ANDREA REGIMINE

η ?.

a.

β. ν.

Dissertatio Philosophica

^,

DE

REGIMINE

AFFECTUUM,

_CU'JUS

PARTF.M

POSTERIOREM

^,

Ex Con'enfu Ampi. Facult. PhiloC

In

Illuftri ad Saiam Athemeo

^t

PRaESIDE

VIRO

CELEBEKIU

MAG. ANDREA

·· * - - - - . r

Eth, &

Polit. Professor! Reg". & Ord,

PRO GRADOy

Ad'publkiifti

examen , eay qua

par efl, inodeftid aefert,

s'rit'exdiariüc s;arrfeijdea vtτγ ^,

CAROLUS W1Μ MERSl EDT,

CALMARIENSIS.

In

Auditörio G uft, Majori ad diemi+Junii,

Anni MDCCXLIH.

Horisy ante

meridiemy conjvetif,

#eeeSé#s#ssssséeseseé?

ΗΟΙΜΙΉ, Literis

GREFINGIANIS.

VIRO NOBTLISSIMO atqué AMPLISSIMO

3n.

Supremi Regii

JOH.

Dicaflerii,

GERDES,

quod Holmise floret,.

Adsessori Digniffimo.

PATRONO GPTIMO.

Inne. Hoc.

lngenii, Specimen.

Sola.

Argumenti. Dignitate.

Ac. _;

Pietate. OfFerentis.

/Eftimandum,

In. VenerabundiE.

Ac.

Gratae. Mentis, Teileram.

Et. Spem. Favoris.

In. Poilerum. Obtinendi,

Cum. Calidiilimo.

Omnigenae. Felicitatis.

Voto.

Submille. Ac. Reverenter.

D. D. D.

CAROLUS WIMMERSTEDT.

Ffeftus

in rationales &

fenfitivos antca ( §. IX. ) divift-

mus illosque reclitudinem ,

quam lex requirit, poflidere, hos

autem ab eadem defledlere _, &

ideo ad normam legis revocan- dos eile odendimus (/.XII.);

ejusque pariter natura eile de-

claravimus (/.XIV,), ut inhoc corrupto & mifero da¬

ta radicitus evelli_nequeant primi affectuum dimuli: to¬

ta itaqne de regimine

affedtuum

confideratio huc rcdit, quomodo evitemus, ne

acdu,

ut loquuntur, fecundo fe exierantpraviidi

dimuli

^, ortique jam affedtus compe- fcantur. Prius comprehendit rcmedia ^, ut vocantur,

Brafervantia, poderius Sanantia includit; de utrisquc,

pro ingenii modulo , brcviter hac poderiori Differtatio-

nis particula agendum judicavimus,

üngulaTux,

L>B,r acquitati& benignitati

comoiendantes»

α

§. XVI.

Notum eil aftedlus _, de quorum regimine agimus ,

fenfitivos örtum ex apparenti bono & malo traheré (/..XII.·), quod ^exieniiiaJi, ideoque confuiä (/. II.), repraientatione, in quantum tzdet& deledlataeilimatum,

bonum & malum eile fallo nobis perfuademus ( /. §.IV.

XII.). Diilincla ergo boni & mali cognitio, qua , con-.

ditiones & partes objeeli ^, quod rationem perturbatio-

nis continet, iöllicite.confiderantur, & cumvirtute no..

ilrique ilatus ^vera perfeclione comparantur ^, quaigitur

bonorum & malorum veritas a ipecie diicernitur ^, rion poteftnon nodram voiuntatem (§.VI.) fledkre , affe- clumque ideo(§.VIL) impedire, ortumquc compeice-

r.e, &ad cynofuram legis reducere. Stoici ergo, quam- vis affedlusin opinionibus collocantes ^, cauiTam cum ef-

feclu confundant, redie tamen.praeceperunt, pra vas eji-

cere opiniones, redlas ^contra de rebus omnibus habere, praeilantiifimum elfe affedluum remedium. Neque eil quod objicias, mukös dari, quiquo magis&quo diilin-

dlius mali cauflas iibi repraeientant ^, eo majori efterve-

feere adlu; nam non qualecunque objedli ^, quod cauifa

perturbationfs

exiilit, examen, ad impediendos & com-

peicendos animi motus ^, aeque conducere ceniémus ^,

fed illud demum _{, quo} conditiones didtiobjedli ^, tan- quamideaspartiales, totalem ingredientes ^, accuratius

peniitamus

^, &

iimul

cum virtute veraque noilra perfe-

dlione morali, ^ex Lege xilimata Naturali, conferimus.

Hoc examine digne & iine perturbatione pcradlo ^{, non} poteftnon

iedari

&

impediri affedlus,

ex

confufa

de bo-

nitate & malitia objedli cognitione oriundus ^, nec un- quamaugebitur, nifi dicere velis diilindlam aclionis ad

legem,

non ex

noilra opinione, led veritatc

rei, relatx

cauf

) 0 C t cauflam pravarum

perturbationum exiftere

^,

& ideo

ma-,

los &fenfitivos afte&us cum bonis & rationalibus (§.IX.)

abfurde non iblum confundas, ied

& diftindliori objc&i

Jegisque cognitioni ^,

ipiique jdcirco legi cauflam mali

peiTime affingas. Accédit,

multum i än

c

intereile

quo

coniilio aiFcchiiimobjc-da

penfitamus

^,

autfeilicet

^,

ut

mali magnitudinem tanto vivacius

animo idbjiciamus

^>

aut, utexpendamus, annon majus

malum fit

tanto

affe-*

clu obillud cieri; ii prius,

ubi legis

praecepta

vel negli·

gimus, vel ad illa ^non atténdimus ^, tum ex

majori jam

multitudine confufionum in partialibus^, tum ex

Audio,

ideA, voluptatenon rationali

ied fenfuali, affeclum vel

excitandi, vel excitatum augendi, ortus ^,

magis fervere

potefi ^j ii vero poAerius,

ubi

cum

rationali

cura

& Au-·

dioconfideramus, ^an dignatanti motus

caufia exAiterit,

an tanto motui

reipondeat proportions

^, numnocerema¬

gis, quamprodefie ^, motus ille

vehementior ibleat,

^an

legi congruatvel ab illa diflentiat; tum

iäne tranquillabi-

turanimus hominis ^non

pervicaciffimi.

/. XVII,

DiAinchm_ergo cognitionem,

in fun, utidccet, la-

titudine coniideratam, quam ad

regendos affectus

com-

mendavimus (jf. prsec.) <,

tribus partialibus abfolvi

mo^

mentis quivisiponfce

aifequitur

;

diAindla icilicet objecli

notione, praeceptorum

legis notitia, objectique propofi-

ti ad hax praecepta dijudicatione.

Unde

^, quum

Intelh-

Bus Philoiöphis

audiat, facultas diAincfe fibi

res

reprae-

lentandi; Ratio, facultas connexionem

veritatum peripi-

ciendi, liquet, has binas animi

potentias, quibus iacul-

tates attendendi _,

refledlendi

^,

abArahencli comparandi-

queinvolvuntur, utex Pfychologicis patet,

in afteeAu-

A 2 nm

4 ) O (

*■ ■ ' Ψ "mm - — il ■

iini inilituendo regimineplunmum poffidere roboris, &

idco haudinepte vocari poffe remedia ^, vcl ii mavis, principia

fubjediva

regendorum affeduum.

§. XVIII.

Multum itaque adimpediendos affedus faciet, Γι ab

ip>iis

pueris intelledum & rationem excolant homiiies,

ilee adfveicant fenfuum & imaginationis fiare judiciis;

hoc enim modo fiet, utcircumfpedius tum ad propri-

as _, tum ad alienas attendant adiones , nec promiicue quaevis exempla imitentur ^, quae tantum alioquin ^, ut

novimus _, momenti in imperitorum <St juvenilium ani-

mis efformandis trahereföient, accedente prxiertim ha- bitu, non rationis fequendi didamina ^, fed cafus^utcun-

queiimilesimitandi & exipedandi; utprava conivetudo

lemel contrada _{, quac} quaii altera natura eft ^, vixac ne vixquidemper integram deinceps vitam naturalibus ^ex-

uaturmediis. Quantum _ergo roboris inaffedibus ^im- pediendis & iedandis habeatbona &

circumipede

^,

ab

ineunteaetate, i-nftituta educatio, vel ex his facile intel- ligi potent: teneraenim setate, ob ingeniorum& orga¬

norum flexilitatem, efferveicentes ^motusfacilius iiippri-

muntur_, δctum admonitionibus, quibus diftindior honi

& mali cognitio animis ^eorum imprimitur ^, tum

prtmiolis, ^tum modica

caftigatione,

tum bomsparentumy

informatorum , aliorumque ^, cum quibus converfantur, exemplis ^, ita in contrarium fledi pofTunt pueri ^, ut in

xtate

provediori

affeduum motus nunquam tam fre-

quenter& exceffive _erumpant.

§. XIX.

Quemvis interna &propria docet experientia, affe-

dus

eins initio eile imbecil'iores , facilique tum cohiberi negotio, procedendo vero

crefcere,

tantasque

iibi

^, ex multiplicata & per

longiorem temporis

moram

iterata

voluptate vcl cardio ^,

foitiorique inde

orto

appetitu vel

averiåtione (§. V.) ^, parare

vini & efficaciam, cui dc~

indcrcliftere _, velplane ^{non ,}

vel difficultcr pofFumus.

Circaipla ergo prineipia

diligentem adhibeamus cautio-

nem, ita titquamprimumvel minimos

fentinmus

motus,

rationis imperio infurgentes ^,

illis frena

^, ex

diftindiori,

cujus mox (§.§, XVI. XVII.)

fada eflmentio

^,

cogni-

tione_, mutuata injiciamus, & inherba, ut ajunt,

fuffo-

cemus,

§, XX.

Confufam cognitionem, cui

natales

iuos

debent

re-

gendi

afFedus

^, non ex

immediata iölum feniuum

^re-

pradentatione,

ied etiam

^ex

imaginatione

,

fuam trahere

originem, nemo ignorat

(§. II.). Imaginatione enim

re- produeuntür

idesc feniiiales objedorum abfentium,,

ex

occafione praefentis

fenfationis

^, quar

aliquid

commune

cumprius pereeptis

habet,

ut

adeo hac mentis vi,

per- ceptio integra

praeterita

recurrat,

cujus praefens tantum-

modopartem

continet. Ifthaec idearum aiFociatio

^,

in

imaginationis

obvia exercitio

,

& vel fludio

^,

vel cäiu

excitata,

afFedus

jam

orti vehementiam, accedentibus

novisnovisquevoluptatis

vel taedii rationibus,

quousque illa idearum afFociatio exporrigitur ^, nonäuget

folum

^,

led &novum exeitare folct, abfente licet

objedo. No-

tiiTimum efl, verbis utor

Buddei in Theol. Morali,

p»

m. 171. quod idea loci ^ac

temporis

^, per

ie

non

poffit

producere afFedum, Interim tarnen

conftat, quod ad

A ₃ ideam

é töMft ) O C

ideamloci aut temporis

fubinde, vel nobis

non animad- vcrtentibus, affedus quidam excitentur, idque propter idearum ac affeduum connexionem. Loci, in quo magnum aliquis

iubiit

intortunium ^, vi^χ quisquam

recordabitur , ut non affedus cieatur triftitix» Diei ,

quo quis infigni affedus

fuit

beneficio, aut fingularemls-

tandi habuit cauiTam , vix unquam nobis ie exhibcbit iden, utnon affedus etiam

ktitiae

quodammodo excire-.

tur. Qiium igitur tantam efficaciam habeat _imaginatio

per idearum, ^quae in

illa obtinet, afTociationem

in affe-

ctibustum augendis, ^tumexcitandis j cavendum , ne pro lubitu conjungamus

idens,

easquein iffa

conjundio-

ne repetamus,

occafiones

etiam per rerum turpium aipe-

dum fe obledandi ιψ cnptemus.

Hac

certe

ratione

multievitabuntur &iuprimentur affedus.

§. XXL

Rede obfervant Moralis

Philofophiae

Scriptores

fin-

gulos

affedus

^,

quibus abripiuntur homines

^,

lequenti

contineriSyllogismo:

Cujusrei b<eceft conditio, illavelbona, velmalaeft.

Atqui hujusrei h<ec eft conditio.

Ergob(Cc resvel bona, vel mala eft.

Nam quamvis in

affedu,

qui

confufa

nititur cognitio-

ne, talis

Syllogifmus diftinde & expreffe

non

adiit,

quia

tarnen in omni affedu obfervatur Judicium, ^quo praffens negotium

vel bonum vel malum judicamus

^,

quodque

ideo ex fuis praemiffis

deducatur neceffe eff;

^omnes hu¬

jus

fyllogiimi propofitiones ad praei

ens

affedus apoteie-

ima,

_

_

cgft* > oÄ

^_

t

i_mil, pro rata, fuum

conferunt.

Hunc itnque fyllogii-

raura confutet afteftus humanos temperaturus , oilen- datque , aut majorem, autminorem enunciationcm ve- ritati rcpugnare. Proindeque demonilret, autnotionem

boni vel mali, majori

propoiitione

compreheniam ^, ve- ritati non convenire, autrem, cujus conditionemminor

exhibet enunciatio, alius eile qualitativ.

§. XXII.

Qux haftenus iedandorum & compefcendorum

afFeftuum remedia attulimus _{, ex} diilincta cognitione ^r

quam§. XVI. deicripfimus ^, fluunt, & in illa tacite in-

volvuntur. Sequitur jam aliud remedium, quod contra-

riorum afFeftuum iubilitutione abfolvitur. Namubi len- fus & imaginatio diilinftam objecti cognitionem fufFo-

cant _, debitamque attentionem (St refleé&onem impedi-

unt _, vix aliud naturaliter reibt remedium ^, quam ut, feeundum tritam Medicorum regulam ^, contraria con- trariis expellamus ^, certi ^, quae iibiinvicemrepugnant, iimul efle non poile. Sic qui nimia ducitur lactitia, pro-

poiito triilitiac objefto ^, ad mediocritatem revocari po- teft. Sic etiam _, ii ^amore mundi fiagramus ^, ejus odio

die demum iiipprimitur. Sed hsec, ^ut refte monet Can-

tzius in Difciplin. Mor. jf. 70> ^, iiint duntaxat remedia

neceffitatis ubi vera <St conibnti uiu foecundaparari e

vefligio ^non poiTunt: inter duo enim mala eligitur mi¬

nn Praftantiffimum afFeftus componendi remedium eil, diftinftior rei , ut diximus ( §. XVI.), ob quam commovemur, confideratio.

f. XXIII.

Haec de gcneralibus afFeftuum remediis

difta

funto,

re-.

8 _...

^

c

· )

*$$$&

reflatut-ipecialia pro quofibet affeclu inquiramus, Ubi primuni ipfä

afte&uuin diviilo

occurrit ^, quam omncs eodem non inifituunt modo,nösconiiderantes objeclum

omnium affecluum generale, quod autbonum , autma- lum eil:, gratuni aut ingratum , generaliffima diviiionc

omnes affedlus in gratos & ingratos diipeicimus, quibu<r

nonnulli addunt mixtos _, in.quib.us voluptas & taedium

alternant. Gratorum iifeduum primatum tenet Gaudi-

nm, qucmadmodum ingratorum originarius eft Trijlitia.

Gaudium eil inügnior voluptatis feniitivse gradus ^, ori- turque adeoex

confufa

reprseientationo majoris boni, ien-

fibus & imaginatione exhibiti. Triilitia contra cil in- fignior taedii ienlitivi gradus, ^ex

confufa

repradéntatione majoris mali,

ienfibus

& imaginatione propofiti, ^ortus.

Gaudiuna _ergo & triilitiamreilinclurus^, oilendat aut ni¬

hil boni &mali, aut parum admodum adeffe ^, multo-

que minus eile, quam

confuie fcniibus

exhibetur; doce-

at pariter

gaudia effrenata haud eile ilabilia

^, graviorem-

que poil ie

trahere dolorem

5

neminem

etiam ^per triiliti¬

am ab incumbente malo ié liberale, ied illud potiusdu-

plicaife. Quivis, vel

me non monente,

intelligit, fer-

monem heic eile degaudio & triilitia ^, quatenus ad af-

feclus feniitivos, non autem rationalesreferuntur, idem.

tene de qualibet affecluum ipecie, quam iequentcsex- hibent

poiitiones*

5. XXIV.

Anwr oriturcx opinione

boni, quod alteri ineile

confufe fentimus, cum quadam adnos ipios

facla relä-

tione;hincamorem,prout

eil affedlus & ad alios homines

refertur, definireiolent per

gaudium,

ex

alicujus perfo-

naefelicitate,örtum, Quiergo alterumamat, is

eundem

taaquamieipfum

confiderat,

ex

voluptate ejus volupta-

tem

saass ) · c 9

tem, & ex

txdio ejus tsedium fimul percipit Hine qiri

amore erga alios

homines,

autres

quaspiam incenu funt,

ita iubinde excsecantur, ut naevos,

clefedus, vitia

^eormn

nulla ratione cernerequeant,

fed

omnia

laudanda & bo^

naeileiibiperivadeant.

Commiferationem

^, quse

eft ^tatr

dium vehemens ob alterius infelicitatem ^, tanquam

amorisfiliatn confiderari poffc ^, mox

dida palam iacif

unt. Immoderatum itaque

compoiiturus

amorem, com- miierationemque ex eodem

pendulam

amore ^,

inquirat

incauflas, quibus quismotus

alterum

amat,

doceatque

deinde bonum , quod amoris

exiiftit caufla

^,

rei

amatx

non ineile, autid, quo

pollet,

veramnon

efficere poile

voluptatem ;

& ideo

non eousque ,

utfibi perfvadet,

commiierationeciTe dignam ^, ied

potius iuo vitio hane

cpmmeruiife infelicitatem,

§♦ XXV.

Amorl opponitur

edium

^,

quod in voluptate

ex

al¬

teriusinfelicitate,aut

imperfedione percipienda coniiftit.

Odium ergo adveriüs

alium oritur

,

ii

eum

tanquam

noxium _, ieu nobis

aliisque mal

um putamus ,

& ideo

quodnobis

diiplicet in altero obfervamus. Hoc qui du-

cuntur affedu , non averfantur

iolum voluptatem ejus

^,

quem odio

habent, ied & taedia cidern

creare ,

& volu«.

ptatem omnem

impedire laborant

5

immo eousque oc-

eaecatos habent oculos, ut nihil

inimicis ineiTe, nihilquc

abeis peragi

credant, quod laude iit dignum & quod fibi

non diipliceat;

nullam pariter inimicorum felicitateni

iine invidoadfpiciunt

oculo. Quum tot tantaque, im¬

mo infinita excitet mala hic

affedus

^,

regimine

opus habet, ne homines in

iiimmam praccipitet perniciem,

Odiumergo

depoiiturus conüderet

_B ^,

fe opinione falli,

per·»

perfonam, quam odio habet ^{, non} eile Tibi & amicis noxiam, vel minimum non tantaefTe ejus mala, ^nec ad

fe eousque pertinere, ut tanto exponenda fit odio. Fit haud _{raro, ut}in odio aberremus vel rationeobje&i, ubi

res amore dignas odio proiequimur ^, E: gr; creaturas Dei, monitores nofiros ^, leges ^, veritatem, &c. velra¬

tione durationis, fi cum inimicis noftris gratiam inire nolumus. Uterque hic tollitur ^error evolutis & digne perpenitsobjedli qualitate malisque ^, qus ex indefinentj

odio _magna profluere iblentcopia.

§. XXVI.

Ex vitiofo iui amore oriturfuperhia , qus ialfa &

inordinata fui exifiimatione nititur, efficitque, utde fa-

&is iüis glorietur homo, Fuas virtutes vel veras, vel _po-

tius imaginarias extollat ^, aliorum imperfe&iones ^nar¬

ret_, ie ergo reliquis prsferat, gravitate denique & or- natulonge iüpra fuum ilatum vtatur, eorutn adprobans judicia, quide fuis perfe&ionibushonorifice loqvuntur, aliosvero, qui adulari nefeiunt, tanquam infipientes &

a morum civilitate alienos contemnens Hunc itaque mitigaturus affe&um doceat, ^non tantifaciendas eile vir¬

tutes, ob quas aliorum poicit iüperbus fingularem exi- ftimationem, nec in ejus poteilate eiTe fitas , fed potius

ut beneficia Dei confiderandas _, illasque nos excitarc debere ad glorificationemSummi Numinis , cujus gra¬

tis eaaeeepta

ferimus. Perpendant

etiam iuperbi & va¬

ns cupidi gloris, alios ^ex alio capite poffe gloriari. Narn ponete eiTe

do&iorem,

aut corporepulchriorem, alter candidior & mente amabilior eile poteii Efto, te fum- tuofius vivere, alter forianvivit commodius, viel. Gentz- ienii Traft. deaffeftibusp. m. 33.

XXVII

\ I*

§, xxvii:

Gloria opponitur pudor ^, quicft trifHtia de judicio aliorum, quonoflras imperfediones agnofcunt. Quare Γι ceilare debet, animus certiorreddendus eil, vel nihil itnperfedionis habere

fadum

^,

vel alios

noftri ordinis

idem feeiife, vel ab aliis non animadverti. Animo pu- dore laboranti, multum etiamiolatii afferunt enunciata;

judicia aliorum non tanti eile ^, ut nos angamus ; quae

contra virtutem admifla iiint, poiTe contrarias deleri fa-

cinoribus.

§. XXVIII

Gaudium ob bonum futurum fpes dicitur ^, cujus

eminentior gradusfiduciß nomine venire fölet. Speiop¬

ponitur metus, qui ex opinione futuri leu imminentis

malioritur, Intolerabilis triilitia ob malum immiriens, tanquam proriüs inevitabile ^, conilituit iummummetus gradum, quem dejperationem vocant. Adimitur vana fpes, 11 quis oilendit, rem iperatam aut noxiam

elfe

, aut parvi pretii ^, aut inceriam elfe ad

iilam

perveniendi

viam _, quodque futura imprudenter iperantibus fxpius

prsefentia dilabantur.

Deponitur metus ^,

11 malum

^, quod nobis imminereputamus , vel vanum, vel incer-

tum _, velre vcra bonumelfe confideramus. Maximani

i>raeterea

^a fapientia &

cogitemus eile ilultitiam

potentia noilra avertere

^metuere

potuerimus

mala, quacnul-

j eo

ipfo enim nihil efficimus aliud, ^quamut malum^, prius-

quam venit, ientiamus. Ad deiperationem

refringen-

dam magna requiriturvis , diiquircndum eft^, an ma«»

lum, quod timetur, re veraimmineat, quaratione evi-

tari poiljt, quovepado mitigari? Terrerem, qui.eftve-

ö B 2 he-

12 e&m ) c

hementius tisdium ex improviio örtum malo^, & ρανο*

rem, quo ita concutitur animus, ut extra fe raptus, fui

fibi amplius non videaturconfcius ; quia ante oninem deliberationemanimum repente corripiunt, non ex 2- quo facile tollerepoilumus ^, potius contra hos affedlus

pramiuniendus eft

animus confinuaad adbiones& eventus reflexione _{, ne}quid indeliberato nobis obveniat.

§.

XXIX.

Animi vacillationcm _{, ex} fpei & metus mixtura compofitam ^, reiringit, qui aut ipem ^, aut metum, prout in praxCdenti §. docuimus, animo eximere valet

Poteft etiam vacillatio vcl in metum, vel in ipem muta-

ri, prout illius ^, vel hujus potiorem ex objedbo eiTe ra- tionemdemonftraverimus. Tsedium ex mora boni ob- tinendi coortum äefiderium dicitur ^, quod ergo lenitur,

Ii quis interea cum aliis , qui

ipfi

accepiiiiint, tempus

tranfigit; fi de cauffis, ^curnondum adeifepoflitillud bo-

num , cogitat ⁵ fi denique examinat , num verum lit, quod

defiderat,

bonum, ^anne _potius apparens & re vera malum ?

§. XXX.

Deferimur ad affedbum, ömnium vehementiili-

mum _, Iram_puta , quaeeft taxlium infigne ^, örtum ex

injuria nobis vel aliis illata, conjundbum cum odio ejus, qui intulit* Injuriåmeife adbionem, commiiTam contra

jus alterius perfedbum, docent Legis Naturalisicriptores,

ad illam vel cuJpam , vel dolumrequirentes, undeeam in culpoiäm (St doloiåm difiingvunt 5 ubi vero propofi-

turii &culpa abefl, noninjuriam, fed cafum adefie con-

tendunt, Iram ergo mitigaturusofiendat, ^{vel nihil} eiTe

eon-

o (

t

l i

contra jus

perfedum irati aliorumve

peccatum ,

vel fi

quid

commiiTum fit,

non

eile id

^ex

dolo vel culpa

^,

fed

potius ex mero

calu

^, quem

nulla indufiria praevidere

poiTunt

mortales,

non ergo ex

animo nobis & aliis 110-

cendi. Diipiciendum quoque

ert

^, anne ex

aliis adhuc

perturbationibus

augmenta

ira ceperit ? Näm fi putamus

injuriarn ^, ab

altero nobis fadam

,

famam noftram lo¬

dere _, pudor irae

permiicetur

5

fi etiam

ex

hac injuria

damnumnobis imminere exirtimamus , metus ^,

& ali-

quando terror, cum ira

conjungiturj fi denique malum

^,

perinjuriarn

alterius nobis imminéns

,

cogitamus tan-

quam

inevitabile & intolerabile, mixtura delperationis &

iraeoritun Ex hae plurium

affeduum

cum

ira conjun-

dione , ejus intelligimus

vehementiam

^, ex

multipliea-

tis

appetitibus & averfationibus ienfitivis oriundam, quam

tollere ^nonlicet, nifi, pro

affeduum conjundorum

nu-

mero, multiplicatis &

applicatis cujuslibet aiFedus

re-

mediis.

XXXI.

Quia tam

vehemens affedus efi ira (§. praec.)

^,

me-

rito quaeritur,

quomodo

mens

nofira fibi ab ejus fervore

cavere valeat ? Ex öpinione injurix

illatae proficiicitur,

quotiescunqueergo ic

offert irafcendi oceafio

^,

cogitet,

eum, qui fibi abira temperet, contra

injuriarn pluscon-

filii habere, quamilli

frena laxantem. Longa denique

exercitatione &exemplisaliorum

penfitemus funeftifiima

mala animi , corporis

& fortunae,

quse

ab ira provenire

folent. Faciunt huc , quae elegantercontra

iram tribus

libris icripfit Seneca ^,

ubi inprimis notatu digna funt

verba, quae libro tertio comparent :

Ne irafcamur"

prsefhbimus ^, fi omnia vitia

irae nobis fubinde propo-a

B ₃

fue-

η ) ^Q c

"fuerimus, & illambene arftimaverimus, Aecufanda

"cft apud nos ^, damnanda ^j perfcrutanda ejus

"mala _, & in medium protrahenda iunt ; uc , qua-

"lis iit, appareat, comparanda cum peflimis eft. Ava-

tcritia acquirit & contranit: ira impendit, paucis gratui-

"ta eft» Iracundus dominus quosdam in fugam iérvos

"egit ^, quosdam in ^mortem : quanto pius irafcendo ^,

"quam id erat, propter quod iraicebatur ^, amifit ? Ira

^patri luclum ^, marito divortium attulit, magiftratui

"odiiim _, candidato repullam. Pejor eft ctiam quam

"luxuria _, quoniam illaiua voluptate fruitur hsec alieno

"dolore. Vincit malignitatem & -invidiam* Illac enim

"infelicem fieri volunt, hacc faeere. lllacfortuitis malis

"deledlantur; hxcnoapoteftexipecftare fortunam. No-

"cere ei, quem odit, non nocen vult. Nihil eil iimul-

"tatibusgravius : has ira conciliat. Nihil eilhello func-

"ftius : in hoc potcntium ira prorumpit. Cxterum

"etiam illa plebeja ira & privata inerme & iine viribus

"bellum eft, Praetereaira , ut feponamus, quae mox ie-

"cuturafunt, damma, infidias, perpetuam ex certami-

"nibus mutuisiolicitudinem , datpoenas, dum exigit,

"naturam hominis ejurat. lila in am o rem hortatur₅ hxc

"in odium. Illa prodeiTe jubet, hxc ^nocere. Adjice,

"quod cum indignatio ejus a nimio fui fuipe&u veniat,

"& animofavideatur, pufilla eh & angufta. Nemo e-

"nim ^noneo, a quo ie ^contemtum judieat, minor eh.

"At ille ingens animus& verus aeftimatorfui ^non vindi-

"catinjuriam ^, quia non lentit. Ut tela a duro refili-

"unt, & cum dolore caedentis folida feriuntur ^; ita nulla

"magnum animum injuria ad ienfum fui adducit; fragi-

"lior _eo, quod petit. Quantopulchrius eft, velut nul-

. "li:

penetrabilem telo

omnes injurias contumeliasque re-

> ® ( Wßfo μ

ipuere ? Ultio dolorisconfeiFio cfb Non efl magnus^

animus, quem incurvat injuria, Äut potentior te, aut*

imbecillior lxfit, $ imbecillior: parce illi. Si po-a

tentior: tibi, Hadlenus Seneca.

Contra iram animum przterea munit dilatio &

mora _, antequam ad agendum aut judicandum acceda-

mus, cun&andoenim lervor irae relangvefcet, &cali-

go , quae premit mentem , evanefcet. Hinc Auguflo Imperatori Athenodorus, a Gcntzkenio 1, c. pag. 69. ci-

tatus

, fvaiit, nein ira conftitutus^ vel quid dicat, vel

faciat prius, quam viginti quatuor literas alphabeti fe-

cum ipfe percurrerit,

JT. XXXII,

Haec de affe&uum remediis di&a funto _, fateor materias, tum dignitatem, tum magnitudinem longe pleniorem deiiderare diicurfum ⁵ ied temporis, qua cir-

cumfcribor _{, ,}anguftia omnem prohibet prolixitatem.

Certum etiam eft, recenfita , aliaque ^ex rationis lumi-

ne haufta remedia _, quamvis ad affeilus _{pravos compe-} fcendos&fubjugandoshaud parum fint profutura ^, non tarnen fufficere ad perfedam ^corum cohibitionem.

Qiiia enim affe&us fummam & intimam naturχ huma¬

nas arguunt corruptionem, &ideo inScriptura Sacra pro- ponuntur & iimul damnantur, uteffe&a , iigna & ar¬

gumentacerta concupiicentias pravas , per Spiritum mor- tiiicanda _, & ut opera carnis cum carne crucifigenda;

facile patet , noftram ^tam debilitatam naturam tantum opus nonpoflfc perficere, taritoquemalo mederi. Quod

fi ergo ^, verbis utor Gentzkenii1. c. pag. 19.,

rebelles"

ίδ ) 0 (

"fuosaffe&usardlius

cohibere velit homo, potiora auxi-

Cclia extra fe debet quxrere,

illaque

a

Summo Numine

"exfpe&are

^,

cujus gratia demum illos in ordinem redi-

É£gere

poterit, licet plane vincere

^,

& abiblutiffimum in

<£eos imperium

fibi polliceri haud queat, ob adhxren-

££tcmlabem ^, quae

efficiet,

ut

iaepe reludentur frenum-

£*que

mordeant. His accedit examen

,

quod XVi. ad

compefcendos affedlus

^,

tanquam primarium commen-

davimus , attentionem

& refkxionem poilulare : unde

mirumnon eil, hoc

negotium, quod circa regendos affe-

£ius verfatur ,

naturalibtis viribus expeditu ehe difficilli-

mum; fenfus enim

& imaginatio

,

quibus pravi ducun-

turaffedus , attentioni

& refiexioni debitae, & ideo

examini

propofito, haud

parum

advcriantur,

TANTUM.