tor PETROvonAFZELIUS

(1)

A.

DISSERTATIONEM

MEDICAM

de

USU ET UTILITATE MURIATIS

AURICO-NATRICI IN LUE

VENEREA

CURANDA,

venia exper. facult. medic. upsal. frieside

PETROvonAFZELIUS

M. D. CH. ET PHIL.MAG. REG» _MAJEST. _ARCHIATRO, PR1NCIPIS SUCCÉ SS OR IS MED1CO PRTMARIO, MEDIC. THEOR. ET PRACT.

PROF. REG. ET ORD. _ATQUE _PRASF. _NOSOC. ACAD. REG. ORD. DE STELLA POLARI _{EQV. AUR.} _R. _COLI.. _{SAN IT.} _MEMBR.

HONOR. REG. AC AD. SCIENT. ET PRO RE Ml LIT. HOLM. SOC. REG. SC. UPS. _PLURIUMQUE

SOCIETT. MEMBRO

pro gradü medico

publico examini _subjicit

au c tor

PETRUS BRANDELIUS»

CHIR.MAG. REG. COLL, SAN. MEMBR. VESTROGOTH.»

in audit. gust. die _{jun. mdcccxvii} h. s.

U P S A L I iE

(2)

(3)

DISSERTATIO MEDICA

DE

USU ET UTILITATE MURIATIS AUR1CO-NATRICI

IN LUE VENE REA _CURANDA»

Hifloriam

de Lue Venerea curanda revolventes, non

posfumus, quin miremur rnulra ista atque diverfa conata, quibus morbi hujus curationem periclitata eft &

periclita-tur _Medicin», _adhibitis _nimirum _{in medelam di&ae} _Luis

aliis _remediis _quam _{hydrargyri praeparatis, saepisfune}

fu-isfe vana.

Non _culpanda _{esfet Mfdentium} _{hac in} _re _laboriofa

sollertia, praeferrim fi rationem satis habuisfent _ipfius

fcetiae _hujus _Luis _naturs, _qua: _ipfa _farpe_l«tens _tam _multiplici

aifecLonum _{Syndrome stipata} _fefe _exferit,quam

complicatio-ne aliorum morborum non raro diverfas formas induit. _Afl: vereor, ne _plurimi, _vana _tantum _{novitatisambitione} _du£li,

novis _remediis, _novisque _{curttionis inethodis}

operam

de-derint.

Quamquam enim experientia in plurimis morbis 3c

prscipue in hoc facem ratiocinio _{pnrferra debet,} _quum

vera natura maii Sc indoles _låter; _ex _autoritäre _ramen

ahorurn tantum _agere _{3c in horum} _diths _omnem

repone*

re

_fiduciam,

_eo _periculofius _erit,

quo rnagis deploranda

experientia non raro convinciinur, fatnain & rutnorem

nimis esfe fallacem. _Sa?pe _etiam _{fero admodum} _nostro

cxpenamur damno, nos obfétvationibus fi£Vis _ideisque

(4)

ali-) * (

aliorum fuisfe _{decepros. Sufftciar} _{porius, in cafu} _hoc du-bio, antiquorum & fa?culi nottri _{prarftantisfimorum}

viro-ruro, _veftigia _premere, _Hi, _{in u(u & utilitate}

hydrargy-ri contra _Lucm _Veneream, _fupremam

pofuerunt fpem & eoiunn _{exemplum» fecillimo fuccesfu,}

per tot tempora

ftipatum, maximi nobis esfe momenti videtur.

Haerent vero _{experienrisfimi} _{& percelebrati adhuc vi"}

ri dtibii, fecundum quas narurac _leges conragium illud ve*

nereum _corpon _{inhserefcens,} _fi _non _penitus _delendum*

faltim transformandum lit. Per _experientiam _fntis edoce-raur nec _ptyalismum, _nec _ditphorefin, _neque _ullam

for-tiorem, remedio idhibito excitatam, evacuätionem, _primo

fub ftadio _morbi, necesfariam esfe ad _contagiutn _hocce

venereum removendum.

Cita morbi venerci exftinctio _ope _remediorum _ropi"

corum nil nocet, utilis haud rat o elt, ne labente tempo*

re, _{impresfio exfifht tenacior difFicili negoti exftingtienda«}

Itaquc Girranneri methodus *) medendi ulceribus

cancro-(is, interdum fufficiat. _Hydrargyrus _veto, _hane

_fecun¬

dum _methodum, externe folum admorus, rion aliusmodi ac _{quodvis aliud} _caufticum efficere _videtur. lncerto _ramen

fpano temporis poft

infe&ionem prseterlapfo,

nervorum

conditio a morbo _ipfo _muratur,

adfvefcunr pradenti

ir-fitamenro, vel quod plerumque obfervarum invenimus,

8tFe£tio _topica _cesfat, _quo _facto _contagium,

_{in humores}

fufeeprum, Luem Univerfalem progignit. Ho tempore re-quiritur forfan ufus

hydrargyri

internus

ad fanirafern

re-ttituendam. _Hydrargyrus _vero

_{immediate in contagium}

ve-*) Abh&ndl. über die vener. Kraokh. von C. Girtanner. Gotting.

(5)

) 3 (

venereum _ipfum _{niillo effe&u} _gaudet

c), fed tantum

ex-cicata alia in _(yftemate _nervorum

impresfione & a&ione,

a&ionem _morbofam, a _contagio _{ve-nereo onara,} _{delet &}

exiiinguit. Hucusque folus

_hydrargyrus,

_hac _vi _Ipecifica prxdirus, innotuit.

Contagii

ramen deftru&io chemica, ope _hydrargyri, procesfus nimis chemicus esfe _videtur, orgamsmo animali haud congruus. Qua de causfa non va¬ na affulfit _{fpes, aliud} _quoddam _remedium

, fi noo

effica-c.us, arque ramen ac hydrargyrum efficax, _detegendi.

Quam ob rem non eft _{mirandum, Medicos} _{follertislimos}

6c _priorum _{& hujus,} _quod _vivimus, _farculi, _a_folita

abhor-rentes methodo, ad varia alia

_confugisfe

_remedia.

Cum vero _temporis _fuccesfu _{haud fallax} _nos _edocuit

experientia, ha?c, qutmquam laudata, medicamins _fini, quem voluerunt Medici, non f&tis _refpondere, _vel oblivi-om data _{funr, vel} _tanrum ut remedia fecundaria adhibita. Quorum veroefficaciora haec funt: _{lignum guajacum} _—

fas-fafras— radix _fasfaparill* _—- _bardanae_— _chinae _— _cortex

mezerei — herba conii — ftipites dulcamarae

— lobelia

fyphilirica — Juniperus fabina — chclidonium majus —

aftragalus exfcapus — grariola <5c inprimis opium _—

an-timonialia — martialia & acidum nitricum.

His, hebetibus licer, armis huncce _{generis humani}

morbum _teterrimura, _quantum _fieri

potuit oppugnare,

A 2 nun«

*) Guilielmi Harrifon (Difs. de Lue Venerea Edinburgh. 178'*) Experimenta ad quae pus recens ulcerum cancroforum, folutione hy¬ drargyri Plenkii mixtum, vim infcftionis perdebat, parum probant

im-Riediatam _contagii _venerei _deftru&ionem _ope _hydrargyri, _cum

manipu-Utio _contagii _{variolofi efficiat,} _ut _{ab illo vel} _{null» vel} _fpurise _variolse »riactor. _Reil _{Meraorab. Clinic, Fafc.} _{III p.} _193.

(6)

nanquam vero fine ope hydrargyri faltim in poftremis ejus Itediis vincere Medicis adhuc fuccesfit.

iEcari noftrac refervatum fuit, ut inveniret illa

reme-dium, quod fine ope

hydrargyri

Luem Veneream de-pelleret. Hane vero inventionem Gel Dom. Do&ori Chre-stie>j debemus, _qm eandem, (aepisfime _iteraris experimen-tis _probatam, _anno _{MDCCCXI publicavit} _*}.

Suboxidum <5c oxidum auricum,

_{combinationesque}

hu-jus cum oxido ftannico & cum aeido muriarico, _prarfertim

vero cum natro muriarico ad Murias aurico-natricum_t fpecialem fuam in venereos, generalem vero in _plurimos

fydematis lymphatici morbos vim plus minusve

com-probarunt.

Haec vero inter praeparara _Murias _aurico _narricuro,

vel minima _doli, _{piobarisfimatn} _{habet effieaciam,} _&

prae-terea mininao vendnur _prerio.

Salis _{hujus duplieis, fecundum} _{novisfimam methodum}

pharmacevticam prteparari, analyiin themieam heic

appo-nere e re esfe duximus»

Analyfis.

Sale in aqua

deftillara

foluco,

åurum fulphate

ferrofo

prac-*) Ohfervations fur un nonvpsu Rprnede dans Ip trdtement des MUladirs _{Veneriennes &} _Lymphatiques

— par J. A CbreftieD. Pa¬ ris igii.

Qaem librnm optim«, in Aftis Speietatis Medicorum Svecorura

(7)

) 5 C

prajcipitatum eft. Pondus auri bene ficcati fuir 13,5 Libr.

explorar. quod idem eft ac 15,12 oxidi aurici (Excipic

feiltest surum in oxido cx au&oritate Cel. Bfrzelii

praeci-fe _{XlI pr. c.} _{oxigenii, undc} _(100: _112=13, _15, _12).

Ea vero fa<fta fynthefi, _ut _ad _{cenrenas partes} _auri ad-dantur _noniginta _partes _Muriatis _natrici, _per _analogiam (100: _{90=13,5=12,15)} _13,15 partes Muriatis natrici obri-neiitur. Ex 40,5 Libr. explorar. ad _analylin

dccretisfu-perfuit Acidum muriaticum & aqua

cryftailifationis:

15,12 Oxid. aur.

12,15 Mur. natr.

13,23 Actd. Muriat. & aqu. cryft. Quum ex auåorittte Bucholzij C partes Muriatis natri», ci contin^nt LV1 _yo _Natri, _per _{analogiam (100: 56,} _8c=» *2, ij; 6, 90; VI, 90 Natri obtioerentur, modo

fequetui:

15, ia Oxid. aur.

6, 90 Narr.

18) 48 Acid. muriat & aqu. cryft.

4°» 5

Computatione C Libr.

explorar.

haec erit

proportio:

37, 33 Oxid. aur.

16,96 N*ir.

4; 62 A cid. muriat. &

aqu.cryfL

y9:

9'-Muriai aurico •narrkum acre eft corrofivum fere

(8)

5 « (

praeparatum. Non nifi mathodo fri&ionis adhuc adhibitum

fuit, quippe cujus effeclus incitantcs nimis &

corroden-tes ab intcrno _{ejus ufu} _Mcdicos _{deterruerinr.} _Cavo

oris fcilicat infricatur remedium _hocce, _caveatque _fibi

grorus, ne flarim poft infri&ionem, _falivam, _interdum copiofe affluentem, deglutiar, fed hane, momemo _tempo¬ ris _{prarterlapfo, exfpuat.} _Remedium _hoc _tarnen

interdum,

nullo faltim obfervato _{periculo aegroti,} _deglutitum

fuisfe

conltat.

Caute fi _prudenterque

_adhibetur,

nec _nigrefcunt _nec

noxam _capiunt _dentes,

ptyalismum pleruinque cvitamus;

glandulae eniin falivales parum afficiunrur, amma_segroto_non

fcetet, neque fapor _{elaborat metallico,} _gingiva_tantum _paullo

laxior in _iis,qui _fricati _{Tunt, locis} _haud _raro _redditur. Bre-viori interdum _tempore _conficitur _curatio _hac

methedo, quam

_hydrargyro

_adhibito; _incitatione _fyftemaris

arteri-arum _{au£la, perfecta}

reagendi vi rotenra, fine

evacuatio-nibus tubi inteftinalis vel _glandularum _falivalium, _feiicior quoque effe£tus atque eventus _fperari _licet. _Prout vero

pulfus fortior fit & celerior, _transpiratio _åc _urina

copio-fius _fecernuntur, tonus folidorum _accrefcit, _{appetenria cibi}

viresque reveniunt & _corpus _melius _{nurritur, ira}

lympto-matum minuuntur difficultates & brevi _{poftea plerumque} vincuntur _*).

Ipfe confesfus eft Cel. Dom. Chrestien fe non ratio-ciniis, (ed mera curiofitate, ad inventum fuum esle

ad-duttum.

_Hypothelis

_illa, _quod

hydrargyrus,

fpecifico fuo

pon-•) Videfii aftor. Soc. Med. Svec. 1. c. & Afbi _Reg. _{Acad« Scicnt.} Stockh» Fifc, II anai ₁₈₁₃ _Relatiooes _{Cel. Dom.} _Oahelii.

(9)

) 7 (

ponderi, vel faciliori depofnioni oxigenii, cfficaciam

fu-am eximiam deberet, anfam förlitan _prtebuic experimen-ti. Creederm decetero _ego _veterum _temporum _experimen¬ ts _empirica _{praeparatorum} _auri _*), _ut _{Auri Fulminantis1 Sc}

aliorum _quorundam, _primam _Cel. _{Dom. Chcestien,} _ad

vim eoruri) in morbis venereis curandis _explorandam oc-cafionem dedisfe.

i

Quae vero eft contagii veneret natura? Sane efl: haec

quadlio hand parvae

ambiguitatisl

In

_organis

vel

natura-hbns, fed a _conragio _{ip(b immuratis, vel} _{prarternaturalibus,}

contagium venereum ex partibus corporis humani

confti-turivis vi fecretionis _procreatur _{Sc hac fola vit}

multiplica-tur. _{Hac in differentia organorum,} _contagium _venereum

fecernentium, förfan ratio låter differeniide conragii

go-norrhsici Sc _venerei, _multoties _Ventilat«1, _De _cetero

_fola

in ea _quahtate _a _{ceteris humoribus difcedere} _videtur, _quod

in nervis hominis vivi _{impresfionem Sc a£lionem} _quandam fpecificam Sc praeternaturalem provocare posfit **).

Sine vero

perfe&a

_cognitione

_contagii

_hujus,

exciter

an _deprimat _organismum,

an latione chemica,

oxygeni-um _deripiendo, _in _{corpus agat,} _&

qua: ceterae

fint

con-je&urae,

nullam,

nifi

hiftoricam morbi

venerei,

fcintiam,

no-•) In pharm. Holm. aurum fulmimans, locum inter diaphoretica adhuc ocrupasfe eonftat. Rolfing, Baner quendam fex grania hujus

prarparati fjnatum fuisfe in colica vehementisfima, refert. Schulze ei

vina vindicat _{fpecificatn io} _{febribui intermittentibus,} _morbis fpafti-cis, & _ptyalismo ex hydrargyri nimio ufu. Tempore recenti, mer-curio dulci _{conjunftutn in auafarca} _{poft Scarlatinam 6c} _{in alia}

leuco-phlcgmatia

(10)

) 8 (

nobis vindicare _posfumus. _Ex _omnibtis _vero, _qua? _adhuc

ja&irar«

funt hypoihefibus, paullulum admodum nobis coliigere licet. Hocce in morbo curando ad _empirica _il¬ la ef? _confugiendum _remedia. _Si _tarnen _{ab effe&u}

prae-pararorum &

_hydVargyri,

<3c auri, quae utraque eadem

fere _agunt _v>a, _valeret _{confequentia,} _morbus _{hic formae}

esfet _afthenic*, _dire&sc _vero an _indire&ae, _{nihil definire}

audemus.

Utrum

_hydrargyrus

_{depofitione oxyeenii}

vel alio

quodam proceslu _{chemico, conragium traosformet} ac

re-iolvat venereum, an nova _{quaedam a&io,} _aslimilatio

rem-pe metalli, morbofam tollat a&ionem, an _denique,

ro-pica inflammatione glandularum falivalium excitata, lues

expellarur _{univerfalis, quseftiones} _fåne _{funr haud}

parvae ambiguirntis. In duobus tanrum _prioribus _cafibus, muri-as _{aurico ntitricum} _eodem

quo _hydrargyrurn _{agere mo¬} do, per experientiam comperturn haben.us.

Si _posfenc _hae _hypothefes _{luculenrer demonftrar»,}

in-de, quo _{explicaretur generalis} _{praepararorum}

merallico-rum»efficacia & _auri,

_{bydrargyrique}

_fpecialem _vim _inedendi

haberernus. Inde _etiam, _quae _forma _{esfe deberet}

prarparato,

ut curationi _{opiirne confulas, quanti}

denique esfet prerii & ufus _merhodi, _remedium

fuperficiei,

curicula inftru&ae

penetrsbiiiori applicandi, paterer.

Hacc _{quamvis ira} _fint, _non _ii

fumtis, qui vim

quan-dam abfolucam in luis venere* curatjone muriati

aurico-lumco vindicare _audeamus. _Ex

experiments,

_quibus

no*

ftra nitirur _experienria, _comperrum

habemus remedi¬

um _hocce, _vice _hydrargyri,

qmbusdain in morbis

vene-rcis, faiutiferum adhiberi _posfe.

(11)

Nec vero in invereratis

fympromatibus;

quae

vim

o-mnem

hydrargyri

contumaciter

eludunt,

vim

ullam

fanan-di

_fpecificam

_&

_abfolutam

muriati

aurico

natrico

inesfe,

fatis «adem nos docuit

experientia.

Et hacc funt, quae circa

murias

aurico-natricum

ejus-que in lue venerea

effeftum

afferre

operae

pretium

duxi-mus.

Liceat vero, antequam

finem

Dissertationis

noftrae

imponamus,

cafus quosdam

fyphiliticorum

fat

memorabi-les addere.

Cafus I.

In Nofocomium pracfe£turoe

Skaraborgenfis

menfe

Ju-nio_{1814 recepta}

_eft

_puella

_quaedam

quattuordecim

_annos

na-ta, bonac alias quidem

valetudiRis,

primitivis

vero

luis

ve-nereae

fymptomatibus

affe£la,

ulceribus

nimirum

cancro-fis circa labiorum _margines

_&

ulceribus

fuperficialibus

in

tonfillis _palatoque

_{penduloj fextam}

_jam

hebdomadam

_ma¬

lö laborans.

Ex _praefcripto _Cl.

_Chrestien

_*)

_Murias

aurico-natri-cum ad _quindeciinam _partem

_grani

_pro

doli

femel

quo-tidie, cum amyii granis quattuor, cavo

oris

infrica.

tum cft, nullo alio medicamine

adbibito.

Die

jam

o£lavo

res in meliora _vergere inceperunt

&

intra

aierum

vigin-ti _fpatium _totum

_depulfum

_efi:

_malum.

Ad

finem

cura-tionis remedium bis die infricatum eftj

nulla enim aderant

incommoda, nec appetentia

cibi minuta,

nec

ullum in¬

dicium _ptyalismi _vel

_anirnae

_fceridae,

_vel

doloris

in

_ore,

quas

•) Chrtßitn 1, ct & attor, Soc. Med.

Svec.

Fafc.

II

pag.

88.

(12)

) »o

(

quoe fere

omni*

hydrargyri ufum

confequuntur.

Paullo

iolum incitarior vidsbatur pulfus, urina

&

transpirario

folito _copiobores

_{fecernebantur,}

_id

_vero

_fine

_ullo

vi-rium clamno. Io curationem duo & dimidia pars

grani

muriatis aurico-natrici _{impeadebantuiv}

Cafus II.

Eodem loco _eodemque _tempore

_vir

_{quidam, triginta}

circiter annos natus, qui confecutivis

fymptomatibus

iabo-rabat venereis, curatus eft. Fuerunt haecvero:

ulceracan-crofa in faucibus inque papilla mammie

Iiniltrae,

exere.

fcentiae _plures _in _ano,

_magnitudine

_nucis

_{juglandis, ulcera}

venerca _{fparfa in}

fcroto &

virga,

_gravis

denique

furdiras.

Tres _jam _{menfes duraverat}

_{malum; l'alvis}

_vero

_viribus

_cor¬ porisadhuc vigebat. More

folito

adhibitum

eft

murias

aurico-natricum; infricatio vero bis quotidie

fa£ta.

Excrefcen-tiae valde fuerunt dolorofae, quare iis applicara

funt

fple-nia, unciis duabus aqus calcis &

drachmis

duabus

tindu-rae _opii hume£tara. Dolore mingato,

cxcrefcentiis,

ul-ceribusque fcroti & virga: deco&um Ledi

paluftris

appli-carum eft. Eodem modo curatione continuata, quotidie convaluit _aegrotans-

_Auditus

_omnino

_{reftituebarur,}

_torum abiir nialum fex intra hebdomadas. Excepris quibusdam bnlneis _{tepidis, alia nulla adhibita}