3 o 3 # ’
D I S P U T A T I O
P H I L O S O P H I C A
DeA N I M Æ R A T I O
NALI S O R I G I N E PER
T R A D U C E M .
QuamD ivina Affulgente Gratiâ,
Confenfu Amplifimœ F(icultatisFhilofophicœin
Regia S'vecorum A cadem ia
,
qua eß P*bfali<e,
SubPrxfidio & D iredione
Prœclarifimi Viri
Dn. H E N R I C I A U S I I ,
Græcæ Lingvæ Profefforis
celeber-l i m i , Praeceptoris ac Promotoris fui coceleber-lendi.
Pro gradu Ä
4
agißerii Philofopkici confequendopu
blica p la c id a ^ cenjura fubmittit
S A M U E L
L.
Arbogiâ-Weftmannus
In Audit. Guft. ad diem
Maij An.
i6
j8.
Ü B S A L I Æ
Exçudcbat J o h a n n e s Pa u l i Academ, Typogf
Reverendiffimo in Chrifto Vatri ac D om ino,
DN. O L A V O L A U R E L I O
S.S.Theol.Doârori Celeberrimo,Inclytae D iœ cefeo
s
Arofienfis Epiicopo Em inentiftim o,Benigno M u-
farum Fautori, Mecaenati & Patrono m co ma
gno , reverenter lufpiciendo.
Item.
Reverendis & Clari/fimis lutris
M . P E T R O O L A V I D A L E K A R L O ,
Arofienfis Confiftorii Seniori, & Ecclefiæ Paftori ac Prx - pofito Eximio.
D N . N IC O L A O J O H A N N IS R U D B E C K IO
,
Confiftorii, quod eft Arofiar, Adfeflbri, in Regio ibidem Gymnafio S.S.TH eol. Le&ori Primo.
Et Caeteris Confiftorii ejusdem Adfefloribus > G
y-mnafij Le£toribusDigniftimi$ >
Dominis Fautoribus & Promotoribus metsofficioje coltndis. Nec Non
Speclatiffimis V iris, Pietate ac V irtu te P ra ß a n tiß .
D N . H E N R I C O j Affinibus meis D N . R O B E R T O "B en ev o lis D N . R E
1
N H O L D O Q & y g ffU F ra tn meo Germano,Inclytæ civitatis Arbogienfis primariis civibus, Amicis ÔC Fautoribus diloris ac honorandis. *
H anc difputationem graduate in debita pietatis mo?
num entum , fortiffimnm observantia pignus,
gratify animi documentum
N
Proœmium.
On fané quidquam animus humanus folidius aut conßan tius habet, quàm ßucüum fapientice G? virtutis. Nam ccetera quce vanis cogitationibus petit, maximè cum ingruant fo rtu ita , pro infirmi)'fimis habentur. Felicius tamen dotirinam accipit, capax cognofcendi maxima quaque, quam omnia[cien di , cujus cunque modifiunt, avidus : quippe inanium rerum con templatione indußria ejus obtunditur : eadem prœftantior evadit, quo digniora fin t, qua ipfie tradet. Horum cogitatio fiubibat animum, cum ulteriora fiudiorum incrementa publicè infignibus Viris, Prceceptoribus meis omni honore profiequendis approbare necejfie habui. Igitur oftenfurus, mihi quoque ,ficut c ceteris, non in contemplandis fiipervacuis curam teri,flatui originem animee rationalis > principis humance natura partis, dijputatione brevifi- jfima ampledi ; rem prorfius dignam ingenuarum artiumfludtofis.
Namque haud facile didu eß, prater infignem illius argumenti in ßudio Theologico ufum ( ut jam nihil depraßantiä dicam ) quantum momenti inphilofiophia quoque cum ad aflimanda alia ' multa, tum maximè ad contemplandas cateras animas omneis, perquirendas que faciat. Siquidem hominis anima omnium pe- mè eß regula viventium : ut apud Scaligerum Exer. 1 0 2 . ‘Sed. ficriptum eft. lam vero bene beatèque indituendu wita, quod redaphilofiophandi rado intuebitur pracipuè, non ita ùnutile videri poteß. Namque nifi cognito animo noflro, à quo »quidquid agitur, id agitur à nobis, nofmet ipfos no fle non jpofifumus : cui pracepto quanta v is , quanta fententia inft,vel
i t x hoc exiftimari poteß, quod non homini cuipiam, fed Pythio
-Apollini * afifiignatum eß. Cceterum ex his, quce competant ani- ftal-rmee noflrce, reputans, quam difficilis G? obfcur a de ejus propaga- bus n. 44. ttione queeßio fit fiuduare animo incipio , & modb exequi deßi- l^y1* 1 nata, modb omittere irritum duco, quippe penfitanda fiunt, quce Kb/i.deleg.
tem P lu t.inpropè fenfîbus mortalium natura fubduxerat. 'Movent etiam ommenta- ^ varm doBi(fimorum hominum, multumque difcrepantes fen- o ' adulator tewtar, quœ huic rei etfi non lucem eripere penitus, quandam ta- b amico pof men ^uaß caliginem offunderepofifint. l{iirfus occurrunt majora 'onVongc ab difficultatibus commoda : (3 dubium fit, an fujficiam, quibus
itio. ficepe (3 doBi cejferant, ita illud utique certum efl, me magnis & traüatu dignis animum exerciturum. Qua igitur a [apientw Doftoribus de hac materia cogitata f u n t, fi optima quitque fequi voluero, non fpernenda efl fententia de tr a d u c e , quam utique in confpeBum dari, (3ficut efl convenientijjima vero, ita nunc pro viribus à me defendi, haud paulb aptius videri pote fi.
Ma-nifeftampropofiti mei rationem volenspropitius fortunet Deus L
Thefis I.
H
Ominis generationem hodie alii aliam, & quidem diverfiffimam tradunt : partim anim am , iicut cor pus , vi primcevæ benedi&ionis, à parentibus propagari : partim verô novam immediate à Deo creatam, for mato jam corpori infundi opinantes, Q uod ego per de
fendentes naturalem hominis proclivitatem ad vitia, afle- rentesque animæ noflræ immortalitatem, ideo quod opi nionibus inter fe difcrepârunt, eueniffe animadverto : cum iliis ,nil è creatione immediata, nifi integrum & flncerum: his nil è propagine per fem en, nifi fragile ac mortale trahi vifum effet. Quapropter Auguflino , nec minùs aliis, cum utraque fententia fatis validis fuffulta argumentis flaret, tam ardua explicatu venit origo animæ noflræ, ut umxeiv mallent, quam aliquid pro certo affirmare. Sed utpofi- fit dubitatio eorum modcflo exemplo laudari, tamen mi hi vitio verti non d e b e t, fl in re tam difficili atque ob- fcura quidquam adfeveravero : quia ingenui eft hominis, nec quæ probabilibus caufis afferuntur , tanquam vana refugere, n e c , fiqua ad verum via inquirentem ferat, eam inexpertam relinquere.
I I.
U t igitur nil abfonum fidei Divinæ humanæque ve ritatis cenfeamus, fententiæ eorum flandum eft ,qui ani mam humanam per traducem , uti v o c a n t, feu cum femi ne à parentibus in fobolem propagari, putent ; do&rinâ de creatione immediata animarum noftrarum, utpote non ab- furda modo, lcd impiâ etiam, & blasphema in Deum,
da, Etenim ea eft humanae naturae infirmitas, ut fimul atqne editi ex utero fumus, indolis pravae manifeftiflima proferre indicia incipiaflfrnus. Scilicet aviti mali conta gione animum & corpus à parentibus accipientes viola mur. Q uod cum,obfcrvantes dilciplinæ Spiritus San&i, defendere debeamus, fi animas de novo creari à Deo fta- tuamus, defendere minimè poffumus. Si enim animae rationales hodieque immediatèà Deo producerentur, cen- fcamus neceffeeft, puras, finceras, omnis expertes noxae, in praeparata jam antè corpora transfundi ; nifi fortaffe,aut D eum malorum nobis caufam effe, aut animas antè pec care , quàmjungantur corporibus, dicamus. Q u od verè
ôc falubriter æftimanti, impium profedo illud, hoc vanum
videri poteft, Nam à Deo juftiflimo & perfediflimo non nifi ju ftu m atque perfedum provenire credimus, & fen- tentiam de peccatis animarum in corio commiflis, porten tum & miraculum non differentium Philofophorum , fed fomniantium effe, fidenter fané ftatuimus.
III.
Ncque affentimuriis, qui afferunt, corpori quidem à parentum femine trahenti originem, jam inde ab initio naturalis iftius pravitatis labem inhærere : animam autem coelo demiffam, quôd in lordidum recipiatur corpus, velut contagione morbi inquinari. Quorum alterum & nega mus & inficias imus femina illa vitiorum fic ad corpus pertinere, ut eorum primum fit fubjedum. Corpus enim ficutfciens volensque,tum fenfus & affeduumconfors ne quit effe: ita neque ignorantiae r e d i , neque appetentiae pravi, ad quas omne cogitatu, di du , faduque turpe diri g itu r, propri è capax exiftimatur. Nam corpus quidem tanquam vas eft, aut quoddam animi receptaculum : ab animo autem quidquid usquam libidine, quidquid fraude,
quidquid fcelerc peccatur, novimus oriri. Quocirca in venimus re<ftè feriptum à Livio lib. i. cap. ÇS: Mentem
peccare, non corpus. Illud alterum , prxter id , quod evi
dentibus argumentis probatur, materiam non poffe quid- qnam agere in formam, prompte refutaveris. Quis enim aliqua Philofophandi lolertiâ inftrudhis, credat, immorta lem fpititam labe & contage mortalis corporis corrumpi & infici pofle ? cum præcipuè nullus fit conta&us animae & corporis nifi virtualis, uti vocant : quo nimirum anima, ut nobilius & præftantius agens, corpus complexa, vege tat , augm entât, motuque & fenfu anicit & regit. Quin p o tiu s , dum integer, impollutus, nullis cupiditatum ille cebris obnoxius, corpus intrat, eum, quantum in fe eft, prolapfum peccatis majorum domicilium reftaurare , & m aculas, quibus afperfum reperit, eluere. Rem in ar- &um ut contraham , hoc dicere fatis e f t, quod etiam II corpora animas rationales inquinant, nihilominus peccati authorem fieri Deum, & iniquitatis r^iim peragi certum eft, qui animam & jungat puram corpori im puro, ut pol luatur,& detrudat innocentem in ergaftulum deterrimum, ut damnetur. Impii’ e rg o , qui bonitatem Deo detrahunt, & injuftitiam tribuunt.
IV.
Cæterum contrà tendentibus minime id conceden dum eft, ferendarum ideo animarum noftrarum rationem uni ac foli D eo fubjacere, quôd, fi cum femine propagen tu r , neceffario fint mortales. Namficut creatio non o- mnem rem prxftat immortalem ,armimento, quôd prima animalia bruta, licet à Deo creata fint, non tamen immor talia fcimus condita effe : ita neque generatio rerum cor ruptioni locum facit, nifi ei Divinæ voluntati fubjaceant, ut corrumpantur. Tametfi enim multa funt generata,
quæ habeant in fe quiddam admiftum difpar fu i, atquc diflimile, unde poffunt corrumpi : tamen litum caularum naturalium nexum fi naturæ Dominus impedire v elit, pa rum aut certè nihil ad ea dilfolvenda valere certum eft. Q uare nihil intereft generenturne, an creentur animae ra tionales. Quippe unicum eft principiü commune omnium rerum corruptionis, non habere caufam à fe eftendi, uti lo
quuntur. Unus autem ac folusDeus nece(fariumbns,quod à fe eft. Alia ab eo igitur. Ita efficitur,ut fuâ natnrâ omnia confitendum fit, præter unum elfe difîolubilia. N am , ut reéfè ait Scaliger Exer. 307, Se<ft. 20, Omne dependens ab
eo y à quo dependet yßvoluntarium efl principium, mutari poteß.
E rg o ipfæ quoque rationales animæ, licet natura earum fimplex f it, fegregata ab omni contrario, à quo corrum p a tu r, naturali, nec ita materiæ immerfa, ut non extra eam vel exiftere, vel operari poffit : tamen ut a primo pen
dent ( ejusdem Scaligeri, fignato lo c o , verbis utar ) à pri mi nutu deponi poßunt ab ea ejjentia, in qua funt ab illo conjli- tutee. Sic & Angeli, Entia cum fint dependentia, habent h o c ipfum principium diifolutionis. Non ipfæ tamen mentes immateriales, Angeli & animæ rationales, cor rum puntur, quia creator non vult eos corrumpi: atquc adeo, quo magis hæc bonitas ejus erga cos exfplenderet, ab omni concretione mortali liberos fecit. Qua Divina voluntate & gratia fi formx brutorum exifterent, quas corporibus Deus & natura ita nunc applicuit, ut ne con ftare quidem extra ea, nedum operari valeant, non mi- n ù s , quàm hominum , elfent manfuræ. Non igitur ad animæ humanæ immortalitatem accerfenda creatio fuit. Etenim fingant animas per creationem fempirernas fieri : cum femine ergo Deus eas reddere immortales non po terit ? qui omnia præftat ficuti vult, five ea abfque medio, five
five interventu naturæ faciat. Inepti ergo, qui contrarium ftatuunt, & hanc poteftatcm Deo detrahunt.
V
Sed notandum hoc lo c o ,q u id inter Angelos, ani- mamque humanam interfit. Angeli cum Spiritus fint c o m p leti, & ex fe fubftantiam abfolvant, nihil quidquam cum materia commune h ab en t, nec unquam habebunt. Anima contrà humana , cum fpiritus fit incompletus, nec ex fe fubftantiam abfolvat, fed compictæ fubftantice pars, ad corpus fuum refpedum habeat, cum corpore quoque & a<ftionibus corporeis fuas c o m m u â t . Quippe anima rationalis , cum corpus hum anum , dum in eo eft;, non ca ninum vel equinum , n u tria t, form et, augeat, confervet, fenfuque ac motu h u m a n o , non bruti alicujus, afficiat ÔC r e g a t , corporeis inftrumentis neceflario utitur. Neque enim in homine plures realiter diftin&æ animx dantur, fed u n a , quæ dat vegetationem, & fenfum, & rationem, ut infrà probabitur. Etfi vero, dum fecundum faculta tem rationalem fuas exercet operationes, nullum adeft o rg a n u m , quo utatur : quia ta m e n , dum in corpore eft, phantasmata fpeculantem oportet intueri,intelledum à communicatione corporis plané ablolvere non poflumus. Nam que phantafîæ ad exhibenda intefletfui phantasmata omnino cerebrum, velut organum, necefiarium eft. H inc ad intelle&ionem quoque illa cerebri bene difpofiti ne- ceffitas fimul & utilitas. Qualia enim phantafia fugge- rit phantasmata, tale intellettus fert judicium. Ex quibus apparet omiiibus , falli eos, qui animam rationalem ob hoc quoque extrinfecus advenire p u te n t, quod cum ejus adione nihil communicet corpus & aftio corporalis. Neque verum eft , quod ajunt : animam humanam extra,
ôc fine materia produci, quia poft mortem per fe & fine
materia fubfiftit.
Nam anima
feorfum a corpore ten dens , in imperfedo & praetcrnaturali verfatur ftatu : In vigore eft, atque ftatu p e r fe d o , cum in corpore degit. Q uin igitur potiùs dicendum : animam humanam, dum in corpore cft,cum eodem neceflarium habere commercium, quare & extra materiam non propagari.Verum omnes, qui contrariae funt fententiae,unica illa de edudione formarum & animarum è potentia m a teriae praeconcepta opinio feduxit. Cum enim exifti- marent animas brutorum ex materia ortum tra here, ani mae humanae, cum omnibus formis phyficis natura: di gnitate praeftaret, nobiliorem adfcnbere originem volue r u n t , & proinde dixerunt, eam per creationem produ ci. Haec nituntur falfa hypothefi, quafi formae viven tium & brutorum ita è potentia materiae educentur, ut ab ipfa materia, tanquam principio, originem trahant, cum tamen neque principia ex fe mutuo fiant, neque m a te r ia , ut principium paftivum & ignobilius, produ cere valeat, quod fit tanta adivitate & nobilitate prae ditum , quanta formae funt , neque illa materiae difpofi- tio, certa nimirum mifti temperies, quando accidens eft, .in fubftantiam mutari poftit. Q uin redius philofopha- m ur , fi intimiore aeftimatione penfitemus, quid illa in facra pagina fignificent : Germinet terra germen,herbam femen-
tantem Jemen , arborem frugiferam ferentem fruftum juxta genus fuu?n, cui in fit femen fuum fuper terram : E t aliquo
ties repfeitum , crefcite & multiplicamini ; fimul quomo do axioma illud philofophorum , Omnem formam ejje fu i
multiplieativam, accipiendum fit. //aec enim omnibus vi
ventibus , cujuscunque generis f u n t , fuas in prima ori gine mundi inditas à D eo animas nos edocent, utque non
nonexifterent m odô, fed & fe ipfa ita propagarent, u t i ab ipio condita efferit , vim ipiis fefc multi plicandi concelfam, adeo quidem, ut anima *, quas antea effet una in uno numero fubjetto, jam idoneam n ad h materiam, in qua per le fubfiftcre pollet ( qualis eft feminis corpus, aut quiddam huic iimiie) lefe multi plicaret , & in plura individua diffunderet. Scilicet ita c f t,d c u tr e d è Z a r a b e lla d e fa c u lt. anim. Cap. 11. Icribit : viventia ubi generant libi fimile, largiri & communicare aliquid de fua m ateria, & aliquid de luamet form a, qua tenus exhibent lernen animatum,ac vitali eadem faculta te, quas in générante erat, prxditum.
VII.
Unde apparet, nullas çuiuscunque generis animas è potentia m aterix, propriè loqncndo , educi: neque de bere aliam animas humanx , quàm bruta h a b e n t, tribui originem. O ccurrant licet ii huic lo c o , quibus anima* hom inum Divinitus infundi perfvafum eft, dicentes, II per traducem generatio fieret, aut migraturam è parentis corpore anim am , aut fore dividuam, & ob id iplum cor poream ac mortalem. Equidem dixerim, ideo illis, quia hasc obijeiunt, non fatis cognitam effe animarum naturam. N on enim animas, licutcorpora, quantas fu n t, quippe quarum nulla pars extra partem aliam eft.' Q uod li ita eft,eas neq; ut loci aut fucceflionis capaces,ne que ut dividuas concipere licet.Nam totx funt,ubicunque lunt, abelleq; à modo effendi alicubi repletive,uti loquun tur,ad hoc loliim videntur, q u ian o n , ficut D e u s , hint wKv&fctf, led certis terminis clauduntur. Dei autem immenfi atque infiniti imaginem fuo modo exprimunt, quippe tota corpora , qux informant, replent, nec, li cet ipla in quancamlibet cxcrefcant magnitudinem, im-^
pedi-pcdiuntur , quominus illa tota nihil a u d x , fed eardem manentes impleant. Similiter etiam in generatione ( uc jam ad propoliti formam revertamur) etli anima paren
tis fele multiplicat, in eodem tamen eadem & p erfeda m anet, neque ulla fui parte, utpote ex fe nullam h a bens , minuitur. Namque ficut in augmentatione c o rp o ris,dum nempe aut ex glande ardua qvercus, aut ex vitulo bos, aut certèex infante vir raræ magnitudi nis crefcendo evadit, anima etfi fc partibus, qux acce d u nt, com m unicat, non tamen tranllt de fubjedo in fu b je d u m ,fcd in eodem , quo ajiteafuit, manens, nec ideo aliquo incremento a u d a , in novam fefe materiam diffundit : & velut 1Î arbori , cui vis feminalis per o- mne corpus eft fparfa, aliqua pars abfcififa, ad novam conflitucndam plantam demittatur in terram , nec anima arboris, à qua furculus avulfus e f t , fuum deferit fubje- d u m , nec de eâ quidquam decidit : Ita dum anima pa rentis cum femine infobolem traducitur, neque migrat de fubjedo in fu b je d u m , neque minor e v a d i t , fed fe- ipfam intra corpus generantis eandem & integram reti nens , femini fele communicat.
V III.
E x quibus intelligitur, traducemhoc loco nobis aliud nihil notare, quàm transvedionem animx à parentibus in fobolem per femen ( corpus feminis p u t a ) tanquam vehiculum , ita ut ipfa adio , five tradudio , nec per transfufionem, nec per divifionem fiat, fed ut uterque parens in conjundione conjugali vi divinx benedidio- nis aliam numero animam & diverfam Jp ecie eandem, modo mediove hoc foboli communicet.
I X .
Neque hinc concluditur animam prolis efie compo-
fitam,
fitam,& proinde mortalem.Nam animé ejusdem fpeciei in ter fe quad cohérentes rem non faciunt compofitam ; ficuc d u é velquatvor flammé aliaalii connexé & coeuntes flâ- m a m , quæ inde accenditur , non reddunt compofitam. H o c ita elfe, exemplis plantarum ( & quidem rede ; quip pe facultas vegetans , ad quam generatio, utique natu^rt^ lis adio, pertinet,in plantis viget maximè ) Scaligcr exerc. i o 6, fe d . 6, declarat. Scribit enim fi tres in le implicati palmæ ftipites inferantur te r r é , inde velut ex una radice unam numero palmam virere. Et lanè, fi fuerit abfurdum ftatucre,anim am , q u é eft tota in toto corpore, ideo ex multis animabus unam com poni, quia eft tota in qualibet corporis parte; curnonfalfa erunt, qué dicuntur: ani mam filii ex duabus animabus compofitam effe, quod be neficio fpermatis ab utroque parente ; tota a patre ; & tota à matre propagata erat ? H é c etfi plena multis no- ftratium Theologorum diflicultatis videtur lententia: non tamen puto dubitent, quin magis pro fide orthodoxa fu e rit, venire hodie hoc potilfimum pado in corpora no- ftra animas , quàm aut à folo patre, aut à fola matre pro pagari , & quin hac affirmatione illa noftra facris literis fuerit convenientior.
X.
S u p erefl, ut de animé per traducem origine vcrifli- mis rationibus fententiam noftram confirmemus. Cujus veritatem evidentiamque primùm vel hoc poteft oftende* r e , quod lemen utriusqueparentis, u tre d è miftuminci dit in uterum ferm iné, protinus animatam eft. Nam qui creationem & infpirationem animé allerunt, eam formato jam corpori extrinfecus advenire exiftimant: quanquam de tempore , quo accedat, inter le non conve niant. D ixi : reüè mißum. Nempe ficut lemen
que generantis, etfi animam in fe h a b et, verè tamen h o mo non eft ; quia anima , cum totum non i i t , lcd pars to ti^, déficiente altera p a r te , corpore nimirum debitis in- ftru ä o organis , iic minime abiolvit fpeciem, u tlc m en hominis poflit perfedus dici hom o: Ita neque ad produ
cendum hominem fuiheiet, nili modo ad generationem idoneo & effufum ,& permiftum coalefcat. Semen au
tem hoc a primordio conceptionis vivum , operationibus animae humanae apparet : quippe ubicunque eæ ad fu n t, ibi hæcpræfens fit, necefte eft. At operationes animae humanae mox à prima conceptione femini incife , multa declarant. Nam ftatim membranae, quibus f a tu s invol vatur , artificiofè formantor , & apparere confufa quae dam partium corporis humani lineamenta incipiunt : quod deinde magis magisque diftinéhim membris omni bus confingitur : tum attrafto fangvine per vafa umbilica- l i a , quorum fiâio ftatim poft conformatas membranas in cipit , nutritum augefeit : denique totum quadrageiimo die ( ut quidam ex abortionibus fortafle colligere volunt )
confummatur.
XI
Qua: omnia intuentibus n o b is, nifi in prima conce ptione femen anima præditum efle ftatuamus, quid tam mirificum fabricet o p u s , liquere non poteft : nin fortaffc affenferimus iis ( quod nobis minime faciendum eft ) qui a ju n t, fîcut infpirationem animæ, ita corporis conforma tionem unius ac folius Dei effe opus. Equidem Dei D i vinam providentiam & præftantiilimam virtutem in con formatione corporis humani abunde elucere certum eft : u t id qui neg.. t , vix eum fanæ mentis exiftimemus. Nec ideo iltius efTe&us caufa proxima & fola ftatuendus eft Deus. Nihil enim e o ru m , quae naturaliter fiu n t, imme
diatè, fed omnia interventu operantis natura:, quam
Scà-liger Excern i 8 8,fed. i. & 5 59,S ed. 11 yordinariam Dei pote-
flatem definit, facit.Inde eft , quod Sandx litetx ; Gen. 2,
v. 2, 3 ; quieviiTe Deum doceant die feptimo ab univer- io opere, quod patrârat. H o c enim ficut rerum crea tionis à generatione : ita concurfus Dei fpecialis à gene rali ; immediati à mediato notatur differentia : quorum illa in natura conftituenda : h x c vero in conftituta prx- 1 cipuè fuum merentur locum. Nimirum Deus univerfi artifex, ne poll conditum à fe m u n d u m , & animalia figu rata o m n ia , r e s , quae quidem de extero fierent, creando occuparetur ; ut qui fnam in fe felicitatem, non in exter nis adionibus habeat ; fic initio eunda intra iïafazpov c o n d ita , difpofuit, fic machinatus e f t , ut ex vi ipfis indita fingula in pofterum a g eren t, tam ad fpeciei fux conferva- tio n em , quam quoad reliqua eorum effeda ; Deo quidem ipfo ad fingulas eorum adiones concurrente, fed n t caufa prima & univerfali, non ut caufa fecunda & particulari, quanquam enim caufx fecunda:, cum omnia entia creata pendeant à D e o , nec agere quidquam poflunt, nec con flare , nifi prxfentiâ Caufx Primæ aç univerfalis & fufti- n e a n tu r , & conferventur, & regantur : tamen nihilomi nus caufas fecundas rerum naruralium, quæoriuntur,ef ficientiam continere certum eft : Alioqui cur fingulis crea torum generibus ad peragendas operationes fux proprix vires conftitutx fint ? Cur inanimata eadem non p rx ften t, qux animata ? Quod fi ita eft, ficut differimus,cum dicatur die feptimo quieviffe Deus ab omni opere, quod creando feccrat,cur aut propagationem animx rationalis, aut pri mam corporis humani fabricam excipiamus, nulla reddi ratio poteft. Hanc autem , de quâ hic loquimur, admi
randam
corporis ftru d u ra m , ut ae didistaccam
, non jam B 3 ioliugjfolius D ei proprium elfe o p u s , vel una h x c res poliit oftendere : Detis nunquam in creando errat. A t in confor matione humani corporis interdum diftortione, & depra vatione quadam peccatur : quod etli vel materiae vitio, v e l
loci incommoditati, vel matris imaginationi potius, q u à m caulis phy licis ac fecundis aflignari potcft : D ei tamen a- Aiones nec materiae vitio, nec loci incommoditate, n c c matris imaginatione polle violari certum cft : qui egre gia omnia & integra & nullis pravitatibus detorta & fe cit & ordinavit.
X I I.
E x quo concluditur, cum facultates illa:, quae opera tiones formandi , nutriendi, augendi e d u n t, non a liu s . quam animae cuj usque fpeciei proprix lint, neque aliud., quod corpus humanum in femine conftruat, nutriat , augeat, quàm animam rationalem relinqui. N am q u e cum eaedem lint operationes, quae primùm in femine , & quae poftmodum in corpore jam confummato, vel etiam adulto confpiçiunrur, unumidemque in utroque p rin c i pium 3c agen s, unde ea: p ro v en ian t, l i t , necelTe eil ; li quidem omnes facultates anima: ab ipfa ejus elfentia pro - m anant, nec ab eadem feparari polfunt. Quiare n o n nulli quanquam animam à parentibus provenire exifti - m ant: tamen non laudandi funt in e o , quod c re d u n t, non adimam femini inelTe, fed à generantibus hoyiv t y #
vrActçixâ'v communicari, à quo primùm corpus quodam
modo conform etur, mox ipfa anima velut quodam ig n e accenfa & quafi excitata edatur. E t fané nili per Aoyw
vrAaçtxcv intelligatur ipfa anima vi formatrice praedita,muE-
ta incommoda & abliirda hanc fententiam fequentur. S i enim dicimus Xoyov 7rX(tçncov elfe diverfam ab anima fub- flantiam, temerè Entia m ultiplicantur, quia eundas o p e
ratio-ra tio n e s ,quæ in femine peratio-raguntur, anima, ut cujus o- m n i a , quae Aöyu huic 'zrha.çutu tribuunrur propria fint,po teft præftare : Sin vero effe accidens, id , & fuo carebit fubje&o, quod anima, cui haec fané vis ac facultas pro pria e f t , tum fine qua nullibi exiftcrc poteft ,abfit;& fupra vires operabitur, quod ignobilius producat nobilius ,imô etiam accidens fubftantiam, & quidem accidens inanima tum animam.
XIII.
N cc fallit n o s , quid è contrario dici poflit; agens ali quod virtute alterius nobiliorem fe effeftam pofle produ cere. A t hoc ni fi agente principali præfente, fieri nequit, quod nulluminftrumentum per aliquod participatum fibi conftanter inhaerens operetur. Necefle enim c fl, ut in ftrumentum proprie didum in agendo aut cum principa li con ju n g atu r: aut fi feparctur ab eodem, protinus age re definat. N on vident,qui femen anima dfllitutum, o- perari ta m e n ’per virtutem fibi impreflam à generantibus c re d u n t, fieri haudquaquam pofle, ut inftrumentum age re quidquam valeat, nifi à principali agente, à quo pendet & cujus wijVa definitur, dirigatur. Sicut calor nativus licet fit inftrumentum quo conformatio corporum viven tium , tam plantarum, quàm animalium omnium abfolvi- tur : tamen effe&um tam nobilem , utpote cujus admira tione omnes philofophos ftupor defixerat, haudquaquam poteft edere, nifi animam ,quæ principalis caufa eft, ha beat ducem atque re&ricem. Cum igitur femen infita virtute, nec u ltri ab alio diredum , corpus organicum ef fingat, non eft agens inftrumentale : quia non agit ut in ftrumentum j fed principale : quia agit ut caufa princi palis. Quod fi verum eft, anima in femine infit, necefle eft.
Nam ävvcifttv 'zrhctçtxv non aliunde, quim ab ipfa anima ,,
utpotc cujus propria (it a ffc ä io polle fluere, paulo antcc
probatum eft,
XIV.
A I iif u n t,q a i cum concedant corporis humani com- formationem non ab alio,nifi anima fieri, tamen ut prace- fcntia animæ rationalis in femine poflit negari, multas iin homine animas excogitent, & argumentum afferunt, hoi- m in e m , ficut Ariftot, 2. de generatione animal, cap. 3;. d o cet, primo vivere vitam plantae, deinde animalis, pco- flremo hominis. Sed dicant fané utcunque cordi efft, dum meminerimus non s q u è a d veritatem authoritatibuis atque ratione accedi poffe. Itaque nili verba Ariftotellis ita explicentur, ut homo per fe unam eandemque habems anim am , primum dicatur vivere vitam plants, quia in prri- ^ mo ortu nutritur , & angetur : poftca animalis, quia preo- grediente tempore fenfuum munia fenfim explicat & mio- vetur: tandem hominis, quia poftremô rationalis facuil- operationes edere incipit, ea certè admitti non poif- funt. É tenim plurcsftatuerehominis animas, quàmiu- n a m , eft ex uno duo animalia, tria viva facere : quoniaim quodlibet animatum unam habet animam, qua e f t, queod eft, ut fi homo triplici conftet anima, fit non unum ami- m a l , fed duo animalia,non unum vivens ,fed tria viventiia; Imo f it , ficutde eo Scaliger excer. 507. left. habeat,
non verus homo, fed verus Geryon, veraque Ùimæra, ac f i qtuid aliud trinum, tnplexve ab A u f onto animadvtrfum eß. Qutod verô hîc obiici foIct,unam tantùm in homine effe nor
mam Ipedficam, animam nempe rationalem, eandemiq; ut principem , folam otficio forma: eminare, reliquas, lut- pote fentientem Sc vegetantem, fuâpte qiidem natura f o r m a s , # a â u in vivente efTe, fed gcnericas & fpecifi<cac
hub-fuibordinatas, atque adeo qnamdiu tales funtin
compara«
tic o n e principis non elle a d u s , fed materix vices tenere:
Sictefidum ejt eam elfe naturam formarum fubordi-
naatarum , ut prxfente fpecifica lateant oppreffx do- im inio ejus : abfente autem incipiant, ut formx fpecificx,
fczfc o fte n ta re, & compofitum conftitaere, & imperare,
I t c a f a n é , cum ftatuant contradicentes, animam lentien- te:m & vegetantem formas efTc iubordinatas, fublatâ ani- mi.\ rationali, forma in homine fpecifica, fentiens & vege- tains rem anebunt, & tanquam excuffo jugo officium for- m ix fpecificx alia poft aliam obtinebunt. Sicut ante ad- vten tu m an im x rationalis, unum idemque individuum & viivens diverfis temporibus diverfas formas fpecificas con- fliituere & informare è falfâ eorundem fluit fententiâ. E t nconne pariter hom o triplicem fenfurus eft m ortem , fi tri- pllicem habeat vitam? D iftindx en im vitx, diftinda re- ipiondetmors. T e r igitur morietur homo: Semel cum aboit anima rationalis ; ite ru m , cum anima feparatur fen- ti(cns : tertium tandem,cum anima vegetans excedit. Quae cecrtè omnia dodis auribus abhorrentia funto,
XV.
Prxterca fi homo primùm animam vegetantem : dc- imde animam fentientem : poftremo animam rationalem a c c i p e r e t, hoc abfurdum inferretur, quod dum homo vi v e r e t anima vegetante folùm , daretur planta , qux in nul la i plantx fpecie : dum viveret anima fentiente, daretur a- niimal, quod in rmlla fpecie animalis conflitueretur. Nc- qiue enim verum e ft, quod ajunt : fieri pofle, ut natura a- li(cujus viventis quoad fpeciem vel fola anima vegetante, vtel fentiente âbfolvatur: quia fi ita effet, vegetans ÔC feintiens formx fpecificx effent. Quod apertiflimè falfum. O m n ia enim viventia animam vegetantem h ab en t, fpecie
nihi-nihilominus differunt : O m nia animalia anima fcntientte gaudent, fpecie nihilominus diferepant. Alias igitur ;a- nimas fpecificas fubeffe perfpicuum eft. Inde evenit, rat vivens quodlibet adiones fuæ fpeciei proprias edat: utcq; adiones quoque cæteris viventium fpeciebus communess, aptas ad fuæ fpeciei naturam exerat. E x quo apparett, anim am , ficut cujuslibet viventis, ita hominis naturâ quii- dem fuâ fimplicem effe & unicam j ob varias autem facuil- tates atque operationes, quas pro diverfis locis inftriu- mentis fortiri offenditur, modo vegetantem, modo fein- tien te m , modo rationalem appellari. Neque enim , ut è didis p a te t, vegetans & fentiens, aut vegetans ,fentienis, & rationale revera tres diftindæ formx funt & effentinæ, fed quæcunque funt illa, nullibi certè nifi ratione feparatta exiftunt, haud fecus ac E n s , Subftantia, Corpus. Quiæ fané non multiplicant rei effentiam, ideoquod generahes funt conceptus, faltem cx comparatione & convenientria rerum orti & conftituti.
XVI.
Confirmatum eft ( ut opinor ) in primo conceptu & {fa tu femini ineffe animam. Q u o d etfi verum & credibiile videri poteft e is , qui veritatis avidi m agis, quàm ad eaim perturbandam perniciofi & graves exiftimantur : tarnten q u æ d id a fu n tq u ô plus habeant firmitatis, quove clariiùs animam rationalem beneficio feminis à parentibus in prro- lem traduci offendatur , iterum argumento contradice:n- tium coarguemus errorem. In omni generatione tinivw-
ca, genitum naturam & effentiam, licet numero novaim
& diverfam, tamen fpecie eandem accipit à generantee. Quicquid enim generat aliud fibi fimile, & ei luam effe:n- tiam communicet, neceffe eft. Si autem homo effentiaim
gœ nerat: confequens eft, ut non corpus m odo, fed & a- niimam medio feminis propaget. Nec eft, quod exifti- meent, hominem, qui faltem materiam generationis, fufei- pitendæ tamen animae aptam fubminiftrat, dici fibi fimile pouffe generare. Scimus eos, qui forma hominis non com- m iunicant, effentiam hominis dare non pofle. Sine for- n u a e n im , feu anima rationali, cftentia hominis non eft: ateque adeo materia & omnes ejus difpofitiones ad confti- tutendum fimile non fulhciunr. Cxterum neque verum c f t l , quod putant nonnulli: hominem fibi iimiie genera re fecundum fpeciem, quod in lucem proles corpore & a- niim a rationali conflans procedat. Non enim homo pro prii è gignit, quando ex femine homo perfe&us producitur, iecd quando cum fpiricu vitali animam fuam femini com- m c o n icat, idque ad novum & diverfum, ejusdem tamen fpeeeiei individuum conftituendum à fe feparat. Alioqui nifti ita eftet,abfurdorum omnium abfurdimmum abfurdum em iergeret: homines etiam demortuos generare. Cum enii m ftatuant, animam conjungere cum corpore, nihil a- liu(d efle, quam generare, iftaque conjun&io animo: non poildit, itidem ju x ta eos, fieri ante quadragefimum, aut am- pliiiùs diem : annon P ater, ex quo Mater concepit, fi intra illuad temporis fpatium, imo etiam ftatim perago congref- fu vita excedat, annon, inquam, vi xszm^icim mortuus ge- nerr are dicatur ?
. M u lta & alia fententiae hujus veritatem confirmare pof- f u m tt, quibas morari finem difputationis haud fané operx pre::tium videtor. Nunc publicam difquifitionem,qux in-
ll f t a t, Deum O ptim um Maximum fortunare velim a* Cui fit laus & gloria in fempiterna fecula,
F
1
N l S.
Paucis h ifc e ,
Laudatiffimis Dn. C A N D I D A T I in literis &
moribus progreflibus applaudere voluit Brades
Y
vgK 6*3ret juîÀej&ç wvi avÇçuv tpcQpovi 'EvÇviaç Kct^OKd^ciSicti xctÂa ê'ety/u.et'Q, $eixvvç,(au*ß«r ijpïa, œrèvcmv, kM ® * e t^ S i'fv ciiiv kÇefy
Mr\<f àpiTctç hvfiet fyo'npTnoA ùivetv ù tu v ,
H E N R I C U S A U S I U S ,
GræcæLingv. ProfefTor.
^
4
d Pifteftantifsmutn &* Doiïifs:
Dn. S A M V E L E M
p ô tC t/ Popula*
rem & Amicum fingulari neceflitudinis vinculo C o n ju n ctum , pro Summo in Philofophiâ confequendo Gradu Soler-
ter dilïerentem.
X^gregia fane antehac proba eruditionis fpecimina dedifti, Tr aß : Q OjCt / qua vix citra bonorum abiere gratulationem i iterum dulces Sapienti» fontis rivulos uberiori degußans profeäu,ardore &induflria tuam eminere facis, dum ex umbra mufei in publicam jam quoque audeas prodire arenam. Facis certè quod te apud bonos omnes non vulgariter commendat, & quod proficuam ju xta ac arduam fa tis, non vero.quod potuijfes, facilem [umpfe ris enodandam materiam , nullus dubito, quin eximia laudis calculum fuo ab iquioribus jure merearis. Declaras difficili hoc argumento , non tantum indefefsam fludiorum diligentiam , & acre ingenii acumen ; Verum etiam Praceptorum in alma hac Vniverfitate , haud infruttuofam in te erudiendo^ collocatam operam\quin im b Tuorum egregiam de te conceptam haud dubie expleveris fpem. Tu capto jam maäe liter arum ardor e,& fic adverfus clan- de fiinam ac virulentam iniqnorum mordacitatem probe munitus, bonis qui buscunque oppido gratus,condignis aliquando fruereftudiorum virtutumque pramiis. Vale,
Singularis amicitiae conteftandx gra tia deproperavit
