Θ Γ
<2: f. f. s.
dissertatio ph1losophica,
De
DISCRIMINE
INTER
J U S Τ ü Μ
ET
JEQUUM,
QUAM, CONSENT. AMPLISS. SENAT. PHILOSOPH.
AD REGIAM ACADEMIAM UPSALIENSEM >,
Sub PRiESIDIO,
'/iMPLISSJMl ET CELEBERRIMJ VIRU
Mag. LAURENTII
DAHLMAN,
MORAL, ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.
PUBLICO EPvLDITOKUM EXAMINI SUBMITTIT
ERLAND LAGERLÖF,
VERMELANDUS..
IN AUDITORIO CAROL. MAJORI D. XXX MAJ
ANNI MDCCLIV.
Η. Λ. M. S,
VPSALIJE,Exe. L. M, H0JER, Reg. Acad. Typ.
KONGL. -73
Och Sweriges Rikes
Hogftbctrodde MAN och RaD,
Samt
RIDDARE och COMMENDEUR
Af alla Kongl. Maj:ts Orden,
Den Hbgwålborne HERREN,
HERR BARON
CARL GUSTAV
LO VEM »ELM,
NÅDIGE HERRE.
få. Formaten. År. Jag. Ej*
At. Jag. Inbillar. Mig.
Rått. Kunna. Uttala.
EDERS EXCELLENCES Mig.Bewifh. Nå&
Så. Otackfam. År. Jag. Ock. Icke.
At. Jag.
Menar. Mig. Kunna, Wedergålla·
Har-
Hårmed.
Den. Minfta,
Af. EDERS. EXCELLENCES. Wålgernmgstr*
Mitt. Upfåt..
Att. I. Underdånighet.
For. EDERS. EXCELLENCE.
Nedlägga. Ett. Snilleprof*
Hwars. Åmne.
Så. Wål. Som.
EDERS. EXCELLENCES. Nåd, Giort. Mig. Driftig.
Hoppas. Jag. Nådigt. Üptages*
Jag. Skal, Aldrig.
Förgäta. Att. Upfånda.
Trägna. Sökningar. Til. Himmelen.
For. EDERS. EXCELLENCES. Beftåndiga. Sällhet.
Hwarpå.
Så. Wål. Min. Som. Många. Fleras Lycka, beror.
Fvamhärdandes med d/upefta wordnad
EDERS EXCELLENCES
MIN NÅDIGE HERRES
Underåån&dmiukafle tienare
ERLAND LAGERLÖF.
Mon eher COUSIN".
ant apris que par une Differtation Academl que
fur La Dijférence, qWilya entrecequi eß Jufte tf
te quieß JLquitable, Vous alle ζ expofer aujugement,
fefpere, a Padmiration de la Republique literaire, les
fruits hatives de Vos Etudes afftdues s je ne puis rriempe-
cber de Vous en témoigner ma vive joye. Et fachant qu'
outre les langues favantes Vons pojjedés bien le Francois 9
jeprens la Uber t é de Vous feliciter en tet t di ome, comme
celui des etr ångers, que fat le moins oublié. Lhumanite
le Zélepour ma Patriernobligent d mintereffer d tcut cequi qui tend au bien public je gnute unplaißr tout ä
fait charmant ä myapertevoir tous les jours,combien, dans
nos feminaires pour la Religion £$ ΡEtat, la jeuneße d*
aujourdhui furpafje Celle d'autrejois en tout genre de II·
terature. Sur tout, mon eher Coußn, Vous me donncz
un contentement inexprimable en fignalant la capacite
de Votre genie en faifant paroitre combien les inftru-
Slions de Votre Illußre Pere ont fruäifié cJ ce que Pon-
peut% fe promettre ä Pavenir de tes lumieres qull Vous a
fi[ heureufement transmifes. Pour Ρegaler un jour, Vous
avez uné vaße carriere ά courir. Je Vous fouhaite de pouvoir la fournir d la gloire de Dieu. α Ρavantement de la
vertü, au bien de Petat et d la fatisfattion de tous les
gens de bien. Je Juis avec Peßime cS PajßeBion la
plus ftneere
Mon Cher COUSIN"
Votre
Stockholm
ceaf Avril
*7f4.
tres humble &tr£s obelffanf
ferviteur
ANDRE G. CLAREEN.
ι Ν, J.
5· ΐ·
>;*otum hoc iiniverium vel nudis oculis
iniplcientes, primo intuitu omnia quas in eo lunt ^coutinuis mutationibus obnoxia deprehendimus. Quod ne- cefiarium eil, idem etiam immutabile
«fle conftat, cujusque adeo ratio -exiftendse in ejus
eiientia continetur. Contlngens vero mutabile ei?e
η o vi mus. Qnoniam igitur mundus & omnia in eo
fnnt mutabil i a.; fequitur omnia ea eile contingentia
& per confequens nec babere rationem exlftentlae fuasin fua eilentia, verum illam in alio ente a fe di- verfo agnolcere., *eoqueneceiTario & infinito, quod
Dei nomine veneramur. Hocigitur ens neceflarium Sz infinitum totum boc univerfum, cum omnibus In illo maximis & minimis, liberrime ex nihilo in
principio rerum produxit & creavit.
5. Π. i
Dependet vero totum hoc univerfum, non
A fo-
S*3> ) 2 ( «3»
iblutnrhodo qua primum exiflentias momentum ab
Ente ilio neceflario, verum etiam qua continuatio-
nem fuas exiitentiae, quam experientia ei vindicat.
Etenim concingentiam fuam fibi eiTentialem exuere
nequit, requirit igicur ad continuationem fuae exi-
ftenfiie eandem vim & eificaciam Entis illius perfe- öifiimi, qua, ut primum exifteret, opus habuitv
Dum autem Deus illud qua exiitentiam coniervat, ejus quoque vires agendi , exiftentiae ejus involutas,
fuftentec neceflum eifc. Ratio itaque cur creaturas a*
gant, in actione Dei confervacrice continetur.
$. III.
Totum igitur hunc mundum Deus creavit
creatumque confervat, & ita quidem , ut fine illa
confervarione in prifb'num rediret nihilum. Con-
curfu denique fuo a&ivitatemcreaturarum fuftentar,
ut ad agendum reddantur idone^ (§ 2): nihil ergo habent creaturas quod non Deo aeeepeum referant,
nihil de quo illi non competat jus pro arbitrio dis- ponendi. Cumque homines ad res etiam perti-
neant creatas, Deus quoque de illis pro arbitrio dis-
ponere poteft; iunt itaque in ejus dominio ejusque
fervi»
§. IV.
Habet Deus plenum Jus in omnes homines (§· HO; A&iones igitur eorum illius fubfuntimpe-
rio, homo itaque a&iones fuas ex fuo ipiius arbi¬
trio determinare non debet, Ted necefie efl ut illas
ad nutum Summi illius Entis determinet. Iacum-
bit
) 3 ( β%2)
bit ergo homini neceflitas qnaedam moralis confor-
mandi fuas a&iones ad voluntatem Divinam, qualis
neceiiitas cum obligatio dicatur paffiva, a&iones
liberas non ex iuo arbitrio fed fecundum volunta*
tem Divinam dirigere tenetur.,
5. v.
Deum Ter optimum Maximum aliquid Ene
Ene egifle ii quisdiceret, imperfe&ionis fåne Ε im
argueret, quod cuilibet fanas rationis ufu praedito,
abfurdum ftatim apparet. Deum igitur univerfi
hujus conditorem, Confervatorem & Guberrato-
rem finem 2liquem per id intendifie conftat, Glo-
riam vero Divinam ultimum & primarium hunc
efle finem quoniam nemo facile negaverit , prolixis
hoc in negotio demonflrationibus fuperfedemus,
prxfertim cum hoc a Metaphyficis ad oculum de-
monflratum iit. In dubium igitur vocari nequk
Deum
,per res omnes conditas ultimo & primario
fuam intendifie gloriam. Gloria vero Divina cum
in manifeliatione perfe&ionum Divinarum confiltat,
Deum creatione hujus mundi perfe&ionum fuarum
manifeftationem intendifie concludimus. Inter per- fefriones autem Dei bonitatem quoque ejus fufpicimus
atque colimus; creatione igitur & confervatione
mundi Illum hane quoque manifeftatam voiuifie du-
bio caret. Confiftit vero bonitas ejus in (eria pro- penfione conferendi creaturis perfe&iones: creatio¬
ne ergo mundi Deum O. M. perfe&iones feu felici-
tatem creacurarum & in his hominum iécundario pro
fcopo habuille conftat.
As
$53* >4f ξ. VF.
Prcecedente §. vid im os quomodo Dens, c rea tio»
tre Totius hnfus unlverir,. felicitatem etiam homi-
mim inrenderit Qu i vero vult finerrr vult etiam media ad il tum tendentia t Coniequens ergo eil ut Dens ea media vefitr quihus; humana obcineatur fe- licitas. Experientia vero docemur, a&iones noftras
liberal maxi me· conferre ad felicitatem humanam
pramovendam, ii modo ita fufcipiantur,. ut nodrum atrbromoe verum commodun* augeanu, Sunt igi-
tur a&iones homihum Tiberae· illa media, quse: tam ar£to nexucum felicitate humana cohasrent, ut, ex:
fllarum cum obje&is re£!a connexione, feliciras hu¬
mana majore ex parte pendeat;; unde etiam.» conclu- dimus, Deum velie a&iorres noifras ita dire8as ut
felicitatem nodram prorrroveant.. Homines obliga-
tos efie a&iones- fuas ad Dei volumatem; confor- mandi oftendimusi quonfam igitur De us vult
ut homines a&iooes; iuas-aci felicitatem fuam & alio-
rum dirigant-, iequittir, nos obligatos efie aftiones··
noftras ita dirigere·, ut.finemhunc: a Deo intentum^
felicitatem puta: noftram* promoveant^
§. ΥΙΕ
Ifiis defTniturper facultatem mor dem aliquid fu~
fte habendi· vel agertdv
yperforw competentem ? Obliga¬
tio autem e (t vinculum juris, quo- neceffttate adftringi·
mur alicujus rev ptnzfimtd'&yCwQ eil nece/Jitasr agendivel
tion agendi moralis.. Ccrrelatumiä vocamus^ cujus Cpnfiaeratio) alterius; confudcrationem necejfario* ineludit0.
Far
) * ( cwa?
Facultas igitur moralis aliquid habendi vel agendfT quoniam nunqtiam concipi potefty niß etiam ab alte¬
ra parte adfit vinculum afiquod juris leu neceflltas quaedam moralfs
riequfturr baec duoy jus fcilicet
& Obligationen!,. efle correlatav Hinc quoniam vi J.
praecedentis cun&fs hominibus eompetit obligatio propriam mutuamque promavendi feficftatem
τfTn- guli etiam jus babent id agendf quo huic obligatio-·
ni fatisfiar.. Quoniam prseterea felicitas hcrmmum
fit il le finis, quem Deus per creatfdnem fecunda-
rio intendit
,Summique Numinis finis fapientfiiimis
mediis
,quibus obtineatur, femper nitatur
,Deum, fiquidem vult hominumfelicitatem ut finem, etiam velie media Ifquet, fine quibus ille obtinerr nequit.
Quo refpe&u fingulis ftominibus jus contulit Deus ejusmodi officia feu a£tiones ab aliis requirendi, fine quibus felicitas hominum obtineri nequit. Ét hx
a&iones a Pbiloiophiae moralis Do&oribus jute ien^
fu< generaliffimo^ nuncupantur..
$ VIIT.
Ä&ibnes vero illas
,>quas $. praeced. nomine Jufti in genere venire innuimus
,accuratius confr.
deräntes, deprehendimus quasdam earum ita efle
comparatas, ut ex illarum praetetione felicitas homi¬
num tota pendeat, quasdam autem ita fe habere,
ut non quidem ex iis tota pendeat, baud parum
tarnen earum praeftatione perficiatur. Jura atitem zå prioris clarfis a&iones nobis competentia riieun-
connata, quoniam ex obligacione omnibus con-
na-
hata origmem dupunt: quae autem juraad poderio-
ris generis attiones habemus, acquifita appellantur;
cum ex interveniere fa£to quodam humano reful-
tent & rationem fuam non in fola natura hominis
agnofcant. Cum hiföe podremis, Jura humanita-
tis hoc commune habent, uc, quamvis iis nonfem- per iatishat, omnis tarnen felicitas eapropter non exulet humana»
§. IX.
Prior igitur" claflis horum officiorum dquidem ejus ed indolis, uc, ni praedentur, omnino dedrua-
tur felicitas noftra, cum ad ipfum eile nodrum fa-
ciant (§. praeced ), confequens eil, jusnobis compe-
tere ea vi exigendi niii voluntarie exhibeantur;
qnod de iis quae jure acquifito nituntur etiam affir-
inandum ed, quuni 'ex confenfu eorum pendeanc
cum quihus nobis res ed, quique hoc ipfö poteda-
tem nobis concefierunt coa&ione utendi, quando jure nodro alias frui non licet. Poderiora autem il¬
la officia, quae felicitatem noftram, quando omittun- tur, non omnino dedruunt, cum ad beneede no¬
drum contribuant, vi non exigi poffe hinc claret.
Etenim ß nobis certo non condet, utrum alter in eo
ftatu conditutus fit, ut ea quae petimus nobis praeda-
re valeat, quo fundamento vi illa exigere licet ie ?
fieri namque poted, ut ipfe ea re indigeat quam al¬
ter fibi exhibendam defiderat, quo cafu proximus
ium egomet mihi. Jus autem quod ad prioris gc-
neris a&iones, vi exigendas, habemus, vocatur
per-
8*3? ) 7 ( «53?
perfeCtum; quod vero ad illa officia habemus, quaej
in propria confcientia rationem iuam habent, jus imperfeCtum appellatur. Hinc tamen concluderc
non licet, quoniamjus & obligatio correlata lunt, quod illa etiam obligatio, quas imperfeCto juri re-
ipondet, imperfecta fit. Hifce enim cafibus aeque
perfeCte obligamur, etfi refpeCtu offieiorum huma-
nitatis vi iatisfaCtionem obligationis expofcere non licet.
§. X.
Ex bis elucere arbitramur, officia quae aliis de- bemus, aut perfecta aut imperfecta, &jusindere-
fultans aut perfeCtum efie aut imperfeCtum. Per¬
fecta vero officia funt, quse jufto in ipecie & ftriCte fic diCto nituntur; imperfecta vero a jufio genera- liter fic diCto, iub quo aequum etiam comprehen- ditur, fluunc. Hifce prasmiffis
,genuin um diicri-
mer inter has duas Jufti ipecies reperire baud diffi-
cile erit.
$. XI.
Verum itaque inter juitum & aequum difcrimeri
in hoc praecipue confiitic; quod illud omiffione lae- fionis ac prsefiatione ejus quod convenit juri alterius
perfeCto, boc vero commiffione eorum quae alios perficiunt afque jori illorum irnperfeCto conveniunt, abfoivatur. Laffio autem eft, qua efficitur nt alter
minus fuo habeat, feu jus alterius perfeCtum laedirur:
quod fi violare liceret, de felicitate humana,aCturn
onmino eilet (§. 8)· Non poteit igiturnon laffio il¬
la Jure Natura eile probibita j prohibitio autem ta¬
lis
SÄ2 ) 8 C
Iis tion fine maximo iocietatis huroanae damno fine fuo fruftraretur, nifi iimul licitum fit vi ea extor-
quere, quae tiobis debentur mobisque injufte dene- gantur. Hinc quomam juiium vocacur quod fit le-
cundum jus noÖrum perfe£tum, & quod fi non prae- fletur felicitatem humanam omninoturbat, aequum
vero illud eil, quod fit iecundum jus nofiruni im-
perfeftum,, & In commlifione ^corum, quae alios
perficiunt, confiilic, quorum nmiffio felicitatem io¬
cietatis humanas non seque convelleret, diveria haec
eile nemo non videt,
§. Χϊϊ.
Praeter hoc jufium inter & aequum difert-
men §. praeced. memoratum aliud quoque indefpen-
dens detegere licet. Quam vis enim quadibet prae- cepta Juris Naturae, & quae juilum concernunt
& quae ^quum, ad primum aliquod princlpium
commune reduci queant, ex eo tarnen omnia im- mediate deduci non pöfiunt, ied quaedam cx aliis propioribusin primo illo fundatis, eruenda iunt.
Jam vero veriaturrjüflum circa omlffionem Jaefio- xiis & quae nobis perfe&e debentur (§. IIJ, adeoque
jllis praeeeptis nit kur, quae laefiones prohibent-; ae¬
quum vero circa commiifionem corum, quae alio-
rum promovent felicitatem, Sc quae ex jure imper-
fecto aliis tribuuntur f§. praeced.j; adeoque ea prae- cepta
,quae aliorum felicitacem promovendam in- cülcant, pro fundamento agnofeit. Quum itaque
iundamentum proximum illius fit haec propofico ,
"
