نڵااسەروەگ ىنایژو ناجنەگ ىنایژ ناوێنەل رونس رەسەل نایژ ڵەگەل ندرکراتفەر -
ىیەدامائ ىاگندنێوخ نایژ ڵەگەل ندرکراتفەر
ناوێنەل رونس رەسەل ىنایژو ناجنەگ ىنایژ
نڵااسەروەگ
ىیادوج تسوردنەت ىنایژ تاکەد تسورد
ىنترگنیسرەب ۆب ناوومەه ۆب ەگنیرگ ىکەتش شاب ىکەیتسوردنەت ىنووبەه
.ىنورەد ىشوخەنو ىنێرەن ىسێرتس
ىمەتسیس ،نتوەخ ىورەل تیتسوردنەت ىندرکرتشاب ۆب ێبەه تشاب ىکەنیتور ەگنیرگ ىکەتش نەکەدێل ناماوو ،نیرگەدرەو ێل نایشاب یتسوردنەت ەمێئ ەکنۆچ ،ىشزرەو ىنانێهارو ندراوخ ىرادشوهو ەکوریب نیدنەچ ىشوت ۆڕمیئ ىاگڵەمۆک ەل .نایژ ەل نیبووتوەکرەس رتشاب ىکەوێشەب رەسەل نامیرەگیراک ىنێرەن نای ىنێرەئ ىکەوێشەب ەک ناکەیتڵاەمۆک ەرۆت ىەگێرەب نیبەد نبەد راشوگ ىشوت ناجنەگ کێتاک ەل ىیەدامائ ىندنێوخ ىناکەڵاس ىەوامەل ىتەبیاتبو .نەکەد .اگندنێوخ ەب تسەویەپ ىناکەراوبەلو ناکەیتڵاەمۆک ەرۆت ەلو نایناکێرواه ەل ەوەیور نیدنەچەل ىکەنایژ ۆب نامناکەجنەگ ىریگتشپ ۆب ەیەه نامشەبواه ىکەکرەئو ىتەیاسرپرەب ەمێئ ەرێل ەل .تاکەد نایەکەدنیائ رەسەل ىرەگیراک ەیەه زاوایج ىەدراژب نیدنەچ کێتاکەل تسوردنەت ىرەتسس ڵەگەل تێبەد ناییتسوردنەت ىکەیوگوتفگ ىتەفرەد ناراکدنێوخ وومەه مەکەی ىڵاس .اگندنێوخشاب ىنیتور شاب ىتسوردنەتو ەنبەئ ناکەراج ىەبرۆز
ەل شاب ىماجنەئ ىۆه .ندنێوخ
3
کاپ ىاوەه ىنیژملەهو ەناژۆڕ ىنانێهار ىنادماجنەئ • نتوەخ شێپ ەوەندرکمارائ ۆخ • نتوەخ شێپ کەرێمژاک ىنورتکلەئ ىرێمائ /ەشاش ىنیش ىکانور ەل نتوەکروود • ێناد ەکورف ىدۆم رەسەل تەکەلیابوم • نتوەخ شێپ تێب ادێت ىرت ىەوەرەکرایشو نای تێب ادێت ىنییافاک ىەوەندراوخو رکەش ەل نتوەکروود • تێب کیراتو دراس نتوەخ ىرووژ اب ىناوتب دنەچ •
:نتوەخ ىراگژۆمائ
نتوەخ
نایتسیوێپ ناکەجنەگ .ەوەنەکەدێل ىریب ناکەجنەگ ىەبرۆز ىەوەل ەرتگنیرگ رۆز ۆب ەگنیرگ رۆز ىکەتش شاب ىنتوەخو ،وەش رەه ەنتوەخ ىرێمژاک 10 و 9 ەب .ىتسوردنەت
کەسەک ەل ەزاوایج ەتسەج ىرێمژتاک .تاکەد نامڵورتنوک نامەتسەج ىرێمژتاک ناموومەه ەمێئ ننێد تسەدەب نتوەخ نیرتشاب ناکەسەک ىەبرۆز .نکووچب ناکەیزاوایج مڵاەب رت ىکەسەک ۆب ەب نەکەد ەوەناسەح ەب تسەه کشێمو ەتسەج .ىنایەب ى 7 رێمژاکو 22 رێمژاک ناوێنەل تەکەجنەگ ەروک رەگەئ .نتوەخ ىتیرەنو ندراوخ ىناکەمەژ ىورەل کێپو کێر ىکەنیتور .ىەناژۆڕ ىنیتور ەل ىەکب ەوەنیلۆکێل ەیاو رتشاب تێبەه ىنتوەخ ىەشێکشاب ىنتوەخ ەگنیرگ رۆز ىکەتش
ىتسوردنەت ۆب
5
ىەیشزرەو ەنانێهار وەئ
ىەدەد ىماجنەئ
ەشاب ىکەنانێهار -
ىمەتسیسو یشزرەو ىنانێهار کاروخ
ىنانێهار .یشزرەو ىنانێهارو کاروخ ىمەتسیس ەب ەوارتسەب شاب ىنتوەخ ىنورەد ىتسوردنەت ىندرکرتشاب رەسەل تاکەدراک کێپو کێر ىەلۆجو یشزرەو .نووبرێفو ىیەتسەجو
ىکاروخ ىکەمەتسیس ىنانێهراکەب ەب تاکەد رتشاب ىکەیتسوردنەت ب تسەه نامەتسەج ناوێنەل کووس ىمەژ وود ەیاو رتشابو ەراوێئو ۆڕەوینو ناینایەب ىندراوخ ەل تێبکێپ گنەسواه ىکەمەتسیسو یشزرەو ىنانێهار ناوێنەل ىگنەسواه ىنووبەه .)یتڵ هواق( تێبەه ناکەمەژ .ەوەتاکەد مەک ىنێرەن ىسێرتس ىسرتەم گنەسواه ىکاروخ ىناوەلەمو ندرکارو نووچەوێرەب وکەو ژێرد ەوامو کووس یشزرەو ىنانێهار.نتوەخ رەسەل ەیەه ىشاب ىکەیرەگیراک نەکەد رتشاب ڤورم ىیەتسەج ىنووبرابەلو نەکەد دایز ڵد ىنادێل ىەژێر ىەنانێهار وەئ
.ىژرگ ۆب ەی نیرەسەراچ نیرتشاب
7
ناکەیتڵاەمۆک ەرۆت
اتسێئ .ننێدکێپ نناجنەگ ىنایژ ەل ىکەرەس ىکەشەب ناکەیتڵاەمۆک ەرۆت ۆڕمیئ ىرۆز ىکەیەرامژ ۆب ەخەیاب ىاگێجو گنیرگ ىراک ىکەرێمائ ەتووب رەتویپمۆک ناراکدنێوخ وورەتاخەد ەکەناو اتسومام ىتاک نامەهەل ەنوومن ۆب ،راکدنێوخ .رت ىکەتش رەه نای نەکەد ناکەیتڵاەمۆک ەرۆت ىەشامەت
،تاک نامەهەل تش نیدنەچ ىنادماجنەئ رەسەل نیووتاهار رتایزو رتایز ۆڕمیئ ىاگڵەمۆک ەل ،ناکەیتڵاەمۆک ەرۆت رەسەل نایێرواه ڵەگەل ندرکیدنەویەپو لێمیئ ىەمان ىەوەنادمڵاەو وکەو نێڵەد ەوەبو .اگندنێوخ ىناکەکرەئ ڵەگەل ەنوومن ۆب رەتویپمۆک رەسەل ندرکراک تاک نامەهەلو ،ناکەینیتورو ناکەکووس ەتش ۆب ەواجنوگ ىکەژاوەتسەد روجەمەه ىکرەئ .روجەمەه ىکرەئ .نامنایژ ىتسائ رەسەل ەیەه ىنێرەن ىکەیرەگیراک مڕڵەبىکرەئ
وجەمەه
ەروک ۆب نیراگژۆمائ ێدنەه ەناوەئ نینازەد نیراگژۆمائ ێدنەه ،تەکەجنەگ
:ەیەه نایرەگیراک
تاکب رەسەراچ تەباب کەی /تش کەی تکشێم اب اتسومام ىەوەندرکنوور ەل ێوگ ێتاک کێراج رەهەل ىناکەکرەئ رەسەل ىەکەدراک اینەتەب ێتاک نای ىرگەد ەنێیەمراکەب تەکەلیابوم - لۆپ وانەل اگندنێوخ
اگندنێوخ ىناکەکرەئ رەس ەتاکب زیکرەت تکشێم اب
ێناد رت ىکەنێوش ەل تەکەلیابومو لیابوم ەل ەوەنتوەکروود ىەگێرەب ەکب تۆخ ىجنلاچ شاپ ىەوام ەل نای ناینایەب - ەناژۆڕ کەیەوام ۆب ۆڕەوین
9
ىەدام ،لوحک - ANDTS ،ەوەرەککلااچ ىەدام ،رەبشوه راموق ،نتوت
ىەوەندرکیقات ۆب ەی ىکەرەس ىکەتش نیناز ىزەح نتشیەگێپ ىغانوق ۆب اگێرەل
.نایژ ىێون ىنومزەئ
تەرەنب ىاگندنێوخ ەل ەوەنتساوگو نایژ ىناکەوادوور ەل ەڕپ ىکەوام ىیەدامائ ىاگندنێوخ ىەوام ىێون ىرۆتو نسانەد ێون ىێرواه ناجنەگ ەرێلو ،تینێد ىۆخ ڵەگەل ێون ىتەفرەدو یدنەویەپ ىۆخ ڵەگەل ەناوەش ىنایژو گنەهائ اهەورەه نایژ ىەوام وەئ .نەکەد تسورد ندرکیدنەویەپ ەدنەچرەه ،ەی ادێت ىرەبشوه ىەدامو لوحکو نتوت ەک ەنانێوش وەئ ەنوڕەد ناجنەگ ەتاوەک .تینێد ىۆه ەتێبب ێرکەئ ەوەئ .ەی ىسەکەکات ىکەتش ێون ىتش ىەوەندرکیقات ەب ىتسیوێپ نینازەد ەمێئ .رەکوێخەب کەو ۆت ۆب ەشێکو ىنارەگین دایز ەوەئ ىتەفرەد مکوح ىندرکرەد ێب رایسپ ىندرکەتسارائو نادێپ یگنیرگ ،رەکوێخەب کەو ۆت ىبرادەگائ ،رەکوێخەب کەو ۆت رەگەئ .تاکب ەسق ىناکەتسەهو ەوەندرکریب ىەرابەل جنەگ تاکەد .ىەگبێت ىناکەراتفەرو ەوەنادراک تۆب تێبەد رتناسائ ەکەجنەگ ىخودوراب ىەرابەلىەرابەل ىریب تێب کەتش ەوەئ ێرکەئ ەوەیەکب
• ىەدامو لوحک ىەرابەل تۆخ ىتەبیات یرایناز ۆت
ىنێدتسەدەب رەبشوه • رەبشوه ىەدامو لوحک ىساب ەوەڵام ەل ەوێئ
نەکەد • تەکەجنەگ ەروک رەگەئ ىبەد رادەگائ ۆت
تاکب راتفەر زاوایج ىکەوێشەب • نەکەد ىرتکەی ىراکواه رەکوێخەب کەو ەوێئ
کەگنەهائ ۆب نەبەد ناجنەگ ێتاک ەوەننێرەگنایەدو
• تەکەجنەگ ەروک ڵەگەل ىەکەد ەسق ێدنەه ۆت*
ەوەڵام ۆب ەوەتێرەگەد گنەهائەل ێتاک
پورگ ىراشوگ ەیەروەگ
11
ANDTS - اگندنێوخ ىتەیاسرپرەب
ەیەه نایفام ناراکدنێوخو ڵادنم وومەه ،ندرکرێف ىناکەمانرەبو ناکاگندنێوخ اسای ىێپەب(
نتوت ەل تێب لااوو تاکبێل رتشاب نایتسوردنەت اگندنێوخ وانەل تیژب کەیەگنیژ وانەل ەیەه نووبرێف ىفام اهەورەه .نایناکاتسومامو ێرواه ڵەگەل تێبەه نایشاب یدنەویەپو تێرکب لەکێت ەوەرەککلااچ ىەدامو رەبشوه ىەدامو نتوت ەب تسەویەپ ىتەباب ەتسیوێپو ىتەیاسرپرەب اگندنێوخ ىرەبوێرەب .ەناراوب مەل واردکێل/رتشاب ىکەنێو ىندرکتسورد وانێپەل ىتسوردنەت .ناکەراک ىنووچاودەبو ندربەوێرەبو ەوەنتسخکێر ىەرابەل ەیەه ىتشگ ڵەگەل ىراکواه .دنەمتەبیات ىیووتاهێل ەل تاکب ىرادشەب ىتشگ ىکەوێشەب ێرکەئ ناراکدنێوخ .ندنێوخ ۆب یی هو ەت ەن یماد ).تێب دووسەب راج ێدنەه ێرکەئ رت ىنەیلا ىتەیجیتارتس ىێپەب نتساراپۆخ ىکەوێشەب تاکەدراک دنوسراملاک ىیەدامائ ىناکاگندنێوخ ىتێکەی ێدنەه روجەمەه یکلااچو شەبواه یکلااچ ەب ناکاگندنێوخ ەتاوەک .ىیەچوانو ىیەوەتەن ANDTS .نەکەدراک راج ىتێکەی ىنورتکلەئ ىڕەپڵام ىنادرەس نامناکەراک ىەرابەل ىنازب رتایز تێوەتب رەگەئ .ەنێوخب نامەکەتەسایس ىەرابەلو ەکب ىیەدامائ ىناکاگندنێوخ
اسای ىێپەب
ناشێک ەرەگج ەواردەنێپ اگێر اگندنێوخ ىەگنیژ ەلەیەه کنیل ێدنەه :ەیەه ادێت ىرتایز یرایناز
1177
www.1177.se
ناجنەگ یکینیلک
www.umo.se ناکەییاتەرەس ەیرازوگایرف
راموق ىناکەشێک ۆب
www.stodlinjen.se ەیەه کنیل ێدنەه ەیەه ادێت ىرتایز یرایناز ىناکەیرایناز ىدنەوان ىتێکەی
رەبشوه ىدامو لوحک www.can.se
"ناجنەگ ىنایژ ىزاوێش"
ناکوابو کیاد ۆب -
ۆب ەوارکەتسارائ ناجنەگ ىنایژ ىزاوێش ىکنیل نارەکوێخەب ۆب اهەورەهو ناراکدنێوخ
ناکاگندنێوخو www.unglivsstil.se/foraldrar/
کەریز ـ ییتساڕ ىەدام ىەرابەل
رەبشوه
www.drugsmart.com/fakta
13
ناکەناو ىنووبەدامائ
ندرکیرادشەبو اگندنێوخ ىنووبەدامائ ىاهەب ۆب ێبەه ناینتشیەگێت ناجنەگ ەگنیرگ
ىنانێهتسەدەب ۆب ەی ىکەرەس ىکەجرەم نووبەدامائ .ناکەناو ەل رەگیراک ىکەوێشەب
اگندنێوخ ەل ێرکەئ ەوەڵام ىکرەئو راک نیدنەچ .ندنێوخەل ووتوەکرەس ىماجنەئ
.ەوەتاکەد مەک ىنێرەن ىسێرتس ىسرتەم ەل اهەورەه .نێردب ماجنەئ
ىەگنامرەف ەل ندنێوخ ىیاراد ىەڵامرەد ىنانێهتسەدەب ۆب ەجرەم اگندنێوخ ەل کلااچ ىنووبەدامائ اگندنێوخ ەتسیوێپ نووبەنەدامائ ىنووبەرابوود ىتەلاحەل .)CSN( ندنێوخ ىەڵامرەد ىدنەوان ندنێوخ ىەڵامرەد ێرکەئ شیوەئو ،ەوەتاکب رادەگائ ندنێوخ ىەڵامرەد ىدنەوان ىەگنامرەف تێردربب ندنێوخ ىیاراد ىەڵامرەد رەگەئ !ىنیبێت .تاکب نایەوەندنارەگ ەرابوود ىاوادو تێربب ىەڵامرەدو نڵاادنم ىنیشنەناخو ووناخێرک ىەڵامرەد ىنانێهتسەدەب رەسەل تێبەد ىرەگیراک ىتشگ ىکەنیناورێتو یرایناز ىناوتەد جنەگو رەکوێخەب کەو ۆت .ىتشگ ىەمیب ىقودنس ىیاراد رەسەل نووبەنەدامائ ىمەتسیس ىەگێرەب ەتشخو نووبەنەدامائو نووبەدامائ ىەرابەل ىرگرەو ەتسیوێپ نووبەنەدامائ ىەرابەل ىرگرەو ەمان ىناوتب ىەوەئ ۆب رەکوێخەب کەو ۆت .Skola24 رتایز یرایناز .Skola24 رەسەل ىەکراموت تۆخەب تەبیات ىاتسێئ ىندرکیدنەویەپ یرایناز ىناکاگندنێوخ ىتێکەی ىنورتکلەئ ىڕەپڵام رەسەل ەوەئ ىنادماجنەئ ىتەینۆچو نێوش ىەرابەل .ەیەه دنوسراملاک ىیەدامائىنووبەرابوود ىتەلاحەل ەتسیوێپ نووبەنەدامائ
ىەگنامرەف اگندنێوخ ندنێوخ ىەڵامرەد ىدنەوان
ەوەتاکب رادەگائ )CSN(
.نووبەنەدامائ ىەرابەل
ێچەن تریبەل ىندرکیدنەویەپ یرایناز
تۆخەب تەبیات ىاتسێئ ىەکراموت .Skola24 رەسەل
15
ندنێوخ ىکینکەت
ىشاب ىکینکەت ىناکەدووس رەس ەنیەخب کشیت تێوەنامەد ەمێئ اهەورەه ىشاب ىکەکینکەت ىنتسختسەدەب .تاکب رەسەل ىنانێهار نناوتەد وومەه .ندنێوخ نناوتەد شەوەڵامو اگندنێوخ مڵاەب ەراکدنێوخ ىدۆخ ىتەیاسرپرەب ندنێوخ .نەکب شەکشێپ ىرەگیراکو ىریگتشپو ىراگژۆمائ
ىاگندنێوخ ەل .تەبیات ىناراکەدرەورەپو تەبیات ىناکاتسومام ۆب اگندنێوخ ەل ەگنیرگ یناماس ىکەتش رۆز ندنێوخ ىدنەبرەکیەپو شاب ىنانادنلاپ ەیۆبو تاکەد دایز ناکەیراکاواد ىیەدامائ ناسائ ىکەتش ننازەداو ىەناراکدنێوخ وەئ رەسەل تێچبەوێرەب اهەورەه ەوەئ ێرکەئ .ەتسیوێپ .ننیبب ەروەگ ىکەتەمحەز ىەوەئ ێب تەرەنب ىاگندنێوخ ەل ننێبتسەدەب شاب ىەرمن ووبىریگتشپ
:ەیەه تێنرتنەئ ىەگێرەب
"ەیەه مندنێوخ ىاناوت "
/www.ur.se/orkaplugga
17
ندرکراک ىەگێرەب ەتسەج یکلااچ
نویزڤەلەت ىەشاش ىندرکەشامەتو نتشیناد ۆب نوارکەنەدامائ - کشێمو ناکەکلۆسام -نامەتسەج ىراکنارۆگو تسورد ىکەوێشەب ننێبراکەب نامەتسەج نۆچ نیبرێف ەتسیوێپ ەیۆب .تاک ىیاژێردەب نیراگژۆمائ ێدنەه ەوەراوخ ىەناوەئ .تاگەن نامەتسەج ەب نایز ىەوەئ ۆب نیەکب نامەلۆج ەل .ندرکزیکرەتو ىەتسەج ەل کەیرەه رەسەل تێبەد نایینێرەئ ىرەگیراک
20 - ىراکنارۆگ
20 رەه نتشینادو ناتسەوار ناوێنەل ەکب ىراکنارۆگ • .کەلوخ ەل روودو کیزین ىندرکەشامەت ناوێنەل ەکب ىراکنارۆگ •
.ەشاش ىتاکەل پەچو تسار ىتسەد ناوێنەل ەکب ىراکنارۆگ •
.لیابوم ىنانێهراکەب
20 - ىەشۆگ
.تێبەن مس 65 ەل رتمەک ەشاش ەل تیروود اب • .ەکب ندناکوورت واچ وارکیراید ىەوامەل ماوەدرەب • .ەوەکب تەتسەج ىخودوراب ەل ریب • /ەشاش ڵەگەل تێب ەلپ 20 ىەشۆگ ەب ترەس ەشیمەه اب • .لیابوم
20 - ىەلۆج
.ەدڵاپ ەوەتشپ ۆب تناکەلم ،ەکبژێرد تەتسەج • ۆبو ناکەتشینەت ۆبو ەکژێرد ەوەرەس ۆب تناکەتسەد • .ەوەشێپ .ەوەنێمەچب تناکەکوچ ،ەتسەوار تنێوش ەل • ۆبو ناکەتشینەت ۆب ،ەوەتشپ ۆب ،ەوەشێپ ۆب تەتسەج • ێناد تەتسەج ىتسارەوانەل ترەسو ،ەوەنێلۆجب ەوەوان
.)نووبمارائ ەب(
ىزاوێش تەکەنتشیناد
ەرۆگب
ۆخ ىنانێهار ەوەندرکمارائ
ەکب
ندرکیدنەویەپ یرایناز
ىڕەپڵام رەسەل ەیەه ناراکدنێوخ ىتسوردنەت ىنارەبنامرەف ۆب :کەیاگندنێوخ رەه ىنورتکلەئ
Jenny Nyströmskolan Smålandsgatan 25, Box 804, 391 28 Kalmar 0480-45 17 00 :نۆفەلەت www.jennynystromskolan.se www.gyf.se/gymnasiesarskolan jennynystromskolan@gyf.se Lars Kaggskolan Lorensbergsgatan 56, Box 832, 391 28 Kalmar 0480-45 16 00 :نۆفەلەت www.larskaggskolan.se larskaggskolan@gyf.se Stagneliusskolan
Fredriksskansgatan 5, Box 824, 391 28 Kalmar 0480-45 15 30 :نۆفەلەت www.stagneliusskolan.nu stagneliusskolan@gyf.se راملاک ناجنەگ یکینیلک یت ەیلآ ەمۆك یراكژێواڕ 0480-45 15 12 رەتسسو نامام ىرەتسس ناجنەگ ىکینیلک 0480-817 89
ەکبێپ نامیدنەویەپ
ىنانێهتسەدەب ۆب ىراوبەل ىریگتشپ
زاوایج
19
ناراکدنێوخ ىتسوردنەت ەیەه ناراکدنێوخ وانێپەل
ىنتشێهەنو شاب ىتسوردنەت ىندرکرتشاب رەسەل تاکەدراک مەکەی ىەلپەب ناراکدنێوخ ىتسوردنەت ىندنێوخ ىناکەڵاس ىەوامەل ناراکدنێوخ ۆب تسیوێپ ىریگتشپ ىندرکشەکشێپو ناکەتسەبرەب ىتسوردنەت ەب ندرکیدنەویەپ ۆب نیەکەد ناراکدنێوخ ىنتاهرێخەب ەشیمەه ەمێئ .ىیەدامائ ،ناکاگندنێوخ ىتەیلاەموک ىراکژێوار ،اگندنێوخ ىناکەرەتسس ەل تێدکێپ ەک ناراکدنێوخ ىتسوردنەت ىمیت .ەشیپو ندنێوخ ىراکژێوار و تەبیات ىاتسومام ،تەبیات ىراکەدرەورەپ اهەورەهو .تێرگەد ەوەیۆخەب شیناکاگندنێوخ ىناکەرەبوێرەب اهەورەه اگندنێوخ ەل ناراکدنێوخ ىتسوردنەت ڵەگەل ىراکژێوار شاپ ەیەه شاگندنێوخ ىنورەد ىدنەمتەبیاتو اگندنێوخ ىکشیزپ ىڕەپڵام رەسەل ەیەه ناراکدنێوخ ىتسوردنەت ەب تەبیات ىندرکیدنەویەپ یرایناز .ناراکدنێوخ .کەیاگندنێوخ رەه ىنورتکلەئ
