Disputatio moralis de temperantia quam ... sub pr

(3-^

TEMPERANTIA

\ ■

GhtartLs

%

Divina afiftentc _gratiåt

In

_Regia

_Ubfalienil

_Academia

Sub Pracfidio

M.ISRAELIS

B

R

_I

N-G I _I,

_Philofophiae

_civilis

_Profefforis

ordinarij,

Liberalts_{exercitj gratidpublice} tuen

conabitur,

PETRUi P. C LARMAΝ XUS·

- AddiemiG.

Vecemb- horis _{Matutints in AuditorU} vetere_Majori,

*ίθ)5·

·

Μ

w

1 i

UBSALIf,

Impritncbat

£sciiiiui _{Μαγιηϊλ,} L

ΦΦΦΦΦ.Φ.ΦΦΦΦ.Φ ΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦ

Admodum Rev**endo _{acjPräclarijjiv.oDomtKCt}

dp.

o l

a

o

laurelio

&:S.

_Theologiae

_Dodh

_{cele-bferrimo» Paf?oric}

töc-bolmeniium _{primario» nec nonEcclefiafticiConfiftorij»}

quod

ibicT.

eit, Prxfidi

graviflimo»

Mec&oati & patrono

fuo _plurimum

_{iülpiciendo.}

Si ΜU L A C

Revercndis ξ£ _CUnßimts viris,

M/ Ρ ΕT RO Ε R I ΟΙ RΟ S L Α G. StochoiiYieniium»

quifuut adS.

Claram'Paftori

vigiiantiiTmio,

Fatricha-riilimo.

M. PETRO SCH Ο Μ ΕRO» S;S. TheologixLic^r h-to &illuftris CoUcgij

StocholtrieniisLedon

_{ρ > η . ru>.} M. CAROLO _iitfytnan/

_ibid.

_S.S,

_Théoiogia

_{Ϊλ clcii}

mcritiiTuDQ.

M. Andri« Tölstadio _{prafdi&icollegij} Mathc-fios 6c_{Phyfices Lecfori}

_{digniflimo» prxeeptori}

qvon-dani fideliifimo.

Fautortbus _premot

_{oribut fuis}

_debit

_o

_honoris

cultujugiter

projecfMtndü.

Exercitium hoc Academhum_{incjualecvng.}gra*

titudmisac objer_vanii_a(ig_num,jubmijj_f>få

ttfficttfk dicat

atft

injcrtbsi

:

Λ»'Αf*.'."*

C\(

ίά& &$&&

Thefis

I.

primarias

honcihtis

parte®

noniamientocenfecur _{ipla Ttmperan}

t ta, _{utpote in qua iingularis qua.fi}

or-natus vitg; _{omnisq; fcdatio}

pemirba-tionum anirni & rerum _modus ccrni-tur: _{Hujus necettitatem iummarn, in·}

dicat Arrtt 7, Pol.cap /v Diciturioter

alias - r u*carcLin&ln _quia in_caquali in _{cardine continctur}

vita hon ila, II.

Honettasnihil aliudert» _{quam re&itudo»quam}

quas-Ijbet virtus habet> & conformitas a&ionis cum _rcßa ra¬ tioη_o.

III.

Infignis hujus virtutis in vita utilitas ett> quam ex

parte& haud obfcuré innuit vox _{gra?ca 7» quafi}

fixerat

τη* φξορηοΉ coniervans prudentiam & ipiam men-tcm.Nec alieriumett» _{quod Cicero notat 4. Tufc. Quaeft}

ubidicit: _{Tcmperantialedat appetitiones& efficit ut has}

re<tté rationi _{parcant» cunfervat^ confiderata judtci&j}

mentis\ _{voluptari cnim & dolori modum}

figit & ponit» qua? mentisjudicium pervertcrc iolent & _{impedire quo}

in inus _{quidin vita faeiendum, quid fugienduro nté}

perci-p erc& determinarc_poific.

IV.

VoxTcmpetantiaefumitur1.

improprié»

_cum

tumtribuitur brutis

quikusdam,utpote»pibus,

_tquila?,&c,

ßcut viderc eflapud ifcJiannm de nat. animal 1, ι. *. λ

2.

generaliter

_proea

vittutc,

_qua? in quovis animi _motu

modumfervat>&quasvis cupiditates&dele&ationes

coer-.cet acrefraenat: quoicnfu plures fub ie_{coropleßitnr}

vir-tutesjuteftapud Cie. Lib. f. de ofF. 3. ftrtöc & propric

pro

fpeciali virtute,

qua?

moderatur

voluptates

ex guftu&

taftu_{pereeptas, qua?}

_fignificatio

_hujus

_eil

_loci.

V.

Dcfinitur _{Temperantia quoÅC\t virtwfervans}

tnedio-critatem in _{expetendis ξ£ frhe η}

_dis

_{ijs rebus*qutguflumtaflumvb} aitquM voluptatc

affciunt.

Burgcrsd.

c. ij.

VI.

Ob]eBum hujus virtutis internum eil cupidtt*s

nu-trimenti &: vencris; externum voluptas aut id potius

quodvoluptatemadfert.

VII.

Voluptas hic

intelligitur

non

animi,

Ted corporis;

nectarnen ea, _qua?vifu,auditu, oderatu pereipitur _{; tem*}

peransenim

quisperfenon

dicitur,

quod

elegantibus

pi-öuris&coloribus, autcantuautodoribushocvel illo mo¬

do deleäetur, nifi_{quatenusexinde incitatur}

_ad

deleäati-onesguilus

velta&us,

vel

quatecus

memoria

aut spes

ea-rumrefricatur. Quinnectanta,nectarn vehemens

cupidi-taseil_{voluptatum,qua? per}

vifum &auditum,

_{ut earum»}

qua?pergufturn & ta&um

ientiuntur,

nec

cxccilu

per

ie

vitioiie _{illa?rcputantur.}

VIII.

Voluptates ex

friåione

&

calefa&ione

per totum

corpus iparfsectiamfi ad ta&um

pertineant, objedum

ta¬

rnenhujus virtutifnonconftituunt.* ied _{extantu, qus}

in

certis_{corporis partibuspereipiunturexuiu}

_eibi,

_potus

_&

IX.

Appetit

omnino natura fui confcrvätfottérfi> _(fiisfrä

per

Üafce

voluptates coniequipotcil, modo fint moderata?,

fcoc enim _{appetitu animal iepromovet 6c iuftentat. cum}

vero facilisin hoc _{fitlapius, major adhibcnda eil}

diligen¬

tia, _{&rigidiorcocrcitiout i brutis hac in parte}

diilingw

vamur.

X,

Modum etiam hsec virtusfervatin_perferendaea

rao-leilia, _{quam ex pnvatione &.imminutione}

voluptarum pereipimus: feu in dolore> inde exorto _{quod non}

obtirv-gantresjueunda?.

XI.

Magistarneninyoluptatibusquam in doloribus

rtio-derandis_{teraperantia verfatur, quiaiüis}

quam hilee refi-ftere dißtcilius eil, & virtus _{potiiTimujh eil circa}

difici-liora.

X II.

Subijeiontur _{quoq;fortitndmi dolores, Ted quatenus}

vir fortis moderate cos _{ferre tenctur> Temperans} vero

voluptatumabfentiam ferrenovitmodeile,cx _{qua intern·}

peranspereipit dolorem«

XIII,

Vir _{temperans omnes}

voluptates illicitas

fugit,

li-citasverocum _{moderationeappetit}

ijsq* utiturfine

laefio-nc faroa?,ianitatis _{velreifamiliarisjnec dolet}

nimium,fi

iraiillisexvoto non liceat.

XIV.

Qpihic in dcfc&upeccat, nullaq; deleöatione

duci-tur.rarius_invenitur,&

_Üupidus

_{omnino eil,}

atq; ab omni

humanitate remotus ut_{doeetAriftj. Ith.}

cap. 11. _volup¬

tatesenim

_{ncceilariaspenitus}

afpernari&fugere>

å

,,,#Ch3 eerte €ie. In part. Oral- Vosai

jmmanitatem in cobtemnendis vöiuptartibus, cä quod hominis & aaimalisnaturam exuat, _{qui oniixss reipuit}

voluptates.

XV,

In exceilu _{pcccat intemperans, qui Graeris &κίλ}

dicitur, _{quafi indomitus, & bquas cducationisδί caßigati*}

onis expers.

·,' ' ' · _XVI.

Intcmocrans _{voluptates anxie appctie,furiofe am*}

pleditur, etfi parari non pof&nt, fupra modum dolore

afficitur. _{peccatigitur multis modss, /. QuaIitäte,cum quac}

jueuodaiuntpromifcué Sc fine üiicrimme concupiicat, i.

Quantitätecum piures& majores _{quam convcmt,} 3^Mo¬

do cum å voluptatibus initar peeudis rapiatur. _4.

Gir-cumffantiis,cum necloci, nectemporis, _nec per/onarum

ullambabeatratiooem_,.

XVII.

Cupiditates Sc Voluptates, alias naturales fo«t Sc

communes,ut cupiditas cibij_potus &veuerisj aiia: _pro¬ prio S<. adventitia;,

xynr.

Naturales _{cupiditates, ipia natura}

_{omnibus indidit,}

partimad indi vidui, partim ad

ipeciei coniervationem

,

quaeproptereain

vitiis numerandas

non

funt, nifi

modum

excedanu.

XIX.

Cupiditatespropriae&

unieuiq; peculiarcs

funt, cum quis luinc vei illuna eibum, potum aut venercmexpetit, du&us velaffe&u, vel raorbo» velconX'vetudinc, vel

volun-tate; inhi(ce_{cupiditatibus rauiti pcccant, &}

_multiphci«

teraproütiuperius

di&um §ft.

χχ:

Vitinm_{intemperantio; multismodis r.oxium cft, ί!>}

cüteoini _{Xempcrantia confcrvat & fovct ingcnium, Judi¬} cium, memoriam» _{hominemq; reddit cxpcditum ad}

cxc-qoendasofficii partes&ad quaivisvirtutes acquircndas&

exercendas, valctudinem etiam tuetur, & muitis morbis medetur ; Tic intemperantiä _omnem animi iiatum

in-fiamaiaf, conturbat» incitat, prout eleganter Xullius'4. Xulc, _{Q.ua?fL hominemq/ad vitsr munia ineptura reddit,} impeditconfilium , menti caliginem oftimdity

wftuterfi>

cxtingvit,corporadebiiitac. XXL

r, . .

Tcmpcrantiadividiturin Frug*litAttm & CafiitaierrLt,

xxu.

Xrugaliras eft Xeroperantia vel i* riboyquce fpecialitcr' Abßitjcnt'tA dieitur j vel/*_{potu-ι quac} Sobneta* propric _ap.

pelktuti.

XXIII.

Äbftinentia eil_{Frogalitasinmoderatocibi ufu, Τoll.}

in Gau_{Maj. prxcipittantum cibi&potixsalFumendueiTe8}

ut_{reficianturvires}non_{opprimantur, & lib. 1.ofE viäus»}

inquit,adcorporis valetudinem refcratur, & ad vires non

ad_{voluptatcs. Sen.^Ep, Svadetcorpori}

tantum indul-gendum quantumbona?valctudini iatis eft; cibus famem

iédet, _{pctio fitim extinguat, veftis frigus}

arccati domus

munimentum iitadverfus infefta_{corpori» honaotambenå}

culnrio quam aurotegitur^.

-XXIV.

Fxempla

_Frugalieatis

_{6c Äbftinentia? inRoroanis refert}

G^ü. _{La. Atheaseuslib.6. Alexander abAlexandrolib.}

3.

ab _{ipiis Romanis iumptuariat}

legeslatae funt5quae modum

vivendi_{imponcrent. Idem}

_åi-ycurgo

apud

fvi'os faåum» teftatur _{Xenaphoß Hb. cbRepub, C^sst®«}

^smoniprum. De _{Temperantia Pcriarum legatu? Xg.}

nophoa 1./. Cyropsdias, de Iberorum Stobsus ferrn,

5. De Abftinentia Hannibalis teftatur Frontinusl. _4. DeSocratis» GciUlib. 1. de Julij Casiäris _{& Auguiti}

Sv,e-tornur*.

XXV.

Qui k rebus _{quibufdam abftinent, aut naturå,} aut

morbo» aut voto,_{temperantcs dicinon merentur;}

Coa-&iocnimin virtutibus locum non habeu.

XXVI.

Abftinentise iu exceflu _{opponiturvoracitas,quaecaja*}

ililitinnimia _{cibiquantitate>velqualitate>in}

nimiaeden-di feftinationc, incommeitione_{intcmpeihva>,velcum} fua-via ialubribus_{prsferuntun..}

XXVII.

Sen. _{Ep»9. dicit, homines ventri obedientesanima«} lium loco numerandos non hominum, _{quosdam vero neu}

animalium_{quidem fedmortuorum> huic vitio deditus}

e-ratMifo Crotonutes* _{quitaurum quadrimum unius diei}

IpatioabfumpfitjAthen. 1. /0,Item Philoxenus Cythcrius, qui collum gruisfibioptabat, utdiutius eiculentorum

yo-Juptatibus perfrucretur, Athen. 1./. &8· XXVIII.

Alterum extremumeilnimia _{corporis xnaccratio &}

ibilinentia^·

XXIX.

SobrUtM eil_{Temperantia, qua? in ptiu iumendo mo*} dum tenet, naturs & reüx rationi convenientem.

Hane yirtutem_{Auguftinnsvocatjudicij & memoris}

con-f«mtricc,ie&ioni5&do&rinac autricé. Romanieamadeo com«

commendatam iibi habuefuntr» ut ante anaum

_trigefi^

mum vinumbibeie viris_quoq; crimini daretur.

XXX.

Sobrietati _{opponitur ebnetast quse flagitiorum ο·°} mnium mätereil, ut loquitur ahcubi Auguftinus,

calpa-iimiq;materia, turbatio

capitis

fubverfioienfus, naufra*

giurn

cailitatis,acui{Tjo

temporis,

iaiania

vojuataria,

d£-decusvita:, anims_corrupceia.

XXXI.

Nocet _{igitur ebrietas cor^orianlmo & civilt vk/c»}

Indéenimvaria morborum genera_{& mala, qü« corpus}

infeftant; inde _{fnipor, iofcitia, oblivio} & improbitas.

.Ccrcbrum enim turbatur, acies mentis retunditur

ex-riügvitur memoria, virtutumq;igniculi fuffpeantur;

idi-pium fncra contirmatpagina-Olea^: ii. Eph,j:18« SYr· l9s

z, Prcverb. _{2y. zy*}

XXXII.

Noxiam efle ebrietatem oftendunt etiam _exempte exfacrispetita, ut Noacht Gen,.?: 20 & _feqq. Htlofemis.

Judithcap -1Ammonis z. _{Reg.ii\z$ &Z9. Heroctüt}

Marc. 6, _§tc.

XXXIII.

^brietas muitos ad extremam _{redigit inopiatu > &}

interdum _{publicasresevertit» iicut& eleganter}

not at Se

neca _{Epift.g}, Hxc inquit, acerrimas}

gentes bcllicofasq ; hoftibustradidit; haec contumaciiRmos & _juguin

recu-fantes in alienum _{egit arbitrium; ha;c invictos acie,}

mero domuit. _{Trejamebrij å Gra^cis}

opprimuntur iib.

£·iEueid.· _{Ma.(faget& åPeriis csduntur,}

luft. I i. Aiexan·

der alias Rex _{laudatiifimus ebrietate ed eft}

prolapfus,ut

egregios belio viros fotot _{gentium fecum domitores,}

•

quibusajiås tanquam iideliftimis amicisiamiliariftitné

tebatur,indidå caufåventustion eftet occidere, Curt. _13,

& 10 & Plutarchusin vita ejus. Kinc rrcrtim tandem

contraxit& mortem ipfam _{fibi acceleiavit luft. 1. 12. &}

Curt. i. 10. AthenaeusL 10.

XXXIV.

Infignis

eft locus de

execrando

hoc vitio Eft

c 5:1/. 12 &2i, decbrioftshorrenduexfiat judicium _1.Cor _6:10.

XXX V.

Caftitas eftTcmpetantia in rebusvenereis fervans

nio-dum> _{quemDeus &}

_leges

_{prsricribuncv}

XXXVI,

Tudicitiai quamquidamvocant

efFedum

caftitatis,

eft vitatio verborum, _{geftuum & omniumeorum, quaaiöo»}

vemvenereumvelfignificarei vel proYocarepoftunu.

!

XXXVII.

Caftitaseftvel_{virginalis*velvtdualtsvel Matrimonialisy}

Hare_{propriéeft circa ulum rei venerese;}

_Pudutt/a

_vero

_cir¬

ca venercorumßgna, utiunt

aipcßu$>ofcula,

geftus,&c.

XXXVIII.

Infigne

caftitatis

exempium prsbuit

Scipio Ajjricanm

^

de quoVal. Max.

lib,

4.c. y.

&

Livius. 1.

26..

htm

Alexander?

Magnus* quiconjngem

&ftlias

Darii forma- excellertis

tam

fände habuit, quam

fl eodem,

quo

ipie

parente

genita?

forent, Curt. lib. 3».

XXXIX.

Caftitati in excellu _{opponitur li}

_htdo

_&

_tmpudtctltA

libidoin animoeft,_impudiotiain verbis&

externisiignis·

XL.

Libidini* & _irrpudioin#

_viti©

_inprimis

_rotatus

_eft

Sardanapalu*, qui qualibet π ulitre

coiruptior

jrter

pel-fiiccs& Eunuchos

puellari indutus

hahitu

deftdebat &

pen4

a trahtbat9 jufl. lib.1. Athenausüb·12. Hac pro

fri "rflitutiratkrc, de

praflent^iTira»

irerrfiVrig

& utili#?*

i mahacviitute eiq; op

pefitis vitijs

didta

11

fficiar,t-»·

Corollaria,;

An_Tcmpef

_antia

difFerat

å

continentia

? AfF.

Anluxuria idera _plane

_fit

ac

intcnrperantia

? Neg;

virginitas

fit

fpecics

caftitatis?

Neg.

An Caftitatiopponatur

conjugium

ficut

cum

alijs

quibusi-dam_{Pontificjjsilatuit Bellarm}

_?

_Neg.

An in extremo necefiitatis eafu carnibus hunaanis veici

liceat ? _Neg,

An reöé Pittacus_duplicem

illispcenamle|efiatucrit,qui

perebrietatem

delinquerent

? D.

An coreae &faltationes fintferenda ? D.

An in _Rep.

_{b cncconilituta}

_{toleranda fintlupanaria ?}

_NV*

«s(o)s·

i

KiitixniviixziK^

'

' '' >j i

iΊΑζρκξλ8υ<ην

AÅegregU

indolis ξ$ bena fpeifiuvenem

_{Ornaijfffitnüm}

Dn.

_Petrum

_P.

_Ciaanannum/i

cf , '■% Aosicum Sc

Contubernaiemfuumfirjguia-riterdilc&uin> d^ TempekAntia publice difputantem^

C^Orrumpunt

d _Jfhamvon

docilem

_fälltettat

Bicchto.

_relhgionis

Pento, otiaplebentt

opus,

lian:_{pravamoopuiifortemwivalt c omitavi,}

Hurpitfitfoettoi noxiusaitfemalus.

sAßammw qtfodfßt tuus hdc dplebe remotm.

Solerf, Ρ χ r κ s, _{probat pulchra Minerva tua;}

Niterevirtuter» verbis_{comp'am decorare}

Fallis,te_{infamis rödere lingvaneqnit,}

OebiU honoris$_{infucataamkilU dech«}

randa_{caufdferibebat.}

Andreas Sepeliu_§„

Sl

fophies, CidtttltfWJ

_{dtq} legis♦}

/

percuvjris

ameena

vi

reta,

qutcqmd PaSadof hortus habet*

Ipfe dabittandemMtfarnm_{pr<tfef Apolls}

Prxmia dum cη

gentflorιdajertα comAf·

Ifijferis; ξ£tedemProducts frdulitatis:

lam_{fetsdivittasquasdarePallas amat%}

Sympatrtotaaccommenfalifu9 appofmt ' j JohAnnes