Mag. SVENO BER

/?

A. • -< *

'

v *7

D. D.

O B

SER

VA TI ONES

PHIL0L0G1CM

in

PAULI II EP. ad CORINTH. cap. xii, v. 1-4.

QUAS,

CONS. AMPL. ORD. PHILOSOPH. UPSAL,

PUBLICO EXAMIN I MODESTE SUBJICIUNT

Mag. SVENO BER

VEB. DIV. MIN. STIP. REGI.

GUSTAVUS

RYDBERG,

Stip. Fi orin.

VESTROGOTHL

IN ACROATERIO GUST. MAJ. D. XII JUNII MDCCXCY.

Horis a. ra. folitis.

UPSALIJE,

LITTERIS JOH. FR. EDMAN, RÜG. ACAD« TYPOGR»

S:M RiiE

m:tis

MAG NM FIDEI VIRO,

REVER EN DISSIM O

DOMINO

gfMUTiGMB

S. S. THE0L0G1M

DOCTORI,

DIOECES. SCARENS.

EPISCOPO,

VEN. CONSIST.

PRTESIDI,

GTMN.

SCHOLARUMQUE

ET

REG II deORSTELLA POLARIDINIS

MEMB RO,

MEEGEN ATI MAXIM O

sacrum

debuerunt

PRESES et RESFONDENS.

OBSERVATIONES

PHILOLOGIE

IN

PAULI s EP. ad CORINTH. CAP. 12: 1-4.

§. I.

Jam,

interpretatio

^{inde a remotiori}

libroram

anriquitate, legitima

Novi Foederis, prsecipue

& jufta

autem EpiitoUrum Pauli, Viris fummi nominis vila eft difncillirna _, quinimmo multo difficilior _atque im- peditior, quam Horrieri, Thycydidis, _Polybii alio-

rumque grsecorum

Scriptorum. Et

quidem jure.

Etsnim alioquin, unde faäum estet, ut in nullum itve Grsecum Eve Latinum, vel difficiiiimum Scripto-

rern tot, tant^que molis prodierint commentarii, ex

quibus interpretationes, jam vi quafi extrufse, jam

fenius difficultate laborantes, attamen ex neceffitate

quadam receptse, inoleverint, atque adeo ad noftram usquc aetatem transmisfae, ^ut vel inftru&isfimum ^inter¬

preten! fubdole in fui adfenfum pertrahant. Libere fatemur, libros Novi Foederis, in iis _{quae norniam} fidei & morum fpe£tant, ^eo nomine esfe perfpicuos,

ut ad genium, quo cditi funt, temporis adcommo- dati, a luis Le&oribus, plebejis quoque & indo&is,

facile ac (ine interpretis cura, ingenio & do£trina, intelligi potuerint. Unde causfam difficultatis, de qua querela agitari fölet, non femper penes Sacros tumöres, quin potius jam _penes intcrpretes refide-

re, jam tempori, quod e rebus aftis vivimus remo- tum, tribuendam esfe arbitramur. Accidit enim

non raro, ut in quorundam cxplicatione locorum

A 2 haeß-

4

haefitémus, _propterea quod in ign oratione verfamur prifcorum,

ad

quos

alluditur

nonnunquam, rituum,

hiftorix vetcris _atque ecclefiarum & gentium flatus priflini.

Prsterea licet disAmuIandum

non esfe vi- deatur, permulta JWjfr« facris litteris inesfe, quod lingua, qua exarats funt, dudum in vernaculis

esfe defierit, quodque Sacri Viri, fnis Inferviences temporibus, a cafti fermonis indole nonnihil inter-

dum deflexerint, nihilo tamen minus haut minima inde fspenumero repetenda funt, quod interpretes

inrerdum indolem Grscitatis tum purs tum Helie- nifticse, qua oportuit cura, bbi familiärem ^rton red»

didcrint. Accedit, quod, in fenhi verborum eruen-

do, interpretcs nonnunquam> nec ab omni partium

Audio alieni, nec a praejudicatis opinionibns libcrl,

nec'critices fanioris prsbdio probe muniti, ^nec cs- teris ex Archsologia gentis fubfidiis fatis inftruffci,

rem adgresfi lint. Unde non. potuit non evenire9

ut vel poft rccentioris svi Phiioiogos, quorum im- mortales labores nulla non deprxdicabit stas, hinc

inde mesfis fuperfit, in quam falcem mittat pofteri-

tatis folertia. Huc referendum _putamus Iccum,

quem noflrse qualicurnque

disquifitioni

(ubjeftum i-

mus, &, prout tutuierint vires, in clariorem lucem

proferre

optamus. Quod ^, fpeeiminis academici lo-

co, jam edituri conamen, enixe rogamus, velis B,

L. undulgenter habere.

§. II.

Jafåis a Paulo in principe achajx urbe Corintho

Eccle-

A ^{A *A-}

fe—IIUMI_l|1i_fe—

—

—v» -siF^r

Ecclefix Chriftianae fundamentis, temporis fuccesfu complnrcs prodierunt Dolores, qui in res Religionis

fuam coliocarunt _{operam, åt vcro} diverfo, nec u

bique probando kudio. Fuere enim inter illos, qui fibi fuisque dotibus praefidentes, Paulum in

contemtnm adducere, atque ex Ejus in Corinthio-

rum aninais deminuta exikimatione fui celebritati no-

minis conkiltum ire voluerint. Hos pasfim _tängers

videtur Apokolus in utraque ad Corinthios ^misfa Epiftola ^{, VOCanS COS} TreCpvcrico^ss ⁱ Cor. IV. 19. Kocvyoof^s-

\as sv 7rgo<roo7rto H&f 8 v.u^icc ¹ Cor. V. 12. Prsecipue

vero capite decimo pokerioris Epikola? ad Corinth.

adgreditur Apokolus fui deferfionern adverfus hos Pfevd. Apokolos & calumniatores^> qui id maxinie dedisfent Ipfi crirnini, quod, qüum in Ipfo praeien-

te fplendidum deprehendisfent nihil, nihil quod Apc-

ftolicam Ipfius commendaret au&oritatem, (everibfi-

mum tarnen & audacem in licteris ad Ecclefiam mis- fis fe exhibere fukinuerit. Sed talia argutanres per-

pendere jubet ^{v. 11.} talem (e vel fuisie vel futurum esfe _{7*cc^cvtcc reo egyso,} quaÜS esfet reo Aoyu öl smi^eXoiV

ctT,eov. Quam quidem Apologiam Capite uhdecimo

ita continuat _ut, praemisfa excufatione 7[s£ictvrc)\cyicz£

fibi extortx a fuis adverfariis, dignitatem muneris fui ab eorum contemtu vindicet, v-anas eorum g!o-

riationes vera curarum muneris fui celebratione ita

quidem confundendo, ut inter alia ipfis ob oculos ponat gravisfimos ^{quos, pro} Evangelio, exhaiderae labores, plagas fibi a Judseis infh&as, vincula &

horrenda vitae pericula, qua?, fiti & fame presfus

A _{3 ve-}

6-V-m,.^—fs-f1 Yv t

veftibusque

deftitutus rcpecicis victbus

terra

mari-

quc

fubierat. Quibus in Eccleiiam Chriftianam

e- numeratis meritis, progreditur Apoflolus ab initio Cap.

XII ad alia, de quibus audentior gloriari

potcrat.

§. III.

V. ^I. Koivxct>&cii Sri 8 (rv/jtQegei fxoi: eÅevcöfjtxt yuq eis

Q7trcc<ncts vgft <x,7roxcc\v^eis Kt^/f?.

V. 2. O/Jafi ccvSgoo7rov ^{ev Xfi^oo,} 7ft>o ertvv deKCCTSfnrecfoov {eire ev aoofxocri, 8X ci$cc' eire ev.ros rf? ghv/acctos, 8x

oiSx,

O

©eos oiSev.j x^TSxyevrx rev rotsrov eoos rgirs 8%ccv8. — V. 3. Kxf ol$cc ^{tov t018t0v} KvSßOü-kov ^{(sits fV} (too/umtly €17 s

exr07 t8 aoopoiTos, 8x oiOcc. O Geos

c/JfV.)

V. _4. Oti tigTfo&yt} eis rov

7totqxSetGov,

v&j vjxzcrev ccgftjrx ftjfxccrx, os 8x

ej*ov uv&fWTroo

ÅctÅwcu.

Quam-

vis Interpretes,

qui fuam in hune locum diffi-

ciliorem

explicandum

collocarunt operam, in rebus

minoris momenti inter fe difcrepcnt, in ^eo tamen

confentiunt, Apoftolum hoc loco

de

femet ipfo lo- qui in

tertia perlona

^,

adeoque

^onrunxv & <x7roxcchv\piv,

ad quam proyocat,

Illi ipfi contigisfe

a)\

Paulum fu-

isfe

a) v. Pauli zweiter Brief^an die Korintherherausgeben

und erklaret ^von Joh. Friedr. Schultz, Halle 17g* , ubi

inter alia Celeb. Au£t. dicit: Zwar es liefe fieb nicht he~

greifen, wie Erfcbeinungen ^, die ein andrer

gebäht,

fur

Pau¬

lum ein gegenftand des flohes werden können. Illuftr. Mi¬

chaelis in anmerkungen fur Ungelebrte zu (einer tiber- fetzung des N. T. Dritter theil, Gottingen 1791 h. 1.

ita disferit: Da er (Paulus) von Offenbarungen redet, deren

Erßcb rühmen kauy fv liehet jeder ^, daß

Paulus ßlhft die

je

isfe uv&goä?.rov iftum ^ev usque sd tertium caelum F) abreptum; cumquc Ipfiim audisfe ^{^yura,} quae hic

u^nra c) dicuntur, quaequc cnarrare non licebac d):

Et

entzuckung gebäht haben majs; allein eben, weil ihm dafs

Rubinen fo unfcbicklicb vorkomt, fezt ^er nicht dafs jlEH.

fondern ein umfchreibung ^— Rofenmullerus, in fiiis Scho-

Jiis sd h; 1. cum multis aiiis, ita caiculos fubducit: Pau¬

lus {v. 2.) ßc de fe loquitur, modeftia causfa; Jicut Sontra, ubi aliquid dicendum eß, quod odiojum eß, pro jecunda per- fona primam osfumit.

b) Beatorum fedes karvocarur rqiros isquvos 8c (v. 4.) 7iuqccoet(Toe (coli. Luc. 23. 43) o'o bona eximia 8c

gaudia ineffabilia, quae ibi piis parata funr. Sunt tarnen,

qui prae fe ferant, Tertium ccelum differre 3 Paradifo (v. 4) ira quidern, ut tertium ccelum fit Summum calam,

in quo Deus habitar folus, Paradifus autem Sedes beato¬

rum. Ut veteres taceam v. c. Irenaeum, Tertullianum, Ambrofium, Epiphanium, Grotius quoque diftinguit ^ter¬

tium ccelum a Paradifo ita, ut per illud locum Glorie,

quem poft refurre&ionem pii occupaturi fint; ^per hunc

vero locum folatii poft ^mortem & ante

refurreÖionem,

intelligat.

c) In N. T. hoc loco tantum 8c ita legitur hoc ^vo- cabulum; ut qusenam earum, quas habet notionum, in auxilium vocanda fit, dubii haereant interpretes. Pluri-

mi tarnen, quos novi tam veterum quam recentiorum,

reddunt _{aqqvjra qnyara per} Ineffabilia verha cfr. Groritis,,

V/olfius in Cur. philol. Bengelius in Gnom. — Whirby

in Paraphrafe and Coment, on the New Teftarn. ha¬

bet. unjpcacable wovds — Recentifiimus methaphraft. Svec.

exponit: Outjdgeiiga ord — Schleusnerus in Nov. Lex.

Grseco^-Latin. in N.T. vertit: inaudita Ineffabilia. Ab

8 9—S&—ft-S&

• "

'N4-V

Et denique ex

his omnibus ioquendi formulis

ita expofitis

concludunt Interpretes, Apoftolum hifce

revelationibus coelitus edicis fuperftrucre voluisfe au- ftoritatem, cui ccdere adverfarios fuos oportebat.

§. IV.

Omnibus autem accuradori fubjiciendbus exa*

mini fericm textus Paulini, fcopum quem intendk Apoftolus, nec non

huic convenientem (ingulorum,

quibus utitur,

verborum (ignificatum, haud exigua

non posfunt non oriri

dubia

, quae

forfitan id effici-

unt, ut nullus non defidcrec cxplicationem hujus lo¬

ci commodiorem ea, quae hacfcenus per omnium vo- litaveric ora. Omnium primum, ftatuentes Paulum

h. 1. de (emet ipfo ioqui in tertia perfona,

Verbis

Ejus obtrudimus

fenfum,

quem

abhorret trita illa

regula

Hermenevtica: A finfu litt'era

tion

efi

fe¬

rnere recedendum, nifi evidens fummti hoc poflu¬

te^t necejfltas e), Deinde fi, ut mos eft,

contende-

remus

his omnibus recedir Hammondus reddens: arcana verha.

v. Ejus Nov. Teftam. ex Verfione Vulgata, cum para- phrali & adnotat. ad h. 1. ^— Eurn

fequirur Iii. Michae¬

lis 1, c. habens: Geheime werte. Rofenmullerus 1. ^c„ in¬

terpretatur: res non dicendas.

d) « (feil. qvifAocrot) 8k ?£cv c&y&gcc>7rM "KctKvict&i

interpre-

tes lantum non omnes ita verrunt : qua non licet (feil,

per impotenriam hominis)

homini efoqui. Et Schleusne-

rus 1. c. explicat hane fjjow ita: quibus

emarrandis lingua

humana non jujficit, qua ab hominibus narran c? explicari

non posflint.

e) Cfr. Rambachii Inftit. Herm. Sacree i Lib, $t Cap. 6 §.

ii å ^ir < i

■b-ii-

^

rcmus Apoftolum modeftix fcnfu captum ita faos

fubduxisfe calculos, nuliäm omnino idoneam asfequi posfumus rationem hujus indolis modeftiae. Id

Al¬

tem conftat, Eum, _per totum caput antecedens, da¬

ta opera repeterc moleftias, curas, pericula & ia-

bores &c> quos pro

Évangelio

devorasfet, Sc id qui-

dem eum in finem, ut magis pateret, in quantum diflFerrent ftii mnneris asrumnse ab adverfariorum

. qui prasdicabant Evangelium, ut aliis praeeminerent &

vi^tam degerent in otio & afflucntia reriitri. Eani it&- que Apofloli modeftfam prorfus hngularem, & tam ^,

"

- antecedenti quam confequenti Ejus argumentandi

rationi plane inimicam reputaremus, (i äb initio Cap. ^„■

12 tam obfctire fua proponeret merica, ut tion nid

vacillans & ambigüum de iis ferri posfet jüdickirn.

Prascipue vero tanto majorem admirationem ^moveat cjusmodi modeftia, quanto certius conftat, Paulum exiftimare, hane fibi extortam, esfe tanti mo-

menti, ut dignitas muneris

Äpoftolici

exinde vcl (lå¬

ret vel penitus caderec. At vero, (1 vel concede

. remus, hoc tribuendum esfe humilitati animi, quod Paulus, poft tam audacem (uorum meritorum, qui-

bus eminet Ejus Apologia, celebrationem, de femet- Ipfo loquatur in tertia perfona, nihilo tamen minus di&u difficile erit, quomodo Apodolus, fi Ipfc ab-

reptus fuisfet in coelum, ignorare potuerit, utrum hac _oceafione fueric inträ vel extra corpus» Quod

(i vero hane admitteremus difficultatem plane inex- plicabilem, a fide tamen id prorfus abhorret, Apofto- lum, qui in refellendis hoftibus argnmentis uti foleat

- B gravis-

lo

gravisfimis,

fuse Apologi#

^omnem fere vim & effi-

caciam exindc detra&urum esfc, quod ilii adne&at

commemorationem rci cujusdam, qua protervitas

inimicorum nc minime quidem frangi ^poterat. Nam

eo infolentiae procedentcs, ut ne quidem merita omni-

bus obvia concederenc Apoftolo, quanto altiori fu- perciiio contemturi esfent ^ac fraudis arguisfent o mnia pro illis tcftimonia, petita a quadam divina

c7TTuaia vel cc7roxuÅu\ps, _{quam nemo praeter} Apofto-

lum conteftari potuit; quam Apoftolus fatetur conti- gisfe (ibi, nefcio utrum extra vel inträ corpus esfec,

& in qua $njuarcc cc^tcc audita fuisfe refert? A fide alie-

num eft, Apoftolum in illam imprudentiae culpam

incurrere potuisfe, ut contra fuos perfri&ae frontis

inimicos tam iubrica adhibuerit argumenta, ut nc

quidem amicis integerrimis convinccndis fufficere vi-

deantur. Dum opera Apoftoli verfatur circa miine- ris, _quo

fungebatur,

defenfionem, nunquam omnino quidquam adferre folet, quod occafionem daret id

detrc&andi & ludibrio exponendi, auc legationem

coelitus acceptam in dubium vocandi. Huc quoque accedit, quod Apoftolus v. 6. dicat, ^ex o7iroicia ^, de

qua quxftio eft, multas peti posfe conclufiones, quas in fuum vertcret commodum, fibi vero, id quomi-

nus faciat, eo magis religioni esfe, quum non nifi

fuis aaSevtioiis, laboribus, moleftiis &c. & rebus gctVis nixus, palmam fuis adverfariis dubiam reddere geftiret*

§. V.

Difficultatibus dudum allatis, ^ex noftro quidem ju di-

Ü a vr i w v

,.«v~m v*,.

..i _

judicio, haud parum detrahitur, (i a recepta fcn- tentia, qua Paulo Ipfi hane «TrotaAtn^v contigisfe fta- tuicur, penitus recedimus. Quam quidem libertatem,

ut fperamus, ^nemo audaccm, vel a regulis Herme«

nevtices aberrantcm judicabit, _{quum textus praefens}

ab Interprete nullo modo expofcat, ut ad Apofto-

lum referat _{ea, quae} Ipfe. difertis verbis, de alio

quodam, quem rei & veritatis tertem adpellare pos- fet, praedicat. Quid? quod potiore forte _{jure, in-}

ftrui quis optaret, qui fa&um fit, ut fubje&um ab Apoftolo indicatum, temere nuliaque urgente neces^

ficate commutaverit Interpretum licentia; praefettim nbi, id quod §. pr^cedenti egimus, extra dubium pofirum videtur, _{argumenta, quae pro} folemni hujus

loci explicatione adferri folent, fcopum ^, quem inten«

dit Apoftolus, infringerc _{potius quam firmare. No-}

vam itaque ingredientibus viam liceat nobis verba

Apoftoli in (equentem ^modum 7ra^a^fa^v. ^— "At quorjum bac djputo? Quid mea mtereft, ^ut labo-

ribus ej ccrumnis, quas in commodum Eccleßc? per- tuh, enatrandis uttertus inheertam? _{En per}ditam o*

peram ! Eteritm me fugere non peteß, quam exigui

pundens (it cujusvis in Jua ip(ius ^re tejlimonium, Supei efl igitur, ut in partium vie ar um fubfidium

revocem ea, qu<.e, ccelitus data revelatione, de ^me tnetque muneris åignitate patefecit, ^cui jam Apofio*

lus vivo, bccle(i(C Sum mus flätor ^& gnbemator.

Novi quendarn integerrimce fidei

Chnjhanum,

_(quem

quidem nominare m prafenti non attinet) ad area-

na Det confiha admisjnm. Utrum bic ipfe tigU

B 2 v Jui*

fuique compos, an praeter natura

ordinem ecflafi

correptus,

exbibitum teftimonium, /u>*

amv-

mente, recepéfit^, res eft quam,

Deo foli

cognitam, ignoro.

Id

ver o

mihi ambiguum

non

eft,

ipfum eunäem

Vir

um

fupra humilem mortahum Jphte-

ra?n datum, & ad cceiites usque eveäum

fuisfe. Csr-

tijjimus fum, meum non

fit

enarrare,

utrum vigil fuiqne compos, a»

ecftafi

correptus

fue-

rit, #d, Ofö

foli

refervatum

reticeo) ad bea-

?<jy pie defünftorum Jedes

fuisfe transpofitum, ibi-

gw ea de me prolata

audivisfe, fileve jtibeai

fragilitatis

fu#

memor

modejtia,

^inquam,

bomini, quicunque vet

fit,

repetere

nefas judico. En

teftem, quem pro muneris

mihi demandati.dignitate

confidsnti qdpeHarem animo.

Mea quahacunque

me-

rita venditando non nifi inanes _captarem laudes.

At vero, ut quoäarn modo

conflaret,

quot quantaqus pro re Cbriftiana

perpesjus Jim,

a me

impetrare

non potero, quo min us.

vel

ex

hoc

argumento eorum per- firingerem proterviam ^r

qui

res

adverfits refbrmidan-

*«■, ?/*£<!>« iwj quiloritatem fuppritnere

ßudent„

•* ^■'' ^

7 ^.

V * §•. vi.

Dum cura Summi Numinis fa&um eft, utSau- lus, hoftiii, quo in

Religionem Chriftianam fereba-

tur, animo abje&o, ardentisfimus evaferit

Evangclis

praeco, nemo

Summae Providentias, cujus in Ecclefta

plantanda

tot tantaque

exftiterunt documenta, alie-

num exiftirmaverit,

quod

^{, per} uyroKahv^iv &ot.tolciciv*

recens aeeeptum Apoftolatum Pauli commendatiorem

redde-

fit ä v 2 4 n« £

—<r?NS|=-^r—■%% _.'• *j

reddcret illis, qui Ejus ope vigilanii in mcliorem re-

dirent

frugcm.

Id quod eo magis e re fuisfe ^v'ide- bitur, _quum, quominus ita evenit, Apoftolo &. mii- neri Ejus ullus forfitan ncc aditus patuerit, nec fi-

des data fuerit uila. Cum Hierofolymam venisfet, ^ve- hementi adeo percellebantur ^terrore ornnes ibi de- gentes Chriftiani, quippe qui (ibi pcrfuadere nequi- bant, Paulum Pharifeurn exuisfe, uc Barnabas neces-

fum putaverit Ip(i fc ^com.item

adjungere,

qui ad

chorum caeterorum Apoftolorum novum Dolorem duceret. Hanc fufpicionem fidei Pauli teftimonium Divinum optime tollere potuit, utpote quod certisfi-

mum faceret, Ipfum Eundem, _{qui ruinarrv rei Chri-}

flianae dudum moliebatur, jam ilii profperos datu-

rum esfe fuccesfus. Deum teftirnonium de Paulo Ananiae exhibuisfey extra aleam dubitationis ponit

A£L _{9. 11} fqq. & quantum quidem nobis'videre li¬

cet, nihil adfurdi inde oriretur, fi reputaverimus

Ananiam es(e _illuro ev de quo Apofto-

lus loquitur, & verba: 7rcgeucu: ori crxevcs euÅcyvjs y.01 s$iv ovrcs, rov ßotsctcrcci ^ro:. ovoycc yov svoo7Ttcv -eSywv, ßöiai»

x*oov_{j vimv} rs i<Tqoc'/]\ v^ 151 esfe illa ^rjyxra ocftfYtTcc, quo-

rum rcpetitioném humiljtas; animi cohibebat. Lucas

apcllat Ananiam quod epitheton _aprimc exprimi poteft per Pauiinam: uvS^amos ?V

Ananiam alloctitus eft Deus _per quod Pau¬

lus hoc loco apeiiat ^{c^toct)*.} Duplex _{c^uy.00 evenit}

hac occafione, alterum. fuit Ipfi Ananias ^v. Io, alte-

ruro Paulo v. 12, & forfitan fieri potuit, quod hoc

in causfa

fuerit,

cur vocabulum o-n'runu^ habeat plu*

B ₃ rakm

ralem numerum. Ananias hac occafionc an vigil

an «cftafi corrcptus fuerit, ncc Lucas ncc Paulus referr, illius ^autem rei ignorantia, bis ab Apoftolo indigitata, (ignificare videtur, quod, quidquid fuis- fet, rei tamen veritas perfifteret immota. Ex aliis locis abunde cvincirnur o7rrocaices Sc cnrekukv^eis faflas

fuisfe primis Chriftianis, tam svros quam e/.rcs eroo/jtoiTcs'

conflitutis, &, nifi penitus fallimur, A£b ^10. exhi- bet exemplum utriusque hujus generis

Cornelius videbat ev (pcae^s h. e. vigil, clare,

v. 3. Petrus e contrario, _per ecflafin vidit rev cuqctvcv fivsooyfxevov v. 10. fq. ^— Ille, me qualicunque judice,

fuit ev c&pccri-) Hic ^{autem exros} goofjtccrcs' — Ad fidem pronum eft, ftudio Ananitc ubique divulgatam fuisfe

tam infignem ^{vtstcuiwv ,} & illius narrationem, farna ferentc, ad aures quoque Corinthiorum pervenisfe.

Cum autem Apoflolus, media incedens via, ^ncc pror- fus filentio praeterire, nec plene ad hoc provocare vellet teftimonium _{, uno tantum} digico ad id inten-

disfe illi fuffecit, dicendo: verba audita fuisfe, _quae

funt _Mo^tiTcc, & ne quis dubius hacreat de vero fenfu vocabuli _u%c,-srov, Apoftölus Ipfc hoc explicavit per te-

fiirnonium, quod non judicavit e£cy ÅecÅe/v cevB^x^oo h.

e. per modeftiam reticendum, quamvis cuique bene

compcrtum.

§. VII.

Mens nobis quidem non efl auda&er contcncüe-

re , Ananiam fuisfe illum ev

%£*«»«, cujus ^men-

tionem injicit Paulus. Quod ti vero ovrccn» illa, de qua

/?

ü a lr 1 i v i

^ 'spt 15

qua quaeftio eft, alicubi in libris Novi Foederis me¬

moria: prodita fuerit, nulla alia esfc videtur, _quam

quae Ananiae contigit. Cui _{opinioni fi} albus addatur calculus, multum _{lucis inde} affundetur valde ambiguae quaeftioni, quo anno converfus fuerit Paulus, _quae

vero convcrfio, noftra explicatione _{acccpta, non po-}

tuit non accidere quatuordecim annos antequam haec

exarata fuic Epiftola. Nemo nefcit, _{quanta difficul-}

tate laborec fententia _eorum, qui converfionern Apo-

ftoli longe ^antea evenisfc

contendunt;

nam, ut mul-

ta alia incommoda reticeamus, hinc fa&um esfe _con-

ftat, ut haud _pauca diftorta fuerint loca Novi Foe¬

deris, praecipue in Epift. ad Galatas, _{quae efl: qua-}

fi bafis, qua nititur

Chronologia

primae periodi fie-

culi Apoftolici. — Aräti, quibus haec opella circum- fcribitur, limites impediunt, quominus excurramus

in hane

difceptationem Chronologicam,

de ^co autem

convi&i fumus, quod, computatione temporis, quo convertebatur Paulus, ita inftituta ac nobis quidem arridet, ^tenues in auras evanefcant _multa dubia, _quae Grotius, acerrimi ingenii vir, tanti habuit momenti,

ut contra omnium codicum fidem, ex conjcftura coa&us fuerit integritatem texrus Paulini in dubium _vocare*

quin & corrigere, & quidem ^eam folum ob caus-

fam, ^ut difficultates enodaret, _{quas alia ratia-}

ne expedire fruftra conatus eft.