/?
tiVn nirv» h -itr
Differtationis Philologien,
De-,
SIGNO CRUCIS
SUB
VETERI TESTAMENTO
Pars Prior,
QUAM,
Divina Adfpirante Gratia,
Qum conjenfu Venermdn Baeultatis Theologien
In
Regia Academia.ZJpfalenß,
PRyESIDE,
VIRO, ReverendoMax. & Celeberr.
Dn
OLAVO celsio,
S. Theol. Do£l. Se Prof. Ordin.
Parceci^ Wakfalenfis Paftore , & adjacentis
diftri&us Prcepos.
Placide candtätqtie ventilandam exbibet,
In Audicorio Guftaviano Majori, die i. Martii
An. MDCCXXVIII.
Hor i.f ante meridiem confvetis '
Georgius P. Till/Eus,
Westmannus.
UPSALIyp, literis WERNERIANIS.
*fCA.nl.. *EA.
S:je R:/e M:tis
SUMM/E FIDEI VIRO,
ILLUSTRISSI
MO
LXQELL ENLISSIM
Her01 ac Comiti,
Dm GUSTAVO CRONHIELM,
REGNI SVECLE
S ENATORI,
REGLE CANCELLARLE
AC
JUSTITlffi COMMISSIONIS
PRiESIDI,
UT ET
ACADEMI£ UPSALENSIS
C A NCELLARIO,
Literarum
MMCENATI SUMMO.
llluflrilfime atque Excellentiffime
DOMINE COMES.
Z)od ad celfa Tua, IlluftriffimeExcel->
lentiffinieque Dn, Comes, decedere
audeam iimina,ne[uccenfids,fitpplex oro
& olfecro. Adduxit me ad hoc, qaicqmd eß audacu , ingens illa Tua, cum muneris &
eruditionis
CYuditionisfaßigio contendens in literarmn cultores
gråtta. Aed nec dejunt ßngulans Illuftr. Excellen-
tiae Tuxfavorit in me documenta prorfus lucu-
lenta. (guippe aprimo tempore, quo Tibi, Ex-
cellentiflime D:ne Comes, • innotuit paterna domm , furnmisJemper a Te cumulata eH bene- ficips. Ne igttur agreferns, Uluftriflimo No-
mini Tuo pagellas hajce, utut omni deslttutns
nttore, memet facraffe. Ens autem ferena ut re- fptctasfronte, Qf quo antea gemtorera, eo quo^
natum, pietate non inferiorem, profequarisfavo-
re, humtihmm oro rogoque% ffuod fuperefl,
Summum Nurnen ardenttsßmbs defatigare preci-
bus nunquam deßfiam, velit Te, ExcellentiflT
me D:ne Comes, Regi AuguHisßmo, Patrik duicisßma, Familia lllußrisßna, Boms dentque
omnibm, quam diutisfime fervare incolumem<
Uluitriffimi Excellentiflimique
Nominis Tua
cnhor clietis
GEORGIUS P. TILL/EUS,
s:m r:;e m.tis
MÄGN^E EIDEI VIRO,
REVERENDISSlMOPATRI
Dn.SVENONI CAMEEN,
S. Theo]. DOGTORI Celeberrimo, Dicecef. Arof.
EPISCOFO Eminenciflimo, Ven. Confift. Ecclef.
PR^ESIDI Graviffimo, Reg.Gymnafii Schola- rumqj EPHORO Adcuratiflimo.
MJECÉN/4TI MAGNO.
UT (umma
reverentiamea
publicum aliquod,in Te, Reverendiffime Pater,
etiamft levijjimumexiAatdocumentum, crucem in V, T. repertam%
a Jndais veroproflgatam , Tuumque ideopatrocinwm
avide quarentern, Tibififtere volui, debui. EHquidem, ingenue fateor , dijjertatio ipfa , ruäi utpote Minerva
elaborata , neutiquam digna , Venerandis Tuis qua jubjiciatur oculis; verum argumenti dignitas (fem mihi
facit indubiam , opellam circa iUud meam, dliqnid apud
Te favorit obtinere poffe, cujus kon levia magno cum gaiidio ér emolumento meo fapius in me exstare (feci-
mina voluiBi, Summa votorum hac ed, velit Supremus
rerum Arbiter Te, ReverendifHme Pra?ful, tnannos- usqueNeftoreosfalvum ac foffiitem fervare,m Patriade- cuSsEccleJiafub vexilloChristi militantisfulcrum, Familia Nobilifftma (olatiiim.&DieecefeosNoflragaudiumperenne\
REVERENDISSIMI HOMINIS TUI
cultor humillimut GEORGIUS P* TILLdaUS.
v i r o
Max, Reverendo atque Ampliffmo
Mag. PETRO TILLJiO»
Dioecefeos Arofienfis
ARCH IP R/E P OSITO longe meritiffmo,
parenti optimo.
SUmmafemperilla beneficia, quibusa primisincunabulisme,affecifti,PaterfumrnumIndulgentiflime?illumfavo-
rem , quo me femper es amplexus , fummam denique benevo-
lenttami qua me dignatus es, ft publice non declararem3im- pietatis notam effugere non pojfem. Equidem Uberorum re*
quirit pietas, ut parentibtts pro merit is teßari animum debe-
ant quam maxime gratum. Quid igiturconvenientius ? Quid aquius ? Quid deniquejuflitts» quam ut*Tibi> cui pofl Deum
O, Maximum3 omnia 3 quibuscunque gaudeam, debeo, /V#*
mortales agamhabeamfogratias ? Quas cum referre nulla ra>
tione\aleam> ex intimo cordis affefluteoro obteftorque, veIis ferena & benignaexcipere fronte, quodTibi offero, munuscu- lunt, nonnitore,fedfola offercntis pietate aftimandum, Quod fupereß, aßiduis Summum Numen compeUabo fufiriis , velif Te? Parens Optirne, in longam annorumferiem , foßitem
ac incolumem praflare, Serm ille illucefcat dies3 quo Te»
•Parens Cariffime , defideret Scclefa Det, of Arofienfis cum-
)primis Dicecefis, quo denique Te Parentem Optimum de- fleamus amiffum. Hoc prolixiori mentis affeclu, quam verbo¬
rum apparatu optat
PARENTIOPTIMO
filius obtequentifTimus
GEORGIUS P. TILLAZUS.
Amplisfrmo Covfultisßmoque
Dn. nathanaeli
ekma n,
Rei MetalliCcB apud Wennelandos MagiHdh Digniffimo;,
Avunculo Exoptatiflimo,
Omni officiorum & obfervantta genere eetatem
projequendo.
Plurimmn Reverendo & Clarisßmo
V I R O,
Mag. J O H A n N i
falandro,
Ecclefia?, qua? Deo in (Brmtqtdtfce colllgituc, Paßori Mericiflimo,
Patrueli Svaviffimo,
quovts honore &■ amoreprofequendo.
V I R O,
Prudcntia ac dignitate Spe&abilt,
dn. petro a-
t i l l /e o,
-
,, i
Geometra? Stockholmenfinm Dexterrimo,
Patrueli Dulciffimo,
müo non tempore mihi cölende.
TTObis, Fautores Optimi & Propenfiflimi, quan-
* tum debeam, paucis verbis exprimere tion poljum,
multa enimVeftra Juntin me coüata beneficia, quee &
humillima pariter acgratijjima mente agnofco, <&• fem- fer agnofcam. itaque temperare non potui, quo minus Vobis, fangvine mihi corijunflis, pagellas hafcey
omni licet fflendore defiitutas, diearem, al¬
terionis bene volenti<ß ac favörispie offerrem. Benignis itaque oculis illas refficiatis & me favöre Veftro porro
compleäamini. Meum viciffim erit, incolumitatem Vo¬
bis # Dtfo O» Af. adprecari, quam diutifime valea-
, vigeatis &floreatis. Sic animitus voveo>
Ampliffim. Clariffim. & Speétab. f Nominum Veftrorum
eultor obfervantifltmus GEORGIUS P. TILL®US.
•>r?n nw oaa
Prooemium.
'Riefesti huic materia manus aämoturo mihi pluri-
ma occurrere difficultates ; multa enim ad ritus
veteres pertinentia , tenebris involuta, alia com- mentis Rabbinorum cbfcurata, varia denique conjefluris
erani referta. Si igiutrin ifiis omriibm ad Tuum^-C.L.
Judicium rem acu non tetigerim, ß)ero tarnen hoc, quic- quid eft opella, aqui bonique Te confulturum, Titulum equidem differtatmns explicarem, niß perfvajum mihi haberem, nemini* gw veta limine Mujas jalutaverity
eum fore ambiguum. Hoc faltem moneo , wo;/
quovis Crucis Signe, apudgentes etiam ufitato, agere;
Ied de eo , quod apud Populum Elraum, tempore V. T.
in uju fuit: quonempepr<sfigurabaturLrucifixio Me(Jiay
tempore N. T. futura. Noftri enim non eft infiituti de omnibus agere , qua mortem pajfionem Chrifii prafigurarunt; fic enim in vaflum opus cre/ceret dis-
lertatio ; a? pracipue atlingere, mortis3 Crucifixionem jcütcet} adumbrarunu
a caput
•*§3 ) o ( å®*
CAPUT I.
$. i.
Vartam crucis explicat figuram,
N hoc argumenta utfeliciuspro- grediamur,necefTeeftquaedam prx- mittere, qua: lucem quandam ei
adferre poftint. In his varia eft
Crucis figura, quaenec femper ea- dem fuit, nec ab auctoribus eo-
dem modo defcripta occurrit. A- pud Lipfium a) mentio fit Crucis (implicit & compatta. Siwplicem vocat vel arborem , vel palum ereétum, cui affigerentur mortis damnati i Com- fattam , qua? manu fatftaeft, idque e duplici ligno, quam
& LXX Interpretes in Iibro Jofuaevocarunt äiåvpiovi
qua: & patibuli nomine haud raro venit. Hujus tres
lunt fpecies: Decujfatay Commijfa, Immijfa. Decufata, tefte eodem Lipfio £) , eft, in qua duo Ugn* diretta &
aquabilia inter fe obliquantur tali forma : X 5 qua: etiam vulgo dicitur dlndrean*) quod vetus fit traditio, in_»
hujusmodi crucem S. Andream adum finde c). Com- mifra ett, cum ligno eretto brevtu* alterum fuperne, (f dt*
ipfo capite committitur ,Jic ut nihil exftety hocmodorTd)%
Jmmiffa vero eft, cum ligno erettotramverfum alterum in-
jungitur atqueimmittitur, fedfic, ut ipfum fecet, talerri re¬
ferens figuram: t 0» Hane, ut obfervat Gretferus/),
intelli- a) lib t,caf. $.de cruce, b') rap. r) *hc. G*et(ertu de
eruce Chrifti Tom 1. lib /. rap t.pag% 2, d) Lipft i e. cap, /4 e) id.cap.p, f) lo>c.tit,pag*
) ° ( i-é*- ?
Mtelligunt S. Patres, cumdicunt, homlnemnat/tntem,oran-
tem, vexilli militaria, malum navium } aratrum & bis ßmi- iia, crucisfiguram pra: fe ferre. Et cruci quidem do-
minicsS hane figuram do&orum plerique adfignant.
5- n.
Primum de crucifixione MeJJia aperit vaticiniam.
Inter alia Scripturas loca, qua: egregiam patfionis
Meflia: mentionem faciunt, Pfal. effc 11, incujuscom-
mate 17. crux ejus per vocem VlfcO prsfertim praedici-
tur. Quam, utut Crux Criticorum B Pfeiffero, Crux
vero Theologorum B. Walthero audiat> nobis tarnen fu-
mimus heic, pro noftro modulo,confiderandam. Tanuse
autemde ea inter eruditosextiterunt contentiones,tan- faque fententiarum divortia, ut vix appareat, cuinam parti fit adhaerendum. Nonnulli enim exiftimant,a Ju-
daeis hunc locum, utpote (de MefTIa agentem, ex *»- duttrta efTe depravatüm, aliiverocafu corruptum.Varias itaque in anteceflfum» easque prxeipuas adferam fenten-
tias, quam potifiumum ample&ämur > tandem indi-
caturus,
5. III.
Varias Rabbinorum recenfit [ententias.'
Dum in explicatione hujus vocis verfamur, primo
nobis occurrunt variae Rabbinorum fententia:, qui, ut fere dida, qua: de Meflia agunt, alienis interpretatio-
nibus pervertere ftudent, ita hoc quoque a vero fenfu detorquere conantur. Antiquiores agnofcunt quidem hunc, Pfalmum de Meflia confcriptum , & quidem ver- ficulo?7, de crucifixione ejus agi, fed pro fub-
ftituunt nso. Sjc habet Mafora textualis ad Numer.
24: 9. Hine, quiaexiftimatum apudeos fuit, corredio-
Å 1 res
4 ) ° ( !?<§&•
res Codices per ] legere vocem hane; neque ipfi dubi-
tarunt , phrafin ita repetere > ut pro^Sj"ft "HfcO fub-
ftituerent 11D, & in Hophal ron peyfo[T<* funt. Sic le-
git Jalkut g). Recentiores autem "Hto legunt, & vo¬
cem exiftimant compofitam ex D fimilitudinis? & no¬
mine leo: ut, juxta eos , hic fit fenfus: Sicut leo
manus meas & pedes meos. Quem dum perfpicerent pa¬
rtim efle commodura , repetierunt ro *ji£ppn> quod oipcitroes prsecedit hac ratione: Circumdederunt me , fuut
Leo, manus meas , & pedes meos * , quae tamen repetitio
parum eft conveniensj obftat enim accentus atnach >
qui apponitur r» "010'pn i lllud autemverbum cumprac- cedentibus commodum gignit fenfum, neque ad fequen-
temcontextum facile trahi poteft:. Prarterea h$c inter¬
pretatio commodo caret fenfu. Quid enim hoc eft?
Circumdederuntme, ßcut leo, manus meas>& pedes meos. To-
lerari quadantenus potuiflet, fi loco t9 ^jiirpn fcriptum
effet vel )£pprt » vel ^ lÖpiT Quare autem iftam cir-
Cumdationeni ad manus & pedes reftringunt, & non po- tius ad totum hominem, nifi ut deliria fua palam prodant?
Leonisenimnon eft ctrcumdare,fedrapere,frangere,commi-
nuere > & devorare, non vero folas manus & pedes, fed
totum hominem. Probari igitur non poteft ifta recen- tiorum Judarorum fententia b). Alii, ut his tricis fe-
fe expediant , sfaiipty fingunt , ut auftor Chaldaica:
Pfalmorum Paraphrafeos, qui addit pfDJ mordentes, &
cum pratcedentibus ita connedtie : congregatio malignan-
tium circumdederunt me, mordentium inßar leonum manus
meas & pedes meos. & R. Salomo : frfcO <*T "H&O
d^éohd pn Sicut leo manus mea & pedes mei, id
eß>
g) in Pfal. 22, fol. pp.col. 4. lin. t3*in. * R. DavidKimcbi
id R. Ab.Efra. Å) conf. Ge.Lliezer Edzard. annot.in Traft.
Talmud. Avoda Sara cap. ti. num. 3J, p. 243, Sam, Rotbart,
Uitrozoic.Part,/, lib.3, cap, 6. p.pfj.
) ° ( SH&8 y
äc fi contriti efjent ore leonit, Verum ad ejusmodi eliipfes non eft facile fugiendum*), necfimilis ellipfeos
exempla occurrunt k). Sed optime hi refeiluntur au-
doritate Maforae, quam religiofe colunt: quam & infra
§ V. adducemus. Hoc faltem addo, eos non polTo
dubitare, quin notio perfoflionis huic voci infit, prse- cipue cum Paraphraftes Chaldarus reddat: "]TJ (TO)
momorclerunt tanquam leo (i. e. perfoderunt >ut leo mor¬
dens dentibus fuis perfodit) manus mea* &c» Verofimile
autem eil, eum exiftimafTe vocem efle compofitam ex
1 foderunt, & leo} qvum utramque notionem ex- prefTerit.
$. iv.
Var'ias profert*Chrißianorum fententias.
Neque Chriftiani Dodores inter fe de hac voce»
conveniunt, Ted in diverfa abeunt, & quilibet fuam_»
cafteris praefert fententiam ; ut heic locum inveniat tri-
tum illud : quot capita, tot fenfus. Omnes autem re-
ferre qvum noftri non fit inftituti , praeeipuas tantum-
modo attingere lubet. Primus igitur prodeat Sam- Bo-
chartus, qui in fuo Hierozoico/) contendit» legendum
e(Te, & antea ledum fuifle in textu , X*Ofoderunt^VQ1
DfiO cum k epenthetico, quod poft camets exiftimat quandoque addi ad vocalis longac fonum protrahendum9
cujus rei varia adducit exempla. Hanc fuam ledionem
qmnque argumentis firmare conatur. Quorum pri-
mum defumit ex verfione tui LXX , omnium anriquiffi-
ma, quae ica habet: agv^ay x&fa fix <c WJW » quam &
feqvuti funt plerique Pacres Graeci, & inter Latinos noci pauci. Secundum defumit ex verfione Aquilac ( qui &
ipfe Judaeus fuerit > & S. Biblia Graece reddiderit fub
A j Ailio
i) Pfeiffer. in fiub, Vex. Cent. III,loc,LX%p. qSo* å)Becbarf,
eit, loc. /) locxcit.pag.ppp,&feq,
6 '
'-m ) 0 ( fr®-
jEIioAdriano roo circiterannispoitChrifti afcenflonem),
quem legide HfrO palam doceat vox y%vv*v, fadarunty
quae non folum denotet foedare, Ted & quandoque fic
torquere, cruciare , indignis modis traRare. Quam tarnen verfionem ipfe, ut minus commodam rejicit, quiaver-
bum Chaldaicum 3iO vel ")}?3> quomodo etiam fepo legitur, fub notionefadandi Hebracis ignotum eil. Ter*
11um deTumit ab interpretibus Syro , Arabe, Aithiope, Hieronymo , qui vertunt perforarunt, fixerunt , trans-
fixerunt, &c. Symmachum quoque & Tbeodotionem
eodem fenfu vertifle , ex veterum deiis filentio probat
Bochartus. Quartum ex tefiimonio Maforetarum , &
quidem prsecipue ex Mafora marginali ad Num« 14: 9.
& textuali ad eundem locum, quae affirmat fcri- ptum fuifie in textu, vero in margine, Hinc exifti-
mat ex incuria femidodtorum fcribarum , fimilitudi-
ne •>& 1 deluforum, ro niO e textuexulafle, 70 "hjo ve¬
ro marginale, ejus locumoccupalle. Quintum denique petit ex R. Jacobo Ben Chajim, qui II) teftatur fe ins nonnuUü exemplaribusaccuratefcriptü reperiffein textu VlltO, C in\tnargine Huic fententiaeaccedit D Frifchmuthy
aliique. Merito autem miramur virum mÄvpctJs&cnv
tantum caligaße, ut contra omnem Maforac fidem ? Je- ftionem Hiö defenderet fpuriam. Si enim vera eilet
leftio per DNDj qui poiTet in cenfuin iliorum locorurn venire, in quibqs occurriC3fcO> ut reåeobfervat Pfeif- ferus m) e Mafora parva intercolumnari ad Num,24 : 9. quafdicit» "H>0 quater in S. Codice occurrere, bis
cum camets, bis etiam cum patach. Loca adducuntur
in Mafora magna finali Num. 24: 9. Ezech, 11 :2f. per
patach» Pfalm. vero 2.2: 17. & Efa. 38: 13. per cametj.
Huic U) in Mafora magnafinali, quam Vcnetiü primum edidit,
in trdine 3 ^ i e, literarumalepb , refch. m) Sxercit, Sacr,
$:va§. zi,p, tpo.
-«frg ) O C 7 Huic accedit Mafora parva intercolumnaris ad hunc lo-
cum, cujus haec eftobfervatio : YTlt# wV ''"»ro j^Op 3 lp2 TV bvs occurrit bac vox"HfcO per camets fcriptat fed in dherfofignificatu. Jamfi vcra leftio eft n*0, quid
loco ifti Efaiae cum noftro commune? Praeterea Efa. $8:
ij. vox "»"NO notata eft circello, & in margine adfcri-
pturn i. e. bis cum camets occurrit n). Ifto autem lo- cb ut (igmficet; ficut leo, contextns fvadet; heic igitur
ut aliud denotet, necefte eft? quod infra etiamdemon'
ftrabimus.
Alii explicationem : ut leoi retinent, fed vocerrL»
\Jl£rpP? repetendam cenlent, non quidem notione cir»
cumdandi, ut Judaei, fedfodiendi & pertundendi, ideoquC
eam deducunt non ex fr|p\fed £>pj» Sic cenfet Sal. Glas»
ftw o), aliique plures 5 quae quidem fententia facilead-
mitteretur, nifi obftaret accentus atnach & auétoritas Maforae. Praeterea vox frppH circumdandi feu cingendi
notionem ufitatiorem habet, quam alteram > & haec fi- gnificatio , judice Pfeiffero p), plus textui convenit.
Alii rurfus cenfent vocem hane efle compofitam ex
HD foderunt, & leot vel ficut leo , Ut fenfus (itl tnttar leonis foderunt, adeoque fodiendi fa:vitia* & rabieS leonina connotetur. Sic praeter alios putat D« Waf-
muth q\ Sed haec fynaerefis incommodat ftjtyplicitati4*
fenfus literalif, analogiae lingvac repugnat; praeterea'»
Judsi talia rident, tantum abeft , ut iis mo-S veantur , uti loquicur Pfeifterusr). Ahi notione leonU neglecfta, vocem hane ita exponunt, ut ex >addito.
pundtulo, fieri pofiTet, üt fit pluralis numeri inj regimine
*0 conf. Pfeif c./. o) Philol S p. pi, p) l r. $.z6p ttfj.
& D. V; Cent. Ill, loc. LX §. 4 p, <So q) in di(f> inaug*
eontrov é. p. 2g, r) £xtrc, fiatr, S> 2f.p* iSf> & D)V.citf
hc. §. 6. p.fSt.
8 r4W ) o ( &«.
regimine pro fodientes; fic putant B Lutherus j)>
Gefnerus/)• Se^ obftat lex pundationis, (i enim hane amplederemur fententiam , concederemus etiam vel punda efTe literis non coaeva >vel Judaeos, fi non hte-
ris» faltem vocalibus violentas manus intulifle > quorum neutrum, judice Pfeiffero t) , admittendurrt» Peculia-
rem prae caeteris fovet fententiam Francifcus Wokeni-
us, quem vide u). Plures videbit, quem haec deledant, apud Cel. Pfeifferum, in Exercitatlonibus Sacris xj, &
in Dub. Vexatis y)•
§. V.
Veram fubjungit hujus vock leäionem, interpretationen*>
& Grammaticam refolutionem.
Vifis fic variorum fententiis, vera nobis remanet
hujus vocis ledio, quam cum Judaeis, "Hjo legendam
eflfe fvadentibus, firmiter tenemus, licet fubalio figni-
ficatu. Exiftimamus igitur, vocem hane efegenuinam, &
ab omni mendo immunem, atque commodisfime exponi pojje
& debere per partidpium: Fodientcs z). Sic enim habet
textils Hebraicus: D^VnD D^D "0133D "3
"H80 ^uia circumdederuntme canes: congregatio malignorum circumctnxerunt me : perfodientes manus meas9 &
pedes meos. Hunc pfalmum de Mefiia ejusquecruciatibusin
cruce agere, extra omnemdubitationis aleam pofitum eft, quid autem fignificet hemiftichion illud: T ^K3
difceptatur inrer eruditos. Judaci vertunt j ficut leo funt
manus mea, &pedes mei% quam tarnen verfionem reji- cimus>
i) Öptr.in Ps. 22. Tom. 2, Jen. Lat.f01,239. ff) Commé
in h. Pi.p. zzy, t) toc* cit♦ u) Meditåt* Privat. Tom, 11*
medit Vit. p 42. fq, x) Sxerc* 8* a§. radio. y) loc» eit;
2) Pfeifer. D V. ett loc. §. ir. p.584. & Exerc. Sacr. 8- §*
*u p*/80.§.tf.p.1881Edtoard,Poeock%Ni>t,adPort.MofiscJV\
■4®^ ) ° C 9 cimus5cum hon congruat antecedentibus & confequen»
tibus, in quibus Medias queritur fe ejfe a Deo dcrelittum, epfrobrium hominum, v er wem non virum, ofia fu.i omnia efje feparata, cor inflar cer£ liquefatlum , vires cxaruiße^»
inflar tefl£, lingvam adharere palato<) fe numer are poffes
onmia ojfafua, atque a canibus fe effe circumdatum \)uiu enim léonirro robore eft inftrucftus, parum curatcanes,"
nee vermi meretar comparari , aut cers liquidae atque"
tefta: arefaäae a). Aiia ergo vocis hnjus quaerenda eft fignificatio. Eam oiim indagarunt interpretes veteres, quos § fuperiori notavimus, qui crucifixionis atftum ea
deferibi optime confentiunt, quos etiam'' fequuti funt
muln recentiorum, & inter eos B. nofter Lutherus*qut
reddit: Foderunt. Sive vero vertamus, five/0- dientes, perinde nobis fuerit, modo notio fodiencli ob- tineatur, & retineatur. Ita legiOe & explicafle hane
voeem Maforethas inde conftat, quia in Mafora parva.»
ad hunc locum obfervanr, "HfcO bis occurrere in codicefa-
cro cum cametsfub caph, fed in diverß fignificatione, alte®
rumque locum efTe Efa, 38: 15. "HN3 ficut leo , ita con-
fringit omnia ojfa mea, ubi, ut vertatur: ficutleo, contex- tus evincit. Obftat quidem Mafora textualis ad Num.
24: 9 quam §- HI. citavimus, quae dicit rifcO in textu
fcriptum fuiffe, ^3 vero in margine. Cum verohaec ipfa feculo demum VIpoft Chriflum , tefte Bocharto b),
ut ex Elia doåi probant, confcripta ßt, eam merico rejicimus ut fpuriam, & veritati, reliquisque antiquio-
ribus contrariarn. Huic teftimonio adjungimus confen-
fum omnium codicum, ß ab uno vel altero forfan dif- cefteris, de quo Iis adhuc tv mvn ngpruv yxva<n KU7Ui , ut loquitur Pfcifferus c), Jn primis celebranda eft iurn-
ma Dei Providentia» quac non pafta eft, fcripturas fuas»
B & in
4) Edzard. annot. ad Tr. Talm. Avoda Sara eapt II, n,jfa t% cit loc, c) in ixerc , S,g,§.,u.pjgQ,
ro •*$-§ ) o C
& in his Iocum tam celebrem de crucifixione Meffiae te- ftantem,expungi & corrumpi. Addimus hifce unanimero
Judaeorum confenfum, qui ha^nc le&ionem usque adeo
mordicus tenent, ut altera totum codicemfic profana- ricenfeant, utnccemi dignusfit; ex'iftirnantesper Chriftianos non poffe probare crucifixionem Chrifti heic praedidtam. Nec exiftimandum eft, malitia judaeorum
hunc locum effe corruptum , cum ante Chriftum na- tum hoftili animo in eum non fuerint, & pofito,quod corruperint, Chriftus hoc nunquam tacuiffet, nec eos ob fidelem codicis f. cuftodiam laudaffet. Neque poft
Chriftum naturn id fieri potuiffe exiftimamus, cum &
tunc temporis manibus nonfolum Judasorum, fed etiam , chriftianorum tereretur Sacer Codex. Neque facilo
credendum eft, cafu & per aceldens corrumpi potuiffo?
cum hoc non permiferit provida Dei cura circa purita- I
tem verbi omnibus gentibus offerendi & annunciandi occupata. Praeterea» fi hoc largiremur, indubium vo- caretur Divinae Scripturse aueftoritas. Igitur immotama¬
net veritas, vocis le&ionemeffe "HfcO. SignificatuttL»
tlvero fodtendi fvadet tum alterins expofitionis; ficut leot
"remorio & reje&io, tum c^o-^cpia interpretum» tum
"aliae rationes a circumftantns & rwe%doe, textus, & lo-
"co parallelo Zach. XII: 10. defumtae» tum comple-
''mentum vaticinii hujus in N. Teftamento d). Sequi-
tur jam forma hujus vocis Grammatica , de qua etiam paucis differendum eft. Ex fupra allatis conftat vocem hane non effe compofttam, vel ex D fimilitudinis & "HN»
vel ex HD & ''"IN > Fedftmplicem , 8c literam initialem 3 effe radicalem. Quaenam vero vera & genuina hujus
vocis fit radix> dodli non conveniunt; quidam enim-*
volunt etymon ejuseffe n*0*> quod notat fodere, perfo¬
riere e), quidam vero obfoletum ")D, quod ex arialö-
' '
d) Pfeiffer. I. c. §.jf.p. 188. e) Pfal. VII. K). g*3
