am DISSSRTATIÖ

ÄT

bu< D. D.

am DISSSRTATIÖ

aié PHYSICO-ASTRONOMICA

ria Do

i? A C I E f ^LUNj£,

Q^U AM ,

%x Confenju AmplijJ, Facult. Philof in

illußri ad Sa lam Athen#o Regio

PRjESIDE

Vir o Celeberrimo atque AmpliJJimo,

Mag. N1COLAO

C ELSIG»

Math. Sup. Prof. Reg, & Ord.

Publico candidorum examini modcfte fiiiit

S:ae R:a? M:tis Alumnus

ANDREAS GERINGIUS,

Sut> t-RMAKKUS.

In Auel♦ Guß av. Maf, die XVIII NoVetnb*

Ann i MDCCXXI horis ante meridiem folitis.

UPSAU&, litens WERNER1ANIS«

S:/R R:A- M:TIS.

maximal fidei v1r0,

SENATOR! REGNI,

Itemque, Regiae Canceliarise

å Confiliis,

llluftnsfimo Exe eilen ttsßmocjue

C0M1TI ac DOMINO,

Dn. axelio

BANER,

MJECENATl SUMMO.

lu verecundia mot tis haß i

mei factum Exceilentisfi

Veftris exhibere ande hiejfctbilis bemgmtas ^ac gratia veßrß

artium liberalwm eultores Jedulos ^{^} pra

cujus & vos jpkndidijjlma decora, du ^■

5:« R:^ M:tis.

magnle fidei viro,

Penlluflri ac Generofisßmo

BARONl ac DOMINO, Militi^ pedeftris Suprcmo

vigiliarum PR/£F£CTO,

Dn. erico

F1TINGHOFF»

MÄCENATl MAGNO.

tavi, huncce an hnmaturum ingemi

rnis ac Generofisfimis Nominibus

rem verum enimvero me trepidantem^

incomparabilk erexit, quä non folwn

fertim autem fideralk ftienti£ cupidos,

dum or b k literatus agnovit, amplefti fö¬

let k.

let is. Sufcipite igitur magni Mufarum

Patroni, _pro immenfa bonitate illa ^ac gratia, Uto jerenoque vultu, vilés bas

& tenues objequiofi animi mei primi- tias, _qaas, eflit/a in pietatem humil- lima mente vobis ojfero, Efl hoc ar¬

gumentum, ex nobtlisjmo Aftrono-

miß penu depromtum, de Luna, quocl

animi mei devotiflimi veluti ^t efl em ac do*

cumentum nunc Excellentisfimis ^ac Generofisfirais _{Nominibus Veftris}

jubmiffe injcriptwn volui. Eritque immenja illa gratia ac felicitas tnfi*

gne mihi incitamentum, _pro perenni

veßra incolumitate,calidiflima fundendi Jufpiria ^, velit fupremitm Numen, fås per longam annorum feriem, perenni

felicitateflorentes _cibus confervare; itafuppli-

idem _{veneratnr votis}

Uluftriflim^ Excellentia? Tuas

ut &

Generofiflimi Dni. Baronis

bumtllitntu c Ilens

Andreas Geringius.

Admod. Reverenao atque Ampliflimo

Mag. JOHÅNNI

POSS1ETH,

S:se R:as M:ti å Concionibus landa-

tiifimo, Confiftorii Auls Regis Asses-

sori itiqiiißimo, Patrono Magno.

Plur. Rever. atque Pr<eclariflimo Vir o,

Dm.mag. erico

FORS,

Nycopia? ad Oecidentem Pastori diftri&usque adjacentisPRAPOsiTO lon-

ge meritiflirno, Patrono fummo.

Plur. Rever. atque Doäijfimo

Dn. o l o

SALIN,

Pastori Ecclefiarum in

& SDWftia laudatiffimo, Patrono optimo.

Plur. Rever. atque Pr<eclariffiwö,

DNMagANDREtE

GERINGIO,

Pastori in Q5etna longe digniffimo,

Parenti pia mente (ufpiciendo,

Diu.

Ignorantidv Pepla.

Natura. Luminis. Secundarii. CoefW

Latuir Et. Abfcondita. Fuit.

Benvolentix. Vero. Documenta. Singularia.

Nee, Non, Immenil, Favoris, Radii. Splendjd-ifilmi,

Quibus.

Me. Indignum,

Ab. Incunabulis.

Cumularc. Exornare Ac. Illudraret

Placuiliis, Imo Voluiftis»

Nullo. Non, Tempore, illuxerc,

Lunx, Inftar, Genuina Luce. Dedjitutse.

Ömne. a Veftro. Mutuatitium, Capio, Lumen.

Vos.

Lunas. Mcae, Clariorem. Indite. Nitorem.

Hac.

Occafione

Bonitatem Mihi. Cqllatam. Si. Oblivioni, Traderem t i^lgratis,

Imo, Ingratiflimis, Quilibet, Me. Jure. Adfcriberet,

Hunc. Ideo.

Vobis,

Obfervantix. Mex. Teftem, Ac. Foetum.

Non. In. Compenfätionem, üencficiorum.

Sed. [

Gratiflimi Anirru. Teileram.

Spe,, Ulterioris. Gratis Ac. Favoris«

Incitatus. Commotus.

Dicat. Offert,

Plurimum. Rev. Nominura Veftrorum

Cutter tienerabttndut Filitti ehedtcnttßimu*

Andreas Geringius. *

Egregiae hujus Diflertationis Amftori

Literi$ 4c moribus ornatiffimo Juveni ^>

ANDRERE GERINGIO.

MAgno fåne Te, mi Geringi gaüdio ^, excepi praeclärum illum cruditionis nuntium, quo tuac

fpecimen , publicae lucis fadhiruin cognovi ; 6c qui-

dem tale

in quo elegantiae 5c difficultatis profe&b

certamen eft. Aüdivi enim de Lunae tioftrae afife&io-

nibus, variis ejus phafibus, flmUlqüe illis, quasmor-

talibus terrori plerumquc patitur , eclipfibus , Te

velle diflerere ; ubi occurrunt, credo, non leves dif-

ficultates, fed nodi plusquam Gordii, non Alexan-

dri cujusdäm gladio, fed prasftantis ingenii acuminc

fecandi. Quo fåtis oftendifti > Te in otio tuo litera-

tio minime otiofum fuifle, fed fedulum ac indefeifum

artium ingenuarum cultorem, Ut autem mei in Te

amoris aliquod exftaret docur*entum, non potui,

quin hoc meo, iicet incomto publicae gratulationis

tirocinio, inter laetiffima ali&rtim gratulannum Vo¬

ta, tuas laudes utcumque perfequeter, PoftuSavit

hoc grata illa, quam ab ipfis , ut dicitur, ungvicu-

lis, nos inter nos coluimus, amicitia; Svaflt prae-

terea morura ac litctarüm, quem omnes in fe ma¬

gni aeftimamus, ornatus non vulgaris. 5-incero ita-«

que pe&orc voveo, ut fortuna, qua: inftar Lunae,

ftare loco nefcit, fed varias habet vices, vclit tuo?

laudabiles conatus fcmper propitia ac conftans ma-

nere, utmetam, quam Tibi propofuifti, feliciflimo

curfu attingas, ac una cum honeiiifiima paterna do¬

mo perennanti floreas profperjtate ,,-adeo, ut res

tuae nullam unquam ex aliquo infefto fidere patian-

tur eclipfin. Vale.

Tu i Studioßsßwus

CARL F. HAMILTON.

In Egregiam

DE LUNA

Differtationem, Qua

Mortbtu & Literis Politijfimus,

ANDREAS GERINGIUS,

Eruditos in Mathefi conatus publice

A Lliciunt vari* Veneres Heltconis Alu-

^ ^ mnos f

lnque fut cultum peflora prona trahunf»

Sed Tibi, Geringi, noctis Regina Bicornisy

Free reTquis placuit, quam vigil atque

co Iis,

Aß ego kom miror, quod te kok terra mo- retur}

Snthea vis animi g au de t obire polum.

Per rapidos orbes ^{niveo nunc} Cynthia vultti

1e vocat ad celfas y &juper aftra, domos.

Quidquid agis ^, Luna dum luftras ordine Cyclos ^y Ipftus atque cavos ducis, amicey Sinus j

Tu fimul eximits cceti ftc utcre donis ^y

He tua fit femper Luna nitente face»

demonftravit.

C L.

"T\Uh itänt i mihi järn, in quonam pra*

cipue argumenta t ernte s ingen ii mei

vires publice periclitarer ^, nobilijfima

fe je de Lima obtulit materia, juvent qui*

dem non dum maturo intricata Jane &

difßcilis, fed gravijfima quatque vicit

tandem, obleélatio, Lima ^en im terrrf

noflrje ajßduus comes , cum ßepe ocidis wflrisobverfetur, mihi eiiam de natura

OrC hcie jnafpaucapro rerumprrffmiiwn

habitu differere perjvaßt, prpfertm

cum& alia in hac ifkiflri Mufarumpa-

hflra _{egregia ingenia, ante} me idem preeflitiffe depreh ender im. Imitaius vere I um illorum conaminaji non adfeqyutus.

Un i c um eß quodmaxime mihi dmn4'W

?{]e cenjeo, nullum (cdicet heic loci ^re-

pertum fwjfe [cidpturrf magiftrum, qui Schemata _{pr op} o ju a, nit ide torna elabo-

rata, ocidis. legentium potuit fubjicere;

proinde ingenuus _quisque, utcunque tat

men eadem exprejja facile excufabit:

Interim meliora Jperare jubebit candor

Tuus B. L. incomparabis; cui <& ^v dem

huncingenjj juvenilisfcetum quam em-

xijjime commendo, qui bonus fatis er it

egregius, (t modo Tibi probabitur. Vde t

Pfalm. CIV. v. 19.

vtnf cmrnö1? ^nr nw

öt

Pfalm. CXLVI1I. v. 3.

miVVn nn tvmimVVn

:"11N '3313 ?3

{&•(&•(&»(3>' ifl) ^'{gy

c/'ücAr^^^^wcAscAo *dv:/'e<vb -X tXcA«<X<X>

D. D.

5. I.

Sirf«1 Lim# generellem habet defcriptionem.

N puicherrima illa

fumi opificis ^{ac crea-} toris, quae nunqnarti fatis enarrari,ne dum verbis rite exornart

poteft, machina, duo

eximia luminaria_>

inter iidera caetera comparent, quae intra fexridmim creata , in expanio

cceli ideo collocavit Deus , ut inter diem & nodtern diftingverent a) qui-

bus fine fi viveremus, non all ter ac

talpae obeateati, in immenfa rerum ca~

ligine &confu(ione verfaremur. Sunt ifia luminaria Soi & Luna, _quae motu continuo , .certa nobis dierum> men-

Huna 5 annorum ac temporum diferi-

A mina

1

mina commonftrant, adquorum mö»

tus ac viciffitudines, omnes fere gen-;

tes tempora fua obfervafie legimus ; Quantum quidem intelligere poilumus,

ideo non tantum inter _corpora coele-

{tia Lunae locum inferiorem terrarque viciniorem aflignavit fupremüNumen,

utmirabiles phafium viciffitudines, prac

ceteris ftellis* motus ejus velociftimus

ac varius exploraretur, fed & per cor¬

pora aetherea remotiora) ratione vero adparentiac minora> imo quod pracci-

puum eft ^, ex ftupendo hoc opero

Creator Coeli & Terrae debitis hono-

ribus celebraretur.

a) Genef" 1\ v. /4. (

§. II.

Scienti# fideralis inventionem continet,

QUinam ^{^ex horum} autem ^motu primi ^tempora mortaliumu> ^didin-

guere coeperint, adeo inter fcriptores

liquidum non eft, interim quantuni

in tam denfa antiquitatis ealigine> ve-

ritatem inveftigare licuit9 j£gyptios&

Chaldasos fcientiam fideralem egregie

calluifle comperimus, qui temporum-»

ac inde dependentes viciflitudines

primi

*

primi probe obfervarunt. Nos in prx*

fenti hac diflfertatione ^, Solis reliquo-

rumque planetarum motus & effedtus

de induftria omittentes» Luna: dun-

taxat motum ac vicillitudines conlide-

rare decrevimus*

§. ni.

Derivatiojiem vocis exhibet.

TNExercitii hujus limine , paucä_*

A de origine vocis Lunae dicenda

nobis veniunt. Hane grseci fsA^vo-

cant j to csAcv; noi/y quod lubinde

novas accipiat & confpicientibus pha-

fes exhibeatj Cicero a lucendo lunam

derivat b) quum planetas rcliquos, Sole

excepto, iumine fuo antecellat, ter-

ramque illumtnet, alii å Axeiv, purga#

re, liquidem eandem Oceano immer-

gl? humoresque ejusdem purgare ve-

teres putarint c). Ab Hebrara vero

voce jiV pernodtare ^, luminare hoc

minus å nonnullis ? non line ratione deducitur> quippe quod regimen no¬

ctis Deus conftituerit- d) Idem etiam fignificat? ab Hebraeo POD nu- meravit, noftris $?chia/ unde fuppu-

tationes fuas lunares prifci fideruroj

A z fem-

4-

Scrutatores fumere fvevere, uti ex Cur«

tio de Indorum fapientibus Brach-

manis _, ftudio rerumque ccelefliunb contemplationi deditis, evidenter con*

flat. e)• Ob mutationein multipli-

cem & efFecflum, varia nomina dein-

ceps fortita eft, imo Divmo honoro

culta: Didlynna f) Lucina^) Soror Phce»

bi b) Phoebe i) Tri via k) Diana/) Nofti-

luca m) Poetis appeilatur ^; habet & a-

lias denominationes» quas omnes ad- duceregratac brevitati ftudentes, con-

fulto practermittimus.

b) Cic. Lib. z,de Nat.Deor. t) Plin. 1.1*

c.98» d) GeneJ. e. /. v, iö. e) Curt. L. 8. c. 9>

T>> jd* /) Statins Th. 9. p. 6iZ, g) Virg bc*

dog. ^4. b) Ovid Meth. libt ?. i) Vir g. L ^/•

georg. k) Serv ad Virg% l) Vir g. 4, Jßncid.

m \ Horat. 4, od 6.

§. IV.

Definitionem Lun<e proponit.

A Nteqnam latius expatiamur, defi-

nitionem imprimisconfiderandam

putamus, qua allata, ad ca:tera dein-»

Lunam concernentia, commodius pro>

gredimur,- ftatuimus itaque lunam c lie

corpus opacum, globofum, afperum»

& inasquale , lumen remittens quoquo

verfum, nec non variis macuhs inf"-

fcatum

s fcatum. Idem & confirmat Hevelius, I dicens ») Lunam elfe corpus opaciffi-

mum _, denßffimum felidißimum •> ac omni

iumini impervium, ita per fe obfcururrt

&caliginofum, ut omne lumen å Sole

mutuetur, quod pro diverfo ab eodem

fitu, varié ad nos refledltit.

n) Selen. cap. 6 p, m. //f.

s. V.

Natur am Lund: conßderat.

T^E natura Lunae, in quo prarcipue illa

confiftat, fummopere inter fe di- fputaruntPhilofophi antiqui, tefteCla-

riflimo Hevelio o) quas omnes enar-

( rare fententias noftri jam non eft in-

ftituti, aliquot tarnen adducere non_»

pigebit. Empedocles cum Stoicis, lu¬

nam aeris caliginofi mixturam, ac i- gnis carbonofi confufionem eflfe fta-

tuerat: Diogenes pumiceam effe cen-

fuit. p) Parmenides, Anaximenes i-

gneum corpus putarunt. Pytagoras,

Zeno, contra re&ac rationis, & fcriptu-

rac dogmata> eandem ftellam igneam mentepr2cditam,&prudentemnec non

artificio confedlam pronunciavit: Cle-

wchus &Argefinax ^> faciem lunae ima-

( A j ginem

6

ginem Oceani efTe exiftimarunt; ean«

dem vero Peripatetici ex partibus den- ^>

(ioribus atque rarioribus conftare fen-

tiebant: Francifcus Aguilonius, denfio-

res, opaciores & rariores lunae partes ab opacitatis infe&ione rariore oriri putat q) Quidam iterum abuna parte igne-

am, ab altera _opacam efTe exiftimaruntj

allucinationibus variis idterius tempus

non impendimus, cum ab Aftronomis

ClarifTimis dudum fint refutat^ej De

vera ejus natura & fubftantiainfequen-

tibus agemus.

<?) cap. /. de Luna,. />) Hevel päg, tu,

q) Francifci Jgv. lib. j. opt. p4 411,

§. VI,

Limam corpus opacum ejje moußraU

T Unam uti diximus, corpus opacum

•*-' efTe, ac in totum dvaÅoyiav quan- dam cum terra habere, ocuio armato

deprehendimus. linde Ariftotelico-

rum fententiae favere nequimusj ftatu-

entium Lunam clariori _prae ftellis aliis

gaudere luce, efie pellucidam fubti-

lioremque ipfo igne & aqua, nec non incorruptibili Sc immutabili materia

con«

7

conftantem ^, analogice fe habenterrL»

I ad elementarem ; imo quintam eflo

eflentiam,quae materia affe&athomo-

geneam. Lunam vero obfcuram efTe

teftantur Eclipfes , utpote quae nec in

fe ullam habent lucem, nec motum partium, unde lux aut radii oriuntur,

uti in noviluniis videmus ^, quando

radii folares ^, in lunam incidentes,

verfus folem omnes refleéluntur. Lu-

na eft _corpus folidum, aeque ac Ter¬

ra, ideoque una alteri, radiis folaribus

vel ex toto , vel ex parte exclufis ^?

nunc caliginem, & quafi no&em quan-

dam,nunc umbram dubiam,acveluti

;> quoddam crepufculum affundit. Ex

1

quo fit, ut ea pars, quae folari lumino

hoc pa&o deftituitur, hebetari obfcu-

rarique necefium habeat. Huic & fen-

tentiae affentit Cl. Hevelius r) dicens

lunam elfe plane obfcuram, & nullo

lumine proprio praeditam, fed omne

lumen å fole mutuari, & ideo corpus diaphanum, &pellucidum minime efie

pofle, quod tanto minus demonftra-

tione eget , quanto hoc evidentius

cun&is lunam infpicientibus confti-

terit, ex ejusdem luminis incremen-

A 4 to

(

I SKT

8

to Sc. decremento, imo & viciffttudi-

ne phafium, quando fcilicet ^mox ple- j

na, mox gibbofa, dimidiata &falcata,

vel etiam rudioribus apparuerit. Pro¬

prio enim fi fplenderet lumincj » corpus diaphanum eilet, quod lumine plenum femper oculis noftris obverfa*

retur, etiam tum temporis, quum um- bram terrae incurrens, eclipfin nuliam

pateretur, feu quod idem eft, ipfo etiam

defedlus tempore [qui fit in parte ter<

rar, quamdiu folis orbem fubiensLuna, adfpedlum ejus quibusdam mortalium magis,quibusdam minus adimit)nulla

föret eclipfis fi corpus diaphanum &

pellucidum haberetur. Contrarium au-

tern eclipfes Solares comprobant, quae farpiffimé tantas adduxerunt tenebras,

ut non folum ftellae circa meridiem ef- fulferint, fed&aves exaere in terram

deciderint, qualis eclipfis fatis magna contigit ThaletisMilefii ^tempore, qui

fexto, poft Trojam captam, feculo vi-

xit, cum pugnantibus inter fe Cyaxare Medorum,& HalyatteLydorumRegib9,

dies in nodlem mutatus eflet, _quum ta¬

rnen diurnar lucis obfcurationem,eo an-

«0 fuiuram populispracdixiflet.vid.He-

rodo- Å

9

rodotum s) Thucydidem. /) His ac-

cedit & id, quod obfervatum fif, Lu-

nam, quotiescunque ftellam aliquam

& vifum noftrum intercurrit, eandera

texifle atque obfcurafle', adeo ut nus- piam apparuent, quod impoiTibjle fö¬

ret , fi ex parte diaphana diceretur.

Proinde jure meritoque , Luna non

tantum corpus opacum, fed & opacis-

fimum , & omnino lumini impervium appellari poteft, quod radiis corporis

luminofi refiftit, neque tranficutn per-

mittit.

r) Selen. p. 114. /) lib. 2. de hello Lydos inter

Me dos

t) Hb, 2. anno pr im o Bellt P elogen*

§. VII.

Lumen Lunte tndigitat.

QUo ^wfus autem ^Cbaldxus fundamento ^{> referente} nifus Bero- Laertio>

docuerit Lunam habere ab una parte

lumen proprium» ab altera vero pe-

nitus ehe obfeuram ^, impoilibilitatem quandam involvere videtur; putat e-

mm ex illius converfione corporis lu¬

men quotidie crefcere » usque dum

totum hemisphserium luminofum (it

confpicuum»quod egregie refutant _velius He-

io

velius _u) & Tycho x) Nullo, dicit hicy vel perexiguo Iiimine proprio pollere lunam, fed

id quod habet, nobisque refleftit, 4 fole tan- tummodo mutuari, quis efi dßronomorum qui ignoretl nam quod nonnuüi phanta- fiice opinan tur , dimidiam Luna partem y

proprium lumen habere, alteram opacam eße y (eque it a ordine re fp e flu Jolis & no*

ßrt circa fuum centrum vertere > ut eam

a. Sole lumen Juum haurire , propterea ve-

rifimile putetur , id plane fiflitium eß t

fi nihil aliud , certe eclipps lunaresy quan- do ob Terra interpofitionem y lumine h<ec privatur y aperte convincunt. Si enim

Luna genuinum baberet lumen, utiqs cum in umbra terra ejjet y illud non amitteret*

fed eo evidentius exfereret. Omne enim

lumen in tenebris plus ßlendet ^{, cum} alio majori fulgore, non prapeditur» Inte¬

rim lumen adhuc nonnulli y li¬

cet exiguum* lunac inefle ^y duabus pracfertim rationibus indu&i conten- dunt,primo, quod luna deficiens,co-

lorem oculis noftris ingerat fubrufurm deinceps poft & ante novilunium, lu¬

men nobis,-quamvisexile, praeter gib-

bofum oftendat, fecundarium adpella-

tum , unde diu fatis _pro genuino a Thalete & Anaxagora exiftimatum-»

are-

I [ a recentioribus vero uti rejedum_»

fuit ^, dicentibus lunam interdum penitus amitti, ut ne veftigium qui-

dem ejus appareat ? cum tarnen tili

proxima? cerni poffintfixae? quarta?vel

quintae magnitudinis. Lunam deli-

quium ejuscemodi Anno tdzo d. 15-.

Junii pauam fuiffe teftatur Kepplerus y)

Hevelium etiam talem Eclipfin Anno

164," d. 2f.Aprilts obfervaHe legimus,

qua die Didyna tempore totalis obfcu-

rattonis penitus evanuit,ita ut fpedato-

rum haud pauci, locum luna? in ccelo-

minimé invenire, vel indigitare potue-

rint ₅ & quamvis telefcopio inftrudi

fuertnt, nihilominus vifum Luna iUu*

debat,cum tarnen ftellae quarti & quinti

honoris (atis eflent adfpedabiles- z) Cur

autem Luna fubrufum ac rubicundum

reddat colorcm tempore deliquii, ra-

tionem ex opticis petitam monftrant

Mathematici; Idem Hevelius a] lunam

in Apogaeo, longtus å Terra diftan-

tem, illuftriori & magis ad pallorem

& rubedinem vergente colore tingi

obfervavit; _quo autem propior Pert-

gaeo conftituta fuerit eccliplin fubi-

tura , eo tetrior & nigricantior

adparet > imo circa ipfum Perigxum,

I z

in umbra! caliginofiffimam partem im-

merfa pen i tus evanefcere fölet, quod

nunquam fieri potuiffet, fi particulam

folum luminis proprii habuiflet. Lu¬

men itaque, cujuscunque fit no minis,

five primarii five fcctsndarii, quod ^ex

corpore lunari ad terram & vifum ^no- ftrumdimanat, partim primario & di-

red£ å fole praccipue, lucis fönte, par¬

tim fecundario & reflexe ab aliis vici- nis corporibus, tellure veroprsecipue,

lunar comunicari, mdeque pro ejus fu- perficiei modo & ratione reflecfi novi-

mus b) unde &Sturmius «■) exmenteRio cioli, quinque & quinquaginta vicibus

tellure Iunam minorem ftatuens, col-

Jigit, concluditque terram å fole illu-

minatam quindecies plus luminis ad

Lunam refledere, _quam eadem vicillim

refledet ad Terram.

u) SelenogrApb. p, in, x) Tom. /. pag>

74)» y) Epit Aftron. Copern, IIb, f. p. m.

gZf. z) Selenograpb.p. ^117, Å) Loc. eit.p>

116. b) ^Dur. DtJJert.de lumine Lun<e§.io»

*) Cofm, /ett. z. e.j» quaß.io.

St VIII.

13

§. VIII.

figur am Dian£ noftr& tangit.

T?Igura lunae, oculo judice» orbicu-

**• laris ed, fed globofam e(Te? phafes

Didlynnas nodrae, nec non umbrae lu-

naris turbinata fpecies evincunt. Cum

autem figura hasc Ifoperimetrarum ca- pacidima, omniumque perfe&idima,^:

ad perennem motum aptidima fit, ea

certé tam vadis pcrfedtisque ad perpe-

tuum motum faidis corporib9quam ma»

xime convenire videtur. Adde» quod

non alia magis adunionem partium>&

fuiconfervationem faciat. Unde adpo-

fite Verulamius d) [ccundum n.uuramy ait, videtur, ut mag* rerum majores> ad

confervationem Jul, verlor em unionem%

fe congregent in triobot. Ceterum,nec in-

ftar fpecuh concavi, utquidam ftatue-

runt, confiderari poted Luna , turru

enim illuminatio inciperet å partibus

foli averfis •, nec plana confpiceretur, fic

enim in eodem momentr, totapariter illuminaretur, pariterq; tota in eodem

momento lumine privaretur, nec pri-

mo partes folem refpicientes, & fucces-

five fequentes attenderentur, fic ut ad

oppofi-

14

oppofitionem procedente luna,non au-

tem ante totusapparens difcusilluftra-

retur, imo absque omni afperitate cer-

neretur. e) Verum diligentiffimus quis-

que ejus obfervator ^, tam crefcente

quam decrefcente Luna , feåiones

fradtuofas& afperas oculis ufurpare po- teft,urtde non pauci concludunt, ean-

dem valde efie inarqualem ^> nec non

prarruptorum montium, vallium pro-

fundimmarum finuofitatibus undique

refertam ; cum quae extra lucis confi-

nium emicant , nihil nifi cufpides &

vertices reprarfentent: hi qttoniam in

altius funt eve&i ^> citius lumen inter- cipiunt) quod fieri non poftet, fi nul-

h monteSj valles & protuberantiae Lu-

nar ineflent •> Ted omnes partes fimul

illuftrarentur> nec ullac Unqüam areo-

lae fpeftarentur, quam fententiam &

vetcres /\)conjeftuns tantum nifi fove-

runt. Mirum itaque nobis videri po- teft , quod opacitatem Cynthiar huic

noftra: denegaverint multi, quamqui

ipfi auferunt ^, terra: & eandem mini-

me tribuendam efife cenlent, quippC

quum FrancifcusPatritius in fua Panco-

fmia per privationem lumidis explicat»

ejus-

ly

ejusmodi corpus opacum, quod nec

in fe ullam habet lucem, nec motum partium ^, unde lux aut radii orirentur,

quod ex Iuna in conjundione cum fo-

le conftituta fatis mamfeftum eft, quan-

do radii folares> qui in Phceben no-

ftram incidunt, verfus folem omnes refleduntur. Id etiam in Eclipfibus

Lunas totalibus contingit, cum globus

terraqueus inter folem & lunam ioca-

tur, intercipit radios folares, qui cum

fit multo major Luna, nulli radii ean-

dem attingunt* Eßentia autem hujus

defedus in privatione luminis confi-

ftit _j Lumen namque Lunae perfe ob-

fcurius terram illuftrare nequit; nifi å fplendore folis infundatur, qui tarnen

amittitur, in terreni gtobi umbram-», oppofitum foli locum incurrente luna

ob minorem latitudinem. Nam cor¬

pus folidum, cralfum Sc opacum radios

å lucido corpore mifiTos transmittere

non valens, in oppofitam luminofi cor¬

poris partem umbram projicit, Sc fi

rotundum fit, rotundam, quar tarnen,

fi corpus opacum majus fit , jccjAäJ»«-

,

curta Sc everfa Pyramis infinita. g)

Si aequale lucido , *tikivfyoaftjg, colu-

mnaris

i <5

mnaris & parallel?? lineis inclufa : Si [

minus lucido xovoeiJrg , uti docent Opti¬

ci. Proinde cum terra fit corpus opa«

cum, Phcebominus, in oppofitam he- mispherii partem umbram ja&at co-

noidalem, cujus apicem extremum et- jarn ultra palatium Mercurii extendi

obfervarunt Siderum contemplatores vigilantiflimi ^, donec tandem magis

magisque faftigietur & prorfus defi.-

ciat. Habet igitur Luna eodem modo

figuram rotundam, cujus eft ipfa figura

terraquei globi ^, cum quo baud exi-

guam habet convenientiam, (icutijam

ex eclipfium defcriptione patuit, qua-

rum urnbrae funt omnino ubique ter-

rarum conoidales. Inaequahtates au- 1

tem, quae å montibus & protuberan-

tiis profluunt, adeo exiguam monÜrant

proportionem ^, ad totalem figuram,

ut nec in umbra terrae, nec in umbra

lunae percipiantur, ^quin Sc obfervatum

eft montes omnes é longinquo glubo-

fos apparare, licet propius iidem con-

(pedi notabiles emincntias ac cavita-

tes habeant.

d) in defcript. globi p, 6^6. e) GaltL

de fy/f.p.tn.fr.priwc. Ö p. 6i. f j Pluth. de

fécig in orbe lun<ep.m.jio. i)Fiteü% 1.2, _§, p. _{IX. (} 20,

l7

§. IX.

Circa phafes & apparitiones Luftares

occupatur.

idem difcus Lunar fetnper ter-

^ rar obvertatur, aliquando totus å

radiis folaribus illuflratur , aliquando

pars major, minor, aliquando nulla illu-

rmnatur,hinc perpetuae viciffitudines il- iae,quae faces & apparitiones lunaresap- pellatae, oriuntur. Sunt har diverfar quas alias atque alias terris exhibét. Quan-

do itaque luna fcli conjungitur cen¬

traliter, fub ipfius radiis latet & nobis

non cotifpicitur, feu extinda quali lu¬

na tum efficirurj tempus hoc conjun-

dionis rvvcJcs novilunium, 5J?pmdt]ß Graecis vxpevM> h. e, nova filens & ^va-

cua nuncupatur , ipfaque luna ab hac conjundione Solis, usque ad oppofi-

tionem ejus crefcens. Hoc tempus nort confiftit in uno momento, fed fe la-

xius ad diem integrum extendit aut

amplius. Quod ^autem fubobfeurius quodammodo nonnunquam illuminata

cernatui» id ^tantum å folari luce ad ter¬

rae medietatem allapfa, pro ejus foli- ditate reflexa > Sc lunam verfus _reper-

B ctjüa

Ifc

culTa provenit. Altera phafis exifb't»

luna exeunte å linea ex terra in folem,

& circulus vifionis incipit fecare ein»

culum illuminationis, tunc aliqua pars

hemispharrii llluminati vindicatur ^{> ea»}

que femper tanto major, quanto Ion- gius digreditur å fole. Hoc igitur ac«^

cidtr in Lima nafeente & crefcente^grse-r

•cé uv^ofxsvt] di(flai6) in adfpedlu fextilij

ubi exiguam illuminationis lux partem '

exferens _> feu in modum falcis i

confpicitur, unde falcata vel cornicu*

lata dicitur: fpeclatur hxc luna nova>

in parte coeli occidua, vefperi poft oc- cafum fblis noviter é radiis _emergens,

qtiando illuminari incipit,duratque haec

luna lunulata , å die fecundo vel ten tio ad feptimum, quo tempore illa a fole maximé circa adfpefturrt fextilemj

five fextantem usque, h. e. duobus fi- gnis Zodiaci å fe invicem diffitis lumi*

naribus, ad quadrantem progreditur.

Tertia Facies Cynchiar nobisconfpicitur, quando femiplena fub feptimum aut

oélavum diem per quadrantem circuli

å fole eft remora, & illa cavitate ex-

pleta ^, dimidiato orbe lucet, id quod

fit luna crefcente die feptima,fenefcente

ver o

19 t» Vero die A&fo/üfr feu dimidia appa-

mi tet i tempus quo iemiplena eft, h%07ö*

it' •

picc dicitur, item biffe&a å figura lunar*

irs cujus hemispherii nobis obverfi fernis¬

sa* fis adhuc obfcura fit, crefcentis quidem

n- quadratura prior} btt förjia QwQYtCY/

ic*

^

decrefcentis vero quadratura pofterior j

«■r t>et ftDfta Qwartcr / luna autem dimi-

11> diata crefcens, in ortu circiter meri-

m ' diem ₅ decrefcens circiter mediam no-

cis i ftem fe vifendam exhibet, Quarta_.

u* phafi? å quadratura priore usque ad op*

fa, pofitioné, & aboppofitione ad quadra»

)C- turam pofteriorem, luna fit gibbofa«.

iSi dptpUvg-rig ^, quahdo å fole ad figna ^qua-

ac tuor ⁱⁿ trino adfpedtu recedens, am-

rj plius ^quam dimidium illumtnata: partis

å oftendit, quod potißimum fit, nafcen-

m, te Latona die 11, fenelcente vero dio

(i- ₁₉ pofi conjun&ionem in afpedlu Tri-

ni- gono five triente i. e. lunå quatuor fi-

ur, gnis Zodiaci å fole remotä- Quinta

ur, phafis prodit,cum luna die decima quar-

uit ta, aut longiflimé decima quinta apatis ,

uli* _quå é diamatro foli oppofita»toto ccelo

x- ab eo diftat, _totoque orbe plenn^ di*

od fco fulget: tum dicitur etiam mvotÅqvce

ite feu plena, guflnwne. Hane faciem ^fer¬

ro B 1 ricolis

t

•,' ■*

20

ricolis exhibet die ip poft conjtintftio*

nem in figno é diametro oppoftto» ^v

vel luna fex ftgnis Zodiaci a fole diftan-

te, quo tempore Cynthia iterum fe-

nefcere & decrefcere incipit» donec

demum foli conjun&a cum ipfo coeat»

quod temporis intervallum Synodicum, ■ interlunium 8c intermenftruum Mathe*

matici appellant.

b) KcpL Jfircn* C*p. L, f.p. $2$.

§. X.

Appciritmmm caufas exponit.

A pparitionum Lunarium caufas fi quis

quxfiverit, illx ex yaria Lunx ad

folcm» five corporis opaci ad lumino- hp

fum habitudine _petenax Tunt; atten-

dendum quoque eft ad diverfam illo-

rum pofitionem, qui lunam ex tellu-

re noftra contemplantur: nam pro lu¬

nx ad folem acceflu& receflu ejusdem

å fole » hujusmodi apparitiones feu ^,

phafes contingunt. Antequam de his

plura dicamus» fciendum eft limam*

ii non exatfte , quam proxime tarnen

fphxncam feu globoiam efte ; deinde

non proprio lumine lucere» fed ^a lole

irutuatitio illam tantum llluminan par*

tem _9t qux oculo mundi obverfa _reli- eft»

ir

reliquam manere obPcuram. Undo

tandem corpus lunare denfum efTe &

opacum concluditur ^, radios Polares

quidem in fe recipiens, Ped non trans-

mittens. Quibus jam cognitis ^> haud

obPcöré collfgimus Phceben noftram ^,

non undiquaque å Pole lljuminari, Ped

eå tantum medietate , aut portion paulo majori ^qua? Poli ePt oppofita ⁵

ficut & ea medieras vel paulo minor,

qua? interram proPpe&at, å nobis vi¬

elen poteft i) quod autem hare medie¬

ras non Pemper tota conPpiciatur ^, fit

ob vifionem noftram, _quae Pe adpofitum

lunae & Polis diverfimode habet, nec

Pemper bafis vifionis & illuminationis

ad Pe invicern eodem modo compo- nuntur, ideoque inNovilunio nullum

lumen Luna Terrae communicat ,

quoniam bafis vifionis, ^cum bafi illu¬

minationis nihil commune habet, Ped infra eam confiftit, & cum ca lineas facit parallelas, nulla pars lunac illu-

ftrata conPpicitur, Ped lumen ^omne in

in illam partem, unde venit, reper- cutitur. Porro Lana non longe å Co*

le digrefla ^, hemiPphaerium Terra? Soli

expo fi tum aPpicit,&Iumine inde reflexo

ioferior Didynnae medieras lumino

Phcebi

Phcebi deftituta ^> lucens apparct, quia

bafis vifionis interfecat balin tllumina-

tionis verfus oculum ad angulos acu-

tos ^t quibus dc fuperficie Lunac minus quadrante refpondec. k) Minor por¬

tio lucida verfus oculum noftrumten- dit, reliqua veromedietate major ^ver¬

fus Solem , hinc corniculata feu falca-

ta Luna cernitur. Eadem Luna per

quadrantem a Sole remota, dimidiurn

tantum terreftris hemifphaerii illumi-

natum confpicit, Icilicet occiduurr^;

altera enim medictas orientalis node

öbtenebratur: _ergo & ipfa Luna fplen-

dide minus ^a Terra llluftratur, ejusque proinde lux illa fecundaria exilior ap-

paret ^* hinc dimidiata Luna cnnfpici-

tur. /) Prajterea, cum bads vihonis

& illuminationis verfus oculum no- ftrum fefe ad angulos obtufos interfe-

cant, qui de tota circumferentia lu-

nari plus quadrante demunt, major

pars illuminatas Lunae colluftratae ver¬

fus terramprojicitur, minor verfus coe-

lum , imo etiam quod lunanon procul

å folis oppofitione diftet, unde gib-

bofa nuncupatur. Tandem fi Luna_.

in oppofitione ad Solem conftitBa-

tur ?/pe&abit ipfa hemifphacrium in-

termediae

1*

termediae Telluris omnino tencbro- fum , obfcuraque nodle perfufniru 5 fi igitur Ecliptica fuerit taüs oppofitic,

nuilam prorfus illuminationem reci- piet Luna ^, Solari fimul, ac Terreitri

irradiatione deftituta. In hac appari- tionumfpccie,totam fcre illuminatio¬

nis fuae medietatem oculo interLunam colluftratam & Solem conftituto, ideo

obvertit Luna* quod balis vifionis &

illuminationis ^> non fefe interfecent,

fed denuo ut in conjundlione jtz&^A-

AeAus in uno piano jaceanty tn) lta_»

tarnen, ut pyramis illuminationis totam pyramidcm vifionis contineat, & bafis

vifionis infra baiin illuminationis con- fiftat. n) Inde modo contrario itenu gibbofa, biffedla ^, tumida , falcata& in

orbem finuata videtur donec le rur»

fum Pub Solis radiis condat. Praeter Vitellionem». Keplerum, Galilarurru,

Reinholdum , Geftrinium , erudito

non minus _quam fufficienter apparitio-

nutn harum caufas Cl. Mcefllinus ^> Ma- thematicus Tubingenfis celeberrimus,

& Kepleri praeceptor fideMimns, in_*

dififertatione Pua de Eclipfibus habitae

anno 1596 uberius declaravit j & quo-

niam hane Thefin noftram egregic

14

fententia illms confirmat, operae pre-

tium duximus verba illius adducero : De lumine quod in Lund corniculatd juxtå

t or nu a per totum corpus diffusum c er nit ur j

conßat tntuentibivs, quod ipfum a clarita-

te diurn<e lucis , qua vel vejperi poß oc- cafum Solis f ante crepufculum ( i. e.) ad-

huc c lar ^o die) fupereß > ?<?/ cum-*

aurora örtum Solis pracedit, ^non obfeure-

tur. E contra conßat, illud idem_>

cateris a -novilunio remotioribus diebus at-

tenuetur ? adeoy ut circa quadraturam-»y qttando Lund intempefia noble longo in-

tervaüo fupra borizontem efl} de eo velni'

hilf vel valde far um rcfiare (tdque non nifi

ab bominibus acutiffimi vifus) cernatur, Ex

eo ergo f quod lumen hoc feparahile eßy

conclnditur, ipfum non ut quidam (quos in-

ter eß Reinholdus ) volunt, effe Luna con- genitum Qf proprium > fed ßmiliter ? ficut

maj ut illud menßruum, alienum Atque mu-

tudtitium. Hoc enim niß fit, profetia no- Re intempefid multo clarius confjiccretuf i qudm Aere luce diet iüuminato. Verums

unde boc lumen in Lunam derivetur, po*

ftttis ejus ad Terram oßendie, Nam in-»

novilunio Luna , Soli tf Terra interpofitiy

tam Terra faciem9 quam Sol illuminatyfi'*

bi o dircd o [upp o fit am int ue t ur. At ra*

diorunt

1$

diorum folarium in Terra ftngulti parti*

bus part Tulatim reflexorum ^, novtmus eam

efle fortitudtnem t ejplendefcentiant-» :

ut in loi.it dpricü oculorum aciem hebetet, quin & intima adificiorum penetrations ^>

ftcubi etiam per rimulam ingrediatur ^y

>

luce oppleat, Qui* hoc tdcm de un iver (o ipfo

ex tota terra, conjun'äa aqua , collefto reflexo negabit ? Dicimus igitur Terrorn corrufco fuo * a Solc fibi immiflo lumintj» ^,

op deltat t m flve noclem ^? in lunari ^corpore

non minus irradiare 7 quam vicijjim.

(pro rfru ßmili modo) Luna plena (uis a Sole acceptti radiis 7 nofiras in terra no- Bes illußrat, atque pro claritatti eorunt ratione 7 in diem fere commutat. Idque

tanto illußrius , quanto c 'trculus terra cir*

culo lunari major eß. 6fl autem tillits ad

hunc proportio major, quam duodetupla.

Quare ficut, ut ante dixivtusy hac duo ^cor*

pora fibi mutuo per vites Solis lumen in*

tercipiunt : ita viciffim alterius noBem al*

terum illuminat. Huic fententia fuff'ra*

gatur tlla luminti ißius attcnuatio. Poß*

q vom enim Luna recedere a novilunio hane

Terra iJluminatam medietatern paulatim

relinquere 7 refiduomqiie ejus partem ma*

gti magisque oblique intuert ineipitl for*

thudo

tituda r adlar um ref exar um fimul & ml*

nuitur té hebetatur. Rlnc fit ^, ut quic*

quid luminis .hujus in Lunam dimidiatam

vel pratumidam refiellitur , in terra\, pro-

pter nimiam attenuationem 9 vel nony vel

agerrime fentiri pofßt. .

i) Vi ^t eil- lilu 2 prop. 2J. & 22. prop. Hb,/. ' perfj). com. item Hb. 4. prop» 70 & 27 § Opt. f

£ mc lid. /*] Pit ifei Trigon. Iib. / prop. 18

Gefirin» Uran. H 2. e. f. /) Galil.in Nunc.

Sid. p. 29. m) Vitett. Hb% 4. prop, 74.

n) Gefirin. Urania cap.j.

lod maculas Lunse varias concer- nit, illas quidem ruditer nudis

oculis, easdem veroperfe&iss armatis confpieimus, & de iis tanta hominurn

cornmenta, tanta fomnia hic occur-

runt, ut illorum nudam (1 adhibere-i

mos recitationem, etiam fimul foHdam ^,

refutationem jungeremus. Quidanu

fimpliciter difFormitatem partium in_*

Luna negarunt , omnemque yarieta-

flem in vifione noftra quaefiverunt. o)

Alii in globo lunari tanquam in fpe-

cula fpecies montium reprsfentari

$. XI.

Maculas lunares oflendit♦

voltje-

voluerunt: alii inter CynWarn noftram

& Phoebum Corpora aliquot interefTe

dixere* _quorum obje&u lumen inter- ciperetur, p) Alii corpus Lunas aliquid

terenae fascis contraxiftc fenfere, utita

paulatim fuperiora omnia in inferiora

degenerent, quos inter Gocienius q) tefte Bartholino r) Vitellio _partes im*

Luna raras luminofas efTe ^, compacftas

minus fulgere afteveravic, haud aliter

ac partes nubis rariores, å fohs radiis

colluftratae Iplendidiores vifuntur ^quam denfiores, Alii fördes una cum bu-

more å luna attra&as maculas illas con-

ftituere cenfuere. Alii ctiam montes, vallium anfra&us» plantas noftratibus longe pulcriores, & animalia quinde-

cies majora, quam hcec noftra funt lunae adjudicalTe leguntur. Clearchus & Ar- gefinax, maculas lunares nihil aliud eile putarunt, quam fimulacra & fpe- cularia, inltar Oceani noftri in luna_, apparentis, per reflecftionem ad nos transeuntis, Plutarcho tefte. /) Adeo

mens humana fpeculationibus eft ob- noxia* ^nec unquam unum de re una audire eft Judicium, Primus qui ma¬

culas hafce tubis opticis Iuftravit, fuit

Gali-

*8

Galilxus, ut ex ipfius Nuncio fidereo

patet , deinde $cheinerus , Argolus,

Johannes Hevelius, Francifcus Fonta-

na _, Euftachius Divinus ^, Kircherus >

Reita Scyrlxus 9 Grimaldus ^, Riccio-

lus& quam plurirni alii. Quid aistem

has maculaefint, magnoanimi motu a-

pud au&ores difceptatur. Moderno-

rum Mathematicorum unanimis eft con-

fenfus,rnaculas lunares non aliud efie,

quam infignes illas insqualitates & a- fperitates, quae in Lima arque ac in terra deprehenduntur, cum Luna ipfa fit cor¬

pus opaciffimum, denfiffimum,folidiffi-

mum, &omni Uimini impervium,itä

per fe obfcurum ac caliginofom, ut non

nifi a fole omne lumen mutuetur, tefteHevelio: /) Hinc in Luna con- cluditur non fecus ac in terraqueoglo-

bo dari montes, valles, maria, lacus, fylvas, & quam plurima alia; quod

probatur recentiorum Mathematico¬

rum & Phyficorum» utpote Scheineri>

Reitae, Hevelii, Caflini, Kircheri o-

mniumqueCartefianorum & multorum

aliorum confenfu. Deinde montes &

colles umbras in adverfam partem fo-

lis proijcerc obfervavit is ^, quem mo-

do ncfrinavimus* Hevelius: Tertio? }9

certa quaedam nobis obje&a (efe con-

fpicienda prarbentj antequam totrntL»

corpus lunare in confpedium veniat,

ficuti navigantibus> & terra iter faci-

cntibui contingere fölet, quibus ^api-

ces turrium,cacumina montium, fumi-

tåtes te&orum primo, & fundamenta

demum oculis (ub)iciuntur, quse & in phafibus lunse, omnia contingere , i-

dem laudatus Hevelius teftatur. Quar-

to, quod color quam faepiflime mute¬

tur in illts partibus, quac rnaria & lacus repracfentare videntur ^, qui cafus ex- inde promanat, quia maria nunc flu-

<^ibus majoribus, nunc minoribus a-

gitantur; item lacus nunc glacie obte-

gantur, nunc aquis pateant: in cacte-

ris partibus rarius, ficut in terra, cum

fylvac primo exfcinduntur., modo ac-

crefcunt iterum _j campi modo nive mo¬

do graminibus replentur : contraria», argumenta ab Ariftotelicis, prarcipuc

autem å P. Mario Bettino u) al lata &

refutata, item quarnam partes in le¬

na repracfentant maria, ^terras & ^mon-

tes, apud cit. Hevelium videri pcs-

funt.

*) SC Al.

Jo

o~) Scaf. t xerc it. 62. JEgid.lil 2. Hec, 't.

.

Richard• in,2. dift. 14. q. ult. p) dverroes

lib. 2. de ccelo. q) lib, 2. dijp. ^1. Ib. 186.

r) de ßellü p. 163. s) in iibro de facie iuna.

t) p. 123. u) in slpiärio,

$. XIIL

Res in Urna exiflentes traäit.

"KJ lim autem in luna generentur her-

bx, planta, metalla* gemze>verrnes>

beftiae, aut animalia noftris (imilia; An pJuviaedftic,venti,fulmina, ahaque,qua-

lia circa terram noftram, producanturj

neque fcimus, multo minus homines

ibi habitare credimüs , licet & aliquot inveniamus, qui Selenitas dari centen- dunt, uti Dn. Hook Medicinae Doftor

in Anglia, in prarfatione Microsmo- graphiac fax, cujus rationes Azuthius

merito refutavit. Sed de his quidquanl

eerti ftatuere nequimus, cum facer co¬

dex iftos nobis aperte non revelaveritj

& plures homines extra noftram ter¬

ram creatos eflfe taceat; proinde me¬

lius eft ^ea filentio committere, quo-

rum rationem nulla documenta cev*

tiora nos erudiunt , nec S. Scripturä^

nobis patcfacere ^ex ufij effe juchcavit:

Nec tarnen omnes generationes, mu- M tationes & corruptiones in Luna fieri negamus, licet quales fint nefciamus ^>

quod & nos Lynceus ille SereniflT. Ma¬

gni Ducis Hctrunar Aftronomus Gali- lxus Gafilaci docet; x) Sc d tut er im, in«

quit, non video, quomodo ex eo, quod

nihil ibi in Luna fimtle noßris rebus gene-

retur _> infcrri neceßario pojfit, nullam ^al¬

terationein ibidem accidere, nec effe poße

res alias _, qua mutentur, generentur, &

dißolvantur , non folum a noftrü div er fas r

\Verum etiam ab imaginatione noflra Ion-

gißme remotas, & in Jumma prorfm no- bis in excogitabiles, ö' quemadmodum band atnbigo, fi quü in V4ßa fiiva ^, feras tnter avesque natu* efjet ^t & educatus ? nec un- quam quidauam de elemento aqua cogno-

Vißut f hunc talem _unquam imagi> ando

concepturum , in ^natura effe mundum d

Terra div erfum , plenum ammabbm , qua

fine cruribw , five alis veiociter incedant:

m c in fuperfii ie modo ^, ficuti fera fupret

t er ram , jed pen 11 tu in ipfa profunditate ; nec folum ineeäant • verum quocunque pla-

cet, in loi o tubßftant immobiles , id quod

aves in aere r>aßare non poffunt: ad bac ibidem kommes etiam habitare t *k* tx"

ßruere

31

ftruere pdlatia civkatesque t tanto autCM

it in e rum uticomp en dio ^, ut fine nüo labore^

cum omni famiiid ac domo intcgrisque ci*

vitdtHtuf in remotifilmas Jefe regionos con*

ftrant ; quemadmodum, inquam ^, certo fcio , t dkm ^, etft perfptcdcijfima pra dit um imaginattonc , nun quam cogit ^aturums futfie de ft fei bus 9 de Oceano > de navibtu cl.tfiibusque: fic *que» imo tnulto magis

flccidere pottfi ut in luna ^, tanto k nobis

tntcrvalio r emot a _, materiamque for fit art

k terra dtverfffirnam habente , (ubfiantid

qua dam exiftant ⁹ # operationes c dant 9 ab imaginatione noftra non modo remotas, fed prorfus alienas ; quippe qua null4ms

cum nofirü fimilitudinem habeant, C pro*

inde omntno fint k no fira cogit a tio ne di•

fcrepantes. Ndm quidquid fub nofirdnu imaginationem cadit, id aut jam ante vi*

derimus oportet , aut ex rebus rtrumvtj

partibusjam ante vifts compofitum fit, ^qua*

ies [unt Sphinges, Sirenes ^, Chimera ^, Cen-

tauri y & bujus generis alia. Proba-

bile videtnr ob corporum cceleftium prsftantiam ^, aliqu id in fuperfieie co-

rom gen, aliquid crefcere a c vivere»

qöaJecunque tandem id fit, & quan- tiwnlibet 3 rebus noftris diverfurru.

Pofict

jPofTet forfan ftirpium qmidp'am ani-

rnalium _aquae noftra? diffimiie ibi vi-

tam fuflentare. Quod idem Plutar-

cho in mentem vemfle video in eo ?

qui de facie in orbeLunceeft, Dialo*

go. y) Qui melius de his ^erudiri cu-

piunt ^, confi.lai t Keplerum z, Heve- iium _a) Hugenium b) Sc Montaque c).

x~\ de Syft mundi p. ff. y) p.pp. z) de jomnio luna. Selenograph. b) in Cof- rnotbeoro, c) in Monde dans la Lüne\

§. XIV.

Buphcem waqualttatem motus Ltmä expltcat.

SIciiti marii in Terra propriis (uis orbitis eirca_, & reliqui Planetae pri^

Solem _{moyenrur? ita} & hic fecunda- rius Planeta Luna in pecubari fua or- tua circa Te rf ^am defertitr _j refpecflu

tamen fui Syftematis å Terra cornmu- ni ejus centro translationis■> in lunae

motu duplicem tantum ina?qualitatem deprehendere veteres. lina dicitur joluta, _quae nulla ^} ad 0 habira ratio-

ne _, fed folumnrodo refpedlu centri

terrae accidit. Altera vero eft ciiva , Sc vocatur rnenflrtta, quia con-

C greflfui

greiTui menftruo J cum alhgata eft.

Atque hinc oritur revolurio > periodic

cay qua: ert fpatium temporis, quo lu»

na motu aequabili ad idem punftuirL»

Zodiaci revertitur, un Je digrefta eft.»

i ii

& peragitur diebus 17, horis 7. 4*. 7»

o / 1311 Je emergit ejus motus diurnus 1 $ 10,

// / //

3 f. horarius ^{vero 51« f4»} £t Synodied,

qux eft intervellum temporis, ^quo Lu-

na motu medio å 0 digrelTa ad eundem

redit , ejdemque conjungitur , abfol-

/ 11

vitur Iixc diebus 29. horis 12, 44.

Hoc motu removetur Luna å O dietim

O I II /I/

ii» 11. 27. & horis fingulis 30. 18«

Hifce generatim praemiftis, motus lu-

nat periodicus primo confiderandus

eft, qui å nullo dependet, fed Lunae proprius ^, & å natura inditus, per- petuoque uniformis eft ^, cujus ina>

qualitas perpetuaeft, & eandem for-

mam in omnibus revolutionibus fer-

vat. Hane primam inaequahtatem an-

tiquiores Aftronomi per circulum ex-

centri-

centricum, recentiores ^vcro (quos ^nos

heic fequimur & inprimis Bullialdum

a ) per ellipfin demonftrare conati funt.

Sit ergo in prsfenti fchemate PLALu-

tix orbita elliptica ^, quae Lunam ab oc-

calu in örtum S.S. S. circumfert. F u- nus focus feti umbibcus Lllipfts, _qiu

centrum aquAntu vocatur , quia fuper

il lud Medius motus Luna: conhcitur* T alter eil focus denotans centrum Terr*y ad quod verus motus JLjUUae refertur,

^ Hacc duo

punda ^um»

biiicaria ab crbit<s elli¬

ps tii <e centra C jrquali-

ter diffant- A P Linea

a p fi dum _ap*

pellatur ^,

qua: tran- liens per

terram T,

Ellipfin in duos femi- circulosdi*

Vidit. KAuxy7t\jpognumyt^ illud _pun-

C i dum

S6

dum ellipfis, in quo cum Luna locafur, longiffime a terra- centro rernovetur,

& tardiffima in motu eft. P Perigäum ubi ^Luna eft proxima Terra & in mo¬

tu celerrima, C T eft vera eccentrici- tat, vel diftantia centri orbitae luna å Terra, quaeaquarC F alteram partern bifedae eccentricitatis. S« fupponatur

Lunam in L conftitutam efte, itnea mc Mit mot tu eft F L, linta ^{v er t mat tu} 1 L.

In A & P Imeis medii 8c veri morus convenire neceftum eft, adeo ut Lu¬

na in alterutro horum pundorum po- fita nulli inaequalitati fit ebnoxia, fed

in omnibus aliis pundis ut in L me- dius & ^verus motus differUnt. Anorna- ItA media lunae eft angulus ad focum el- Jipfis A F L, qui mediac diftantiae lunae

å pundo apogaei Fui quadrat. Anoma-

lia aquata eft angulus ad centrum or-»

bitéc A C L, qui ex media ^> åpundo augis diftantia exfurgit. Anomalia co<x~

quata feu vera eft arcus inter linearrL»

abfidis & verum Lunae in Elbpfi locum

interceptus ^* quae angulo A T L intel-

llgitur, uEejuatio eUiptica feu Proflapba-

rifts angulo F L T repraefentatur. Jam

quidem ad alteraminaqualitatem motus

lunans

*7 lunaris fynodici, quae itiEvefiione fyfte-

rnatis lunaris per motum annuum å

terra translati, & Refeclione linear A- pogaci lunaris ad fitum naturalem, ^con-

fiftit, explicandam & per Diagramma

demonftrandam progredi ratio ordinis poftulare videretur, ^{verum nos} brevi-

tati maxime litantes , licco, quod a-

junt, pede eampraeterire cogimur. Qui

tarnen in his informari _avet, Bul- lialdum fupra laudatum e) inprimis

videat.

d) in Aßron.PhlloUicÄ /* III, ^c. t, e) Afir.

Phil. lib. Ill, c. vi

& xr,

§. XV.

Latituäinem Lunte manifeflat,

Pllm Luna du&um eclipticae ^, nott

quemadmodutn Terra fequitur;

féd ab eadem nunc in boream, nunc in auftrum defledere deprehenditur»

confideranda etiam venit ejus Lat itu do,

Nam ficuti Ecliptica (eu via Terrae JE- quatorem oblique interfecat in duobus aequinoftialibus pun&is oppofitis; ita quoque Lunae orbita eclipticam duobus

in pun&is fecat , quae ab Aftronomis

Nodi 5 ab Aftrologis vero Caput 8c Cauda

C ₃ JD raconts

3S

Jbrdconis nun en p a fttur, Caput Draco-

DiS vel Nodum njcendentcm ^ illud ifl- terfedionis punrduro ^vocant, å quo Luna fupraeciipticamboream verfus a- fcendit. Cairh vero Draconis vel No*

du dcfcevdens ed punctum (cctioms oppofitum, å quo Luna verfus auftrum defcendit, Tycho.per accuratas ob-

fervationes in venit maxima-m Lunse la' titudiuem in conjundiorubus & oppo- fitionibus ede gr. j, o. m, in Quadra-

turis vero gr. 5 17. m. f) Notandum q.uoque Nodos ^non femper eadenrij punda eclipticar fecare, (ed paulatim

contra ordin em (ignorum in ^antece-

detitia prorepere; adeo ut fmgulisdie-

bii5 paufo amplius quam tribus minutis progrediantur, ^{totam vcro revolutio'}

ncm inträ _ip fere annos abfulvant g) .Atque Line facile percipitur quid (it

ReduttioLun<e, _nempe diderentia inter locum Luna? in orbe fuo & ecliptica-,.

Cum Luna plena in hifce nodis con- fbtuta foli ^e diametro opponitur»

TL'Iipfin Lun<? contingere necednmj

cd; ^eo en im tempore Sol Terra &Lu*

na funt in eadem linea reda , adeo ut

globus terraqueus Lwnam inter & So-

?s>

lémpofitus umbram in plagam (oli op*

pofitam projiciat, quam Luna tota, vel

ejus folum pars incurrens ^, verum lu»

minis primarii, quod å fole habet, de-

feétam patitur. Atque hinc facile in- teliigitur Eclipßn totalem accidere ,quan- do fotus luna? difcus urrbrar lmmergi-

tur, partialem vero , cum pars ejus fe- ptentrionalis vel meridionabs, prout

Luna borealem vel auftralem habet la- titudinem , umbram terrenam ingre-

ditur. Cum vero låtitudo luna? _major eft aggregato femidiametrorum lunae

& umbrac terreftris»tum fpatium inter

umbram & lunam liberum relinquicur,

ut Cynthia noftra omnem luminis fui privationem evitare poftit.

/) IVtngii Aftr. Brit. g, 13$, g) Mer c a*

toris Infi. Aßr. p.

§. XVI.

Ubrationem Lünes attmgit.

"pSt &adhuc niotus alius Luna? pro- prius, qui Libratio vel gyratio ap*

pellatur. Hane primum Gahlaeus de-

texit b). Hevelius vero uberius iIIh- ftravit. /) Contingit hic motus, cum luna circa polos quidem circulum con-

C ₄ ficiat*

Åö

ficiat, feil vacillationem quandani ht-

beat , nobis obvercens rnodo parte n

fuperiorem corum verfus fitam, fcili-

cet circa lacus hyperboréos ^{j m} >do

partem inferiorem A frie um verfus*

Circa lacu ^m & montern meridionalemj

& ficuti Iuna motu luo proprio fecun-

dum longitudinem, in lies, imo fin- gulis momentis S. S. S. procedit fic

Sc certam nobis partem beneficio hu- jus ^{motus antrorfum} obvertit å coro

ad Euroauftrum, infignis fcilicet afceri?

dentibus , retrorfum denuo in fignis defcendentibus ab Euro Aufiro coruut verfus. Uti Luna fingulis menfibusfi-

gna xir coeleftia motu proprio abfol-

Vat; i ta & hic ^motus librationis difci menfe perfieitur, 14 circiter diebus»

usque quo in fignis defcendentibus ver-

fatur , retrorfum libratur C. S. S ab auftro corum verfus & partem fuperio¬

rem, rurfusper 14circiter dies, quan- do Iuna in (ignis afcendentibus fubfi- ftit, antrorfum fertur fectincjum Ecli- ptica? diidum å Coro Euro auftrum ver«

fusi _{qui motus hoc modo perennat»}

ha »tu nque longitu Jinis in omnibus fe- i:é comitatijr, illique fe accommodat*

ttC

41 tit eleganter nos docet f.tpe laudatusHe»

velius _j k) qui quoque motum libratio-

nis intricatiorenl propter niotum lati-

tu Jinis reddi affirinätj Quod li liirla,

»inquit , noii fimui ^motat Jatitudmis

j e Huf t fubje&a, féd perpetuo fe ^c un dum ,,Iongitu iinem in Ecliptica circuma-

^•geretur, facile & hic motus librato-

,,nus intelligeretur ^.• quia ^veto luna,

5,ratione motus latitudinis, modo Bo-

5 ream , modo auftrtim verfus exfpa-

5 tiatur, nodosque variat •> fimiIiter ac-

>,cidit, ut hic motus librationis, ^ca- j»den\ ratione indies vari c tu r* inftar

i motus longitudinis& latirudinis; adeo

},ut (inguiis menfibus diverfimode ob- ,,fervetur, & rarifti ne, ac non nifi poft i,multos elapfos ^annos, in fimili confti-

„tutione fpecletur. Ceterum quemad- j,modum Luna, propter motum latitu-

„dinis, tam per aliquot gradus aquilo-

),nem verfus, fupra eclipticam afcendit,

v quam Auftrum verfus, infra eclipticam j,defcendit; i ta fit, ut & motus libratio-

„nis, modo Boream > modo auftrum

«verfus vergat: hoc eft, interftitium

sdibratorium* inter utrumque limbum

in ter-

41

„interjacens , licet Cutis fit amplüm*

„luna exiftente in ^cancro nihilomi-

,,nus illud, pro latitudinis Borealis vel.

„Auftralis ratione ^, adbuc magis dila- ,,tari aut comprimi poteft. Et quam-

%,vis luna fubfiftat in Capricorno, cir-

„culus five limbus librationis capricor-

„ni, nihilo fecuis tamen mutatur at-

„que extenditur, five inferiorem five

„exteriorem partem verfus ^, pro di-

„verla latitudine Lunte ; uti mermni.

,^Quae quidem variatio librationis non

»folum in Cancro & Capricorno exi-

Ted in reliquis omnibus Zodiaci

„fignis: unde etiam fit, ut centrum

„difei lunaris vifibile , fingulis men-

„fibus, diebus, imo horis» notabiliter

„ac manifefte varietur ac moveatur ;

,,nti prtefertim ex tabula phafium ge¬

nerali, & delineatione primaria, ut

Sc reliquis lunationibus omnibus vide-

re licet p)

h) Krok de Lun/i p. 34. t) in Selenogr«

p. 233. & 238. k) Hevei. Seien p. 2jp.

§. XVII.

Longitudinem verum J> in Ecliptica

fupputure docet.

quidem ratio ioftituti non permit-