De notione concionum sacrarum, earumque methodis praecipuis, dissertatio theologica, quam ex speciali sacrae regiae majestatis gratia et venia max. ven. facult. theol. Ups. p. p. mag. Laurentius Antonius Anjou ... et Petrus Alfred Emmanuel Arpi Uplando-Ro

D. D.

/

J ) . Z C f

DE NOTIONE CONCIONUM SACRARUM, EARUM-

QUE METHODIS PRAECIPUIS,

QUAM

EX SPECIALI SACRAE REGIAE MAJESTATIS GRATIA ET

VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPS.

p. p.

h a c

L A U R E iT I l« ANTONIUS ANJOU

S. THEOL. LICENT.

A D SC.nOLAM CATHEDHALEM U PSA L . ADJUNCTUS

ET

P E T R U S A L F R E D E M M A N U E L A R P I

U P L A K D O -H O SJL .

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XXV APR. MDCCCXL. II. A . M. S.

P. I.

U P S A L I A E

CONTRACTS-PROSTEN

HÖGÄREVÖRDIGE ocu HÖGLÄRDE

H e r r

EM* S C H R A M

min fordne lärare

»

med högaktning och tacksamhet

af

Ä lsk a d e F ö r ä ld r a r

Im*

I

al

DDE NOTIONE CONCIONUM SACRARUM, EARUMQUE

METHODIS PRAECIPUIS.

I

compta-*) Ubiciîmque in disputatione nostra intellectus et voluntatis mentio fit, Psjr- «chologicam veternm rationem respicim us, qui animi facultates in cognoscitivam « t appetitivam distinxerunt.

ctitur vilani h um anam , aut ea ejusdem m om e n ta, quae res D i ­ vinas proxim e s. im mediate respiciunt : quae altera dilemmatis pars cultum D iv in u m , strictissime sic d ictum , efficit. H ic au­ tem v e l publicus est vel privatus: pub licus, ubi plures D eum colendi gratia conveniu nt: eo abstracta comparatur ec clesiae notio. — Cultus D e i in g en er e s p ec ta tu s , vel internus e s t vel e x t e r n u s : ille pietatem animi com plectitur, hic ea n d e m , qua­ tenus verbis et factis effingitur, h. e. ab ob je clivitate ideali R eligio in realem transit objectivitateni *).

P a t e t au te m , in R elig io n e objectiva cultum non i n e s s e , nisi quod de cultu D ivin o instituendo mandatum fuerit. Quod triplici modo fit. N am vel disertis v e r b is , quomodo colendus sit D e u s , praescribitur, vel sum m atim , tradita libertati hu­ manae efformatione particulari, v el ita tantum — quod sa l­ tem numquatn ab esse p o te st, ut ex in d ole R e li g io n i s ve- lut spontanea quadam necessitate effingatur. A d e o igitur inter se cohaerent in R elig io n e doctrina et c u ltu s, ut primum o- innis derivata e x institutione D iv in a tractatio v er it a tis, qua oc­ cupatur intellectus h u m an u s, nisi absit m en tis p ietas, cultus sit , tum ut nec vera esse possit ob jectivae veritatis 11 act at i o ,

quae c u lt u m , strictius sumtum , tacite vel diserte non respieiat, nec de cultu D e i solide et vere disputari p o s s i t , nulla doctri­ nae ratione habita.

*) Vocabulo cultus Diviui nos latius utim ur, ubi neque vcibis expressis uec con textus perspicuitate seusus restringitur.

Qualis in plerisque rebus fuit cuJtus te m p li Vet. Testam enti. D e cu l­ tu S yn agogae nihil immediate praeeeptum . Cfr. V llr in g a de Synagoga 'eteie.

In veritate igitur cultus christiani perquirenda h oc unicum est stud iu m , ut e Scriptura S. eum im m ediate v el m ed iate de­ rivari probetur. A ccedit au te m , ut intellectus humani studio lim atio r acquiratur rei d efinitio, quum acumen in g e n ii.h u m a n i, ut ip si sa t isf ia t , veritatis accuratam et pensitatam r a t io n e m , naturae quadam n ecessitate im p e lle n t e , exp lo r a r e numquam praeterm ittat.

In ter p ervestigationem igitur Scripturae S. et in te lle ctu s o- p e r a m , in veritate pro suis le g ib u s e x c u t ie n d a , lin ia n d a , ordi­ nanda im p e n s a m , nihil medium relinquitur, neque his additur, nisi fides veritati christianae ita h a b ita , ut Patrem D e u m per F ili u m in Spiritu Sancto p rofitentes, D e u m in Christo fuisse et mundum S ib i r e c o n c ilia sse , et in nobis verbum reconciliatio ­

nis p o s u i s s e , ip si r e c o n c ilia t i, laeti agnoscam us. E xclu ditu r o r ig in a r ia , j u x t a Scripturam S . , ec clesiae auctoritas, fugatur traditionum c o h o r s , exstin gu itu r f a lla x luminis interni splendor.

Ab empirica rei ratione e x o r d ien te s hoc primum de c o n c io ­ n ib u s S. s t a t u im u s , eas ad cultum D ivin um pertinere. Q u a e , quum in ec c le sia Christiana adeo v ig u e r u n t, ut numquam plane i n t e r i e r i n t , hac ipsa usus constantia suae dignitatis testim oniu m ferunt. Quae dignitas satis in eo fundata vid etur, quod e x auctoritate Scripturae S. ° ) consuetudin i ecclesiasticae innitatur: investig atio autem ip siu s earum n otio nis non solum justam earundem in cultu D ivin o aestim ationem a fferet, et veram

bendaniin institutionem praeb eb it, sed etiam hom in es, quorum est apud populum christianum conciouari — si quid in hac re insit momenti bene perspexerin t — ut summa cura muneri fun­ g en d o in v ig ile n t , instigabit.

D e utilitate auiem concionum S. adeo variae fuerunt se n ­ tentiae, ut alii v e l , ipsam R eligio nem Christianam, ut positivam, parum a estim an tes, in con silia a R e lig io n e aliena eas detorquere vo lu e r in t, vel eas cum cetero omni cultu S. flocci pependerint, vel sym bolico cultui omnino postp osu erint, vel perversa totius eloqu en tiae aestim atio ne d u c ti, de utilitate et probitate earum plurimum detraxerint — alii vero adeo summum et fere uni- eun» cultum D e i in iis in esse sint arbitrati, ut ceterum omnem, tamquam su pervacaneum , abrogandum e s s e , vel si retineatu r, non nisi fundae l o c o , qua pretiosissim a gem m a includatur, ha­ bendum e x istim a v e r in t, ut sententiarum varietates quibus inter h a s spatium relinquitur, taceamus.

Quantumvis vero in hoc varia fuerunt hominum judicia, patet tamen summa in ecclesia vera eas exornatas f u isse di­ gnitate. In medio fere — ut apud n os moris est — cultu D iv in o publico sunt co n stitutae, et circum eas ceterae ejus partes suum servant ordinem. P ro c ed it concionator S coram p o p u lo , verba e j u s avid e captante. In eum omnium con ver­ tuntur a n im i , exercitio pietatis jam arrecti et e x c i t a t i , ut v e r b a , quae intimis et sanctissim is d esid eriis p ossin t satisfacere, percipiant. U nu s lo q u itu r , neque action e sym bolica f u lt u s , quae attentionem in s e v er ta t, nec verba p r a e le g e n s, quae e x im perata formula recitata nihil in p raelegente laudis v e l vitupe­ rationis relinquant, quam quod e x ip sa in orando declam atio ne

et nclione re su lte t, sed m a verba eloquens. Quamquam non s u a , sed /J/u, Cujus verba interpreta ndo, in stitu en do, adm o­ nendo et exh ortan do in "iuiyeico illo zoiv nrev/zazcor” ita dispen­ set legatus D i v i n u s , ut fructum salutis inde percipiant audito­ r e s , et — ”semelipsutn salve t.” *)

Postquam h a e c , praefationis loc o breviter d isse r u im u s, e x empirica illa concionum S ., quale s usus ec clesiasticus eas insti­ tu it, d esig natio n« m a x im e generale m et abstractam earum no­ tionem formare lic e a t , quae in sequentibus accuratius pensitata e t , duce Scriptura S ., in veritatis ditionem redacta specialem et concretam rei rationem offerat.

S u n t igitur conciones S. orationes in c o n v en tu C h r is tia n o ­ r u m h a b i t a e , q u ib u s t r a c t a n t u r ve r it a te s a d R eligionem p e r ­ tinentes.

Inde 1res colliguntur concionum S notae praecip uae: 1) es se oratio nes coram populo habitas, 2 ) in iis veritates R e li­ g io n is tractari, 3 ) in con ven tu C hristia n oium haberi.

Prima illa distinguitur concio S, tuin ab actione ex tern a, quae opere m agis perficitur, quam o r e , tum a scriptione et

*) Nihil tamen cie dignitate Sacramentorum derogam us, eorumqne adminia stvalionis. Sed iu his adxniuislrans minus valet, quum ipsa symbola et actus diguitas attentionem praesentium et pietatem in se convertant. Adiniuistians au­ tem liis nihil addere vel demere potest, modo ut apte et decenter administret.

comm unicatione scripto facta. Definitur g e n e r a li s concionis 5. f o r m a \ quam tamen primum cum omni tractatu communem ha­ b e t , tum propius cum i i s , qui eloqu eu tiae speciem sibi vindi­ care student. Requirit haec forma scientiam L ogicam et R he­ toricam , quarum usum in arte h om iletica nem o infitiari potest, qui consideraverit, naturalem earum usum numquam desiderari; explicitant igitur earum cognitionem non p o sse ordini et orna­ tui orationis plurimnm non prodesse. Q u a m v is enim ”pectus e s t , quod disertum f a c it ,” a tamen a r s , naturam s u ilu lcien s, disertiorem faciet. Qui stu d ia , quae vel ordinem in cogitando, ve! — quod plures habet ad versarios — e a , quae sentit an i­ m us, apte eloquendi vim ad ju van t, a con cionatore S. aliena e s s e existim an t, instinctui cuidam naturae potius quam libertati rationali actionem humanam com m ittere v o lu n t : quo nihil stul­ tius vel indigniu s cogitari potest. Quo contra sibi magis de gravitate rei sibi demandatae persuasum habeat concionator S., eo minus ea n e g lig e t , quae de in v e n ti o n e , d is p o s it i o n e , ampli* iic a tio n e , elocu tione praecipiuntur: bene tamen m e m o r , tum

quid loq uatur, h. e. ne in formalismum logicum vel rhetoricum in cidat, c ave at, tum coram quibus lo q uatur, auditorum enim ingenium et culturam, quamquam a pravitatis adulatione m o­ ralis vel aestheticae longe a lie n u s , resp iciat, oportet.

P r o x im e vero con ciones S. attingunt p raec ep ta, quae ad orationem coram habitam sp ecialiter p ertin ent, declam atio nis et a ctio n is, in quibus summa vis vocis v i v a e et praestantia inest. N am male rem aestimare vid en tu r, qui huic nullam prae scriptione et lectione attribuunt praerogativam. N a m primum

in viva v o c e , e naturali quadam humanitatis l e g e , m axim e in­ e s t , quod a n im os gravius afficiens meditationem e x c it e t , quo facto rei p ensitatio cognitionem promovebit. Tum accedit, quod plu r im i a e s t im a m u s , quod praeter ipsam veritatis ad animos con vin cend os objectivant vim , et rhetoricam illam ipsius generis dicendi ad persuadendum id oneam , secum ferat viva oratio novam su bjectivam et in s titu e n d i vim, quae eo e x s e r itu r , quod orator sua declam atione et actione attentionem auditorum ad ipsam rei gra­ vitatem et argum entorum efficaciam et sententiarum et ne- xunt et m ajorem minoremve pro re explicanda usum s e v o ­ care p ossit —- _{et co n vin cen d i, accedente ad nativam et ob-} j e c liv a m veritatis claritatem fido oratori habita e x intimo pectore non tam verba quam potius sensa depromenti — et p t r s u a c e n d i , quia gratia oris et actionis rei ipsi gratiam com ­ p arat, et anim os plena animi oratio iloctit et movet: ’’actio (Intius dicta) e s t quasi anima concionis.” In his si quis sedu ­ ctionem m agis in e ss e d ix e r it , quam quod virum probum deceat veritatis s t u d iu m , secum reputet, non tamen longius abesse a veritate oratio nis , quam absunt in probanda re artes sophisti­ cae. C onsentiant enim actio et declamatio dignitati r e i, et secundum hanc normam parcius fusiusve adhibeantur.

U t vero attin gam us eorum op inionem , quibus niinus placet continua o r a t i o , quam mutua hominum conversatio, ubi cursum sermonis pro labitu sistere vel interrumpere auditori licet , ut quaerendo v i pensitando rem accuratius in vestiget, observem us, huic methodo minime veram continuae orationis aestimationem adversari. N ih il enim im p e d it, quominus h occe n liove modo

de re proposita disputare liceat, ut vel fundamenta cognitionis ponuntur, vel ipsa promoveatur. N eq u e enim continui:as ora­ tionis com m en datur, nisi coram illis ad h ib en d a , qui tenorem orationis capere valuerint. Quod si valeant a u d it o r e s , male a contraria parte a g it u r , tum in orantem , cui n ervu s succiditur, quum singularum rerum scientiam et animi a lle c t io n e s , quae inde n ascu n tu r , sin e interm issione proferre non licet: et in au ­ d ien te s, qui lumen intellectus et animorum ardorem , quo p le­ nius effunditur o r a tio , eo m agis percip ient: et in reni ip sa m , cujus frangitur et objectiva et in orunle su bjectiva veritatis sp ecies.

Quum p r a ec ep ta , quae huc pertin en t, communia habet ora­ toria e c clesiastic a cum forensi et — sil venia verbo — litte­ raria, q u a e ritu r , ntun f o r m a , an so la materia inter se differant

haec orationum genera. Quod igitur ad litterarium g en u s atti­ n e t , hoc m a x im e in eo versatur, ut vitam ornet et d e le ctet: tantum au tem e x c o l i t , quantum pro civitate terrena vel c o e le s t i anim os e x e r c e a t vel inflammet. In eo enim a ceteris duobus d e c e d it, quod societatem h o m in u m , naturali vin culo constrictam , non h a b e a t , s e d , nisi civitati in serviat, practica vi careat. F o ­ rensis au tem elo q u en tia , et i l l a , quae coram j u d ice cau ssas a-

git , et q u ae de totius reip ublicae salu te a g it , quamquam aeter­ nae le g ib u s justit ia e su bordin ate s i t , earumque violation em sancte cave re d eb ea t, tantum t a m e n , ratione finis h a b ita , in fe­ rior est ec c le sia s tic a , quantum inferior civitas terrena co e le sti.

Oratio a u t e m , quae praxin i n t e n d it , quum h oc re sp ic ia t, pri­ mum ut ob jectiva veritas cogn osc atu r, tum ut huic

conformer»-(ur intellectus et voluntas h om in um , denique ut in caussa sin­ gula ri quid requiratur perspiciant h o m in e s , in h oc efficiendo in universum eloquentia forensis et ecclesiastica formaliter consen­

tiunt. Forma autem s p e c ia lis, quum e x argumento p endeat, ita est in om ni eloquentia comparata, ut quo sanctius argumen­ tum s i t , eo m in u s admittatur formae libertas; unde haud parum roboris opin ioni suae comparare vid entur, qui totam Rhetoricam a con cionib u s S. ex s u la r e volunt. A liquatenus tamen eo mu­ tatur rei r a t i o , q u o d , quo m agis sibi sit conscia san ctitas, eo liberiori utatur h om o sanctitatis sibi consc ius in veritate coelesti tractanda form a; ita t a m e n , ut formam arbitrariam occultet ma­ teriae dignitas. C onsu m matio enim artis oratoriae e s t , quod in naturam reverti videatur Quod non eo solu m modo intelli- gen d um e s t , ut habitus s. constans perfectio a d sit, sed ut sum­ ma n a tu r a e , per se c o n sid er atae , praestantia sit. U t vero su mm a naturae humanae dignitas et veritas inest in R e li g io n e , sic elo q u e n tia , huic in se r v ie n s, summa gaudens d ign itate, na­ tivam o m n e m , et quae comparari p o te s t, vim e x p l i c a t , et ita in summam veritatem consummatur. Eloquentia quidem littera­ ria tota fere ars e s t , in forensi ars longiu s r e ce d it, in ec c le sia ­

stica autem natura artem omnino absorbere debet.

Propius vero ad eloquentiam sacram accedebat forensis v e ­ terum quam recentiorum. Nam i ll i, ut nunc tem poris concio- natores S . , pro civitate pugn aban t, qua praestantior et dignitate ornatior nondum innotuerat. Quod sn m m um , quod sanctissimum vid ebatu r, id eloquebatur orator antiquus, le g e s naturae et suae civitatis respic iens. Quo tamen factum e s t , quum in

certo saepe vagaretur de sumino jure judicium humanum sibi re lic tu m , ut degener eloquentia, cui erat ” vox populi vox D e i , ’’ nimis haud raro artibus persuasoriis indulgeret. Quod si in illa probari non p otest, quanto minus in eloquentia Chri­ s tia n a , cui haec potius principalis regula, sententia inversa, immobilis constat: v o x Dei (sit) vox populi.

Alteram aggredimur concionum S. notam, quod in veritati­ bus ad Religionem pertinentibus versantur, qua ab omni ora­ tione a Religione aliena vel remota distinguuntur. Ea defini­ tur m a teria concionum S. m axim e generalif. _{S ed ubicumque} proponuntur veritates R eligionis christianae eadem adest: in pri­ m is vero concioni S cum scientia strictius dicta Theologica communis e s t, quae e Cathedra Doctorum explicatur. — Heic quaeritur, quid Christianum sit, quid n on , et requiruntur ad­ m inicula, quibus discernatur doctrina Religionis. Ut autem in adminiculis eloquentiae supra observavimus, sic etiam heic ob­ se rv etu r, nisi nimis triviale videatur, quo penitius quis obje­ ctivant Religionis doctrinam cogitatione per p exerit, eo meliorem f o r e , nisi quid in aliis rebus desideretur, ejus tractatorem. \ e- ritatis autem christianae, quum unicus fons sit Scriptura S., ejusdem _{inde hauriendae duo sunt adminicula: quorum al­} terum veritatem in objeclivain merae cognitionis formam e fonte sacro exh aurit, hermeneutica scientia cum suis omnibus subsidiis: alterum e x interno principio criteria veritatis depro­ mit et applicat, E x e g e sis sacra ex analogia fidei.

— î r —

T e rtia denique additur n o ta , quae in eo c o n s is tit , quod co n cio n e s S. in conventu Christianorum habeantur. Ea distirt- gonntur ah omni R eligionis tractatio n e, quae consitio talis con­ ven tus non concinit. Convenit videlicet ecclesia D e i colen di g ra tia : quae ibi peraguntur ad cultum D e i strictissime dictam pertinent. Est igitur con cio S . p a r t cu ltu s D i v i n i : qua defi­ n itio n e accuratius circumscribitur et materia eju sdem et forma. H a e c , ut satis in telligantur, uberiorem de R e l i g i o n e , E c c le sia et cultu D e i disse rtationem requirunt.

Scriptura S . R e l i g i o n i s , spiritualis illius hominum cum D e o c o n j u n c t io n is, tria ponit mom enta: quoruin primum, ide ale, in est in originali naturae humanae p e r f e c t io n e , qua factum e s t , ut s a p ie n t ia e , san ctitatis, am oris D e i im agin em referret homo D e o in tim e conjunctus. Ceterorum a u t e m , — ratione h om in um , quale s su n t, h a b it a , — r t a l i u m , alterum continet sejunctionem a D e o prava homin um volu ntate factam et depravationem natu­ rae inde ortam , quae redeundi v ia m , e x p ia t io n e et morali e- m endatione a p erien d a m , generi humano ”a vita D ei a b a lien a to ,” occlu sit: alterum novam con jun ction em , ben ignissim a D e i Patris erga homines voluntate procuratam, reconciliatio ne Jesu Christi

Oear&Qconov paratam, gratia Spiritus S. applicatam.

U t autem ” Scriptura om ne s sub peccatum c o n clusit” — quod R e ligion is momentum medium interjacet inter R eligion e m id ea­ le m et vere reale m — sic u n iv e rsa lis est D e i b e n ig n ita s, qua om nes honiines s a lv o s fore vult. Sunt igitur on ines homin es gratiae D ivin ae ita p articipes, ut volu ntas D e i an te ce d e n s ire- ininem e x c l u d a t , ut o m n iu m salvator sit J esus Christus. Ia

t

praedestinatione D e i , ab aeterno constituta, in tempore recon­ ciliationem procurante, et in incarnatione Jesu C hristi, p e r s o considerata inest id eale ecclesiae momentum: nam utraque ita es t h o m in ib us, tum o m nibus, tum singulis e le c tis , com m unis, ut ill a salutis sit fundamentum id e a le , haec reale *). Quum vero ” mysterium illud ab aeternis temporibus in D e o recondi­ t u m , ” postquam in oeconomiam gratiae E v a n g c lic a e , promissio­ ne p rim um , tum re vera transiit, mentibus humanis affulsit, per Prophetas et A postolos palam faetum , accedit huic ecclesiae m om ento tertia p a rs, scilicet fundamentum organicum s Scrip­ tura S . , qua generi humano communicari possit voluntas D e i de salute recuperanda. _{D um vero a best praedicatio verbi D i ­} vin i mere objectivant _{et abstractam habet ad hom in es haec} communio rationem: ecclesia non est nisi in mediatore D ei et hontinum, ”hontine Jesu C h r isto ,” s. persona Osur&Qcunov, con­ creta illa quid em , sed tamen a reali hominum communione abs­ tracta.

Prop ius vero ad realitatem ecclesiae confert annuntiatio v o ­ luntatis D iv in a e jam jam manifestatae. V erbu m enim v o c a l e , hom inibus com m unicatum, homines per hujus communionem et D e o et sibi invicem conjungit.

U b i autem in hoc ecclesiae charactere su bsistim u s, manca quaedam effingitu r, ideoque falsa ejusdem im a g o , cujus haud rara in historia R elig io n is et e c c le sia e adsunt vestigia. S c

ili-*) P a tet, illam fundamento fidei, quod Dogmatici orthodoxi ponere solent, dogmatico, haue hypostatico rcspoudere.

ee t , verbum illud vocale homin ibus ob jectivnm est. R eli gio autem ob jectiva est doctrina R e l i g i o n i s , in cujus participationem in st itu ti o n e perducitur homo. Institutio vero est a ctio , qua v e ­ ritas pro captu homin is instituendi traditur, e x p lic a tu r , commen­ datur: applicationem vero animi ad veritatem propositam admit­ tit d u p lic em : alteram in te lle ctu alem , quae fit c o g n o sc e n d o , in- t e ll ig e n d o : morale m alteram , quae in obedientia veritati prae­ stita inest. E s t tamen in hoc hominum quaedam ad veritatem r a t io , quam e x t e r n a m appellare liceat. Quid? quod ad D e u m , veritatis a u c t o r e m , eadem fere ejusdem sit ratio: veritatis enim abstracta ill a in doctrina forma inter Deum et homin es media in terjacet. E x ternam autem loquor ratio nem , primum quia do­ ctrina R e l i g i o n i s , ut eflatum D e i , magis originis vale t auctori­ t a t e , quam nativa veritate et sanctitate: harum enim agn itio a judicio humano dependet. T u m quia intellectus humanus in hac doctrina m agis vitae regulam agnoscit et p ersp ic it, quam vitam vere religiosam in conformitate cum illa persentiscit. Quo deniq ue efficitur, ut hominis ad verbum D ivin um con for­ m atio sit o b e d i e n t i a , tum f i d e i , quae requiritur v el si a captu hum ano lo n g iu s rem ota videatur veritas e s s e , tum m o r u m , quo­ rum externa et arbitraria cum le g e D iv in a convenie ntia in l i ­ bero i l l o arb itrio, cui patrocinatur ista de R e li g io n e e x i s ti m a ­ t i o , m a x im e in est *).

*) Ex abstractae ilFius formae veritatis pro ipsa veritate aestimatione oritur, quem appellant, Rationalismus, quo tamen in ipso errore verior est, qui in m orutn praecepta totam fere Religionem objeclivam, et subjectivam in M oralita-

T r ip le x cum hac R eligionis aestimatione convertit ecclesiae rtdta, per se quidem ver a, quamquam externae rationis Speciem referens. _{Prima in eo in e s t, quod ecclesia m inistrante atfer~} v e tu r Scriptura S et homitribus tr a d a tu r : ecclesia est institu­ tum a D e o factum revelationis Divinae asservandae hominibus- que tradendae caussa. Secunda munere Scripturae S. ex p h e a n « d a t constituitur: ecclesia vel e singulari inandafo Divino vel e communi et mutuo hominum studio, hoc sibi injunctum ha­ b e t , ut homin es ad Religionem instituat et erudiat. Tertiam ef­ ficit co m m en d a tio : nam ecclesia non potest quin suinmain adhi­ beat curam, ut ad veritatem objectivant conformentur fides h o­ minum et inores. _{H in c disciplina ecclesiastica nascitur: de qua} t a m e n , et cujus sit momenti, et quousque eam extendi liceat, in lo n g e diversas hom in es, dum verus et completus ecclesiae character d e e s t , sententias discedunt.

Si vero has notas in unum complectimur, ea oritur eccle­ siae n o tio , ut sit velut S c h o la , in qua praeceptis R eligionis et Moralitatis imbuantur homines. Conventus autem sacri institu­ tionem praebendam et apprehendendam m axime respiciunt: quo fit, nt v ix admittatur cultus D iv in u s, nisi concio S. habita et audita. _{Ita vero aestimantur conciones S . , ut Religionem chri-} ■tianam modo populari et oratione continua publice tradant, exp licen t et commendent: opponuntur tum scientificae veritates tractandi m e th o d o , tum erolemalicae i l l i , quain catechisationem appellant et cultui privato. E x qua concionum S. aestimatio­ n e fieri p otuit, ut inter conciones S . et catechisationes comparatio sit instituta, qua utra inajoris sit momenti et majorent afferat

u-tiliftaleni exploraretur. I t a autem res plerumque dijudicata est, ut cate ch isatio potior sit visa. D isc rim en autem inter conciones S. d o g m a tica s et m orales factum — cujus vera ratio e se qu en ­ tib u s e lu c e b it — perversa e o r u m , qui in allata ec clesiae no­ tione su b sistu n t, de relativo utriusque g e n e r is p r e t io , et harum prae illis praestantia judicia peperit.

A nim u m ita afficit veritas c o e l e s t i s , ut assensu m praebeat i n t e l l e c t u s , et volu ntas ad ob edie ntiam flectatur. S a h a (aiuen r e m a n e re videtur integritas u tr iu s q u e, non formalis s o lu m , q uae in naturali animi agendi vi i n e s t , sed et m aterialis, per quam menti hum anae, vel sua ipsiu s v i , vel generali quadam gr a tia D iv in a adjntrice, in internam veritatis naturam inspicere lic e r e t , et adeo libertas agendi rem an e ret, ut sponte veritati c o n s e n t ir e , eandemquo in agendo observare posset. Healem na­ turae humanae bonitatem loq uim u r, quam asserunt P e l a g i a n i , quorum errores, quum in summa R eligionis r e , doctrina sc i­ licet de D e o , de S. S. T r in ita t e , de reconciliatione generatim

p r o p o s it a , Scripturam S. minus detorquerent — hoc saltem ut efficerent non opus esset — in sin gularem formam e c clesia sti­ cam constitui non n e c e sse fuit. Aderat enim v er ita s, quam­ quam v e lu t dim idiata, quum alteram eju s p artem , sui abnega- tio nem et praestantiae hum anae despicientiam repudiarent. — In n otio nem autem concionum S. talis opinio vim singularem non h a b e t , nisi quam nuper design avim us. In formam earum ita vim e x s e r i t , u t , quo quis solutior sit ab individual! veri­ tatis ch a ra c tere , sin e quo animus parum formatur in R eligion e et M o r a lita te , — nisi quod vel con scientia m oderatio nis

nati-— IG —

v a e , v el r i g o r , qui naturam virtuti repugnantem frangere p o ­ t iu s , quam flectere conatur, efficere v a l e a n t , — eo lib eriu s in objectiva rhetorica forma orationis versari liceat. E x c u l t io r is h u m a n ita tis laudem affectant, qui naturae integritatem h um anae defendunt, et in eo m a x im e assequuntur, in quo a g e n u in a Christianismi in dole aberrant.

D efic it enim ultimum illu d , quo absolvitur et R e lig io n is notio et e c c le sia e : ” v i v o , quamquam non a m p liu s e g o , sed Christus vivit in m e; nam quod nunc viv o in c a r n e , h o c viv o in fid e F ilio D e i h a b ita , qui me d i l e x i t , et s e m e tip su m pro me tradidit.” In h oc A p o s t o li e f f a t o * ) , cui plurima addi p o s­ sunt Scripturae S. d icta, vera R e lig io n is in d o les describitur.

V it a m spiritualem lo q uitu r, non substantialem i l l a m , qua in ­ tellectu et voluntate gaudet h o m o , neque es sen tialem n e g a t iv a m , quae in scien tia, libertate et felicitatis se n su i n e s t , sed p o s it i­ v a m , quae sapientia e s t , sanctitas et amor. H u ju s autem fon­ tem D e u m e s s e , nemo e s t , qui neget. Obstat a u t e m , quom i­ nus per originariam cum D e o conjunctionem eam inde haurire homini lic e a t , p e c c a t u m , quod hominem a D e o d isjun git. P e c ­ cati enim vim om nes e x p e r im u r , quae condem nationem affert, voluntatem in frin git, in tellectum tenebris errorum offuscat. A best naturae perfectio: in uno adest Christo O tuvdyconco, re­ con ciliatore. Hunc apprehendendum proponunt p rom ission es E- van gelic ae : quod ut fieri p o s s i t , ipsi moriendum homin i e s t , ut Christus in eo vivat. H o c est summum R elig io n is s u b j e ­ ctivae mysterium, quod nomin e M y s tic is m i, vero illo q u id e m ,

quamquam male n otato, in sig nire s o le n t , quibus R eligio ne- que cogitan do, neque e x p e r ie n d o , quod a cogitation e num* quam a b sit, plane perspecta fuit. Moritur autem h om o natu­ ralis , quando vim sapientiae et sanctitatis nativae v e l viribus naturae comparatae ita d e n e g a t , ut omnem rationis veritatem a Christo deducat. Quod s a p it , quod v u l t , Christi sit. H o c modo viti illi verae in s it u s , ju stitia e Christi et obedientiae E j u s activae et passivae particeps f i t , q u o , e gratia D e i im ­

p u t a n t e , sumus filii D ei et coh aered es Christi.

Efficitur autem vita spiritualis a Spiritu S. regen er an te, ap­ prehenditur et reservatur f id e , exser itu r a m o r e , absolvitur unio ­ ne mystica ° ) , in quibus inest R elig io subjectiva.

F id e s a u te m , quae est conditio s. status h om in is r e g en e­ ra ti, n ec com paranda, nec comparata e x c lu d it naturales animi humani op eration es; quod si f ie r e t , Christum apprehendere h o ­

mo non posset. U t autem ab his in dividualis quidam chara­ cter numquam separatur; sic vita hom in is sp iritualis istam in- dividualitatem humanam prodit. E s t igitur R eligio subjectiva ea h om in is c o n d itio , qua in in dividualem formant hominis Christum apprehendentis Christus in duitur, ’’formatur Christus in n o b i s , ” ° r) et per Christum D e o conjungim ur: e s t unio h o ­

m in is cum D e o m y stic a .

A b so lu ta non erit h aec unio dum vim p e c c a t i, quamquam a reatu im m u n is, in se sentiat h o m o : om nes autem eam

sen-*) i Cor. 6, l i . Tit 3, 5 — 7. 1 Cor 3, 1 6. Joli. i 4 , 23. etc.

tiu n t, dum hoc corpus mortale circumferunt. Utcumque vero eo inter s e differunt) quod plus minusve in R eligione profecerint, hoc tamen om nibus, qui ecclesiao christianae, ubi " la n c tr r u xut

h cToat x q i o t o ç ” _{° ) vere sunt m e m b r n , quod fiduciam salutis}

in Christo ponentes verae studiosi virtutis sin t, commune est: sanctitas in omnibus requiritur relativa, non absoluta. Ea i n ­ de oritur ecclesiae n o tio , quod sit com m unio sa n cto ru m ”e x sanctis hominibus coacta, sub uno capite C hristo, per Spiritum S . c o n v o ca ta , in una f i d e , eodem sensu et sententia, multi­ plicibus donis e x o r n a ta , in amore tamen unanim is, et per o- mnia concors.” **).

Quoniam vero ita comparata est hom in um , quales su n t, s a n c t it a s , ut in studio perfectionis m a g is, quam in ipsa perfe­ ctione sita s it , inde oritur distinctio inter ecclesiam concretam

id e a le m , triumphantem, cujus membra post victoriam de hosti­

bus vitae spiritualis reportatam unionem cum D e o , salutis au­ c t o r e , numquam interrupta g audent: et r e a le m , m ilitante m , quae h isce hostibus repugnat. Quae pugna amplificationem regni Christi respicit, et in homine individuo et in mundo. N am si in individuis- ecclesiae membris ”malum admiscetur s a n c t o ,” idem in ecclesia r e a l i , quatenus est membrorum col­ lectio, locum habet ***)

*) Coi. 3 , n ;

**) Catechism , maj. L u ih e ti p. 4 g g .'

*'*) Minime quidem confundimus ecclesiam, ut nomen membrorum collecti­ vum , cum idea ecclesiae: sed nt m em bra ecclesiae sanctitatis sunt participes iidem hom ines, qui ut individua in ecclesiam illam sanctam colliguulur. Ü

-Quae cuni ita sin t, ecclcsia realis veritate id eae su ae adeo non ex p r im it, ut in illa ev o lu tio n e,' quae historiam constituit Religionis et e c c le s ia e , exte rn a norma carcre p o s s i t , secundum quam et quid aspiret definiatur, et quantum a veritate ab sit perspicialur. Quae norma, quantum ab idea sua deficit ec c le ­ sia realis abstracto modo ad hanc s e s e habet: in est autem in triplici i l l o , quod supra m em oravim u s, ec c le sia e funda­ mento, Primum in praedestinatione D i v i n a , tum in persona

C h r isti, ecclesiae c a p ite, p r o p ilia t o r io , gratiae D ivin ae sp o n ­ s o r e , perfectissimo verae humanitatis e x e m p la r i, vita n o str a , cum quo vita nostra in D eo occultata e s t , fun dam en to, j u x t a v e l praeter quod aliud poni non potest. D e n iq u e , ut homin i­ bus communicetur idea e c c l e s ia e , aut continua manifestatione Christi humana in his terris opus est — quod si e s s e t , reconci­ liatio numquam perficeretur — aut testimonio continuo. Quod

testimonium aut insit in immediata manifestatione D ivin a in a- n im is hominum vel om n iu m , vel quorumdam e l e c t o r u m , in in ­ spiratione con tinu a*'1, aut objectivum s i t , quod omnibus aeque

mnis autem societatis humanae denominatio, seposita totalitatis ratione, iu idea- litatis abit abstraclion em .

(* Talem pro diversis rationibus fingunt Ralionalislae, C atholici, Quakeri, quorum refutatione heic supersedemus. Hoc tantum observemus, continuam in­ spirationem requirere Rationalistas prim itivam , quae Religionem positivam tol­ lit; ceteros autem derivatam a Christo per ecclesiam, qualis fuit Prophetatum Vet. Test., quae si in iis adm ittatur, quae nd Religiouis essentiam perliucut, ea­ dem N ovi, ac Vet. Testamenti statuenda est perfectihililas. — Non possumus quin heic allegemus praeclara Chrysostoini verba in Horn, in G en. a : ”'ExuJi/

prope adsit v e l ab iis a b sit, ab imperfectione et im becillitate hum ana in d e p e n d eu s, cui nemini aliquid addere lic eat v e i inde dem ere. T a l e testimonium esse Scripturam S. e c c l e s ia confi­ tetur: ita igitur ad ecclesiam realem s e s e h ab e t, ut sit norma

credendorum et agendorum.

E s t testimonium de Christo Scriptura S. *) O m n is autem de Christo c o n f e s s i o , quam ore vel opere proferunt C hristian i, tale est testim oniu m . Praestat autem ceteris Scriptura S. pri­ mum antiquitatis dignitate. Tum vero eo m a g is , quod cetera e i originem d eb ean t: quia inde per Spiritum S. derivatur, quae vera s i t , R e li g io subjectiva. ”Aedificantur Christiani super fundamento Prophetarum et A postolorum — in templum san­ ctum” *).

Scriptura S. extern um continet te stim o n iu m S p ir i tu s S. de Christo prolatum : neque enim alias certo niteretur spes salu tis nostrae fundam ento. Ita autem e s se probant tum dicta ip siu s Scripturae S . * ) , cui hanc ob caussam sanctitatis chara­ cter tribuitur, tum m a x im e , inter cetera a r g u m e n ta , testimo­ nium Spiritus S , quod interni nom ine insignire solent.

Testari autem de C h r is t o , quid s i t , quaeritur. IIoc

qui-"ktv xv xv iu ffx a S a tt r y v ngos o tv vo vt (ptXtxv, xocSotnig x v S g u n o i s fiiocxpotv

crruxjt y o x f i t f t u r » i r t / u x i t , ngos Socvrov il ptX xo/ ui vof n xf fx v rtjv rutv otvSf airciv ( ^ v p u . ”

*) Cfr: Joh. 5, 39. Quod vero hoc loco de Vet. Test., ut testimonio inis- siouis Christi D ividae, asseritur, id etiam magis de N. Test, valeat uecesse est.

**) Eph. 2 , 2 o — 2 2 .

dem indicat mysterium illud reconciliationis re v ela re : ”D eu m mundum sic d i l e x i s s e , ut Filium unigenitum d aret, ut omnis, qui credat in E u m , non p ereat, sed habeat vitam aeternam.” Amorem D ei in F ilio conspicuum manifestat, expiationem pec­ catorum factam p ron un tiat, sapientiae et sanctitatis D iv in a e thesauros aperit.

V erbum igitur Dei Trpoqprp/xor, per quod regenerantur ho,- m in e s , verbum v n o o zu tix o v refert. N am Patrem manifestat F iliu s D e i u n ig e n itu s , qui est in sinu P atr is*). H u ju s , Dei et H o m in is , im agin em exprim it Scriptura S , quam submisse et liducialiter contemplantes et D eum cogn oscim u s et nosmet- i p s o s , quale s e s se debemus.

Ut vero in verbo D ei de Christo testatur Spiritus S , sic hoc verbum testimonia se rv a t, quae typice in \ et. T e st , in N o v o autem sym bolice prolata, idem conferunt testim oniu m , eandem gratiam Haec sunt S acram enta, quae fundamento He- l i g i o n i s e t ecclesiae respondent. Nratn Baptismus praedestinationem D i vinam r e p r aesen tat, s. voluntatem benignam , quae homines in s i­ num gratiae r e c ip it , el beneficiorum Christi participationem non m alitiose resistentibus con feit. Coe na autem Sacra Christum, ”semel obla tum , ut multorum peccata tolleret, **) in, cum et sub elem entis visibilibus realiter com m un ic at, in salutem vel condemnationem ve­ scentium et bibentium. S ic ad n os” \e n i t per aquam et san­ gu inem Jesus Christus; — et Spiritus testatur — . T r e s sunt,

*) Joli, i , 18. Math.' U , 2 7 . Eb». 1, 3.

qui «'Stanfur, Spiritus, aqua, sanguis, cl 1res in unum sunt (in unum conveniunt). — Hoc est testimonium D e i, quod de I ’ilio Suo ex h ib a it” *).

Quum Scriptura S . contineat verbum D e i, a Spiritu S. di­ c t a tu m , sed auctores habeat interm edios, ut hominibus commu­ nicaretur, h o m in es, inspirationem illam Divinam requirere pie­ tatem humanam patet. _{Interponitur tamen pietas magis ut con­} d i t i o , sine qua inspiratio adesse non potest, quam ut caussa, quae eam pariat. IIoc enim si verum e s s e t, ndeo ut nihil prae­ ter Religionis subjectivae s. pietatis intensionem inspiratio innu­ e r e t , vera ejus notio ejiceretur, cujus hoc proprium est, quod f-er eam extendantur fines et doctrinae Religionis et cultus, et origo R eligioni et ecclesiae immediate Divina omnimodo tri­ buatur. D istinguere quidem licet inter primum earum auctorem, qui h isto ria m e x o r d itu r Religionis et e c clesiae, et eos, qui mem oriam ejusdem contexunt : attamen hi, inter abstractam Rc- h g io n is realitalem medii constituti et eandem concretam, utut caussae in term ed ia e, ipsius originis dignitate omnino carere non possunt. — At vero impium inspirationis participem fore, san­ ctitati D ivin ae nimis repugnat. _{Relativa adsit, nccesse e s t,} p i e t a s , quam non excitare et promovere non potest inspiratio: alias e n im , nisi organa conscientiae expertia fingere velis, ni­ hil efficit

Spiritu S. im pellente et suggerento auctores fuerunt Scri­ ptores S. et Scripturae S el ecclesiae. Utrique autem

nem dedit praedicatio de CIrristo coram facta: *) cnjus rei pro­ bandae caussa non est quod allegem us notissima historiae et ex p er ie n tia e testimonia. S c ili c e t , idem i l l e S p ir it u s , qui anim os ita im plew t , ut omnia D e o referrent, et mandatis D i v i n i s , non solum i i s , quorum cura omnibus om ni tem pore in cu m b it, ut regnum Christi am p lific en t, sed et i i s , quae ut regnum Christi e x s is t e r e t sp ectabant, exseq u e n d is in vigilar en t, i d e m , in quam , Spiritus effecit, ut tempori praesenti ipsi p rae­ dicantes providerent, praesenti et futuro scrib entes.

R atione igitur originis h abita, coordinatae sunt Scriptura e t ecclesia’, utraque sin e postu latione alterius ad originem com ­ m un em se se im mediate referens. Sed diversa earum ratione ita haud parum mutatur mutua earum r a t i o , ut Scriptura sit fun­ d amentum ecclesiae (organicum). N am Scriptura S . , propter constantiam hujus g en er is communicandi et inspirationem S p i ­ ritu s S. ita comparata e s t , ut im m u ta b ile et in v a ria b ile de C hristo testimonium proferat. E c clesia autem Christiana , quum id e a lite r spectata sit societas h o m in u m , qui in fid e, spe et a- jn or e u n a n im e s, quamvis variis Spiritus S. donis orn ati,

o-*) Praedicatio Evaugelii super codice Vet. Test, fundata erat. Rem tair.eu Ita considerare lic e t, quasi ’’nova omnia facta sint. Nam alias ad Mosen re­ currendum est, in quo coordinatura invenitur praedicationis et scriptionis prin­ cipium . — In omni autem societate hum ana, quae generi humano excolendo in - » e rv it, tria snnt consideranda, Scriptura, quae immotam et velut conclusam continet veritatem , indoles soeietatis, quae captura humanum ad hanc ex— to llit, e t praedicatio s . institutio, quae media interest. Scriptura demittit veri­ ta te m , indoles communis extollit ingenium hum anum : uiramque rem in te

in n e s reconciliationis in Christo factae participos in confessione et celebratione D ei triiinius et amplificatione regni Christi consentiu nt: omnes Raptismatis sacramento Christo obstricti, S eju s Coena fruentes — realiter tamen speciata ita ab idea sua deficit, ut summis rebus magis studere videatur, quam in iis tota in css e. _{E o igitur modo distinguuntur Scriptura S. et ec­} clesia re a lis , ratione dignitatis, ut hujus ideale in illa insit exem plar. _{Hinc eo constituitur veritas ec clesia e , quod doctri­} nam et cultum ad Scripturam S. conformet, quam conformita- tem confessio ecclesiae testatur.

C onfessio autem ec clesiae , sive formalis s it, quae ecclesiae eum Scriptura S. consensionem profitetur, sive m aterialis, quae singulas Religionis partes congruenter Scripturae S. effingere et statuere conatur, _{abstractam ponit ecclesiae formam, et,} quatenus normali gaudet auctoritate, ab ecclesia, quamquam in­ de nata ita postulatur, ut et doctrinam et cultum antecedat, et sic a concionibus S., quae cultus partem constituunt, differt*).

In ipsa autem rei natura inest cau ssa, quare non ex s iste­ ret abstracta illa co n fessio , antequam, quantum ab idea sua a b e s s e t , ecclesia experiretur. Quae e x p e r ie n tia , quamquam ita fundationi ecclesiae aequalis esset, ut imbecillitatem suam singula eju s membra seniper sentirent et agnoscerent, magis tamen privata, quam publica, fuit et pro libertate Religionis m agis quam pro veritate ejusdem et puritate pugnabatur. E

x-*) Confessionem etiam dicere licet cultum Divinum , tjui unionem ecclesiae cum Christo mysticam exprimit. Hujus autem heic non est mentio.

sistebat (amen prima ecclesiae con fessio, Sym bola m Apostolicum, tam m atu re, ut Apostolis com positio ejusdem adscribi potuerit: quod si verum esset, coordinatae cum Scriptura S. et ecclesia originis esset. Quamquam autem falli hujus originis propugna­ tore s certum s i t , sc hem atism us tamen iste fidei christianae ma­ x i m e gen eralis ad aetatem p ertin et, qua, ut in om nibus in ce­ p t is , quibus in formationes novas prorumpit vita g en er is huma-; n i , fieri a s s o l e t , ita abundavit vis c r e a t r i x , ut quid inter ideant et rem differret, nec p erspic er etu r , nec sentiretur*). Quo v e ­ ro magis irrumpere in ecclesia m errores non solum p ractic i, sed etiam theoretici co e peru nt, eo urgentior visa est necessit as ad Scripturam S. redeundi eamque ut propugnaculum veritatis defendendi: d o n e c , quum eo usque error is, hoc praesidio re­ l ic t o , p rocessis set ec clesiae christianae nomen magis quam v e ­ ritatem usurpans s o c ie t a s , ut inter realem et idealem nulla in ­ tercederet differentia, postquam diu contradictum f u is se t , vera ecclesia Scripturam S . , ut unicum cognosc endi principium a- perte confiteretur.

Ipsa autem confessio indicat ecclesia m realem ab idea sua haud parum distare: alias enim adeo inter omnes de veritate co n v en ir et, ut nulla de illa dubitatio esset. S i vero omnes veri Christiani adeo de veritate co n v e n iu n t , ut eadem confite­ an tu r, åttamen d ign itas, quae con fessioni tribuitur, in fr a Scrip­ turam S . , et norntativus ejusdem character e convenientia cum

*) Aetas illa enthusiasmi, qua« ia vita prima est, antequam distinguatur in­ ter lacem «t tenebras. „ .

Scriptura S. derivatus, quam parum sibi confidere audeat eccle­ sia probant.

Confidit autem verbo Dei revelato, per quod excitatur et alitur in homine fides salvifica, quae Christum «apprehendens justificationis est caussa instruiuentalis. Imputatio illa sancti­ tatis C h risti, et subjectivae sanctitatis inchoatio et ' progressiva con tinu atio, characterem sanctitatis ecclesiae vindicat.

E s t ecclesia communio sanctorum. Communio autem p ii- luuni interna e s t , ecclesia in v is ib ilis , quum omnes unius Christi participes per unitatem Spiritus S. in unanimitatem conjungan­ tur. U n o Spiritu baptizati Christum omnes spiritualité!- appre­ hendunt. Invisibile autein amoris et precum vinculum omne»

complectitur.

Communio autem interna, quum externam omittere non p os­ c i t , haec etiam ad est: est ecclesia visibV is. H u ju s ultima le x in est in naturali societatis studio, q uod, quum homo sit faofiv « u x o r , m axim e do civitate coelesti valere dicatur. •— Quod humanum e s t , inter homin?s communicatur. R elig io n e autem nihil humanius. — Ut vero homo nulla re vere fruitur, nisi quam aliis communicat, sic neque R eligione. — Consummatur humanitas per co m m u n ic a t io n e m . — N e c denique sine mutua c o m i u u n ic a lio n o membra ejusdem c o r p o r is sunt homines Chri­ stian i.

Communio autem R eligionis extern a in duabus sita est re­ b u s , quarum a lteia o b je c ti v a , rerum spiritualium re p ra e se n ta tio ,

altera s u b je c tiv a , vitae spiritualis com m unicatio. H a e c co fit, quod h o m o , quae sibi cum ceteris communia sunt ore vel op e­ re vclut proloquitur. I ll a vero duas continet s p e c ie s : altera est symboHca rerum spiritualium repraesentatio, altera immedia­ ta earum traditio: immediatam autem loquor, ubi e x objectivo vitae spiritualis fonte hauriatur: haec consistit in le ction e ver­ bi D i v i n i , illa in ndministratione Sacramentorum. — In utra­ que vero r e , et objectiva et subjectiva, communicatio vere di­ catur in e ss e , si q u id em , quod communiter agitur, a voluntata communi dependeat n ece sse est. Quamquam in objectiva v o ­

luntas communis in voluntatem singulorum vim e x s e r a t: in subjectiva autem s in g u l i, quod ipsi tamquam commune bontini in v en isse sibi vid en tu r, ceteris tradant*).

Communicatio rerum spiritualium est nota ecclesiae visibi­ l i s tam e s s e n t i a lis , ut sin e illa non exsistat. Ita vero subjacet l e c i omnis com municationis inter homines factae, ut extern a

°

actione oris vel operis absolvatur. Quid ? quod latissime »uni­ ta om nes action es h u m an as, quae R eligionem vel Morniilntera quodammodo attin gunt, in se includat.

Ecelesia in aeterna D e i electione fundata, in Christo re­ conciliatore per Spiritum S con g re g a ta , a C h r isto, capite *uo g ubernata, per quem n v tv y a iio & to ia ç ac c e p im u s, in comma*

*) "A djungitur »unciorum comm unicatio, qtne particula , licet a reteribus ftr« praetermissa ait, uon taineu uegligcmla e st, quia ecclesiae qualitatem optima exprimit. Quaai dictum esset, hac lege aggregari sauctoa in societatem Christi , e t quaecumque beneficia io eos coufert inter tc mutuo eemmuniceuLw Calri*. lasiiiat. Rel. Christ. 4. i . 3.

.nione cum Christo habet thesauros s a p ie n t ia e , sanctitatis et aino- j i s *) D e i , quos in Christo r e c o n d i to s , gen er is nostri atnantis- sinius D e u s nobis r e v e l a v i t , in communione autem mutuae .com municationis studium, in studio autem communicandi u- m orem . U t autem communicationis D ivin ae forma amor est **), s ic id em homin ib us communicatus est forma velut D ivin a actio­ n um eorum h om in u m , qui ”quaecumque a g u n t , in verbo vel jn o p e r e , in nomine Jesu Christi a g u n t , D e o et Patri per E- um gratias referentes.” U t vero ”amor e D e o e s t , ” ***) sic o m n ia , quae sibi in vicem communicant membra e c c l e s i a e , sunt dona D i v i n a t i " ) ipse summum e s t, sine quo cetera nihil va­ le n t i ”J*). Quum hic a d e s t , eum induunt ch arac tere m , ut ipsa a ctio , in Spiritu S. eftecta, D e i laudem et bonum p roxim i se m ­ per resp iciat: filialis enim amor C h r ist i, et in Christo hominis C hristian i, om nes coniplectitur.

Communicatio autem donorum sp iritu aliu m , quum actionem i n v o l v a t , societatem hominum requirat, ob edientiae D e o prae­ s t i t a e , ’’c o g e n te Christi amore,” documentum sit, et vitam spiri­ tuale m e x h i b e a t , cultum D e i externum c o n s t it u it , in quo in ­ est R e lig io n is subjectivae pars. N am a lter a , s. cu ltus in ter­ n u s , in so la inest animi interna a c t io n e , ad quam nôndum accedit ex tern a. Actio autem interna aut est solius in tel-. le c t u s , a u t intellectus actio cum actione voluntatis

conjuncta-*) Coi. 2, 3. X Joh. 4, 9 . 2 Cor. 5, 2 1 . **) Joh. 3, 1 6 . etc..

***) 1 Joh. 4, 7. f ) Rom. 1 2 . f f ) 1 Cor. i3..

Harum a lter a , quae R eligionem objectivant, s. doctrinam R e li­ g i o n i s , ut cognitionem solu m modo ap prehendit, et abstracto merae cogitationis modo eam t e n e t , vix: cultus n om in e et di­ gn itate ornanda e s t , nisi voiuntatem humanam ita afficiat, ut amorem filialem in con trition e, fid ucia, ohedientia et gaudio spirituali homo sentiat. U bi vero haec a c c e d u n t , cultus inter­ nus a d e s t , qui, ubi accedit actio e x t e r n a , amorem in D eum et h om in es testificans, ex t e r n u m , qui sensu strictiori nomen cul­ tus D iv in i ob tin et, sibi adjungit. Quominus vero cultus in­ ternu s, nisi ob privationem, e x t e r n o careat, vetat tum naturae ratio h u m a n a e , societatis cu p id ae, tum R e li g io n i s , ob nativam et benevole ntia m et beneficiorum communitatem.

In cultu D i v i n o , quum hoc proprium s it , quod sit actio

e x amore D e i profluens, duae res insunt: altera D iv in a , quae est a m o r , ” Spiritus ille filiorum electorum , in quo vociferamus;

A b b a , o P ate r:” humana a lt e r a , quod per vires humanas ef­ ficitur. Quae cum ita s in t , requirit libertatem , et g r a tia e , s. e a m , quam nobis largitur F iliu s D e i , * ) et n a tu r a e , quae res perspiciendi facultatem, decernendi et peragendi arbitrio virium naturalium permittit.

A ction es vero e x amore proflu entes, quibus D e u s colitur, duplicis sunt g e n e r is : prim um , quo conspicitur n ova obedien- tia , le g i D iv in a e morali p ra es tita , quod in est in sanctificatio­ ne et r e n o v a t io n e , quales has definire sole nt D o g m a t ic i: alte­ rum , quod in com m unione strictius dicta ecclesiastica apparet„

et communicationem donorum, quae ad Sacra christinna propius p e r t in e n t , continet. Unius tamen generis ambae species suat, quum hoc commune habeant, quod sint actiones hominis re- g e n it i, sub forma amoris procedentes.

Sunt quidem externa bona o p e r a , quae speciem renovation is prae se ferunt, veritate autem ejusdem caren t, quia deest a - mor. Sunt etiam Sacra e x te rn a , quae pietatem tantummodo simulant. Neutrius heic est q uaestio, quia n o n , nisi cogat amor C h r is t i, opera bona sunt vel Sacra vera.

C olere autem D eu m et sanctificari sensu s popularis plerum­ que confundit. Etiam T h e o l o g i v ete r es , quum ita R e lig io n e m definirent, ut esset ratio Deum c o len d i, cultum D ivin um pro g en er e proposuerunt, cujus sp ecies in internum et e x t e r n u m , ceiimonialcin e t moralem distinguere licuit. Quod auctoritate biblica minime caret, ^ la z y tiu enim illa Aopix»;, cujus Rom.

1 2 , 1. mentio fit, si cetera ejusdem capitis perpenderis, utruiu- que complecti videturr D e voce ôuu?.:ç, douP.euw, idem valet. Q u a m q u a m , quid in singulis hoc probare opus e s t , quum e a sit in doles Religio nis chrislianae, ut totam hominis vitam san­ c tific et, et in cultum sacrum mutet I * ) .

Ineruditi autem h o m i n e s , qui externam rerum sp eciem p roxim e resp iciunt, hoc plerumque modo solent utrumque con­ ferre , ut observationem Sacrorum publicorum inter officia m o­ ralia numerent. Quod ipsi d ecalogo con sentit, ubi de sancti­ ficatione diei feriati inter praecepta moralia praecipitur. Quod

quidem etiam communitatem g e n e r is indicat. Attamen fatendum e s t , eo formam Sacrorum minime d efin iri, sed quum, s e c u n ­ dum oeconom iam Vet. T e st., cultum D iv in u m , strictissime di­ ctu m , esse oportere in ju ngitu r, et certum d ie m , hujus rei caussa separandum e s s e , hoc tantum m odo, quod ad prius atti­ n e t , secundum oeconom ia m N. T e st -, ad Christianos videtor pertin ere, ”le g em libertatis.” resp icientes , e x obligatione prae­ cepti: quod vero ad posteriu s, propter bonum ordinenu

In contrarias partes abit eorum o p i m o , qu*, quum Rennr Spiritum esse doceat N . T e st, et in Spir itu et veritate colen-- duin e s s e , omnem cultum S. cerimonialein tollunt, et solitariam statuunt Arcrpsiav moralem- S c i l i c e t , quum nova o b ed ien tia , le g i morati p r a e s tit a , ad hanc l e g e m , referretur, q u a e , ipsa n a t u r a li s , sanctione tantummodo revelatio nis D iv in a e firmare­ tu r , cultus vero S- naturali illo con scien tiae humanae vin culo carere v id er etu r , illam huic lon ge a n tecellere putarunt, et c u l­ tum exte rn um ad idil.oO ortnx-:-iav referunt. Sed inest in hac opi »ion o trip le x error. Nam primum nisi non perspecta R e li­ g io n is et e c clesiae natura cultus S ex p lo d i non potest. T u m ,

nt morali i a s , quam postulat l e x r e v e l a t a , ad e a n t, cujas ra­ tion e s praebet m orali s hominum natu ra, s e sc h abet, sic cultus S . e x t e r n u s , quem requirit R elig'o r e v e la ta , ad e u m , qui a Re­ li g i o n e naturali r.umqnam abest: R eligion e m naturalem lo q u or , non p h ilo so p h ica m , quae a b str a c t io n s solam rationem h ab e t, sed c a m , qua vitam R e lig io iris quodammodo plenam nniione* g e n e r is humani v ix e r u n t , quae R eligio concreta aliquam e c c l e ­ sia e ct cuilus umbram non afferre non potest. Deniq ue

difliî-teri non p ossum u s, et moralitatem et cultum S. exte rn u m a le g e D ivin a revelata p en d e re, cujus praecepta singula passim sparsa in N . T e st, occurrunt: *) l e x enim perfecta lib er ta tis , s. amor, qui legem im p le t , sparsa illa praecepta perficit et conjungit. E xh ib etur utraque in V e t T e st, apud M osen in forma arctiori, h atio nali; declprafur a Prophetis: valet autem in N . T e st., ut tota oeconom ia e veteris um bra, per in terpretatio nem spiri-

Hialem **)j. .

Quum vero res ita sit comparata, facile perspic itur, actio­ nem m oralem et l e g i s strictius dictae moralis observationem et <cerimonialis es se. Differentia autem specifica in eo quaerenda e s t , quod illa oflicia contineat in proxim um o b s e r v a n d a , h. e. e a , quorum ratio in societate humana ita fu n d e tu r , ut, si haec con sis tat, etiamsi omnis e vita tollatur R e l i g i o , quotidiana tamen hominum vita horum observandorum occasion em praebeat, et aliquatenus, e jure naturae et civitatis, sibi r e lic t o , obsvrva- tionem requirat: haec autem officia in D eu m p r o p o n it , s. e a , quae sine R e lig io n e nulla erunt, quia desideratur objectum .

In his observandis p roxim e conspicitur ipsa vis et natura R eligionis et ecclesia e: Spiritus D iv in u s in h o m in e D eu m vere colente haec m axim e efficit. Quare etiam factum e s t , ut his N. T e st, nomen ”xuqiçuutcov n v e i'/wmxcor,” *) quorum

communi-) Matth. a 8, i g . Coi. 3, 1 6 . 1 Cor. 1 2 — 14 etc. Q uod ad praecepta jjroprie dicta moralia attinet ne^nini certe dubiuin aderit.

**) 2 Cor. 5 , i 4 — 18.