Q. F. F. S.
D1SSERTA110 ACADEMIQA
m
MODO VETERUM
DICENDI AD
CLEPSYDRAM,
Quam, a-
Confentiente Ampliff. Facultate
Reg. Aca.dein mix Upfalienß,
Et
MODE'RANTE
CELEBERRIMOVIRO
Mag. PETRO EKERMAN,
Eloquentia? PROFESSORE Reg, & Ordin,
Tublico 'Bonorum examin't modefle fubmittit
MAGNUS JON. & 3 £>91-31/
OSTRO - G O THUS.
In Auditor. Guftav. Majori d. xiv. Februarii
Anni MDCCXLI.
Horis dtite meridiem confvetis.
U P S A L l AE imprefla.
s:e r:e m:tis
mägne fidei vi ro
Reverendisßmo
PATRl ac DOMINO
SÄTheol.DOCTÖRI,Dice:e(. Linrop.ÉPISCÖPO,
Conliftorii Ecelef. PR/ESIDI & Reg. Gyninafii Scholarumque in hac Dsoe:efi EPHORO ,
Celebratiflimo, Graviffimo,
m&cenati max imo.
Gnofcas, Reverendiff. Pater Sc EPISCOPE,
bumillimut oro, quod a prtceüeirti Nomine
Tuo levijpmis hifce pageüis nitorem fuum
conciliare aufmfuerim ; Teque, filas oculis Tu isJum•
ma venerationeJubjictendo, wtempefltve/altem, fi non molefte, interpellem, qui multisgravtfßmisque negotiis ,
pro ReipubUc* atq; Eccleßgcßmmodis, hocpr<£Ctpue tem»
poreyes occupati(]imus, Audaci#tant# veniameo confiden•
tius (pero me impetraturum, quo certius feto Tuam in
ommsjacihtatem prorfus/wgularem eße, & totgratis
Tu«
Tux in me documentå exflitijje, ut, fitempus i[Iis di-
gneptååiCiMh jnificeret, tnnttmeras mihipeterem-cle- pfydras. Patiaris ttaque, Reverendiffime Domine EPlSCOPE, altquodgratiffimi mei, pariterac devotis'
mianimi motmmentitmpubliceereBum tri. De cetera ,
quamvis tktijjimum fit, curam Tuam in omnium, ßc
quoqtre clientim, commodispromovendisbenigmsjimamef>
Je, &nitrojeje adiüosextendere\fortunam tarnenmeam, nimmm diu pertenuem& adfltäam, fecundumDEU My
Tibi hacoc ca(tone,fubmiße commendemfiumiüimequero-
gern,permtttas% utTe Ma?cenatemgratiofißtmum & o*
ptimum, poß bac9 nt antea , fempercolam & venerer,
Pota infuper mea calidißima erunt, dignetur Tummus rerum Arbiter Teomniprojperitate immo valetudine in
feros usque annos firma cumulare, ut quam diutifiime in vigore & fiore Patria, pnecipue Eccleüa Dei, Dolo¬
rem in Te habeat inclytnm érfulcrum firmifitmum,Or¬
bis literatus lumen Jplemitdum , Familia Nobiliflima
Jolatium optimum, <&>dientes, omnesqueboni Patronum
& Promotorem exoptatißtmumy utquetandem [ ubi cle- pfydra vit# Tusplacide effluxertt t tterno perjruaris
gaudw! Sic vovet,ac perpetuo vovebu
Reverendiffinii NOM1NIS TUi
Cultvr Dwoeiffttnus 4
MAGNUS J. 9330m
V I R O
MAXIME REFERENDO atq; AMPLISS1M0
Dw ANDRE/E OL.
RHYZELIO,
s, S. Theologie DOCTORI Celeberrimo, Dioe-
cefeos Lincop. ARCHI-PRA£POSlTO & Vener« Gon- Morii ADSÉSSORI Primario Graviflimo, Ecclefia-
rum Lincop. & D. Laurent» ANTJSTITI
—Digniflimo,
m PATRQNO MAGNO.————~
T cnufisgravijfmit,Tibi,MaxtmeRer.
D:ne DOCTOR & ARCHI-PR/EPOSI-
/ vik/ TE, depfydram hanc% ftmpliciquidem manu
J adornatam, pia vero mente Nomini Tuo femperVenerando ccnfecratam, efferrevolui. Tuusenim in me
favörfingutaril efi\ Tua mihi prafina benefitia maxima funt & innumeraj Tu mihi, fapifimeconfiliis planepaternis,
animum addidifti, erexifii. Hacomniafuum,quodin me efi&
elfe debety fummojurepoftulantygratijfimum nempe & venera- bundum animum , quem ut benigne refriciasyfubmijfeoro ; a debito namquemeoper hoc nihildecedit, cummunusmeumle- viffmumfit\ officium omnino nuüum. Ex animoproptereay cum jfe cereijfima favörisTui, in vofierum quoqueobtinendi,fem-
perprecor&precabor, velit fupremumNumenTe, in (eramfe-
neblutemyfalvum& incolumem, confervare% in EctlefiaDei ae Reipublic* Literaria emolumentum & decus maximum, Fa-
miliae TusNobiliffimafolatium, & clientumpatrouniumopti¬
mum, certifiimum.
Maxime Reverendi NOMINIS TUI
Cult»r HumiUirnus
MAGNUS. J. »3ö3i9?.
Admodum Reverendo af^ PVticUvtffimfr VIR O
Mag. JOHANN! PETRELIO,
PASTOR! & PRjEPOSITO Civitatis Weftervicenfi$
& Eccl. Törnesfall vigilahtiffimo,
PAUTOR! er PROMOTORI Benigfiiffimo.
Admodum Reverendo Pf PrtcUrifliwo VIRO
mag. magno bordenio»
PASTORI EcclefiaeMifterhultenfis & adjac. Diftr. PR.dB»
POSITO Laudatiflimo, «
PROMOTORI & EUEKGETJE Optimo.
Plurimum Rtverendeac Clarijjlmo VIRO
D:no petro m.
PASTORI in Hvena Meritiftimoj
FATRH O Hörioratiffirno.
- c-» ? iw-äii .am
Plurimum Reverendo Clarißimoque VIRO
Mag. DIETERICO M.BSÖ3I9?/
Schelf Wcfxerviccnils REGTOKI IndtUkio , nunc
delign. PÅSTORI Ec.clefimmij qtiae; Deo colii- guntur in Norra i & Thyrsrum,
PATRllO CarilTimö.
VObfs,par efi,Promotores, Euerget<eobfervantia £T honoreatfefemper profeque?idiConfängvinei, eu,, fu<thoc quaheunque fcbediafm/iAcademicum, ingratijfimi animi fi»
gnum certijjimum ob plurimainfe, nullo non tempore, colUta beneficia, cum voto omnigen* felicitdtis Vefir* Veßrorum<fc,
datt dic/ii, dedicat
Admod.Rev»PraecIar, & Clar.NoMiNUM Vestrorum
Cultct xAißduus
MAGNUS J. 353.031
( Eruditionis rnorum'que laude Confpieuo
B:no MAGNO 0 3£>3r3T/
De
Modo Veteram dicendi ad
Clepfydram
difputaturo,
Amico in primis dile&o.
m, ^St modus in rebus: fine quo procul exulat
mry aquum,
Jf§_ d! Continet&terram, quapatet,omne nejas.
Eß modus in verbis : atque hinc clepfydra loquendi Temportbus prtfcis optima normafuit.
Hüne rem dum nobis meliusperfertbis , Amice,
Et qu<£funt verbis cetera plura meis;
Credere numpoteris,mi BJOERN, quampeciore !<eter§
Quod neque fic lateat clara Minerva Ttia.
Quodjupereß , voveo, Tibi ßt fortuna benigna;
Pro meritisque Tuispreemia digna [tent.
^Atque egofemper ero> quem vis, quemqueejje decebit,
Dum ciepfydra anim& flaxerit baecce met.
Jeßinatum boece earmemgratulaterium amieißima manu transmifit
JONAS COLLIN
I N. S. S. T.
§- i.
Odum & ordinem w rebus* qua
trattantur in vita , inque omnibus>
quafiunt , quaque dieuntur, ut pro
more fuo perfapienter monuit TuIIiuSrf), femper fervandos effe, reda ratio diditat, & fida
rerum magiftra3 experientia, e»
docetj (ine his enim res temere
fufcipi & infeliciter geri, fumma imis mifceri, & o-
mnia tandem in perniciem ruere deprehendtmus o-
rrines: cui propterea fententiae album is addidit calcu-
lum , q-ui cecinit:
Ordine fervato , mundui feruatur\ at , iUo
Neglcffio, peßum totus & orbis ahtu
Item Horatius b):
Eß modus in rebus, funt certi denique ßnes,
<§hiOS ultra citraque nequit conßßere tewutn j
Et Xenophon his verbis: "F<ri éfh vvfyz xts sg?
färfrov , dis KCtÅOV åvbgUTtOlQ, äg V) TCt%igfnihil eß hd-
A minibus
a) Ojfi-c, Lib, /, /. §• 4 \t, b) Lib, I, Satyr,
hy, ith
•m e yo $3*
Mimbus utiiiusy neque melius ordine c), Ordo autem hic
ut rite teneatur, temporis- illiusque diftindlionis ratio
cju-oque Habenda eft, qute no n minimas, hoc in nego¬
tio, ' fibi vindicar partes: quare etjam Deus, ordin is
dominus, flätor & audlor,pro immenfa fua fapiemtia &
bonitate,ccelom fuis luminaribus, Sole, Luna & ftellis exornavit, quac per varrum mot um\ circa primordia
rerum euique adfignatum, tempus in fuas periodos,
annos, menfes & dies, nobis diftingvunr. Verum haec
aftronomica dlvibos ütut perftsd-a^jn vita tarnen com-
jTiuni minoribus temporis partibus & momentis deter- minandis non fu'fficit: quapropter ingenit humani fa- gäcifåsjuHTitate & commodkate fvadentibus, defeftum
hunc fenfim, idq; non infelici fucceffu» fupplere prae-
geftiebat, varia excogitando inftrumenta chronome-
trica, quae inde ab antiquioribus temporibus, perfon-
gam annorum feriem, pauca, ftmplicia & imperfe&a
Fuerunt; recentioribus vero, die, utdicitur, diem
docente, & arte mechanica mirum in modum crefcen-
te, novis invcntis multutrr auch, & tanta axgtßeios. ela-
borata funt, quanta unquam deiiderari potelt, ac no¬
mine hcrologiorum automatorum infigniuntur. Sed
haec pluribus perfequi noftri non efi: inftituti. Veteri-
bus quae in ufu erant horologia , in duplici funt diffe-
rentia: vebenim fuerunt Ssiatheriea (ive Solaria, quar>
eadem cum hodiernis, perumbram gnomonis ad line-
as, in planis du&as, diet partes diftinxerunt, vel Cle- pfydra , de quibusjnfra* Aå hxc ipfa veteres gentes
politiores, Graeci, Romani, afiique vitäm egerunt d)t
& a-
e) In Oeconomico, ä~) Mos erat Veterum, inquit Georg.Greenius in Comment» de Rußicatione Rom. cap. IXy dividere diei fpatia,atque ad folaria & clepfydras vive-
re,
•m ) o c »ti- ?
"" — ■ UL. -
& a&ionesfuas, publicas & privatas, ordine difpofué-
runt, prorenata, & prout negotiorum circumitantiap
admiferunt c). Quare etjam ab Au&oribus nonnul- lis, Graecis & Latinis, paflim clepfydrarum, earum- que varii ufus mentio fit, & modi, quo in judiciis fuis publicis caufas agebaot, Aicendo ad clepfvdram. Et huc prxcipue tendunt ea, quae ß.c, D* in pofterum fumus
allaturi.
II.
In majoremargumcnti noftri illuftrationem liceat
nonnulla de clepfydris tracdationi noftrae pracmittere.
Et quod ad vocem hane attinet, cuique, ve! parurn in Graecis literis verfaro, pitet illam efie a äAstta» /#«
ror, furripio, occulto-> & aqua, unde Compofitum
, & dimin. a)7 lic didtum vel quia
A i aquam
re, ut finguIis horis negotia certa deftinarent, & non fine ordine vitam agerent. Rex Gothorum Tbeodoricur apud Caftftodorum Ltb. I. Var. Epift, 46fcribit: dlftingvat fpatia diei acribus fuis, horarum aptifiime momenta
conftituat, ordo vit« confufus agirur, (i talis difcretio
fub veritate nefeitur &c. Eft t? vetusfcrtpior avudSto- baurn, ex quo de Xenocrate hoc legimus: zitox^artjg Jicu*
gtov excts'ov fxegog rijg ypéoctg hg 7rpctfyv rivet xeti r>i criwTrif
jti^og ctTrivi^tt, Teßatur etiam hoc Sidonius dpvllin. Lib. il.
Epift. /J , ioiiverbis: cujus ipfa denique fpatia vitae cu- ftodiebajituT, ut per horarum difpofitas clepfydråsex- plicarentur. e) Negotiorum ad efepfydrås aiTpofitfo
fuit privatorum , hon ita principum. Vid, Sidon. /. c.
Nec plane finé ordine transegere diem, fed pro re na-
ta difpofuerunt. Svet. Lib. in. t.ti. Hic ufus vivendi-,
& moduscollacandi horas,non erat idem omnibus.Vid.
G. Green»I.e. a) Hoc vocab. aliam etjam imolvit ftgoi- fttationern , quam vid• §* VIIf.D. n. ^
4 « jo( te*
aquamfenfim, ut vix fentiri potuerit, clam, & quafi
furtim fubtrahendo, horas diftmguebat5 vei quoniam
eandem includat &occu!tet£). Dicituretiam oogoxöytov',
cgyavov äcgoXoyixov h £ åi %oy.i (xst^vtcli c) , äyu• Qogsvg d), vfyiae), vogiov d^ouaoitlLoj f ), & vfyoÅo-
y/oy *). Latinis quoque nominatur clepfydra vel c/o pfidray mos enim ad clepfydram dicendi, una cum i- pfo verbo* a Grarcis migravit ad Latinos, quibus cle¬
pfydra nomen, communis maxime forenfi ac judicia-
li loquendi nfu ratprru & civitati, nulio fcri- ptorum difcrimine, adfcriptum b): adeo i- pfe Cicero, in dcclamatores nonnullos invedtus* dixe-
y\v. adclepfydram latrare, vel, ut nonnulla: editiones mi-
tius verbum habent, clamare i)> & alio Ioco: eras ad
clepfydram k). C. Julius Caefar autem, cui religio fe-
re
b) Becman. de Orig, Lat, Ling. Voßii Etymol, ae Fabri
Sorani Thef.Ling. Lat.fub voce Clepfydra. Tbeatr.vita bum,
Tom, IV, Ht. H. p. 161. c) Vid. Hcfychium, Svidam & Pha¬
vorittum. d)Demoßbenes adv. Macartatumf.1027.Job, Phil, Pfeifferi Antiq. Grac. Lib, II, c, ty, e) Apud Julianum
Cafarem in Cafar, Rofini Antig. Rom, Lib, IX. c. ji. f) Hefych. & Demoßh. adv. Macart, l. c, g ) Georg. Pafcbiut
de Novis Inventis c, VII. §. 44. b ) Joan. Bergeri Com-
mentar. de Naturali Pulcritud örat. p. zt6, i ) De Orator.
Lib, III. c.gg. Addit Manutius : ad clepfydram jube-
bat Rhetor difcipulos fuos declamare., praefcribendo
eis certum tempus, quod clepfydra definiebatur. k)
Lib. II. Tufcul. Quaft. c. 27. Ad quem locum idem Manu-
tiue : revertamur nimirum ad difputationem: clepfy-
dris enim (id horologii aquarii genus eft ; prsefcribe-
batur tempus a&uris caufas forenfes, quibus exh,auftis?
amplius dicere vetabantur.
-m )o r ^
re fuit non per periphrafin , fl aliter fieri non potue- rit, efferre Gv^ca vocabula, Latinorum recepta eon-
fuctudine , clepfydram vocat certam ex aqua menfte
ram l). Occurruilt quoque hornkgium aquatrle m), 4-
quaticum »), aqueum ö), aquarium p) ^ vafculum aqua¬
riumq) , by drologium & afirongmicum Organum boras me- tiens r), Apud Ciceronem deprehendimus folarium ex
aqua s) i quocirca h*c Cenforini verba obfervamus:
P. Cornelius Nafica Cenfor ex aqua, fecit borarium, quod
&ipfum ex e.onfustüdin.e nofcendi afole horas, folarium cce-
ptum vocari /) ; & exiftimamiis Ciceronem bis verbis
non noflram, intellexifte clepfydram, fed hocce Nalicae
horologium ? de quo in proxime fequente plura.
Fontes quoque fuerunt, unus in mpnte vel oppida
Ithomes Meffeniorum , alter in arce Athenienfi) no¬
mine clepfydrae, fine dubio fic vocati, quod, uti fer-
tur, eorum aqua interdum extmdet, interdum defi-
ciat, ut in clepfydris horariis fit u). Eubolii poem»
legimus quoque diftum efle clepfydram p): fic vas iF- lud , quo borti irrigantur, veteribus eodem nomine
.adpellabatur x). De Metyche jfta, qua? & cog nom en
clepfydrae affumfit , videfis-Athensum y) & Caliurn Rhod. z). Conamemoratur quoque inftrumentum
A 3 quod-
l) Lib. V.c.iy. beÜ.GaÜic, m)Caffoä, divin. lebi, n) Polle-
tiRiftPori Rom,Lib.I.c.p. o) PancirollusinTr. rerummemorab, P) Tbeatr. vit. bum%l. c, q)Lipfde milit,Rom. Lib.V.Dial.
IX.p.m. zyé. r)Lud. CaHus Rbodiginus inLeft.Antiq, Lib.ig.
C.ßp. s) Lib. ll.de Nat. Deor, c.34. t ) deDie Natal, c,
Vojfit Etymol. in voc. Solarii, u) Rhodig. I. c. &ForumRo*
man, v) ApudAtbenxum Dipnofophißar ur» Lib. 111. ßf x,
x ) Vittorius Lib. 32, var, lett. c. t\ y) Dtpnof Lib. 13. t.i, z) Lib. ig, c. jp.
6 •m ) o < *«*■
quoddam aftronomicum, in ftellis dimetiendis, cle- pfydra yoc»tum ta). In locum elepfydrarum no*
ftra clepfammia five horoJogia arenaria , Svetice Tim¬
glas & Sanduhr, denique fucceflerunt, hare, uti no*
tiffimum éft, horas metiuntur fluxu arenar bb), quae Grace dicirur äuuo; & vnoxogifi/jjög äfA[A$iov,
äputSog & ipCtycaBog, unde, ad fimilitudinem &
imitationem vocabuJi clepfydra, fa&a funt elepfammos
yei clepfatwmus, clepfammium , xAeipctjupiifiev , clepfammi-
dium 15 ctepfamntho* ^—-qwims addiii'us vocem hibri- dam, verticlepfydram,,,nonnullis recenrioiuro, at per- peram , adamatam rr), Interdum , immo fapiflime, elepfammos nobis dicitur clepfydra, idque ob fimilem caufam, quam de Ciceronis folario ex aqua adduxi-
mus antea ex Cenforino, praeuntibus quidem magni
„Hominis viris. Sic J. Lipfius : nunc diligentia; meae
5, angüdia temporis obftat, more illorum Åthe-
„ nienfium Oracorum, quafi ad elepfydram dicere cogi-
„mur Ad). Idem alibi : femper in libris, cli srtis, no*
„dar, ditif affiduus, accubuusj necdies folum omnei ,,appenfi & numerati ad hane curara, fed hora, quas a,fingulas ad stepfydram dividere & attribuere ille 'följ-
i)tus liuic le&ioni, aut huic feriptioni ee). Sic Jofi.
Georg.
aa) referpipoffe vldentur verb,i Martiani apudCal*
Riodig.i c. clepfydris luna?magmtudacpgnofatur« bb) jfpudt G. Pafehium it? Traft. deNovitIpventis c. Vil §, 44.
legt poteft fabula dt pulvere Sibylle, qui exißimaturde dis- fe occafionetn metitndi boras arena fluxu 15macbinula con*
verfione. c c) Carol. Henr. Langius in Inflitut, Stil. Roman
c. 1. §■ 34. dd) Örat. Vp.pr, te) Centur. I. £p. j, då
Cantero, quemvåcat ParnaiTium alu-ranuna«
) o c ^ 7
Georg. Gra-vius r rpfrus hors aqua querelis non efbc
f erdencl4 ve] ominis & aufpicii caüfa fff* Hinc periri*
gen tofe Angltcus ilTé Marrraiis:
Clepfydra mentitur veHJfima: nempe foramen
Tempore fit fetriper majus} arena minor gg),
f* nr.
Quis' primus clepfydrae noflrar inventor fuerit*
neminem nos vidimus memoriae prodidifTe; interim
tarnen, (i ad fcripta, nobis reli&a, de antiquioribus
infirumentis chrönomecricis attendarnus , facile con-
flabit, quo inter hxc ordinis loco -nofira (it ponenda*
imde de temporey quo in ufu efTe ccepit, quodammo-
do cöncludi poteft. Ab ovo itaque breviter ut rem illam repetamus,non incongruens eft- Anttquitus, an- te horoJogiorum inventionem, gentes gallie ini i benefici» bo¬
ras difiinxifie , feftatur Jac. And. Crufius a). Ex nu- da ctianl obfervatione umbrarum pedum> & radiorum fotarium,certa corpora (tringentium , interdiu, noHii
vero, ex nonnulloriim notorum (idérum motu & in- tervallis tempus utcunqué detcrminarunt, baud alt-
ter ac hodte fit a plebe ruricola , unde Claudianus b) t Indocilis terum, vieine nefeius urb. isx
Adfgeftu. fruirur liberiere poli.*>
lclem condit ager foles, idemque redutit;
Metiturque fuo rufiicus orbe diem*
Quo fpe&are item videtur illud Plauti* ubi efuri-en-
tem parafitum ita loquentem facit:
llt iUum di perdanty- primus qui horas repperit»
fijuique adeo primus fiatuit bic folarium.
Qui mihi eomminuit miferoarticulatim diemy Namr
m ■"■ '
; 1 !■■■■
ff) Orar. pro Uterisp. m. 2g. gg) Otven. L. 11. epigr.
202» a) in Comment. de notte notturnis ojficiis veterum
t. III. §. iy. Vid. Plinti Hiß. Nat. L» X c. 21, de galits gallinateis. b) Epigramm. //»
8 •M )°( H*
Narn^ me puero^ uterus ertit (oUriutri
Multo amnium ifiorum optumum & verißimum,
llbi ubi iße monebat ejffe, niß quum nihil erat, Nunc etiam quod eß, non eß, niß Soli lubet.
Itaque adeo jam oppletum eß oppidum folariis.
Major pars populi ariäi reptant fame c),
Poftmodum adcuratius temporis diurni partiellas ob-
fervarunt ex folariis, quae apud Judseos" d), Chaldacos
Sc iEgyptios e) priinum ufitata, deinde ad Graecos
per AnaximandrurfT//, vel Anaxj.menern g) Milefios,
qui tempore Servii Tullii & Tarqutnii luperbi -miffe
dicuntur j a Graecis denique ad Romanos, fed multo
ferius, pervenerunt. Vel enim L- Papyrius Curlor , ante duodeeim annos, quam cum Pyrrho beHatum
eil> vel etiam M. Valerius Meflala Conf. tempore pri-
mi belli Punici Sc a, u. c. cdlxxvii, ufum folarii Ro¬
ms primus intulit h). Hacc fciatherica , temporis progreffu, majori utpote cura > adornata, diu qui-
dera in ufu fucrunt; verum, cum line lumine ni¬
hil
c) In B-aeotia. Vid, Geliii Natt, tittit. L. III. c. j. d) leßatur hoc Scr. Sacra z, Reg. z». p. n. Ef. ]$, v 8, e)
Hasgentesfludiis Mathematias & pr<efertim Äßronomia, in»
de ab antiquioribus temporibus, invrgilaffe in confejjo eßi crem
damus itaque dierum quoque fpatia per adeuratiora inventa
iUis menfuratafuiff'e. Vid, Herod. Üb. Ii &tThea.tr. vit«
hum. I, a, c. pag. 160. f) Ilt Laertius vult Lib. I. de vit%
Philofoph. g ) ßjuod Plinius innuit his perbisa urnbra-
rum rationem, & quam vöcant Gnomorricen , invenit
Anaximenes Milefius, Änaximandri difcipulus, primus-
que horologium, quod appellarit Sciothericon, Lace- dacmone oftendit. H. N. Lib. II. c. pff. h) vid. pUn. II, N. Lib. VII. c. 6o. Crußus 1. c. §. zj & ?j, Cf Alexand. ab Alex. liier. Genial. Lib. IV. c, zo, ln hifce difcrepantiam quandam chronologicam objervamus difieulttr ebnciliandam. ?
•m)
° (
hil fint, & die nubflo, ac tempore nofturno horae ni- hilominus incognita: fuerint, non mirum eft , quod Gratcij in omnibus fcientiis & bonis artibus excolen*
dis ftudiofiflimi , malum hoc, invento quodam , vel ipfi tollere5 vel ab aliis modum tollendi difcere labo- raverint, apud quos Ctefibius Alexandrinus, qui vixit tempore regum Ptolemaei Philadelphi & Evergetae ,
primus conftruxit horologium quoddam ex aqua, te¬
ile Vitruvio, qui idem adcurate defcripfit i). Apud
Romanos Scipio Nafica, verba funt Plinii , coUega L&- natis, primus aqua divifit horas aquc noftium ac elierum.
Idque horologium fub tello dieavit, anno Urbis I3XCV &)•
Cui addimus Laur. Echardum: Scipion Nafica, inquit,
Cenfeur environ dans ce tems-la, eft le premier qui aitdim vifé également les heures du jour, avec de t eau tombant goutte A goutte d}un vafe dans un autre; je ne fai, ß c eft
ce qu on a depuisappellé Clepfydre l). Ceterum haec hy-
draulica horaria non eadem , ut quidam putare vi- dentur, fuerunt cum clepfydris, quae minores ac
B pri»
i) Hii perbit Lik IX. c. p: aqua aequaliter influens fublevat fcaphiwn inverfum, in quo coliocata regula,
verfitilia tympana denticulis aequalibus funt perfedra :
qui denticuli alius alium impelientes» verfationes mo*
dicas faciunt ac motiones. Itcm, aliae regula: aliaque tympana ad eundem modum dentata, qua: una motio-
ne coadla, verfando faciunt efFedlus varietatesque mo- tionuin, in quibus moventur figilla, vertuntur metar, calculi aut tona projiciuntur, tic, In his etiam, aut in columna aut paraftatica hora: defcribuntur , quas
figillum -egrediens ab irtio virgula: fignificat in diern
totum Cr. Vid, Polydorttm Vergiiium de rerum Inven- toribus Lib.II.c.j", k) H. N. Lib. VII* c, 6o. Cenfofinus de DU Nur. c. tj, /) Hifieire Romaine Tom, II, Liv,II, c,f9
4° 4M ) ° C
privat« erant, fejd majores machinar & horologra fobJica: quod clariflame patet ex defcriptione Vitru-
vii fub hujus §* not /'), collata cum forma clepfydrac
in §. proxime fequente. Quamobrem Plinius quoque dicit 1. c. horologium Nahcae fub tefio m) pofitum fuis-
fe. Interim tamen negari non poteft hatcce majora horologia & publica occafionem prarbuifle, non mul-
to poft, minora & privata conficiendi: & hoc tanto
magis, quanto mokftius erat pueros aliosque, quos
& Graeci & Romani ad horas indicandas in rrrm+fterio habebant n)y toties in forum mittere , quoties horam fibi cognitam habere vellent.
§. IV.
Cl^plydrae in Judiciis ufitatae» & Hefycnio ettdyKif
ac JiKctriK-ij dicHrac formam & defcriptionem aliqualem videmus apud Svidam : h diXzifqpb) yj
dyyiicv ifeifeffit'fiir^ofchp okyjv tsal tov kvSfisiicb,
OKSg h tü fixacrjfico ftefov fjiotiog iriSsro, 7tgog o BÅSyoV Ol PVjTOgEg. i. e. In dicafterio depfydra fc. uhta-
tä, eß vast quod in fundo Minimum faramen habet, jquod
aqua plenum injudicio ponebatur, ad quod Oratores dice-
bant a). Idem fere Apulejus: praconis amplo boatu et»
tatus aceufator quidam fenior exfurgit, & ad dicendi fpa-
tium vafculo quodam in vic em coli graciliterfiflu lato , ac per hocgut tatim deflua infufa aqua, populumfic adorat(5c.b), Hinc clepfydram non duobus conftitifte vafculis five
ampuIHs jun&is, ut in hodiernis clepfammiis, facile
intelligitur , fed uno tantum, quodab una parte , in modum
m) Tetlum alit exiftimantfuiffe Capitolii, aHl adis Dia¬
tia. Vid. Green. Comment, de rufiic. Rom. c. IX. n) DehU pueris (5 minifterlo fervorum monitorio confer Green. I. c.
a) In voce «A&ipvd*: b) Lib. III. Mctamorpbef p. m. tja»
