veteri it-

a. c; D. ^{tn ■}

DISSERTATIO ACADEMÏCAV ^„

breve exhibens Spccimcn /■

SOBRII

PHILOSO¬

PHIE

USW,

quam

cum affenfu AmpliflSmae ^Facul-

tatis Philofophicae in Regia

ad Salam Academia SUB PRASIDIO

kAcimedum Revercndi & Celeber*

rimi Viri

Dn. _ANDREA GOEDING

Philofophix Prof: Ord:

pro confvetis in PhilofophU honoribus confequendis

publica difquifitioni fubmittit

GÜSTAVUS s. HALLMAN

Nericïus.

in ^Auditmo/jjGu^aviMfl» Måjofi

ad d1

yS'fiteöwA:

UPSAL im,

i<M>#

Excudic HENRfCUS KEYSER Jun.j

R, A«d, Tjpographus,

f $. ù

Uod

veteri it-

lo & fatis décanta"

to»oXvSgufoijta dicitiir»

*rj non habetcfaremni»

ß tgmrantcm,• id fane,

fi

quam, utique

Philofophia,nul-

lo non tempore experta

fuit.

In prim is vero

illam Philofo-

pluam, qua;

longiusabeftâ ièn-

fibus, & adintelleäum veri ici-

çntia imbuçndum pertinet, tam

iuiqua femper

manferunt fata>

Vt ficuti multo, _quam cetera;

fapientia: human# partes

difK-

cilior cfi: _j ita ut fieri

affolct,

pauciores fui

habuit cul

A ve-

O ² ®

Teros, plures vero, quod igno-j rarint,ofores contemptoresque.

Qui rerum hiftorias replicare, qui temporum annales revol-

vere in jucundis reputat; cj de- prehendere facillimum, & ubi-

vis fere obvium ©rit _, multoi

exftitiffe Caracallas, multôs

hoftes obftultam perfvafionem, ignorantix comitem, Philofo- phiam abolere volentes, convi- tiisqucprofcindentes, Horum

numéro meri^to accenfendi illi, qui per hxc proxima tempora,

imo etiamnum,Logicam& Me- taphyficam,qua Tuntdura fron¬

te, proferiptam cenfent, & ut

otiofam, ^ut ftudium inutile,ut

fubtilitåtes inanes tantum, &

nönifirixas

philofophicas

mnian-

0 1 0

mniantur, & nefcio _quamPhi- lofophiam aulicam & Theolo- giam Chriftianam orbi crudito,

fi Diis placct, obtrudere ge-

ftiunt. Proinde ^cum aliquod

ftudiorum mcorum in Philofo-

phia publicum iterum exftaret documentum, vix aliud magis fcriptionis differtationisq^j,pro

gradu in Philofophia obtincn- do,placere potuit argumentum, quam hoc pra:fens, ^quo Philo, fophix theoreticx ejusque ter- minorü ufu, quoad permiferint

vires & inftituti ratio, paucis

thefibus demonftrare certum

eft.

*. IL

Cum ^vero ftadium hodcc

non

O 4. ®

non liccat ita decorrere > ut

lingul# Pivilofophiai theoreticae

parres omnesqoe termini ex,- Ciitiantur, & ad uium appli-

centur, hojcenitp foret imnien-

% fere molis opus,

quod

habitas ^: îdcirco fuffecerit in

ajiquibus tantummodo occu-

pari, ur exiiide Judicium

inki-

tui poffit de ceteris.

nu

Prima difficultas nobisobji-

citur abillis, _qui Phi1ofophiam ideo_: ex Theologia_O excluden- darn&eliafinanda o-mnino cen-

fent, quod fic principia difci- plinarum confundi putent. Pr#-

terea infauftnm ehe Philofo-

phi# cum i heologia-conjugi-

um

c» ? o

um, veritatcstheolomcas^"O fie

ob-

feurari ^no declarari, &_quae funt.

alia, à t Fbilofophix

hoftibus

moveri folita. Quaeftio itaq; eft:

\ytn Phtkfophiå & quïtlcm pr&ftrtim

Metbaphyßcd, nullxm ^utili^tutem ceteris mifciplmSy inprimts ^{ve ro} divtniort tßi

Théologieprœtfet j Ut ut vero hu- jus

quxfl;ionis,rolidam fofficien-

témq; decinonem habere

licet

exMejfneroin de

Philofi Sobria

item apud

CoTrieliiim & Jaco-

bum Martini5Stalium,tum et- iam Calovium atque Joh: Mu-

feum in de ufu prineipiorum

rationis in Theologia. item

Valent: Veltheimum in Inftit:

Metaph: Lubet tarnen

in

pendioquafi exhibere ca, quae

hue pertinere

maxime videbun-

tur. K IV.

o « _o

f. IV.

Qui

deMetaphyfices

litate agunt, in eo maxime ^oc- cupati videntur, ut doceant

Metaphyficä confidcrando Ens

ipfum univerfaliffimUm,&Entis

univerfalifîïma principia, hoc ipfouiiim fuiitransfundere, ad

ceteras quasq; difciplinas, qua

rüDifciplinarü fubje&a, de ra-

tione Entisparticipant, adeoq;

parciculam de ^toto quafi re-

fcindunt, fimulqve _{de princi-} piis primis immédiate, ^ex _ge¬

neraliffimo Entis cortceptu flu- entibns, participant ^{,• ut} funt:

ejualis cAaf/a, tälts effeBus^{\ totum} fft maj^us fita par es Quodlibet eft9 dutnon

eft: Duo contradictoriAnonpcffuntfimul t/fe Dera. Sic ^cum Theologia

verfetur _circa partem Entis,

(nihil

Q 7 ®

(nihil enim ei catn non Ente rei ) fequitur & ^eam talismo-

di generalibus axiomatibus,ne-

ceffitate ita exigente> uti pol-

fe, Quemadmodum enim com¬

munis ratio Entis abftrahi pot- eft â rebus naturalibus _&mun-

danis; ita _quoqve eadem à re¬

bus, in S, S. confideratis, ab¬

ftrahi poteftj adeoque ibi ge¬

neralis qusedam rcperitur co-

gnatio, & convenientia. UC perexemplum hujusreieviden-

tia patefcat, quando in hifto-

ria Paflionis legimus, quomo«

doobfcuratus fit Sol, illico ju-

dicat intelleftus meus obfcura- tionem hane tffeftum cfle Super»

Muralem* jam vero tefminura habeo _ftatim Methaphyfîcuta qui

é 8 Q

,v'"r ' • ■.

qui dicitur effetfus, quemqué

non in Scriptt S. ^verum in hac fpecie,nempe

obfcurationis fa-

£tae, deprchenckv Deinde St

alias mihi fiftitur terminusme-

taphyficus, nempe SupernaturM

Ncc is in (cri ptura cohtpäret

J

fed in de oritur, quod cernani

obfcurationem eam ordiiii na turx repugnare : Proinde

eli-

cio?

fupernaturali

ftum hunc tribui debcre : Sc

tum iterum alium terminum invtnio Metaphyfices, ncmpé Cauffie qui&

indeenafcitur,quocl

videam effeäum non dari fine

caufi, adeoque ^peripfum ejfeäurn

confufe & obfcure cauffimipfarii

intueor. Verum, ^unde hoc fit quod mens mea cauffam

hujus

effe-

© 9 Q

effeäus, qui in fipecic obfcu-

ratio Solis nuncupatur, ut fu- pernaturalem concipiat? Non

fane ex alio principio, quam communi illo Metaphyfico : Qualis ejfctfus tilts caufi. Sic ira-

que communi & generali fuo principio,

Theologiae infervit^

& operam

praftat Metaphyfi-

ca. Unde ulterius s^rgumenta-

mur: Principia, fine quibus

multae

quaeftiones Theologie#

nequeunt féliciter

tra&ari, illa

font in Thcologia cognituuti-

lia & neceffaria, atqui meta*

phyfica principia

talia funt E,

Hic major propofitio

fa

eft

evidens. Minorem ^yero pro- babit fequens

exemplum

Pro-

baturus in divinis Patrena &

È fîliusl

$ 10 §

Filium habere eandem effctt-

tiam, principio utor Metaphy- fico, nempe: Quicunqve ha-

bent easdem prqprietates,ean¬

dem quoqve habent effentiam.

Åtqui Pater & Filiusin divinis

habenteasdem proprietates, E.

Sic probaturus fpiritum S.tum

efTe perfonam, iterum prindu piummetaphyficuraLoco medii

termini adduco, hac ratione,

cuicunquc tribuuntur aäiones,

V.g.Loqui, docere &c. illeeft perfona, atqui Spiritui 5,to tribuunturaäiones,V.g.Loqub

docereE* Principium inquå, hie

adducitur philofophicü, qvod exponitur&docetur inPhilofo- phia. Mataphyfica cnim expli*

cat quid a&io fit, & quomö- do aâione# fint

fuppofitorum

© ii o

feu perfonarum, item

quid fit

proprietas, &quod ex eflentia

fluat,

S, V.

Neque eft quod quisquam,

faltum hac ratione fieri, dege*

nere in genus exiftimet, quip-

pe ^, cum is fit extremorum in

hac queftione nexus, ut

ïub

diverfa rationefofmali,feutam

ex Philofophie quam Theolo¬

gie principiis

dijudicari poffit*

quod fi verô extremorum

nexus _, non nifi à proprio Theologie principio

dependet,

tantum abeft ut exiflimemus,

principium

aliquod philofophi-

cum ad probationem adduci poffe, ut fie potius fUTttfiaw **ç committi ultrofatca-

mur,

»Vt

© it o

ap §. VÎ. " ? Geterum prineipia Philofo- phica,ad probandas qvxftioncs theologicas apta, ita otnnino

debcnt elle comparata, ut fint fimpliciter univerfàlia^{, Nam}

qu# in certo rerum generc ^, nempe rerum naturalium vcl

elvilium taliå fiunt, ^{vixac ne}

Vix quidem, probandi aptitu-

dinem in Theologia continent

aifi fub 1^unitatione & reftri- Öiotie. Neque fane ^utuniver- falia admitti debent, _an{:equam

ad fcripfcurat S. trprinam ex.

aâa fiierint, ut lic conftare

profit de

abfoluta

niverfalitate. Sic in generc

rerum natufalium, ^verum eft principium^: nulla virgo parit.

- r\ 1

Q i| %

Sed exfcrip. Stconfiât,^{non eile} fimpliciter univeîlale, quia Set:

S. dieit, Virginem Mariampe~

periffe.

§. Y11.

Ut logices quoqve ratio ha.

beatur in praefenti hac opella;

tum adeo vehementer^ Logica

& tcrmini ejus, faftidiri deli-

catulisinceperunt,etiamad^nos

pertincre exiftimamus, aliqui.

bus mentem noftratn hac de rc

cxponcre. Qui Logicam ^ex

Theologia

volunt, &

quidem addu&i verbis laici cujusdam de plebe iji

Synodq

Nicgenaj Chrißns & ^Apoßoli *rtci&

Offerendi nobis non trddiderc, neque inmu htlacUl; fei mentem apertam à*

ßmpt'cem, qun fide & bénit opertbus ïn•

tt£rAanfcrvâtur. His fane in os

regeffit

i »4 9!

regeffit magnum olim illud

DEi organon B. Lutherus, ^cum Logicomaftigi cuidam obje-

cifTe legitur. Tom. i. .Germ, Jenenf. xw\t tclj Ittcßt Logicam

unt> PhiloC ffrntc/ foit ifyr öro»

Uni großen £fe( Sucß toof un<

ttxmnunl £ucb feto fur Logi.

cos tOUO Philofophos

t()Utt^: Ob t()C WOf fo otef t>fl WM

wifet/ afo Oer Sfefoonbie Ma- fica, unb ob tf)r/ fdjon fcte wert- lein (entes: rebeit/ wie bte nottiie best ^faltetunb ber «pfttttcfj bie

©pracbe/ fo

wtfet

ber brauch noch application

ber fefbeit. Et fane, ututChri-

ftus & Apoftoli, Logicam feu

artem diflerendi in ut lo- ijvuntur

Philofophi

e i* $

tradiderintj haud ^tamcn quis-

quam fanacmentisnegabitChri-

ftum&Apoftolosarte

differendi

ufos fixiflc. Sane argutnentan-

do ita osPharifxis & Sadduceis obturafle legitur

Chriftus,

biae impendio quantum

pude¬

ret. Et quidem

Salvatorem

Syllo-

gismo, quiLogicis

dici confve-

vit «g- ufum legimus,

immortalitatem animx proba-

turum. Sic inEpiftolis paffim perfpicua apparent bonx argu- mentationis & legitim«

colle-

öionis veftigia.Quodfi quis

ad-

huc ncceffitatem ejus inTheo-

logia

monendu#

«ft_J.non

poffe textumaliqucmi

0 • 1 ©

né chim laèruin rcöe _expo.

ni, unum cum altcro, ^an-

teccdcntra cum conféqventi-

bus _, hunc locüm cum al iis probe cohférri, adcoqve ^nec genuinirm fen(um ScripturX

faer« obtiîiéri, absqueopeLo¬

gic«, rationernhorum omnium

tradentis. 2. Si articulos ali-

quos fidei folide noffe velim,

neccffum eft, confequentias ex

tpfis fundamentis feripturx dc-

ducere, Atqui legitim« confe- (^ïientix ratio, non aliunde, qua

éxLogicis hauritur,Ut ex ipfa

inducHone perfpieuum eft,per

ômnes Theolögixlocos/

1. VIII.

Hifce i^ta in genereatquele-

vîy quod dicitur, pencillo, de PMlofophia & Logica

delinea-

© *7 ©

tis, ^nunc ad paulo fpecialiora progredimur. Tritiffimus eft apud Philoibphos ^canon; snbh--

U rei ejfentia ^, aut parte e(fen11ali, res

»p/atoIhtur. Atqui probe intel- lc£his, infignem in aliis, ^prae-

fertim vero Theologia, habet

ufum. Quemadmodum autem,

quicquid eft, per eflentiam

fuam eft, ^ut docent Metaphy- fici, ita _quoque fublata rei ef- fentia, vel _parte eflentiali,rem ipfam tolli inculcant iidein,

Proinde neceffum eft, ut terJ niini hicexponantur. Scilicet

per eflentiam^ ^totum illud intel- ligitur, quod primo in re con.

cipitur • primitate videlicet

cauflalitatis, ut loqvuntur. Sic

animal rationale in homine

c pri'

© 18 Q

t _,

primo concipitur,

adeoque

ef-

fentix dicitur _{ea, qux} ad in-

trinfecam ejus conftitutionem

concurrit, V# G, conceptus a- nimalis feparatim fumtus, re-

fpe&u hominis ^, partem

effen-

tix ejus fiftit, cui fi addascon- ceptum rationalitatis, ^totam

habes effentiam:

Undepcrfpi*

cuum nunc eft, fublata effen¬

tia hominis, vel _parte

ejus ef-

fentiali, res ipfa, hoc eft ho-

rao ipfe tollitur. Ufusautem hujus axiomatis, maximusper-

fpicuusque eft, in

controverfia

illa, de Sacramentorum Sym-

bolis,itemqve in

quxftioneilla

celebri, an juftitia

originalis

in Protoplaftis fueritaccidenta- lis, ^{an v.} effentialis^ ^q.X.

© 2* $

§, IX.

Pâucîshiccanonemaliumpriori

affiné attingemus,nempe:£/<?#/2*

rerum (tint œternœ* Senilis autciïl

verus & genuinas

hujus

nis hic eft: Si efifentix, dum-

modo ipfx,&res quarum

effen-

tixliint, ut vereeffeac

perfide-

re debcant,dividi nonpoflunt;

& fublatis eflentiis,^res quoqve

ipfas, protinus

tolli, neccfiiiim

eÛ •utiqve effentix rerum,non poflunt non effe xternx.

Nul¬

le _autem modo, hic canon lo-

quitur dererum ab xterno a- ûaali exidentia, id enim répu¬

gnât producHoni rerum

in

pore fa£he, fedde

neceffaria&

perpétua efientiarum cum

ré¬

bus connexione, ita ut partês

effen-

© 20 ®

çffetxtiales, inter fe, & cumre,

quam conftituunt, ita cohaere- rant,ut falva hac, feparari aut abefie nequeant.

§. X.

De attributis feu proprieta-

tibüs docent

Philofophi,

conceptum fecunckrium déno¬

tent, pendenternexeffentiarei,

& cum ea

reciprocabilem, cu-

jusmodi eft divifibilitas in

quantitate, & immortalitas in

fpiritu, _{quarum illa ab exten-} fiöfte, ifta imitiottalitate fluit,

Hinc fonat Ganon

Philofophi-

CUi: Identités Attributorum (jr propti- ctAtum, eflentix tpfins _argutttdentitatem4

Loquitiyr _{hic Çanon} de attri-

butis

formaliter talibus, iisqve

non folum _iji rjgoré fie diâisj

Vu... _fed

Q 21 0

fed & certo refpeâu, & fa£tat comparatione talibus. Quo-

modo axiomatis hujus ahfu re*

förmati, realem in Ghrifto

cömmuriicationem impugnaré

conati fint, ignorare non pot-

eft, qui fcripta eorum adcura-

tius legit.

i XI.

De pötentia, infignis & ob.

fervatu digniffimus habetur ^ca*

non, nempe: fotentia non exce»

dit objecfumfuum ad&quatum* Seu ut

Petrus Mufeus inInfi: Metaph:

loquituL*: res creatas in agendo, tntra

idem _rerum

genus* circa quod fotentia

n^turalt ver[antur, atque adeo inträ generaler» _qnundam atiivitatis ratio•

nem fefe continere. Et ufum ha¬

bet hic Canon, in ardua illa de vifione DEi controverfia.

Quam

' § 22 §

Quaal tarnen excutere

inftitui,

ratio Sc &kx quoque

cauffe

non finunt4Quapropter hisnunc ailatis, lieebit nobis efleconter^

tis. Omnis bon® rationis, Phl*

lolophiaeque Sobrise au&orem

It O. M» ex imis cordis penc- tralibus rogantcs, velit donuß*

hoece fuum Divinam Philofo-

phiam^vfertaàn tedîamque,apud

nos; in feculum confervare, ab-

ufiim veto ejus, & fe&atios if-

los vanos, qualïutn S,a S,a pai-

Ç\m raemSnit, & å quibus di-

vus ille Paulus, (oepius Audito¬

res (uos _monet, ut fibi ^cavc-

aht, longiiïîme â nobis arce-

re, ut fie Philofophiasfuuscon*

flct ufus 3c honas, & Diabo-

li quoque regnum

fubvertatur.

© Ij ©

Gui & hoc inter ^artcs polirî-

cas temper obfcrratum ut fublara bona Philophia, homi#

nes confequcntias legitimas

nefteredcdi(cant,quohaereles

in Ecclefia DEl irre- pcre (olenr* ^à

€>£% _\

***tgyf©

Cl.Domine Cândidâte Refpmdens3

Frnter dileéiiflime.

QUanta

fit Phiisfqphi»

primae digni-

eorum déclarât induftria, qui tecum, Ca¬

ri(Hme Frater, hoc argumentum explican-

dam fibi fumfcrunt*Inter Summorum au- tena virorum décréta non fine rarioris

«fus pratconio illud fe nofcitandum pr«*

bet, _{quod trita} diuqve freqventata Phi- lolophoram voe&bula, ut ut minus latina eadem Natio introduxerit,non fas effsoro

lubitu antiquare, & nova se fi forte la-,

tina magis, minus tarnen appofita iubfti-

tuere vetat; Futurum alias ut fingula; se*

tåtes

tåtes novum quoddajn ^ac infolitum phi- lofophandi genus experirentur^; îudeque

fluxae vaeillantesque circa religionern o*

piniones exiiterent. Philofophia cerce, û

hoc luo, cet» dwaneflico quodam inftru-

mento, delticuerecuf; ad qaaevis fua plane

lorperet, necèéTum eft. Proinde refte ac- qvg ordine feciilc exiftimandi _{lunt, quot-}

qvot giifcenci huic malo tragulam ^uccun-

qve injefta*e adgceffii funt.Quamqaam t.

nun omnimodam tanto morbo medici¬

narn ab ullo parari polie pene uhrafpem ett,ultra vocum tarnen cujusque häftenas

»on fueric * quåtenas tempeftivis acjuftis

erudttorumconqveftionibus locumadhuc in multerum animis reli&um, nulli dubita-

mus. Incer quos ü Te, mi Fräter Catif- fime, nominaverim,non ambitioni id & a-

micitiae, led vçrïtati&pietau _erga Teme»

dediffe prorfusexiittmari cupio. Quocir-,

ca fruftuofam tibi en m tnufis focieratem

ex anime gratulor, voveoqve, ut fituti

brevi magilteriali ( ut dicitur) Corona cr-

naberis, ita quoqve in Patriae Ecclefiaqve

ufus infignes Cognitionen* tuam phiiofo#

phicam verras, immarccflibilem deinde in Cœlehibus gaudiis Coronam habiturns.

Upftlis *.Id. Dec» Parcioriquidem eal«mo,

An» MDCXCV. aft animoprolixiori leripfi DAVID HALLMANS«m,FiL