffl

®

råttorns _{requirentes: patet abinterve- *}

in li¬ tis ta>

:e-ß

0 ve' nie 43 niente_{furoreeandernfufpendi. Eadem}

qjaoque ratio illorum eft, qui mero

fe _{ingurgitant, ut neque mens,ne~}

que pes fuum facere officium

que->at Nimia enim _potatione

inca-lefcentes, ita mente _perturbati

ple-rumqüefunt, ut,quid utile

quid-ve _{noxium fibi fit,}

nonintelligant;

fed _{ftimulantem affe&um}

fequan-tur.

_{deoque,

qua? inter pocula__»

p.eragunt, aut

_jurejurando

confir-mant, ad effe&um _{obligationis ni¬}

hil _{pertinefc; nifi difcuftacrapula_,,}

paftum juratumaffirmaverint,

no-vaquejurisjurandireligione

fefe

ob-ftrinxerint, _{qua ratum}

_firmumque

erit,

_quod

_{in ebrietate egerunt.}

Pu-erorum «Sc infantium _juramenta^,,

fiquceadmitterentur,

invalida funt. Nondum enim ad eama?rat.emper-venerunt, ut judicio

comprehen-dant, _{quanta fit jurisjurandi vis»} Mollis enim & immaturaa?tas

mul-bs

_{fragilitatibus}

_mentis

plerumqug

obnöxia _{eft, ut yix capiat, qua rw}

ßn&um «Sc verendum fit hocce

fa-..

44

cramentum, _{quantoque* in} difcri-mine verfetur

_perjurus,

_Itaque.» ad _{jusjurandum accedere quisque}

rnaturojudicio _{& deliberato animo}

debet. _{Egregie enim canit Sa*}

phocIes,fediLatiné

verfus;

Appojttojurejurando, cautior &

dB*

gentior

Jbilmus fit\

duobus

enim

ßbi

tunt

coro_et,

Et ne hdat _amkos, & _{ne peceet}

itt

Deos.

Quapropter ne incauta ad

jura«

mentumfe_pra?clpitet

_Juventus,

fin-gula?

feré

gentes cerüum

puberta-tis _{tempus definivere, quo} fupera-to,_pa&um &

jusjurandum,

ab

iis

datum, validumacfixum habeatun

Exjüre autem natural!

certuscon-ftituiterminusnequit: rede eniß*

Grotius: _{(p)Quandopuerratione}

_uti

incipMt,

non

poteft

certo defimri:

ß$

ex _{quotidmnis aåibus, aut etiam exeh}

quod communiter quaque _regione

(tcci*

dit,

_{defumendmi efi,}

TH