Dissertatio philosophica thematum quatuor brevissimam continens exegesin quam ... præside viro cl. Martino Brunnero ... publicæ placidæque disputationi submittit Torbernus A. Fegræus ... Ad diem [ ] novemb. in audit. vet. maj. A. 1664 horis ante meridiem

DISSERTATIO PHIL O S Ο ΡΗIC Α,

THE

Μ

Α

Τ U

Μ

Q

U Α

Τ

U Ο

R.

Brevisfimam

continens

_exegefin.

Quam

Divina

favente

_gratia

Permißu

Amplijßma

Facultatis

Philofopbica,

in_{illuftri Acadcmla}

r(Jp[alienß7

Ρ R iE S I D Ε

Vtro CL

martino

brvnnero

Grase. Lit.

ProfeiTore

Ord.

Publica _plactdaque

_difputationi

_fabmittit

TORBERNUS A. F Ε G R ΛΒ U S

S.R.M.tisAlumnus.

Äd diem Ζ Novcmb. in Audit. Vet. Ma).

Α._{1664. horisantemeridiemfolicis·}

üpsaii je;

Excudit _{HlflKicu* Cu*iO & Acad.UpfIBi&}

Ψ 7

I.

I [ Deus,qm

cft Ens

a

fe>

utres

conditM

confer-*vatyitaad aclioncs illarumomnes&

ßngulas,

con currit.

Ν _{ipib ftatim limine}

obferva-• i · · · /*

flegato, id eft non effe abalio, necåfe_per

in-fluxum _{pofitivum autefficientiam, tum quod}

non habeat _{principium velcauiam}

extra le, å qua Ens fit: tum quod pofitive ac perrealem influxum necåle_{ipfo effe} poflk. _{Sic enim}

uti-que le ipfum produceretenon eilead effe,

at-que fic producendo ageret antequam eilet,

quod plane abfonum cft. Creaturae quidem, aliquando dicunturaliquid habereåle,verum

non inordine ad _Deum, fed_inordine ad

crea-turasalias, ut hicvulgoloquunrurPhilofophi.

Sed _{Deus, ficut effentiam non habet fibi ab}

alio communicatam, ita necab aliovirtutem

ac _potentiam

agendi. Hinc etiam dicitur pri·

mum _Ens

, primum agens, Sc quidemύίναρχονTC"

/peitu*VWdeg**«*,& åfe,&in le,per

fe,

ex

fe,

3§§ dum effe,ut loquuntur, infenfu

Μ raus, ne in

ambiguitatisfeopu-M! los illidamus , quando dicitur

jr

I; DeumeffeEns åfe, id

abarterno cxiftens. Å _{quo creaturae omnes&}

iingulaedependent. i. In efje,quia eilcaufa

ef-ficiens, & ultimusetiam finisomnium_qui^efc

ientiam habent. 2. In confirvari-, confervatio

enimteile _{Scaligero Exercit. 31. nihil aliud efl} quamexiflentia continuatio. Quia effe &

con-firvart, eidem principio accepta

referun-tur. unde ficut res omnes funt å Deo

crca-txy ita quoque ab codem confervantur. 3. In

operari, ut nimirum å caufa priraå. Cum

enim _{operatiofequaturindolem eflfentiae,}

nul-la res creatapoteil independentcroperarQeo

quod deperideat in efTendo å creatore. Hiqc

concurius divini _{ncceffitas, ad omnes a&io.«}

nes iécundarum cauiarum, redlé adftruitur.

Tolle_{concurfum primacaufa cum fecundis, Qf}

ne affeclto quidem propria, é fuo flu_et jubjcBo·

Calov. in

_Äppend.

_{adc.2. de depend.Non}

de-fuere _{olim, qui concurfum primae caufae ad}

aétiones iécundarum cauiarum _negarünt,

exi-ftimantesrescreatas a<5hisiuosnaturales,citra

concurfum Dei _{peragere pofTej Verum nos}

concurfus illiusveritatem adfertum

imus.i.Di-&is Sc 1*i_pturar. Job._{1o.v,8 Manustua}fever_unt me> & plafmaverunt_metotum. Pfal.i4d _S. Gfui,

producit

fanum. Math.5.4j. Deus pluit

fuperju-ßosQf

injuflos. ΑέΙ. 17.28. in ipfo vivimusmo

vemurfpf fumus. _{Ebr.1.3. Por}tarn

omniaverbo

virtutis_{fua.Src. Quae docent Deum}

concurre-rc ad-a'&iones noilras, & _corporumaliorum,

ideoqae & eas fibi Γηο rnodo

adfcribere.il.Ra-tionibus. i.omne Ens quod infra _Deum

eil,

dependet å l)eo: a&io creatuta? qua

eil aétio

efl tale Ens. _{E. qua talis etiamdependet åDeo.}

2. Porro, res non tantum in eife, ied etiam in

fieri _{dependentå Deoratperadiones}

creatura-rum resfinnt. Ε. i! la?earuma&ionesrcquirunt

itidem influxum Dei, _{qualem hic}

_vocabulo

concurfüs _{intelligamus. Rationes plures} &te-ftimonia _{iäpientum, in pra?fens non}

apponi-mus. Adeo autem neceilariuseil, hic

concur-fus cauia?_prima? cum iecundls,ut ne tantillum

quidem

poffint

independenter

å

prima

canfa

operari, etfi fuopte ftudio in

agendo

deficere

poiEnt. Qui tarnen defe&us,

nullatenus

redu-cenduseil ad caufam _{primam , utgraviter}

do-cet Cbemnir. loc. Theolog. de caufi _peccat.

c.5. Caufa folafecunda,inquit,

nonpoteft

pofiti-vumaliquid_agere, fed

reducitur

ejus

effe&us

ad

primam caufam. Sola vero aliquid agit

delin-quensaberrans&deficiens, Qf ejusmodieffe&us

nonreducitur ad_{caufam primam. Igirur caufa}

particularis a&ionemad quam cauia

univerfa-lis _{quå talis indifferens eft, determinat, ut}

_Gt

bo-bona vel mala, linde eil· _{Theologorum Ca¬}

non. Gjwandoplures cauf# _concurrunt, adali¬

quant a&iweminqua efl malitta: omnesquidem

Ulm aclionis_{funt caufiz, nontarnen malitia3fed}

illa_{folumqua tn}

_agtndo

_{aberratfuaa regula.}

I I.

Νulla _{lingua hominis in hoc peccati}

ftatu naturalis videtur.

Controveifiam hane , olim inter

Philoio-phorum Coryphaeos PlatonemSc Ariftotelem

agitatam, multis deducerenoftrumnon

fact-mus. Hoctantum contendimus,naturam nulli hancvel illam_{linguam praeferibere, fed fi}

ali-quando,å noninilitutis,voxuna alteravc

pro-latafuit, idipium naturalem vocabuJorum

ori-ginem nonevincit, Contendimusinquam,vo¬

ce? non ånaturainfitas, fed eximpofitione Sc

arbitrio humano _{dependere, ac inventasefTe}

ad _{fignificandum aliquem coneeptum}

y quae

Ariftotelis eft fententia üb. _{i.delnterp. cap.2.}

Quia enim

immediatenonpoterarousconce-ptus noftrosmanifeftare,voceopuserat Hiac

etiam dicuntur _{σημαντικοί xant στν^ηχψ· Quod Ii}

naturales eiTent ^ fané apud omnesc^dem

ef-fent, ac omnibus idemfignificarent, _cum na-turalia ha&enus

_quide

_immutahilia

_fint.

_Arjft. i. 2.£th c.i,Se4v.occs nonfiuoc_apudomnes

dem,ut néqueliterx.Denk};

fi homo

pernaturam

ante omnem lnilitutionem & coniVetudinem,vo««

cesquafdam

fignificatrices

proloqui

poiTet,&

alias

de re eadem alias, _naturain iifdem_noneodcm

modo_ageret.

_Naturale

_autem

_eft

_{pofjefonoslingu#}

articulare,exarbitrioverohominume/?, quod

hacfi-veiftalingua talesjoniproferantur.

Scheib.l.x.Me-taph.c.24. Nec

diverium

fentit

Scaliger,

I1b4.de-rePoética. Equm, inquit,

& equi

fpecicsin

inteU

Ic&ua natura_{efi:equi ctiam}fpeciem

ab

_equo

eduBam

intelleSm _{agens in intelleBum}

_pasfibilem

_impresfit.

^t_equitwmenin

_{voce>& equi}

_{repofitw in}

fcriptes-ra,abarte aut cafu funt. Gfiianquam natura

fecip

vocem_{loquentis, atramentum}

& calamum

_; tamett

vociflexuum,_anfra&uum,

articulorum

tempo¬

rum fpirituum

ordo

_ac

feries

fortuita

fuerc

_>

&

_eo¬

demmodo_{fcribentismanus, cur}

_fas

_mora:

_{multa funt}

in _{operibus noflris}

_naturalia,

_velat

_ipfa

_ambulaw9

s?t

fortefit

_uttantumfaciam

fpaciorum,

_ut

recla

_in¬

tedam, ut properem, ut

fubfiftam.

Qfc.

Hacc

ille.

Quodex Herodoti lib. 1.

adfertur,

puerulos

in

io-litudine inrer _capras

educatosingeminafTeillud

Ber, Ber,_quod

_Phrygibus

_panem

_{fignificat, id}

vel

frivolum _{effe&commentitiurn,} aut fi tale

quid

auditum _{fuit, vel å capris pueros}

_illud

_didicifTe

ceniemus: vel nondumlinguam & ί&ωμ*

id

con-ftitueba-t.imofi velmaximé_pueri

_{ifti plurcs}

ve-~~<r

veniiTentvoces, nondum probari _{poteft, illam}

il-lorum _{iinguam futuram fuiile naturalem,}

quate-nus naturale libertati inventionis _{opponitur: aiii}

enim _{pueri in finr.lem redadi folitudinem, alias}

haud dubie_{voces, ad res eafdem fignificandas}

in-venturierant.

I Ϊ i.

"Πάντων _{μετ?ον ctf/sw.}

Scitum eil hoc _{Phocylidis Milefii Poetx 8c}

Philoiophi didum, quofummopere commendat

medium feu medioeritatem , _quamvarii variis

or-narunt Encomiis. _Dicitur enim aurea, & modus

pr^dicaturomniumrerumutiliffimus. Cujus

lau-des non _{parumad hancvitam rede inilituendam}

conferunt.Sicut lllud Terentii Ne_{quidnimis.VXzx..}

Dimidwm _{-plustoto. Gellii, Feflina lenté. Corynnae}

ad Pind. _{Manuferendumnon totofacco. Siquidem}

virtus, _{qnae una eilad beatitudinem civilem via,}

juxtaillud 5caligeri,fimsunushominis, Dcifruitio,

unaviaadfinanvirtusfln_{medio ponitur. Ac}

me-dioeritas haec feu medium inter nimium 8c _pa¬

rum, exceffum 8cdefedum, formavirtutis å

ple-riique conftituitur. Licetnon defint qui contcn-dantillam non copidvjTiied ορ%τηη 8c _conformi_tä¬

te ad_{legem redamque rationem confiftere.}

Qui

quidem idem dicere videntur, 8c locutionibus

tantum _{diierepare; medium enim reditudinem}

illam fion excludit, _fed includit: _unum idemque

funtcongruentiacumlege, Qf mediocritat reBa

ra-tione_{determinata,niß quod drißotehs deßnitio,non}

tantum hane_{exprimit convenientiam,}

fed

_etiam mo-dum_{ejus asßgnaty ut ait Hcid.Phil.Moral.partfe¬} cund. Ad hane mediocritatem _explicandam

per-tinetaliquomodo locus, Deut.5 32. Non declina-bis nequead dextramnequeadfiniftram8c alii

plu-res. Eft _{igitur virtus}medium, _{utajunt, per}

abne-gationem non per participationem: latitudinis

non indivifibilitatis:perfonse _nonrei: Geometri-cumnon Arithmeticum. Proinde non eft veluti

centrum, utcenfentStoici, quibus_nec

virtusvir-tute_{majoreß,nequereBéfaBum reBé}

faBo.

_Plut.

de Stoic.cont fed admittit virtus magis_&minus,

& _{pro ratione iubjedtorum ftepe inatqualiter}

di-ftat ab extremis, ita ut interdum exeeffus

inter-dumdefe&us> _{propius advirtutem accedat.}

-. ..

IV·

nSMortem_{ßbi ipß}

_conßifcere,

_fußendovel

mole-fliamvel inopiam,nonfortisfedtimidianimi

eft: _faBumque

_ipftum

perJe illicitum.

"Nihil olim _{quibufdam veterum familiarius»}

multifque nihil magni animi«Scfortitudinisnomi¬

ne con.mendatiusfuifle, _{quam ultro manus} iibi

inferre?certum eft.Vt taceamalios, Stoicisid

quiju-fié, äffirmavit>

&

cum rattancfapientem Je

eduee-rei'vita, tel_pro patria, vet _proamieis, _υel β in

deerbisdolöribus _{zerjetur,itemquemembrorum} mu-iilatione,ζtelmörbis _{agré curandis. Iderh docent&:}

Scälii: _{cujus etiam rei exemplanumero}

_{multä pa£}

fim öccurriint. Nos vero abiis difeedimus, ac

fem hanc _{legi divinaeScnatura repugnare, eoque}

Sc omnitio illicitam eile exiftimamus. Nulluni

enimvél mandatum_{velexemplumadimitandum}

propofitum,in Scriptura exftat,unde

probari poP

fit dvrétyoviav Deo_{placerc» Sed} e diverfö qaintum

praeeeptuiri _prohibet, ne homo occidatnr, cum

äddita_{poenä> ut fiquis hominem}

_pereuiferit,

_&

mortuus illefuerit,_{morte,quipereuflk,}ple&atuf.

Exod.2_r,v.i2. _Atqueiecundum _Laxantium lib.

3.dediviftat

Jnft.

JVhornlådanefarius eft, quihomi¬

nisextinüor_{eft, eidemfielen}obftriBus> _quiJenecat,

quiahominemnecat. Et AuguftinnsL 1.de Civ. D.

Non_{fruftraImcpat, inlibris Qanonicisnufquam} no-his dtvimtus_praeepium

_permiffumze

_{reperiripoteft,}

ut z>el _ipfius

_{adipifiendit mmortalitatis, tel ullius}

carendi

_tazendique

_{vidicauja, nobismetipfisnecem}

inferamus, quiaßfpröhibitosnos

inlelhgendum

eft,

ubikxait: Non oeeides. Et ab

_Apollolo

_C0I.2. v.ulc* manifefte

_{reprehenduntur}

_{qui corpori iuo}

non_{pärtunt, iljulto magis qui vimfuneftam}

äffe-runt* Non _{igitüfexcuiandüs yiderar Saulus> fe}

ipflim

interficiens

ne

hoftibus ludibrio

effet.

i.Sa-muel.ji. Nec Razia,

2.Maccab.i4.

Verum Sam¬

fen _{qui fefe cum hoftibus ruina}

_domus

_oppreifit,

ira ab αυ-ηχΗ&ας crimine liberatur, nempequod

failumid _{fit, exocculta Spiritvs}

_Sanili

infptratio-neyUt_{pluresoccideretmörtens.quam}

vivus

tnterfccc-rat, utaitChemnit.L.T.p.f. deleg. Quo

fuppo-fito,utloquimur, fimilis ille

miliufuit,qui

_non

fuo

fed ducis arbitrio_{faepe in mortem certam}

_it,

_ii

_ne

crimine A&ioenim humana_pruecipue

_å

principioagenteinterno

fpcétatur,quod eft

impe¬

rium rationis. _{Id ergo ubi a&ionis}

_fons

_Sc

_origo

non eft > facit _quoqueuta&io

ad

fic

agentem

re-ferri hoc modo non poifit.

Unde

_5c

furiofis

_aut mentc _{captis,ύηνχρύ* non} item imputatur,

fed

reéta ratione & fiiat mentis libertate utentibus.

Suam _{ipfius carnem odio habere, etiamcontra}

naturam eft, _quac

amantisfimaconiérvationisiui,

deftruétionem averiätur: ac tefteJoiepho.

I.3. dc

b. _{jud.vaüdisßma lexnaturaeß in}

_omnibus

_animali~

husutvelint _{mw, cum vita donumfit}

praeftan-tisfimum. Hinc Tullius Üb. ϊ. dc leg. Mors

fugitur,

_{quafidißolutio}

natura,

vita

cxpetitury

quia

nosin_{quonati ßtmuscontmet. Prseterea«υτοφ»νί&}Sc

legibus prohibita Sc ignbminia

fepulturae

notata

eft.Ideoque

Sc inter

gravisfimahomicidiorum

ex-cmpla eft,ex intentione propria,

vitam

fibi

re,cujus Dominus

eil

ibtos

Dens. utretfe

J;xerit

Dato in Phstdone. NM hominum licet,ex bacvi~

tamigrare

injuffu

Dei. Swnus enim

hic

_omnes

velui

in_{acic>loeo unicuiqueßto ab imferatoreDeo}

afjigna-to: _majoriquefupplicio

dffielendus cfi defertor

vit#}

quam

defertor

mthtia.

AtqueGic. in

ibm.

Scip

Re-tinendus _{efi animus in cuflodia corporis, nee}

_injufifiu

ejns, d quo ille nobis datus efi, ex

hominum vita mi¬

grändum, ne munus hnmannm asßgnaium

d Deo,

defugiffe videamur. Ac tan tam abeft, ut

ejaf-modi fortes _{eiieantur, ut potius molies ac timi¬}

di haberi _{debeant, qui raem imminentis}

_mali

aut teedio _{hujus vitae,impié manus}

fibi inferunt*

Contra,ό (cουmaa, tzsrtft&mάφοβιίμίνί^, é

κα} ort'_ομοίωςdtKeqJstfpwSoevdfHO?. Afift.!.J. Eth.IO; ita

quidem ut vir fortis rebus fecundis non effera«

tur, nec

adverfismergatur:

ied honeftatiscaufa

periculaintrcpideadeat, 8c fi fieri posfit

propul-fet; fin minus, _{patienter ferat>}acinfbperinjurias

caluronias,mortemqueipfam contemnat. Atque

hsec de bis ratione _temporis

_inftitutique

_breviter

icripfiffefufficiat. Tu vero L. B,quaetuaeft hu-rnanitas _{facilitafque ea quasåmepingvi Minerva} allata _{iunt, aequis, quaefo,intuereocuIis> tuoque}

favore meos adjuvaconatus.