-fft
Q. D. B. V.
Exercitwm aIcaclemicum
Μ ϊ S Ε R I
A1
A THE I,
Quod
Confentiente simplijf.Fa cultdte
Ρbilos, llliiβris Acad. up/:
Sub PRTSIDIO
! VIRI Max. Rev. atque Celeherrmi
Μ .ig. Ε R I C I ALSTRIN,
Log.& Metaph. Prof. Reg.& Ord.
h. t. Rrctqris Magn'ifici, Public# chsquifitioui fuh-
mittit
SAMUEL RESENBERG,
CUPRIMONT DALEKARL-
'J In Audit. Gull. Maj. d. XX Düc.
Anni MDCCXXIX,\
Hcris ante mertdiem folitis.
VPSALlMyLiteris WernkriAnis,
1
Generofo atque Nobihßmo
DOMINO,
Dn. andre*
S W A B,
Regii, quod Holmiae eft, Collegii
Metallici ADSESSORI Meritifficno,
nec non
Rei ad Cuprimontium Magnum
Metallica: PK^EFECTO adcuratiffimo,
PATRON O SVMMO.
ÄTJdaeiaprofeSlo,
giierent,temeritatis,immoomnesipfemetne
medicam
ar-ac- cufarem gravisßme, quod Gene¬rofo atfy Nobiliffimo Noinini
Tuo, Patrone Summe, bancce
rudi AAinerva elaboratam difjer-
tationem infcribere audeam, niß
favör Tuus in Adufarum culto-
res tantus efet, tantacf in bonos
omnes gratia & bemgmtas, tit
Te
Te, Vir Magne,Patronuin opti¬
mum cerüsftmum venerabunda-
mente[ufpiciamus,pr&dicernus,co- lamus. Accipe itaque fronte fe-
rena, Patrone fumme,hocceopu- fculum, indocumentum animi pii acgrati. Patere, qvafoflud fplen- dorem & autiontatem de No¬
mine Tuo NobiJiiiimo mu-
tuetur, meque chentum adfcribere
numero hand dedignare> Potifi
compos reddar, meumefiiob- jervaturus, nmcpam non ad fa-
premum Numen preees caltdisfi- masfundamfaiJofpesPatria,Regi,
Familiae Nobiliiiimae, rfc
bus, in feros usque annos vivas, 'vigeas, föreas.
Generofi atque Nobilis-
fimiNominisTui
Cliens humtUirnus
SAMUEL
AdmocL Rev. atque Pr&clarisfimo
V) RO,
Mag. Ε R I C O
B 1 Ö R C K,
PASTORI atque PRjEPOSITO'-Ec-
clefiarilm , quae Chriilo Fahlunac Colligunrur, longe DigniiTimo, ex-
optatiffimo; Patrono atque Tautori äii eineres us-
,'qüe cedendo.
AmphjßmoSpedatiflimoque VIR0,
Dn. ) O Η A Ν
WOLTHERSSON,
In cartceJIaria , quae Fahlunae vigetj
SECRETARIO Iaudatiflimo.
Patrono Optimo*
Piurimum Reverendo
MAG. JOHANNI
Schola: Triviaiis, quae Fahlunae floren
Moderatori ftudiorum fuorum olim perpetim
VObistique, ob, Patronsprbvius fingularia Tibi fuisque.atqueF4utores exoptatisfimt,ru·praefti-
cutxi omnigena: fclicitatis voto>
Adm. Rev.PraecIarifl.AmpliiT. Jntegerr·
cultor ob- SAMUEh
j4dmod. Rev. atque Pr&clarifimo
VIRO,
Mag. Μ ν oa
SAHLSTEDT,
PASTORI in Tuna Montanorum longe meririffimo, adjacentis diftn&us PRyE- POSITO, vigjlantiifirna, Patrono&Nu-
tritio ut prapeniiüimo, ita Promotori
cerniii rio, fumma animi venera- tionc statem profequendo.
Integerrim o atque SpeflxtiJJ. ylRO,
Dn. Ε R 1 C O
SOHLBERG,
Rei hydraulica· ad Magnum Cupri-
monternINSPECTORI diligentifiimo,
Faurori atque Evcrget<e nunquam
non hönorando.
atque Clarisfmo PIRO,
BIEÜRN,
RECTORI laudatisfimo,exoptatisfimo>
fidelisiimo» nunc Patrono& Fautori devenerando
des hafce pagellas, in documentum animi piigra¬
ta beneficia, in Ipem favoris ulterius obtinendi,
iäcratas eile voluit
ΗRev. atque Clariff.Nominum Veftr'
iervantiifimus » GESENBERG,
VlRQprudentia&integritateconßicuo, Dn. Samueli Körsner,
Senatori Civitatis Fahiunenfis
Perinduftrio , Kautori honorando.
VIRIS Prw
Conjangvlneu·) Benefadoribus
honora- A
Dn. Johan JobansJon,
OBnefaåoresvariaheneficiorumOptirni,genera,cum ße-pe- ejje vo- A.
VIROprudentiaérfideßeäabili,
Dn. Andr. 'föransfon,
Curia? Cuprimontanas Senatori
äiquiiTimo,
Benefaäori Optimo.
demijjimis
& Amieis
tiffimis,
C
Dn. Ρ et ro Knu tfoni
cimen hocce Acaäemictim , Vobis B?·
rennii fehataik adprecatioue,facrum
luit.
R,
Borgaren od) ΧΠ«lareu
3 FAHLllN, Äbrebcrne ocb $dvnffevfarne
-
£ert ANDERS RESENBERG,
9t)?m JpogiityraDe f. $at>er.
«mm obef?rifiigt mtfcfet got)t
£t Sßarn ufaf »fdralDrav foöt
^ran förfla ungbotntf marcn/
$å tl>e tijet fitot οφ ammat cpp/
Οφ foft at tl)et en ftinDan fropp
©fuff fo i mognat' aren.
$ften mcr/ tå fbe al twnirrig lagt/
2lt barnet' fhtile blifroa bragt Qil gott fétftånb οφ faiile/
-ftmartil φε ci omfoftnåö fpart.
©fidnt intet mer fTuli' mara qroart/
Jpwaraf fbe lefma rodle.
Qtn faban l>uitf>et ficn'3 iag n>it>/ Sit tag tben mutit al min tiö
2if €r/ min fdre $aöcr.
Οφ dnfiar tbcrfd.v at 3 ιηδ 3 trefnat) bår fta'DS icfroa få.
<SbtDrt flå af tt>etfben aiaber-
^3st4wbe f. ^«bers
Sttfctgffe ©oti SAM. RESENBERG.
ι κ I
CAPUT PRIUS»
$. ι
Tymologiam νο-
currijqua;argument-
tum diilertatiuncu- Ia? hujus Γιftunt,hic
adducere minusar-
bitror efTe necefia*
rium ; cum enim notiffima iit,ve- reor> ne Le&ori Candido, ad alia>
forfan & majora feftinanti, taedio
effeté Quae autem heic nobis in_*
anteceffum notanda funt, ad hxc duo potiflimum revocari poiTunti
i. an dentur Athet ? 2. an quak
* fit inter eos difcrimen. FuifTejam
A olirri
olirn viros non contemnend^ au- ftoritatis, qui quafftionem priorem
vel negarunt, velialtim indubium
vocarunt, fcripra illorum clarede-
monftrant. O^cafionem illis nega-
tivam ingrediendi fententiamdedift
ie videtur nimisftriöa atqueangu*
ifa vocabuli athei acceptio, pro illo
videlicet , qui nuilum unqu8JTL>
Numinis fenium habuit, & qui id j
fine ullo. recalcitrantis confeien· !
tiae ftimulo inficias ivit, Qua~»
fignificatione, & noftrojudicio,re-
öe ftatuic Thomas Browne, nui¬
lum unquam fuifTe Atheum, de-» f Religione-Medicilib,I. fe&.19. Cum
enim lumen natura?, omnibtiscon- genitum, quemlibet de exiftentia
Numinis convincat, aut convin-
cere pofiif; praterea quoqt notitia
Divina? exiftentiae facilinegotio eX
Jnipe&ione hujus mundi , fine lon¬
ga &operoia demonftrationis ferie
äcquiri poffit; ita quidem , ut A-
poftolus eos gentiles, qui hine Di- ^
vinam
vinam exiftentiaro , atqué etiaitu eiTenriam, rioti cognoverunt , di-
ferte pronunciet, in extremo diej nuliam habituros efle excufatio-
iiem β')i vix pcflibiie eft,dari ejus-
< rnodi homines* Inrerim tarnen^*
quum tam facra? b) lirer#, quatlij
ipfa experientia nosmet condoce- ant, fuifte homines ejus extremt
irnpietatis, Ur blafpherriafn 7S μτ)
ίντος in divinam majtftatem conje-
cerinr; nuliidubiramus quaiTonem
datam affirmare, monendo i.arhe-
os heic nobis atidire, qui quidem_»
' Numinis ienfum habuerunt, aut etiamtium habent , attamen in id
omni cogitatione feruiitur * ut il- lum ex animo funditus eradicentL.
ätque exftirpenr. & 2. diftingueh-
do iti ter ipium lumen naturae, feu luminis hujus habitufn , & aflua-
I lem ejus ufum feu abufUm.
I Tantum de priori. II-
λ) Rom. 1: tp. Jq. b) Ps. /4? K fi*
0 Tob. UTagiieri Exarnsft Uhn&icsito A*\
tfaijto.ß>>c,$.
β. Η. Η
Pofterius jara nobis abfolven-
dum, an , & quäle feil, fit inter.»
Atheos diferimen. Hoc fi aliquanro pluribus perfequamur, nos favore
iuo non dedignetur Le&or BeneY.
qvumad praeiensnegotiumidquam
maxirne requiri videatur.
Cum itaque deprehenderuntviri
doöi, quosdam Atheiilica; impie-
tatis afieclas vel non vereri hanc propofitionem defendere a): noneft
Deus ; alios vero iftam non qui-
dem aflerere, attamen itavita?fu&
curfum inftituere , ac fi nunquam
daretur Numen, poenis aliquando
in fceleratos animadvertens : di-
ferimen inter hos putarunt notan*
dum eile, quapropter & Atheos
inter Tbeoreticos atque Pradicot di*
ftinxerunt. Tbeoreticos dividunt
in direäos atque indiredos. Dirβ'
ßi b) iunt illis, qui ienfum de ex-
iftentia fan&iffimi Numinis, quan-
tum in illis eft, direde iupprimere ,
tentant
tentant, & confcientiae morfumex convicMone orttim aliquantifperfo-
pire, aut eliminarum vel iopitum_»
eiTe fibi aliisq; perfvadere cupiunt.
Quos iterum confiderant vel ut_j
negative tales , qui omni de DEO
notitia habituali totaliter funt defti- tuti; vel ut privative tales> qui
sperte negant Deum, reclamante_>
licet conicienria. Hi dantur, Uli nunquarn. Dubitet c)enim homo,
quantum velit, daudatoculosvau- resque obturet, omnibus fenfibus
fe exipoliet, omnibus ideis, &co- gitationede Deofe vacuum reddere
fatagac, in omnes dubitationum-.
Eqripos fe contorqueatj certe no- titiam Dei iniitam nunquarn peni-
tusex animofuodelere, exfculpere
& evellere poteft. Hincpatet, qua cenfuradignihabeantur Bseliusatc|
Lockius , qui non tantum hofc^-»
dari ftatuunt, fed etjam integras
nationes huic furori adjudicani d).
Indirefli illis audiunt, qui Deum
Α 5 tf)qui·
6
e) quide verbis afferere acftatuere V
videntur > revera tarnen perconie·
quenciarum ambages illumnegant:
feu qui talia ftaeuunt·, quibus pofi-
tis, necefieeft, per pronam Sc (pon-
taneam confequentiam, doébrinam
de exifte-ntia Numinis cfeftrui <3ζ peffundari. Hos ut e numero a·
theorum eximant, muitum iabo«
rant Jenkinus Thomafius /) Bri-
tannus, Obfervarores Haltendesat(j Arnold^j, verum quojure ibatim
patebit, quamprimum pauca ho-
rum do^rina* momenta recenfui- f
mus.
/1) vid;. ΐ> Grétpi. Theo!, rerens Controv\
Ύοηί.Ι. q.6.§ 2. l> Chladenii d:ff> des
Snthufiifid pr 4 Athea inrur. §. t. c) Her*
Xeecb IraB dedrberf* Fanattcifmt §· 7*
d) La£fch.pr<en $.rantraAth.expL e)Her?
T&tch i.e. f) ChladL. §. -2« g")Grap*§.2»
L, C.
§. ur. # ,
Omnium primi nobis indicanai
funt, nui omnifcientiam, prövi*
• dentiam
f
^ dentiam atque om ηipra?fe« tiamDei
negant.imo pernegant. Hujusex¬
tremas impietacis exempla paflim
&in fäcris literis obvia iunt, ut e.
gr. quando adulter dicit: Nemo
j* conipicit me, quem vereor? deli-
åorum meorum non recordabi-
tur altiflimus. Syr. 23: 2$. &c. &
impius ide populus apud Malach*
cap. 2: 17. ubi eil Deusjudicii?vas illis, qui profundi funta Domino,
j utabfcondant confilium, & funt in
' tenebris opera eorum , & dieunt,
it quis videt nos? quiscognoicit nos?
' Ef. 29: 15, Scientiam & curam re-
rum iublunarium Deo eripit Pet.
Pomponatius, exiftimans, eas iibi-
tuet ipfis fufficere,& omniacauilis
L Phyficis praeilari poile. Spinoia a)
dicit, Deum fore imperfe&um',
atque oneratum iri defeétibos, (i
certo ordine, & ob certum finem
h. e. per providentiam ageret.Epi-
curum etiam hujus fententiae fuiiTe
λ patronum, lat declarant verba ejus
A 4 aPucJ
apud Ciceronemb)\ Nihilagit Deut
mllisocctipattonibus eftimplicatus:nuHa
opera mohtur: fua fapientia &1 virtuH
gaudet:habet exphvatum, forefefem·
per cum in maximisjum in sternisvo*
luptatibus. Htmc Deum ritebeatimάι·
xerimiiS)veflrum verο laborio(ißmum,
Nos vero cum Imperatore Marco
Antonino pronuciamus, vitamfme
re&orererumomniumeilemaxtme aerumnofam r).Deinde funtquidam
rantas impudentice, utmundoquem quotidie deprehenduntmutationem
fubire, infinicum ejje tribuant-i.
Quemadmodum Spinoza , qui di·
ferte fatetur: omnia, qua? a Deo
fint (five ex phraftperditihominis,
qua? ex abfoluta artributi natura fe*
quantur) a?terna atcpinfinita eiled).
& piures alii.
Tertio nobisfe fiflunt, qui omni
modo in id feruntur, ut gloriam-»
creationisDeoadimant, arbkrantes, nihil eiTe dementius, quam creatl·
onem
9 onem rrmndi ftatuere, uti verba fe
habent Philipp. Carnotani e). Hi
faf'cinati dolores, ut rebusr quas necefTum habent fateri aliquando
exiftere ccEpiile , aliquam originem
- adfignent, dicunteasforfuito eter*
ra ortas eile. Quod quam abfur-
durn, velinfans videre poteft.Nam
fi animantia bruta^uod ne quidem absqueiumma injuria divinam in_^
majeftatem die! potefl, tali modo
efTe iuum afTecuta fuerint,quidturn dedithomini tarn eximium animal eile , ut poßit ceterorum naturam, immo fuammet cognofcere, ratio·
cinari, loqui See. Quare non hi e-
andem habent naturam , cum ea-
dem fit origo? Quare non Sc eo- L dem modo exiftunt hodie/)? Car- pithorum ftultitiam Cicero dicen.
do jam verc animamipfam mentem- que hominis, ratimem, conßlium,pru-
dentiam , quinon Divina curaperfe-
äa effe perjpicit , is bis ιρ/is videtur
tärereg). Qui uberioremcogniti-
A 5 onem
10
onem de atheis indire&is habere-»
geftit, adeat Loefcherum, qui hanc , materiam in Praenotionibus fuis Theologiöisexprofefiotrasat.Hos
titulo nominequeAthei dignoseiTe-, quod nobis jam demonftrandurrL.
reftat,velexinde cuivispatet, quod
atrributa Dei & opera, qua? cum ejus exiftentia ar&e cohasrent, ne- gent atque inficientur.
a) Lccfcb· pr<sn. 4. contra nntverSv b)
Hb. /, de Nat Deor. c) Lcefcb, I.e. d) Id.
i. c.pr<*n. i. §./. e) lib.j. de] initiUrerum f) F.Gentzk. Iheol. Nat. c.3. §,y.N. 6* g)
de Natur. Deor.lib. 2.cap« fp.
§■ IV.
Jam hos excipient athei direkt
privative tales, quorum mentem
faltim magna ex parte, fi unum al-
terumve au$ari relinquas,optime-»
Chartas Matthice Knutzens, quaS Jenas An, 1675. clam fparilt, de-
pingunt, hoice articulos profiten-
tes: I, Non eile Deum, 2. Non
i e(fe diabotos, 3. Magiftrafum apfti·'
1 mandum eile nihili, ternpla con- temnenda . facerdotes rejiciendo^.
4. Loco Magiftratiis & facerdotum ftientiam & ratiolern cum conici·
entia eile conjun&am, quae doceat honefte vivere, neminem hedere ,
iuüm cuique tribuere» %. Conju-
gium & icortarionem nihil difterre^
6. Unicam efTe vieam , poft quam
nec prsmium, nec pcena detun,, Singula, qu« in hac defperarasim- pietans farragine nobis ie offerunc,
i» repetere atque exemplis probare
Jim animus eft.
Λ , *■ ν·
Quod ad primum moménturn
fcnet, ei adftipulantur illi, qui ad fcegandam Numinis exiftentiarru.
iequentia in medium proferunt ar¬
gumenta.
I. Si Deus eifet, dubium non_»
fore,inquiimt, quin mundumcitius
creaturus fuifiec. No» eile creden-
ι dum
12
dum, fuifle ab aeterno autotiofum,
aut mundum citius creare non po·
ruiffe, aut lividum fuifle, & ho·
mini mundum creandum invidiiTe, Qua? omnia cum nec poflint, nec
debeant ftaruT> fequi ajunt: DEum
non efle. O homo, tu quis es, qui
ex adverfbrefoondeas DEo? Rom.
9: 20. Ille eit agens liberrimum, quod nulla neceflitate conftringi·
tur. Nec fuit Deus ab aeterno an¬
te mundum creatum otiafus. Nam revelavic nobis per iacras fcriptu*
ras;feab aeterno genuifle fflium PC
2: 7. fe nos in Chrifto 7Tf<? χαταβο·.
λης κόσμζ elegilTe.Eph. 1:3. & qu#
alia iunt, rationi imperveftigabilia,
Z. Quia Deum nemo unquaiiLi vldit, coTligunt,nec Deum efle; qui
ii eflet, utique confpiciendum fe-»
fifteret. In efte&ibus, athee, con·
fpicitur Deus.
3. Ita concludunt; Γι Deuseilet,
utique omnia peccata, maleficia,
& fcelera impediviflet, & é mundo
exter·
exterminaflet, ut nihil, praeter id,
ι quod bonum, asquum*juftum eft,
eiTet reliquurn. Quod cum non fit, coriiequens efTe ajunt, Deum non dari, Sed fuppone, Deumcreaturis
ratione praeditisdedifTe liberum ar-
1 bitrium, & res erit tibi clara. Flu- raejusmodiargumenta fnppeditabit Leåori B. D. Tobias Wagner in Exam. Elenético Atheifmi ipecul*
pra?c. in Cap. 17. 18· *9· 20. & 21·
Nec non Frid. Gentzkenius itl-»
Tbeol. Natur. C. 3.
Vivum hujus impietatis exenv ( plar exhibet fe ilie , quem indi-
cat Marrialis, dum caniti Nullos efje Deos , inane cwlum
Afßrmat Ccelius,probatque, quod fe
Faäuw^äum negatho^videtbeatumaX
In hoc furore ad ultimam usque mortis horam permanilt etiam J*
C.Vaninus b\ &, Franic. Rabelae-
fius , qui omnes illos rifu ex- cepit, qui Deum ejusque miferi-
cordiam ipfi jam morituro, pro- pofuerunc
*4
pofuerunt φ In fcripro fuo meta·
noéfico fatetur ingenué Corres Roffenfis, fe ouoque quondam huic
errori adh^fiiTe ^), qui randerrLi
mutavit animum ad indefeila mo*
nita Burneti. Ira habent jverba ,,ejus : In communia mortalium
„commoda, atque illorum impri-
„uns* quos exernplo rreo & itl-
„Bigarione ad vitam djfTolutam &
„depravatos mores feduxi, ultima
„h#c Si intima animi rrei cogita-
,,ta coram DEo prcfiteor palam*
Hme ex animo vitae me$ curfurrq
„ha&enus male transa<ite, vehe¬
menter deteftari, & ab ea abhor-
,,rerei quantum poiTum, inaxime4
,-,Fateor quoque, me nön iatis pos- ,,ie DEi bonitatem erga me ad·
„mirari, qua?* uü pleno adipeåti
„errores mentis, & vitse diiTolu-
>,tiones abunde ob oculos Videairq
„mire ( ffecit. Ha&enus enim fifié
„fpe & lme DEo, proh dolot-1
„vixi. In odio habui Jefum Chfi*
IS
„ftum, & fp, fandliim* omnis gra- 1 5,cia? audforem,peti)lanter conrem-
„fi. Quamobrem omnes atque ßn-
j.gulos horror , precor, obfecro ,
),in nomine DEi immortalis (ma- jjjora enim charitatis mes argu¬
menta dare non poiTum) ii ialus
»animarum propriarum cordi fit, njn futurum neque exiitenriarn e·
»jus in dubium revocate, neque
»providentiam negare , neque bo·
»nitatem ejus vibpendite , pecca-
))tum ut iusque deque habeatis,
»diligenter cavete, neque caftiili-
I marn& excelientiiftmam Redem-
toris mei religionem ipernite«»
"propter cujus iola meritaego pec- ucacorum maximus adhucremiflR- bonem peccatorum fpero. J Rof*
fenßf. Hoc icriptum huc in gra- tiam Ledforum adterre placuit, qui ejus inipiciendi faculrarem habere
nequeunt,
a) lil>, 4. Epig* 2/4 b) Vtd Schrammt
Tratt,åe vita Ö morib> J* C, V.ρ. zöo &
c) U?dgn, ρ /0. ttf/4, d) Pid.Ghiad.
h Sntb,prλ /itheoincurabilb.
16
$· VI.
Secundus arc^ ultimus articulus
in literis Knur&enii qvum adeoar-
öeinter fe cohacreant, ut, hocne·
gato , neceilum ht & iliumnegare,
utriusque exempla jun$im rradere
volumus. Teftimonium hujusfu«
roris fat evidens perhibet nobis
Goim. Ruggerius ä) exemplo iuo,
qui,cum moriturus nec parochum,
nec Gapucinos ferrevellet, &mo*
neretur ab amicis, ut extremum reformidaretjudiciurn , affitim rl·
Γιt, flulti, inquieas, abite, ?iuUifuni
diaboli, ni(i hofies noftri, qtii nos ift \
hoc mundovexant, Eandem tibiam
& inflat Vaninus^)· Nam, cum illi, jam ad rogum damnato, qui*
dam & Deum, Regem ac jndiceS
deliåi veniam rogareivaderertt,in·»
fernis pcenis iupplicia continuanda
minitati, dixiifefertur: nonaDeo
ie poiTe gratiam expetere, quan·
doquidem nullum crederet, non
a Rege , quod nihil in eum pec-
caflef*
*1 cafTet, immo nullum fe fideliorem
civem is habuifTet i non a judici- bus, quod in eos non peccaifet, &
illi ipium magna injuria afficerent:
&fi diaboli eiTent in inferno, quidem hoc credi & dici foleret t
fe potius devoturum judices ut ab Ulis auferrentur. Ejusmodi impi*
etatis exemplum proponit etiam^
D. Scriver in Theognofia fua Ev*
Chriftiana pag.424. cujus verba__*
hut tranfcribere placuit. Qrtiict)£
to fo im i bag fte ben Seuffef Gerau* forbern burffen / wie benn
glaubwurbtg bon einem ^prebt*
ßer berichtet bin / baß er an einem vornehmen gitrftiicben Jpofc unfer*
^eutfchianbeé einen SKatb gefant/
ber niebté bon ber Unflcrbiifeit ber
©ceienl bem 3üngffcn Bericht/ be*
wn£euffeln unb ber feilen gegiau*
bet / unb baé öffentlich ju benennen
feinen <8cheu gehabt. iöiefer habe bet) (Scfeiifchaffren unb ^aftmablen Wt gleig bon folchee Sßlatai ange«
B fan*
ιΒ
fangen/ unfc (ϊφ beißen audj) ant>e#
re af feine(Bottlcfe Meinungμιβπιν
gen. Plura exempla , ftudio bre-
▼itatis, recenfere omittimus. Prius
membrum in 3 articuio foli ejus
au&ori attribuimus. Nam Γι reli-
quos hujus furfuris confulere velis,
Invenies illos tam magni habere-»
magiftratum , nt nullum aliud
Numen agnofcant.Quemadmodum
jam citatus C. Ruggerius , utalios
taceamus, inter hcec verba exfpi-
ravit: non alius Deus eft, pr^rer*
quam Reges & Principes, qui foii
nos pofTunt juvare, & nobis bene- ι
facere. Secundum & Tertium non
poiTunt non hi perverfi homines
fuum facere, Quippe cumDeumin
numeru non entiumreferrefatagat,
non poiTunc non ea, quu? inNominis
illius memoriamfunt inftituta, odio
atque contemtu profequi. Ejusmo·
di homo fuic Pherecides ille, quem D, Danhawerus in Difp. XVII.parf. 1
i.notac» Ifte ja$avitfemper, nulli
fe ι
19 fe unquam Deo facrificaife, neque minus idcirco Canum degere,quam qui hecatombas immolarent.4.&5·
articulumitidemKnutzenio, ut pro¬
prium ejus inventum, remittimus.
Atqualisha?c eilvél efTe poteftcon- fcientia, quam in artic» 4, ja&itat
nebulo, pofTe quemvis dejufto &
fcquo informare? Hic delet , vel
faltim delere anititurnotionescom- munes de Deo , ipfo juftitiae ex-
emplari, & conftans diÄamen con-
fcientias, quod homini re&a faci¬
enda prsdcribit, & tarnen erit ipfi
confcientia ? Sciiicet!fånenihil aliud intendit tenebrio , quam ut ex ge-
nere humano gregem beitiarumfa-
ciat. Sed plura de Atheis, iive di-
vedis five indireflis, adferrevix opus eft. Id tantummodo addo; Quo pejor& gravior eft Atheifmus , eo
majori cum miferia conjun&us eft.
a) Tob. Wagn.Exam.8lentt%Atheifm*Spi b) Schramm. Traft, de vit. & moribtts J,
Van,
B * CAPUT
CAPUT POSTERIUS.
§. ι.
Probat miferiam Athei ex fcaturigwe impktatis Athetßic<e.
I modo perpendamus, qua?fit
Atheiimi cauila & ongo,ih-
tim nobis ob oculos ponitur
Athei Miferia. Acheifrnus na- tales fuos debet natural! ifti, ac omnibus perlabern originalemcon- natcE, adprava qucDvis mclinationi,
&averiionia Deo ,quas, accedente j
imprimis ealliditate iatanae , falfos » concepcus intelle&ui humano de
San&iilirno Numine infinuantis,&.
petulantia ingenii humani, homi-
nes in hsc devia pra^cipirat. Hanc
ηoftram fententiam ftabilit &Pial-
tes, qui, quando dixit: Stultus in
cordefuo dicit, von eil Dens: ftatim addit, averjt funt& 11tutlies: nemo, ψιι bonum facit: nequidem unus. Ρb
14. £x hoc communi omnismaU
fönte
fönte fcaturmntduo vitia, qua?de- inceps monftroii hujus foetus ma- tres exfiilunt. Inteliigo ambitionem
Sc voluptatum concupijcentiam. Hae
fafcinati homines omnia, qu^ ad
verum Dei veri cultum fpeftent,
vel fub nomine iüperftitionis tra·
ducunt, velprorfus negligunt, ut liberencur a jugo ifto, quod religi-
onem imponere fomniant, omnisqj
illius anxietatis, quam confcientia_.
peccatorum nonnunquam illis incu- tit, immunes, reddantur. Eleganter
in hane fententiamloquitur D. Ste¬
phan. Charnock α), Do&iiTimus Anglus, cujus verba in Latinums fermonemconverfa ita habent:j£W<^
heran poffunt ißa opinione? Liberia·
tern> inquiunt , a moleflo confaentiß
Pgo; libertatem pro Inbitu vivendi;
eamque, qu& Divinis legibus eos non
jubjtciat. Quidillud est, cujusgratia homines ifti mentes fuas tantopere tor- quem, ut ßbi perfvadeant, non ejje
&eum? Ideone hoc fit, quia vitiis in·
Β ι dulgere
22
dulgere vohmt, φι<ε animos eortimto*
tos occupaverunt, ^zz^ fanftifltmo
Νumini, rzte cogitationem omnemex
animo delere fatagunt, probari non poffe intelligunt? Hoccine fitob cupiä't·
tates quasdam, brutk etiam animan·
//te communes, /z/w humanuni
naturam dedecent, ///w Divhugloria
multum derogant. Qui ambition£-i
imprimis ftimulantur, ut a vulgo
eruditorum, quos proftupidis, ftul-
tis ac imperitis habent, diftinguan-
tur £), iententiasde Deorebusque
Divinis prorius imgulares eligunt j«
ac defendunt. Hujus criminis non
infons fuit Ben. Spinoza r), quippe qui ja&itavit fe, de Deo&univer-
fa rerum natura ratiocinantem, ad
intima rerum ad^ta perveniiTe,cum reliquiin cortice hagrerent d). Va-
rias externas cauffas, quae ad in-
ternam hanc animi difpofitionenu
cnuitum conferunt, ut tandem in
iftam impietatem erumpat, utpo·
te: pravam educationem, conver- g
iatio- 1
