ADPLICA7IONE 0

D. D.

₀

DISPUTATIO _{PH1LOSOPHICA,} s~ DE

PRAE.CEPTI

ET EXEM"Lt

ADPLICA7IONE

POLITlCO

_NECESSÄRIA,

Quam

confenfu k.

_adprobatione

Amplif-limi ordinis

_Philoiophici

_{in Acad?(Jpf.}

SUB PRMS1D10

Virt

D.fACOBl

AR

RHEN11,

Hißor. Preß

Ordinårii>

•

Pro Gradu

Publice vencilandam _proponit

S.a sJM.tis

Alumnus,

MICHAEL E. FB.ODLIN Helf.

Ad d.iw- Novcmb.

_1694.

_InAud.

Guft. _{Maj. confvetis} ante merid,.

hons. UPSALIiS,

?• i

ExfttditHENRICUS _{Keyfer, S.R, M;tis} & Acad,

Typographus,

ReVerendißimo

In

_Cbrißo

P 47_RI,

I>

_OLAO

SWEBILIO,

S.tas

Theo!.

_Dodlori>

_Regniquc

Svcciae

_{Archiepifcopo}

_{longe celeber*} rimo, _{Academiae CJpfal. Procancellario}

emi-pemiiiimo , & Confiftorii

Ecclefi-aftici Praefidi _gravilBriio,

Meccenati Suainio_j

dmodum Reverendis

Dn.JESPERO

@OB<£Ö-«5S91©/

S;tae Theo!. Profeflori Primario, Sc defignato

Paftori

Upfalicnßum

digniflimo;

Dn#L

A

U R E N

TIO

NORR.

MANNO,

S.tsc Theo!. ProfefTori Ordinario»

acque

Paftori

in 2Ba]Cala

lau-datifiimoj

"Maxime

Reverendo

_Tatriy

DNJULIO

MIC

_R^NDRO,

S.tas

Theol»

Doctori

amplifli-mo, Dioecefios Hernoiandenfis de» ßgnato Superintendent», ConGftoruV

que

Ecclcfiaftici

Prariidi

graviöi-mo _{, Patrono}

Magno;

Jimplijfimifisjue

Hominis

Dn. ERiCO

_£3USR©;

S.taeTheol. Profeffori

_Ordinario,

_ac Paftori in _®am(a

_Upfafa

_de.

fidcratiffimoj

Dn.

_JOHANN1

_OLDERMAN,

S-tae Theol, Profeffori

_{Extrtordinario,}

& Paftori in

_©fajC

dexter-rioio;

Munufcuium*

fola.

_argument!,

_dignitate,

&,

pietate.

dantis,

a^fhmandum»

cum,

ardentiflimis.

precibus«

pro.

mitiffimis,

•

feliciffimifque»

Tantorum,

Nominum. fatis^

cumque.

(ubmifla.

fui,

&,

fortunarum.

fuurum,

Commendatione,

Oblatum,

venit.

R

_{eVerendißimi}

Maxime Rev:di dm* Rev.

_{Jrnplijfimrumfa}

Patrum ac _Dominocuix) Cultor humillintui M. Prodiin.

® tf ®

CAP.

III.

NonnuUahabcns,

adplicatio-nis dexteritatemViro verc

Po.»

litico conciliantia,

Th. i.

Urnans, _qvod

_didtur.k«

biis facri civilis {cientiae Fon¬

tes, in priori hiiju« difputa«

tionis _{parte, libati lunci} ne-celiitas _{quoque &C}

_certitudo,

_pro

_modulo

ingenii, adftru&a. Ignolcas

igitur,q»*io,

Lcßor humaniffime, quod nunc ad

quaei-dam ftriftim _{tangenda, qua}

_{faciunt ad}

Dextcritåtem

_{ndplicatiotiisy}

_Viro

Civilt

feu Politho

necejJarUrJty

ingenium

ira-par allevare tentaverim. De

prseeptiortia

quidem indole teorfum,

fed ita

locutuf

Q; 66 Q

fura, ut _{quaedam huc} quoque fpeftantia

fparfim

admilcuerim: quare mulca hcic data _{opera, iocis tantum indtcatis, pr«#}

teni, quas alias haud incommodé

potuif-fent adduci.

Th. t. De fubiimi _{atquenobilifllmo}

ifthoc argumento agenti fas fic, tum ipfos

Principe«, tura ceteros, quibus major re» rum civiliura intelle&us aut ufus eft, no¬

mine Viri Civilis aut Politiciceu _elogii

communis _{notå, infigntre [a), Per}

adpii-candi dexteritatem _{prascipuos civilis pru?} dentiae a£tus _{intelligo -y utpote, illam} ani-mi _{faculcatem, qua Politicus primd,cura}

folertia & _{judicio, prtecepca $c exempla}

fuis temporibus _{reique public«, auc ptae*}

terita _{exanv.nando, aut de prxfentibus}

ju-dicaodo» aut futura _{pracvidendo, deque}

il-lis _{confnltando, adeommodat: Dein, quå} confilia maxime conducibilia ad _ipfurn rerum _{a&um, expedita ratione transfert,}

& even tus _{bptatos, quantum in} fe eft>_rité

procura*: $C

iecundat;

Th. _{j, Quoscunque muneri* ac in#} ftituti ratio fublimiori loco _{pofitos Reip.} traftatione _{exercet, illos fcientiå inftruftoi}

f»),

motibus infignes &, quod pr»*

cipuum, (#)Vid.pått.prior, c.t.§♦*o.(0Job.a Chokiet

Apb, Pol. I. t.c.i o.(c) Boecl.Dtff. Acad. Job*4 chok./«at,l,t,c* ^fcqq*l*2, c,

i.(eqq*

© 67 ®

■ciputim, aÖu uluque prudentes efle, pu¬ blice &L _{privatim plunmum refeK^).Cjttc«}

rum, menluram tantae rci neminem, nifi

cui natura _{benignior eo conducentia}

lar-gitur bona, impiere po-fTe, multorum

per-tinax, {ed infelix fludtum, quippe

invi-tå, uc dicitur,Minervå fukeptum, fatil C-vitreit. _{Singulare« itaqve ingenii ,dotes,u$}

ad quam vi* Philpidphiae partem iunt

ad-ferenda« ficin Pojitices _{quoque {Uidiofp,}

qui in adu rerum utiliter aliquando

ver-fabitur, rcquiruntur. Sune verb primum,

vis _{exäjmia percipiendiea,quaevel} audiun-tur, vel _{legontur, deqve illorum ufujudi*} candi, live fuerint _{lingularia five generali«.}

Deindc, indita quxdam tum cupiditat de

caufis atqve eventibu*

_{cognofcendi/,}

jtum illos inveniendi felicitas, Et

denfque

a-mor _{Angularis Reipubl.}

opcram comrcio* dandi _(r).

Th.. _{4. H&x omniaquinexparte fal«} tern _{natura;, cujus prima ubique fors eft,} debeautur _{beneficio, nullus dubito: quan^}

tum verb arte & exetgtio _{adjuventur ac} promoveantur, cuivis rem diligentej

pet-pendenti in propatulo eft„ ^rs utiqpena-turam _{adjuvat; ad illam igitur Vüo eivjli} addilcendam labor _{indefeflus, quaeqve ad}

A % hunc

Cd) Id.ibid,l. 2.c.1 Coming*indePtud,0>.

t. _AJ,f.

® 6 8 ®

hunc _{requiritur, laborandi}

_facultas,

_accedat

neceiTe eft _{(/). Nam, ficut}

_ipfi

_cuKationi

negotiorum civiiiuro dies no£tesque i£rat

impendendae juxra il lud Hornen

(^,

£ z5-ctvw%iw

euJetv ßyÄqßdgop

lea quoque ancequam illam

lulcepens,

in

comparandi», qiubus eam decenter

exple-as,quamdiligentiflimé occupatus

efle

de-bes, Multum quidem valet natura,

fed

longé plus do&rina,

meditatio &

cxera

citatio, removens quiaquid lolet ani»

mum å rebus civiiibua alienare(/&),Quare haudäbsre_{judicavitcafaubonus}

_{j),qiio6,Etfi}

fit (f&buidam ea ferocta & gener

oft

tas

animtin-gemta, ut illo fuo impetu ipfum,

quod

ajunt,

ceelum diruete _{poffe videantur, ea tarnen}

_mhilo

fecttis doclnna opus babeat j fine qua

etiamfi

quid, adjuvante natura, benefiat, tarnen

id,quta

feientia certitud'tnem non habet, ac plcrumque

fortuitd fitj neque plenam laudem meretur,

neque paratum fempei

ejfe

poteß.

Omnmtu$ t'tßtmum regimen actiomim eft

femtia, &

tio•

titta _{exemplorum, qua} dat animis _certum judi'

dum, qua tn manu regulam pontt, ad

quamfa-tta _{(ua Aliqms exigat, & cui credat recU}

ejfe, qua fecerit. Hatc illc (k

(f)Joh.d chok*

Afh.poLL^,c^-(sg)lliadt

t.v,t6

(bj Conr.p, 253 (i)dedicat. ad Henr.iv,Tran¬

da & Navarr, Heg, Polybioprafixa,

(kj)

Conf,

likja U i.e.10♦Coming, l.c.p,

159,26$*

Sm.t% «?♦ lf,

® h ®

Th. Heic _{igitur, ut de}

_prxceptif

& _{exemplis ctvilibiis, traftationis noftrse}

telatn orfi lumus; ita de illis cam

quo-que pertexere animns ert, fcpofitis tan-tisper aliis, quibus non tnodo teneraaetas,

led & maturior omnitio forrnari firmari-qne debet t.Pluribpautem drtputarejutrum

abhis, an vero irtis difcendi lic iniciuwi

fumendumjVix operas ell pretiomt Erunt

forte _{utrobique, quibus jun&inn}

_{ad majora}

capienda potcrit prima aetas praeparari

(/%

lieque placet illud Pythagor* inrtituium,

regendz Reipubl. dilciplinam ultimo fuis auditoribus _{propinantis (in). Nam pulerura}

Eft, quoditm prodiretenns^ftnon datur ultra. De _{praeceptis huic aetati convenientibu«}

Conringius («) ita: Vbi

animadverfumfue-rit, illud efte putti ingemum, quod ahquando

poßit civilis Pbilofophia ejfe capax, aut Reit

pub. getenda idmeumjaltem addifcat & mm*

det memoria_{feita Aureafapientum de omni vita,}

cumprimis autem de civilt. Etft emm horum

vim ntintme _{adfequatur puer, adultus tarnen,}

extuJfÅ memoria, poteritillisutitanquam colletto tbefauro

t _{Vid, Job. Marian• de.Rege, & ejus inftitut.} lib.2. _{JobaCbok. Aph.polA, 5.6.7.8:9.1o.«1} (l) BaeU.Scb♦ Prin.c, i.§.2.p, 97.C. 3.$.1« P* i kz.(m) VidefisGom, l,cit,p, 278,

(n)ibid.

_p.

© 70 ©

thefauro. De hiftoria, und« exempla peci dcbent, in hunc raodum Bceclerui

Futur© Politico hac mat urc tradenda _eft,

ut _{fvavitdte tjus prim* ottatis ohleäatio-, copi*} verb, amorum adolefcentiutu induflrü j prüden•

tia _{denique, maturioris judicii}

avique profeäus

excitentur _{aUnturque; Verumenimvero}

, ad

frudtum illum uberiorem _magis percipi-endum, quem annis adoleiceiwbus, &ma-turipribus ex hiftoriarum monumsruis itu# diofé _{quaerentibus poilicetur, mulcum fa#} ne _{juvat, aliquautö fidelius in anteceifum}

prxcepcis addifcendis incubuifft. Illa enim fi _{penitiore juris notitia, atque Theologiå,}

graviorisiadtiorisq;prudenciaeregulafolidata

atq;eommunitafuerint[p) ^mirumquantum vim _{judicii policici acuere apra func. Ocua}

lum dixeris additum, faltem ocuhre aliquod

ofyapor, pervidendi minuta quaque, & alias

alfdita,aut difcretu difficillima; qua certe

ju-vettern wn sta inftruftum vel omntno_fugereivel

tion _{hiß tonfufe, & quafi in tenebris adparere}

folent få), Et mox:Simititer, licet utique hac

fatiane _{qusmvis juvetii dtfcrimina ReiutnpubL}

muläpliaa}ommsque genens mutationes dr

con-fewationes, axiguo temporis fpatio, addifure,

Hinc Boéxlcrus obfervaitiones _quidem,

quasmagni cxemplorumvaciecacefuppeditac

,hift°

<b)loc.pr$xime cit. (p) Botel, d'tjf, ijag. ad Fol, _{Lipf c, 5,}

_(fl)

_{Cm, p. 18j.}

v

@71$

Biftoria, Politicei ftudioio vehementer

commendat: Si tamen _{prius untum difci•}

pitnit politica hauferit, ut de fornes Rerumpubh

eurumque rationtbus adcurate _judteare poßtt. Res eji tntm _{privatim inutilis3 publuepctf&pe noxiat}

meditan & _{differere tantt momenitnegotiaiahS'} que Ulms doäuna ope3 fine qua mbH rite

fudicamis _(r).

Th. 6, _{Übt animuffic purioris}

fa-pientise monitis _{imbutus, &} adverfusChi-marras _{Circefque pocula praemunitus}

eil,

tutior feie vafto hiftoriaruro oceano com#

mirrit. Inde haurienda eil

_{(ingulariutii}

cognitio, iilius prirprimis Reipublicar, cui

qut> _{operam fuam debet}

deftinavirque(/)*

Nec _{negligenda eft illorum nocitia,}

quae

ad _{vicinas, & quibufeum}

nobia _aliquid

commercii _{efl,fpecranr. Verum}

finguiaria illa _{neotiquam aefiimanda funt}

his,. quae

jure publico & privaro definiuntur _(/),

Eximia _{quidsm lunt illaj fed}

longe

plu-ra; _{eaque maxirm momenti iti} dehberati-onem veniunc. _{Cognitio a.}

plena fingularis

Retpubl. excludit _{utique ignorantiam omnium}s

quorum in Repubt. illa _ufus eft ₍ u ).

Ex hiftoria itidem difeere _{licet, quaenam}

fit aäuum civilium varieta» _{(x)> quae;} nam

fr)Diff.Acad.i.p, 191._{Conf,Sch.pr.p. s»*\/>}

Vid.partipr.

c, ■. $. 18, (*) _{Conr.p. i^i.feqq.}

. ®

•7b ©

nam illorum in _{Republ. conmxio,}

confequen-tia in eventui _{amplitudo in} contextu, fubnhtas in _{circumftantia, & ars in exemplo (7),}

Th. _{7. lilas itaque, quas ad artes.}

regend# civitatis addil'cendas requiri di#

xirnus, ingenii dotes, alitexeitatque

prae-ceptorum aufcultatio, pariter &

exemplo-rum _obfervatio, roborat, _{quas ex utraque}

otitur, comrrientatioj ipfi autem excrcita#

tioni _{&.operi confummatio tribuenda eft}

(£.) Sua vero eft cuique atati

exercita-tio _{propria. Ejusquoddam tyrocinium}

ef-fe _{opinor, fi magno alicui viro,tanquam} eledtiffimae artis _{magiftro, ab ineilnte}

se-tate, _adfigatur, qui ad

fummae

fortunas cultum natus eft. Ab huius neque

di-vertat _{negotio, naque otio abftrahatur;} quin in oculis, in mente ipeeirnen &

ex-emplum ejus laudis adtidué gerat, cujus

fruftus in _{regenda ornandavé civitate,}

u-nicé defideratur (a). Hoc confilio

dedu-cebatur Cicero ad Sc#volam [b),

Zenö-nem Cleanthes non _{expreßijfet, fl eumtantum}

modo _{audifet. Vita ejus interfuit> /ecreta per$}

fpexit, obfervavit illum, an ex formula

fnavt-vetet &c, _{(c) Atque haec contubernii dr*}

fcipli-(y)Rotel, Diffjfag., ad'Pol.Lipf,c% 1. (z.)ldem,

Comm. ad_{Nep,p, 40» )ld. loco memorato.Con*}

ringq. 292,&ctSaav.fymb, Pol,1o.p, 152.(b) L<tl,prxfat, (c)Sen, l,1, Ep,6,Coming* p* _Spj.

® 73 #

fciplina non minus adcaftra/quarnregen«

dam civitatem, adfert emoiumenri.

Cre-icebat ad latus Äneae _{lulus, patcrni}

fpiri-tus non _{(pe£fcator tantum, (ed &c haeres,}

Alexander M. _{pueritiam inter bclia patris,} & domeftica _exempla , minime otiofam

na&us eft« Cimon Athenienlis cum

pa-tre å _{puero in exercitn verlabatur '[dj*}

Quid müitis? Eft haec} quse fit übt pra*

cipienda aguntur, inftitutio

fortilFma

(e),

Iiiarn haud inutiliter _{excipiunt ftatim}

quae-dam _{iplius afrus rudimenta, 5c rerum ma»}

gnarum in parvis prsludia feu imicamem

ta _{(/). Quid ftbi volcbant illa Vcterum}

ludicra, adblefccntium exercitationi defti.

nata ? Qßid a&sones in'foro, qux&i.

pfaCquondam inter futuri Politici exerci«

rianumeratae _{(g)? Hoc (cilicet,utex vita}

(eti-(uque communiiliud traheretur,quod

poft-modum ad curas _{viriles, 8c} (erias _tranr*

ferendum erat _rJi)m

Th. 8. _{Ceterum, quoniamViro} civi-li _{neutiquam in umbra Scholas}

lenefcen-dumjfed intheatrum vitae prodcundumefts jamque extra controverfiam ponitur,quod

K licerae

(d) Nep. Vit, Cim. c, i, (*) Conf, Curt, l\

?♦ c, 6, _{{/} Vid, Sen, Vroeem, lib, 4. Com*}

troverf, _(g)Bced,Dt[f, Acad, p.io8. Comm,

ad, _{Nep, p, 45. (h) Conf,Pfrt/, Cminauslib,1«}

@74 ®

Kterse illud _{fuppedirant, qucd}

_Espericnti^

propriå non fempcr adfequi lieet (i):

quae-ricur, utrum facilius fit univerlalia

ad

_{Ttffiiv dirigere;}

_{an vero}

_fingtilaria

dijudicarc, & ad fimiles cafus reÖé adplieare ?

Eft

fane difficilis

dciftiscen-fura, quse tam artto vinculo 6bi invieem

inncxa _{funt, inque opere ipfo neutiqnam}

feparari debent, fed reftc ufurpata ad efte-äum cundem amiciffimé _{confpirant* Inte¬} rim tarnen, (i quid dicere fas fit: Certum

eft hane _{Philolophiam, quae alioqnin £c}

ipfa, in quam multis, fuå non

deftituituc

ccrtitudine, infiniias habete Regulas,

plu-rimis obnoxias _{exceptionibus(^). Adillas} vero _{nifi, juxta habitudinem tuv}

kcl&'

€Kct,?a vel

7regi<?ciriMV,

_rite

_adtendatur,

perniciolos , in adplicatione, committi

necefle eft; quare adcura*

tiftlmé videndum , quemadmodum

er-dinartä actuscivilis

_{rationemprudentia^e^aTiKif}

temperet, fublevet, fuppleat, comitetur^l).Hinc

ufus _{Praeceptoruro, nempe quae in libros}

fyftématicos relata erant, tefte Bceclero

apud veteresuTropivtjpMiiixcitmtumerat.

De

(fyConf.

pari. pr, c, 2, §.

4.$,6,

7.

&c, i^l

Ibid, § 51. N. Scecl.dijf.lfag,ad

Poi.Lipf*

O 7? @

De cetero traftationibus _{politicis, jam adcerta}

argumenta adcmmodatis, dr /« rem _pr&fentem

traduftis, itemque bifloru pracipué ,

operamda-bant _{, uc ad dilciplinam vit«}

, exquifi»

lam morum _{intelligentia«!, & tot civita¬}

tis _{regend« artes, quot funt a&uum}

hu-manorum _{ingenia, variecatcs, linus,} re-ferrent*

Th. _{9. Sunt, inqnam, in a&ibus ef*} vilibus infinita reconditioris lerutiniimoment ta, ad quae incelligenda necellV _quidem

eft, communioribus iliis notionibus ani# mus _{praeparatus accedat* Sed cum illa}

quae funt _{ipfa prudentis aftus anima, ut} loqui-tur Boeclerus _{(»), non poffint includiprac»}

ccptis,in exempiis inveniri debent: atqut indevir _{prudens.prascepcionesfingulares,hoc}

cft,cautione81obfervationes3tlimitationes fibi

iuaequeReipubl.formar,Ad eundem modum, ipla quoque pronunciata generalis å dex*

tero Politico ad datum _Rcipubl. confor-manda _{quidem lunt & quae in illis}

ob univerfai'itatem dcliderantur ,ab codem

fupplenda (/>)•" Sed hoc opus _{longr eßdif.}

ficillimum. Quamobrem _{id egtt pr}rcUri LtpfiuSy utin curias & Seitatorum confejfus, in

cd_fira

(«) Differt.jfag. ad Pol.Lipfc.^.p.io.Stb.Prmc,

p. 10.& alibi paßm.{p) Coming.p, 144, 347,

® 76 Q

CtiftrA & Imperntorum confilia, in mlitnim &

militäres aites3 munin , cafus, indicio locorum é

Scnptonbus nominaterum proveäi, in ipfa rertirn

luce _{pr<eftantißim& inßttutionis difciplin&m}

fecta-remur. Sctltcet hoc paäo civilis prudentu

do-llrim ad _{fua inctimbuU} , primnsque & veras

origincs exaäs ri'Vocdtur.{q), Ubi

autemob-lcrvatur _{iftis, quse memoria fuggeric ab} aliis _{gefta, veré}

_fimilis

_{rerum nodrarum}

faciea, ex certis & determinatis prove.

niens _{caulisj ibi expedirior reddicur}

adpli-catio, & ordinarie necdillimiiis

exfpe&an-dus eft eventus _(r^,

Th to- Sunt _{qui, dacendicaufä, tres} faciunt Prudentiae_{partes(f), Mernoriam}

videlicetj _{Intelligetitiam} &, Providentiam,

cum _{quibus conjungi debenc tria cempo*} ra _{(<). Memoria n,evsntus praeteritos,}

eo-rumquc rationes coiiigk Siprxfentes facit.

Intelligencia de prsfenribus rite pcrceptis

incorruptum ferc judicium. Providentia autem ad futura _{expotrigitur, atque illa}

ex _{prseteritis &} praefentibusad k invicem

colla*

(^3Bxcl. dijfert, ifug, ad PoL Lipf, c. 4♦ (r)

Vid._{Gnfpar, Ens.deVitt. & ufa Hiß. p.12. 15,}

C««/. Phil. Comin, lib, $,c. 9. p. m. 196. (/>

Cic, 2. de Invent• _{35.Sanv.Sym.pol,28.p. 216}

Bcecl> Sch.Prin,c.t.s. 10.p, 24,Comm,Ncp.p.

% 77 Ol

Gollaus, callidiffimå eonjeÖurå praecipit,8c

quae ad agendum adcorr.modatiflima funr,

eiigic. Quantum fubfidii adterac

hiftoria

harum _{partiü fingulis,adduftum Bceclerifx),}

quam fieri potdt breviflimé, lubec vielere.

Th. ii. Memoriam inftruit Exem?

plorum copiå Sc ubercace, eåque ranta,

qudiiiå ad Prudentiam opus eft, & per

experientiam propriam nemini mortalium

poteft contingere, quemadmodum ante o' ftendimus _{(j). Memoriam quoqüe juvac}

obviå rerum fimilitudine, easdem paftim

exitu cauias in unum conducendoj _prout pleniore inftruftu, lups Annaies ad pru? dentiam faccre innuit Tacitus_(%-),quam

jfcripturam iliorum, qui vetetespopult Roma-m res _compofuere 'a). _{Nam ex} fimilitudine_Sc

diffimilitudine rerum inftituituf Compara«

tio, quae propiore quodam modoad adpli*

cationem _{fpeftat. Sicuc igitur per iftas,}

res _{qucvis, cum informatione futurorum}

aäuum _{difponunturj ita progeniescarum}

Ordo, quem lervac hiftoria, induftriam volentis _{aliquid é tanra exemplorum copia}

depromere, infigniter juvac Sc promovec

(b), De his omnibus Bceclerus ita (e)t sit

fatdus

(x)Sch.Pr.L)amad legato.

(y)

Part.pt.t.2. q, Jdd.D'ißdor.Sic,_{Bibl.ftooem.lHf>«.(&)4.Ann 33,}

(a)Bcecl,Sib,Prtn.p.i'j.[eqq.

p. queque tqz^

© 7* ©

fotdus ineundum cum _potentiori; cum invalid«"»

cum hatbmö. Sit _{quaftio de variis, &intricatis}

paftiombus alns. Vet,Ut in deliberationem

o-tnne bellorum _{negotium:quibuscaufisfufciptenda»} quo iufirumento gerenda, trabenda, conficienda,

moderanda. _{Qva9 cui, quomodo inducia conce•} denäa. _{Denique, aciionum omnium pacisque &} belli operum fufcipiatur cura Principe digna. An

fine Hifiona potent fieril quam frigent hic &

yacillant _{praeepta &commentarii? quamfallunt}

fapé, quafolettu foli innituntur? Quamautem

ad eventum _{infigne & efficax circumire per ut}

niverfam orks memoriam, ibique tanquam in re

pr&femi, de_ligere exempla noftro inftttuto pro•

finqua & congruentU, confiderare exemplorum

rationes„ medttari imitatmis artes, conquifitis ex

tanta _{copia, quaunquamhuc pertinere videbuntur„}

Haee de memoria: _{proximé itaque}

viden-dum, quomodo

hiftoriaintelligentiamquo-<jue

infiicuac

ac firmet.

Th. ti. Quo res clare & diftin&e

intelligantur, evidenter quoque & plané

«xponantur, & menti reprsdcntentur

ne-celTc elh Illud autem _{ope hiftoriaehaud}

langvidé fieri deprehendimus. H*c enim

plemßimo tbeatro tion mamfeßa modo oftentat,

fed latentia aperiiX neque in campo pugnas & bella-y fed ex _{angulo beliotum confiiia, &}

uiro-iique rationes expluat; mn eventus modo, fed ctufdi'x

@ 79 0

tau

_far,

_{m cau}

_fas

fotum, fed

_c

auf

_arm

ingeniA

arcanaqifuppeditat

(d).

Hoc

eciam vulc

Li-vius,inexordio operis lui, dum exempli docu'

mentain_{tllußripofita}monument olaudat.Necalia

mens fuit Polybio, _ut aiios jam _taceam,

hi/toriam

_{MettgyercLTfjv iiåcLtrauÅov}

adpel-KNV$f*j^udandos dsxit Liphus fapientes illos, quibu* olim fuit, e/ique nunc cura,

falutarium monuorsm face Imperantibus

pratiucendi quod utique varifiirnum

e/h Sed fl

_rrfifrv

_fpeåes,

_vel

_exemplo

fuo,de quo paulö ante,hane gloriambonia

Hi/toricis concedendam docuir, quod inad-pluationt rei prafentts ad, plantorem intelligent

tiam deducant leclorem_fuum, quam ulla

fen-ptio extra rei gefta nanationem (/), eique

conülium _{agetitis cum}

_ipfo

_agendi

artifi-cio monftrent _(g)«

Th. _{15. Ex rebus lic evidenter 8c}

claré, in rheatro hiftorico , repraefentatis,

nalcitur in _{fpeftatore idoneo quxdam}

ob-fcrvationis, &, in/licutå inter prseterita &

prae/entia eomparatione, adplicationis dex# teritas _{facilicasque. Traåavic Ariftoteles,} tcaäarunt Sc alii, omne, jfuis quisque

temporibus notum, RerumpubU genus,

iimili-(d)lbid.p. 38. Cottf.Cafpar.Em. loco laudato,p.

ao.(e)P1afau Operipolit.pr&mijfaé(f)Boecl. loc,

prox. tit: p, 44, (2) Conf% Cafp. Ens lfc,

O So @

fimiiiter&_{ea,qiiibusorianturjcrefcantjftent,}

rnutencur, cadantqucj ac id quidem tdiWA-ü, atque ut in profundions Philofophtxargumen¬ ta _{decet, fubtihter coptoféque. Verumfiprobe,}

& citra nubtm otiolae extra rem

prsden-tem _{contemplationis, intclligantnr, ad} Iii-ftotiam Kerum_{publ. 6c eam qtiam pra?}

gmaticam dicunt, veniendum eft. Narn,

per diligentem obfervationem, deprehenfå

iirnilitudine, mulcum juvatur,qua: alias las-pe difåciliima eft, inventio confiliorum,

optimorurri ele&io,adque ipfos aåus adpli"

eatio.

Th, _{14, Ne ramen hoc perperam} auc _{fegniter hat, quadam jadicii Regula}

&C anirnolitate _{opus eft. Sed neque ineo}

leclorem _{ingenuum fruftratur legitime}

fcri-pra hiftoria. Nam eo ipfo, quod heic ve-ramrerü indolem contueri_{liest,animusquo.}

que opportuna cogitatione ad ea imbuitur,

qu$,circa praefenua, modum Tunt veri ere,

äique judicii prxbitura. Eft hoc

alio-quin arduum fané, ßc quod viris quoque

magnis fraudi efle lolet, prselertim in ae-ftimandis _magnis

_illis

_imperiorum

eventi-bus, _{verifque caulis adfignandis: Imoquae}

fimpliciorem forte videbitur habere

in-relleftunij illa aftuum, mbrum,

hominum-que ipforum cenlura, magna cum

@8(0

täte _{conjun&a eft. Sic etiam duo ifiä-,} Honeftum _{ßcUtile,qu« cynofura omniunt}

attionum civilium eile debent _(/;), ac

prö-inde cotam intelligentias _{poiiucae raticnem}

lummatim in le continent, nec ipfa tam obviae aeftimationis lemperlunc. Quoni#

am _{f&pe tempore fit3 ut, quod plerumque} tur-pe habenfoletjnveniaturncn effe turpe(i).Et mul%

ta) qua honefta naturj videntur ejfe3 temponbtts ßunt non honefta (^). Quid, quod falfa

fpecies & ftmiittudo vitiorum virtutes imttamium

fapé difcrimina honeftotum & turpium evertat ? Fallit tritm 'Vitium

_fpecie

_Virtufis

dr umbray rum _(/).

Cum _{fit trifte habitu> vultuque & vefte}

feVt-Sic commutatå quoque unicå fatpe

drcumflantiarum,quas vocant,utile

elTede-finit, quod, conditione paululum aliå,

pro-fuifte vifum eft _{(in). Unde etiam ipiä}

dfcernplorum invitatio haud raro

ancipi-rerft fimilitadinis Sc utilicatis _conjefturani habet _(»)

Th» 15. Natur« quodam beneficid, ingeniis ad ä'&urn rerum fadtis, concefTani difcimus _{cupiditatém diam, inquiretrdi ift}

L Caufaä

ih) vxtt. pr.c.4. §. 17- i8/(i Ck. off. 4.

tk) Wut*,c. i<y. £/) Juv.Sat. 14. v. «09.

(nCBxcL Difft. Ptrl. p. 311 («) conf. lorft. ädt

© Bs ©

caufas rerum _{atque eventuum,illasque in»}

veniendi _{prorrHicudinem* quam Graeci}

*y%li>oieu> _{adpellanr,noj ingenitam}

ani-mi iolerciam dixerimus. Invenit tarnen illa in hiftoriis_praefertim, ut _videmus,

admi-nicula 8c fabfidia:Harum le&ione acuitur,

eventuum notitiå _{excicatur, &c exemplc*} rum luce _{inftruitur, ac veluti dirigitur.}

Nam, inter _{leger.dum^ quid}um pr<zfent\& fenfu*

& _{expenentu ammor babiles penentut: quo({}

comparatio< _{perpetua nontum qumtuj.quumfubna«.} tu._{f.ponte ufurpatur: quod in}

ipfa cognitione dt ufut adplicatione, adplicandique confiitis, artibus^

cauüonifas, fubita & fubtües &_{profunda cogim}

tat'wes oluoriantur (V. Nihil, _{icaque in} hi-floriarum le&ione fibi _{placere patiantur,}

quibua illade rebus fummis confultatrixco»

gitacio inilituenda eft, nift quod cum mo¬

ta meditationis non _curiofé

magis

explo-> fatum lic, _q,«am ulibus futuris

praepara-tum. _{Quodnam enim pulcrioris operae}

uberius _{poteft effe precium,quam quodre>»} bus _{admoti, non üubitent tn arduis, non}

ti-tneant in _{advetfis, non fluttuent tn incertis)ntt}

baeant in implexis _(p);ledad praefentesufus

quandam Judiciiconftantiam ^q)>8c prom«

titudinem _{perducant ? Contra, quid per«} nicio

(o)B*cl. SekPritj.p.67, Cafp.Ensl,c,p* ii«

(f)

SekPr.p.6$._{{q) Jqb%}

₄

_{Chßkfl Aph.pol. /.J#}

© 8? @

mciofum_{magkquäquod cagmtionercmmcmn,}

tes, gefimimque de(iituti fcienna, /«^ fiht

impe-vitia _{perpetuam trepidandi, labandique confvetuds*}

nem accer_{farit, quid Si alns ab hacfacultaic int}

firuclis magno fint impedimento Ut

au-iem hiitorise fua munera rité _peragerent,

arcibus tam occulcis quam _{manifeitis, ad} ucilitatem _{le&oris,eleganriflimiearum} coa-•ditores le _{adcommodaverunt, xjuod}

iu-ftitutum ante _{quoque laudavimus (/)«}

Iliorum antem _{catalögum magno judicio}

ad-arrnavit _{Lipfius (t), quem tarnen additione}

nonnuliorum Boecletus cenfuic _augendum

Th„ i£. ExIiis, ita _{brevitercongeftifa}

cuivis in _{proclivi effe fperamus , coilige»}

re, quantumhiftoriaad Memoriae ac InteU

Iigenciae dileiphnum ccnvferat. Nobilillima

elt _{prudemi# pars,quae uobisjam tefeIpe#}

äandam _{öftic, ipla nimirum providendi^}

divinandis& de futuris conjiciendi facultas (V).Quantum enim ed illnd prudentias

munus^quod Cicero,in de Officiis \y)3

de-foribit? Prudentium Civilem cenuem val¬

de _{arguere videtur}

8aavedra(£,),quodcoa-jiceretanturo,ut loquitura diviuare autem

non

(r)Scb.Priit.p,70,Conf. Tacit. 2.Amh>23.{/)

Part _{pr. c, u$, 13. (t) mt,ad,cap.9./.1,Pel%}

(a)Sch.Pr.p. to8/*)Conf,£hauet,Yellej* PcecU

ct _{2,(/j i.iyConf.Kach.adhu,.cloCQm*(t*)Sjmb*}

q 84 g

non liceat de rebus futuris.

Verumenim-veröj né cramben reco&am heic

adpona-nius, lat eil meminiffe, quod hac de re fuiius ante _{egerimus (<*),}

atque tandem '£)

concluiiffe, non omnium rerum civiiiurn

eandem effe certitudinem, _quå in re vix

ipfum Saavedram å nobis diffentien#

tem habemus. Noilrae _{igitur adiertionis}

etiarnnum memores _{, exiilimarnus &cnos}

non omnium dari divinacionem, feu cer«

tum _fufurorum fenfunu _Interim tarnen

Vira _{prudenti turpe arbitramur}

revolutosto-tics rerum _{cireulot3 vicesque tamaßidud exemplo¬} rum _{fimihtudine aiternatas ignorare (c). Nam} hiä _{cognicis, videbit quoque quid fibi,} pro chverfarerum certitudine aut

ambigui-tare, evenirepoflit, vel certö _{eveniat. Ad}

fbtura _{igitur pramolcenda, confiderafle} ju-yabic i. _{quaenam fint rerumagendarumcaut}

fa, tUarumque adfinia & admmcula Ad

efficten-dum _{agendumque tendentia. 2. Quaenam fit}

ipfiui actus tndoles,factittas aut difficultas, qua-que interiör ejus conditio. Et 3. quaenam ifc vartetas, celeritas, efficacia &_{imago cafuum}

& eventuum, qui ißam rerum fertem

interpel-laut _{(d)i Atque in iilorum capitum}

fin-gulis

{a) Bart.pr.a. § it.c. 2.ad_{ftnemusque difputat}

tionis. (J>U.3o.*c}Vid>part.Pr.Ct 1^14,Cw* •f138,

00 BmI. Sch

flif* 76.

o H @

gulis

obfervandum,

quid &

quomodo

alii ad boneftatis normam, atque uti-liter _{gefferint; &}

_{fimul, in}

_quibus

_ßC

qua racione ab

illa aberrarint,

quaeque

il*

Iis minus ex iqntentia fuccefferint; hoc

utique illos, qui

bonae

notae

hiftorias

adfi-due & cumjudicio vertont, latere nequir«

Th. _{17. Futura, prsevidere cupicnti,} caufarum neutiquam fterilis eft contem*

platio.

Queraadmodum

vero

illae

mutuö

feie _{refpiciant, inque aäu} non

impedi-to _poficae, ad

efifeäum valid# fint,aba*

que

conditionibus,

quas

individuantes

vo-cant, docent praecepca. Hasautem

ine&-emplis probe

intehe&is

inveniens

com!»

paratio, adplicacipnem,

uti

fatpius

diäum,

adeoqve

divinationem^

quae

inde

ut

con-cluGo _{fequitur* reddit}

_faciliorem

_(*)♦&*

Hamibal _{aliquis, qui iübelli mnia hofiium}

baud _{[aus quam fua eugnita}

_bafaat

_j

_idque

partim folertü divimndi, partim

imftigan*

di _{explorandtque}

_fubfidiis^

_{qualia heic}

com-mendavimus, adjuius: bic, quid unusquisque

faäurus fit> extngento

cu'jusque &

oicafioni-bus _{pravidebm atque}

_viäoriam

_{confilt0 jam}

prius, quam manu

elaborabit

(/). Hinc

il-lud

(«5 Vid. part.pr. c. 2. §. 21. 25

&e.

Conf.

Gem. c, 12. (f\_JBoccl. Sch. fr. p.

76«

&

0 86 @

lud _{prudentiae certamen,quod cernere li¬} cet inter Hannibalem & _{Fabium, quicun^} €lando rem Romanis reftituit, Quam heie fit efficax _{ingeniorum cognitio, nunc}

repetere nec libet nec Ueec _{(g],Inrer alia}

magna Ciceronis encomia celebratur 8c

hoc, quod non foludn ea, qu« vivo fe

accidebant, futura

pr^dixerit;

fed etiamea, quae poftså ufu venirent, cecinerit ut va»

tes _{(h), Unde ligc divinatio ? Studia pro»}

cul dubio _{Principum fut temporis, vitia}

Ducum , nec non mutationes Rerumpubl. tam _{Roman«, qum aliarum, ad invicem}

collatas, non fine mtelle&a politico

con-tempiatus, hane futurorum fcenam fibi

formavit. Divinatio Cicerone _{digna- non}

autem altera _{illa, e fibris extisque}

pecu-dum5c _{fimilibus,fuperftitio(f qvaefita. Non} ctenim inhuncfinem _{pecudum exta infpi*}

cienda; fed rerum _{agendarum vifcera,}

antimiorque ratio cauiarum. Non fibne;

fed lubtiliöimi deliberacionum _{nervi, in}

circumftanti _{undiquaqve cautionis} teneri-tudine. Non monftra _{alia; fed hominum} adfeétus 8c _{mores, faepe dira omnia mi¬} nan tes _[*)♦

Th. 18. Sicut _{igttur illi loli, qui}

vc-(g) V*d.}4tu pr.c* t. $♦9- & c. t.'6.15.fbi] €or. _Nep. Vit, Att, 10,4.*[t)B<xcLCmm,ad,Nep,

© $7 ®

verum rei civilis ufum aut _intelle&um

habent, caufas eventuum rité

examinave-rintj ka vix cuiquam, nifi eodem oculo

ad _{praevidendum inftruäis, fefe} prodide-rit facilitas aur diflicultas, _{qua illae ad} futura _{eonferant, 8c a&us ipfi}

expedian-tur. _{Haec, nifi fällor, caufa erat tam di.}

verfa; _{aefiimationis, qvå Darius 8c} Cha-ridemusPerlarum metiebantar exercimm: hic enim _{difficillimum, quod ille}

facil-limum _{judicabat Hn tibi Beflum,}

parum _{perpenfå rei difficultate,}

Aiexan-drum _{iuper menfa d&bellaturum, 8c cae*} cam _{ipfius fiduciam perftringentem Coba»} rem _{(/). Nam quae parva res moretue} magnas faepe vires, quid illas iterum expediat; qnte labes occulta fuboriatur, quid exortam removeat, hoc nonnifi in

fideliter _{reprzfentato ipfius aftus theatro} difcere licet. Ubi autem fidelius reprae-fentabitur, quam in arrificiofé configna-tis annalibus ? Huic adfinis eft medita¬

tion]^ illa fallacium 8c incertorum, quae

interveniunt _{fuperveniuntque, momento#}

rum Cc cafuum _{(m"% Horum nihil vira}

prudenti 8c circumfpeåo, ut novum 8c infperatum, accidic; unde etiam hic

for-(k₃Curt. 2._{(/) Idem} 7.4.(m) Vid, fxth

@ 88 ®

fortunam _imparatis

_{infidiantem infidiisqui»}

busdam _fallit, &, ad inftar gladiatoris ,

motu flexuque modico _{evicat, quh:} ino^

pinantes percutiunc atqne

profternunt.

Sa¬

lle _quam efficacis

loleni# fpecimen

in

Philopoemene nobis delineavic

Livius'»*,

Ille ex adfiduo rei, non lolum in iplo opere, fed etiam animi agitacione

pofito

rrättatn, accimftarn confilii

celeritatem,in-qüe 6a meditacas

ad

quae<4s occurrentiå

obftactfla rationes fibi cemparaveråc (o), Magna eft

ingemi

cornmendacio in

Da-tame , quod callidé cogitaverit (p). Hujus

fermé fiupemus conjilium, plarieque credimus nul¬ lit vel _{vaframent'S, vel viribus rmparem fuijfe,}

mß qua fatalt plaga deniqüe patuijfet \jf], s

Plura _exempla non adferimus.

Th. 19. Eft igitur haec

pruden-tiäe _{pars, in qua fimul 8c reliquis duabus,}

totum confuitandi, ftatuendique artificium verfatur. Nam ex tis, qua otim rede con•

fulta, reäe fufcepta fitnt ,

decernendi

in

fu¬

turum _regula nafcitur _ac methodus _{* ex} tis,_qua animadvertimus _{offendijfe, cautionis orttur} tndu-ftria _{(r). Si} praeterea adfuerit, qtiac

omni-(«)/.35. 28. Conf. Bard. Comm.adUep.p. 35% lo)Vid.Job.a Chok. Apb♦ pol.l.%. c. ii.

if)

Cor. _{Nep. Vit. Dat. 8.4. (q) Barel, loc.proxtmé}

laudato,P. 19. (r) Jdem Sch. Pr. p.tii Conf. p

Garnerar, bor. _{fubcif. cent. 1. x. 47. ifocrat.ad} Demon, c,10,§, _{5. AddeSaav.Sym. 28.p.nq»}

@ 8p %

no adeflTe debeL ( /^, intelligentia

Rei-pubL iliius j quam

confultans

traftan#

dam _{fulcepit } Ipes erit}

_haud

_irriti

luc-cefius, confilia ad res civiles, pro earunil genio , habitu &.

quibuscunque

mcmen.

tis_aptéik

_{docorc,adeoqueadobunendam}

po-litici adlus virn & _{dignuatem adcom*} modaié, inveniri poffe. Fateor equidem? quod iliis, qui majonbus

auguftioribusque

auipictis pradunt

lienuspub).

horumque

miniftiis _{(t\ cogitariones}

_{paritet Sc}

_con* filia ad lalutem publscam å Deo

fugge-rancur lubinde ac dirigantur (u/: imo

ea-fiigentur> kbi (e yrnfer

coclefiibus (x). Quod

fuo foro excutiendum , quå decec

veoe-ratione , reiinquo. Interim tamen

haud-quaquam

negandum

aibitror,

literas

St

praelertim

hiltoriam

, qua:

iapiendi in

ftru»

menra lupremus ille rerum Arbiter

ho-minibus concellic, luomodo Cunfiiiorum

penu , tam

Princips,

quam ceceris

ieöa«»

toribus iuis, inftruere, Ubi autem liié hac tiitidimå comtpendanflimåque viå

auTczrgotr&jrof

fa&us

eByprocul crit

perniciofiifimus

ille

placendi

ambitus, St

M _jßrii

<f) vid

Job.

a.

chok. /

cit.

lib.

2. c.

Baccl._{DtJ]\ Acad.äeAufp*Regp.}

_1518»

_199.218*

fmfertim.

(u)

comirim 5, c, 1$.

finceré _{fideliterque conlulta manebit fua} laus ac_gloria

C/,).

_{Novit etenimtue,cujus hoc} noviile _{proprium eil} ez),quorumlibetlva-fionibus fuum _{ponere pretium, & pon¬}

dus addere _{parti, non femper quse ma¬}

jor eil, led qus meUor: hoc ert, con?

filtts aliorum addere, demere3 moderan} ea°

que tempetare3 gubemare (a).

Th, 20. _Porro, inventis felicicec

& _{dijudicatis conüiiis} , eorum _quoque

cUxterå ad a£tum _{adplieatione, neenorj}

promticudine a&us opus dl. Ad hane

verb vitf ulla _{leftio, vix ulla} medita-tio per fe,nifi rnodica laltem accedat

exec-citatio,potert adfpirare (b),Scd} cum prü¬

fen» rerutn mearuom habims hxc latius d'ducere _{vetet, fufficiat ante leviter 6c}

quali per tranfennara adfpexiife, quam fit exercitatio necertaria. Ulis _{autem, quae} heic , dearte in mukam patence artiumi

abdnillimarum _{ampiitudinem, longifc} fimé infra ejusdsgnitatem, difputata iunca

tuam, Erudite ac Candide Le&or,

as-quani* (j) Com'm. lib. 2. c. 6. p. m. 115. (%y

Soest. Sch. Pr. _{p. 89. Saap. Symb. Paf%}

28. p. 2_{«5. Job.} i Ch»k. _{Abb. pol. t.4«}

t. 1. (a) Boecl. Sch. p (£) Cafauh.

loc• dt. com. itid« h

_föijfimi

_mmmatoi

© 91 ©

quanimltatem 8c _{indulgeruiam exoptö lt*}

que irnploro, Maturum & elaboratum

* f

qvid ab illss exfpe&are licebit , quibui 9 pr*ter ingenium perlpicax , 8c pro*

fundarn rerum _Cognitionen!

prudenciamque,

deditorc rotunda

Mufa,

laqut*

•' • * • • *

SOLI,DEO GLORIA

J

»Philofophiat

Candidato

meritiflitno,

D,no

MICHAELI

FRQDLIN'

Populari

ac

amico

fuo,

firigular1

jurecoiendo,cum diflerrationem prorfus elegantemprogradu,

pu-blicae luci daret.

Quid

vakant

Exempla,a-nintos

_quamfie&ere

_poßint,

Hcectuapraclare

pugi~

na

doceti

Gultum

laudat

_opus

_tibi

_(er

ta

daturus

_,

Quido&os

int

er

Teve-lii

_eße

_brevi#

His, feftinanti fed officiofå

Manu,

grarulaii voluic