VITA LUTHERI

<-A.

J.

DISSERTATIO HISTORICO- THEOLOGICA,

DE

B DOCT. MARTINI LUTHERI

VITA et STUDIIS»

ÜSQÜE AD

TEMPUS REFOR¬

MATIONS,

Quam

Confentiente Ven. Fac. Theol. in ittuflri

ad Salam

Academia,

Sub

MODERAMINE

Max.Rever.

& Celebervimi VIR I

Dn. OLAVI

^,

S.S. Theol. Doct.

& Prof.Ordin.

Publice ventiUndäm fiftit

Alumnus Regius

Ericus -OB««»

vermel andus.

-/ j1tßLWd\

In

Audit.Guft. Maj. d.

55XYI

j'ehr.

AnnI mdccxxix.

Horis ante meridiem

Colitis.

UPS^TlT^ Litcris WERNERiÄNlS,

~

S:je R:je M:tis

Magnae Fidei VIR O,

^-

Reverendißmo Patri

ac

Domino,

DN- Joanni STEUCHIO,

S,S.

Theol, Doctori Celeberrimo,

per

Vermelandiam

^& Daliam Su¬

perintendents

Dignjflimo, Con-

filtorii

Carolfladienfis Pr^esidi

Gravjffimoj _{Gymnafii Schola-}

rumque ÉpnoRoAd- curatiffimo, M/ECENATI _MAGNO.

Gnofcas

oro ,

Rcverendiffimt-*

Praful9 audacUme_{a ,} quod ßu»

äio

fietatts tf

venerationis de- cla-

clar anda , Ctleberrlmo Tua nffmint rudes hafce

pagellas

cok

feer

are att

fas

fim. Sammus

favör

, quo

literarums

eultores _y interque ^{eos me} femper

amplefti dignatus

es,

Reverendifßme

Pater, veni-

am mihi

pollicetur,

Tua etenim beneVo•

lentia9 Macenas Magne, me

fovere

non gravatus et, cum Camena Upfalienfes Te

adhucprafentem haberent. Favörem quo fe Tuum,

pofiqttamPatri*

me*>

faufto omine9

fummus infacris praful

cotttigißi

9

abun-

de fum expertus, Tua etiam indulgentia factum, ut

ßudia

academica keic

conti-

nuare mihi nunc liceat.. Accipe igitur^y

Macen as , ferena fronte

ßecimen

hoc A-

cademicum; &

quemadmodum huc

usque portus

&

ara

mihi fuißi Adverfus fortu-

n<e injuriaty ita etiam me in

poßerumsy

Tuo

exoptatifßmo patrocinio

^{er/gasy qua»}

fo^y ac refociüea. Jubeat

fummum

Nu-

men _, Te , Celeberrime Dn. Doblor, ins longam annor um feriem

[alv

um

&

fuper- ßitem

jiitem ejfe

y tit

habcat

Eeclefia Lutherdna in Tefulcrum

firmißimum

^,

Nobtliffima

_fa~

milid folatium

fudviffimum,

clicntes de•

vique

patrocinium

exoptatißimum

!

REVERENDJSSIMl NO/MINIS

TU1

/

qultor devotiflimus

Ericus aBgSKSUgsssgsi}®.

Admodum

Reverendis

atque Pra- clarijjimts

Dominis Magiftris,

In

Regio Gymnafio Carolfhdienfi

Leäoribus

dexterrimis, Ven.

Con- fiftorii

Adfeßoribus ^quiflimis,

^una

cum

'Notario Clariffimo, _quovis obfervantix

cuitu

femper

profequendis.

Oßero

^na

Vobis, Eccleft<s

^Pracones

laudatißimi,, Luthera-

Patroni mei

propenßßimi,

exercitium hocce de

religionis noflra adfertore ßrenuißtmo Megalandro Lu¬

thero.

Quod

ut

benigne accipiatis,

^me-

que

veftro favore profequamini, etiam atque etiam

vos oro

atque obfecro.

Meum erit pro

perenni veflra

inco-

lumitate, Patroni optimi, vota {ande¬

re

calidtßtma.

Admod. Reverend. & Prdclar([f%

N0M1NUM VESTRORUM

tndefeßus

cultor

ErjcüS

JUösnaitttctt i

SÉretwne cd) .fjogurtdaCe Jjervcn/

£erc ©uftaf 11 (fm a ii/

tili» ^»ogtßrabe <3cn:

PATRON,

$en gunft od) gobbet

flor <£>err

St) jag i ndgra dr åtiiimit mpcFct gobf/

©om Qrber frornbet bar mtg gifroif utan mdtt.

sjEot fäban nnneji jag ei) annat fan forabra/

Qfn blaben tb'fjV/ fom mänb' fortcltacn lava

^tnaburfprung t fin tib tben bt)raLuther

fjaff/

©om framt Itufef

f6rt>t

tfym ratta

Idrané faff.

Sag fdbant gunftigt mot/

£err DUbrnan/

jag

&)t

§afiftidncfen ringa

dr/

fom iag bar lägger n/ber.

Sben (jnlbjjct mig dr tcbb/ ocb(£ber gubbet all/

3ag bar 1roorbfamt finn' oeb framgent bara

(fal.

Sben gobe *£>errcn ©itb/ (jm

tMfc* ^bc belöna

sföebmdlgdng/ fallset all/ b«n tgbert fmé

befröne/

£an Idte^ber fibfi en tjmnog glbbie fd 3 £immeten/ fom ej fm

dnba

l;aftra ma.

2Ül;>tebot:ne ocf> <^g«d)ta&e

t£>at ÄåbmÄirneirs

fcpi

^mtg taFté trnfa/

jS^fjag ffplbigt/ fom mig bör cij nogfamt fan

beprtfa/

beber/

ERICUS

3B$3?#®Si!!33!2>-

Spefiatiljimo VI R 0

Domino O/avo Bergman,

Sekatori

Urbis

Chriftinaj- hamnienfis

Maxime condictio, Fautoripro- peußsßmo

^;

PLurima _ßgna^ funt benevoIentU & amovis

qu<e erga rne declararevoJuißi^>

Speftatiflitne

DomineSenator, _quare etiam

mc in Tuoare effe lubens fateor, fed quod retribuam, nihil oceurrit. dccipe igitur

infiqnum

gratqjinji

animi, paginas hafce^,

quas Tibi offerre dedicare volui, debut,

Servet Te incolumem ,

Spettatifftme

Dne^>

Summum Namen in annor bene mul?os>

in tuorum gaudium tä

duictßimum

fola*

tiurris.

Speäatißimi Hominis Jul

Cultor obfervantifllmus

ericus ®£3}3?s3i£j3?3.

tTJitt^iogtävabe fate fabev

(Jrid) G*ti#éfon.

Ortmab mot

ftrr gabcr mifa/

Od)

cf>eg fdrlef

alttb

prifa/

igarnentf

pitcf;t tf)ct

n?ara bor/

gér tf>et

goba

Ijan tbem gidr*

3ag mig ffplöig f>ar til finner/

STtdr

jag

noga

eftetfmner

fttdrlef/ tf>cn min

gabcr

mig

SQBifat bafrDcr runbeltg.

SBil od) nu min

gaber gifroa

§()£§e blab/ ^roar i

jag

ffrtfwa

^tont)'

brcab

Luther mar

för SOtan/

©om

of?

pppat laran

fann.

£>nf?ar od) ©ut) mill bemara gaDer min ifrån all fabra

£)d) förlama

Ipcfan bli t)/

©unD^et

i

tbef? ålbcré

tib!

Sfoft

at

gaber glab od; ndgbcr UnDfå fan i £unmcl$ Ijtfgber

0»ig fdgnab/ luft od)

ro I 25lant)

©ub$ dpelgon altib bo!

^cfltdwbc f. Räbers

tybigfk @on Ericus

Må*å*å*å%*å*å%%*å

o o o o o o o o o o o o o o o o

o ooooooooooooooo

$. r.

Patria, & Parentes B. LutherE

Eroem hunc

no- flrum

protulit-»

Saxonia

fuperior,

Comitatus Mans-

feldicus, & urbs

lslebia,

ejusdem comitatus prima¬

ria, a

ferro nominata, quippe ad

montes-* unde ferri minerae extra- huntur ,

aedificara. Ab hoftibus

Lutheri

Lipfienfibus falfo divulga-

tum

fuit,

e

Bohemia illurn

_pro- diifle _;

idqueut ipfi apud principeS

Saxonicos invidiam

conflarent.#,

quos

fciebant in Huifitas implaca-

A bil!

i ü

) o

( gs-

bili

odio inflaminatos efTe a). Pa¬

rentes habuitnon magnarum

facul-

ratum,

fed honeftos. Avo

nomen luic

Heine, vel Henricus Luder b).

Pater-erat

Johannes (HanfT) Luder

f. Luther

^,

h.

e.

Lotharius *, qui vi-

tam tolerabat efFodiendis

metallis,

Sc propterea a

fcriptoribus metall!

jfbuor

dicitur.

Quod quidam Gal¬

lus fatis

imperité accepit

pro

/cul-

ptore,

un

graveurc). FuifTe hune ex Veteri, &late

propagara

mediocri-

umhominü

familia, traditPhilippus Melanchthon^). Ipfé Lutherusavü

Sc patrem

fuum rufticos fuifiTe,

con- återi hautveretur.Mater

Margareta Lindemannia, vel,

ut

alii, Ziegleria,

Ifenaco

öriunda. Ziegleriam

^a

qui-

busdam diåam putat

Seckendor¬

fs

a) Seckend. Hiß. Luth. p. i8. b) id.

p

20.

* Hiß. Reform. Hiteb. 1717.

8.p.

126. c) titulus libri eß: Lucien

en belle humeur.

d) in brevi defcri«

ptione vita Luther 't, Conf. Iiß.Reform,

nuper edit. Viteb. 1717,8, pag* 126.

M )

o

( K

?

fius e)

^,

ab

_opere

parentum

,

qul

lateribus

formandis

co-

quendisque tuerint _occupatio Hos-

ce fuos parentes, quorum

ucrlus-

que

imaginem exhibet Chriftianus Iunckerus/),Lutherus

per omnem vitam eximia charitate

difexit, &

omni

profecutus eft honore. Pa- tri,

cum morbo teneretur,

literas

fcripfit,magnopere excufans, quod ipfi adefle & infervire

^non

pofTec»

Matri fimul confolatorias

milit^).

In

appendice catechilmi minoris

Germ.

utriusque meminit, ubi for-

mulam

copulationis contrahentiumt'

hoc modo formavit:

HanjJ mit ätt

Gret^enhaben ?

Johannes vin' Marga-

retam in uxorem äucere ?

Habita?;

vit

Johannes

cum

fua Margareta-»

in pago

Moera (SDloßte) in ducatu Meinungen, in

ter

lfenacum & Salt-

A ² zun*

e) lib. _{j.p. 20,} f) in Vita Lutheri}

nummts

atque icombus iüußrata, p,2*

g) Luth. Tom»

_5,

Jen, Germ. fol.

12, p.

zimgarn

fito, ubi rei meta II i ca?';

quemadmodum dicebamus,

ope-

ram dedit _;

& adhuc,

ut

etiam_j

Jfenaci, & in vico Eckartzhaufew, in-

de haud

longe diftante, fangvinis

& aflfinitatis Lutherans

reliquias

fuperefle perhibentur. Inde Isle-

biam

migrärunt, in cujus vicinia priftino operi ad aliquod ^tempus

Incubuit

Johannes.Tandem Mans-

feldiae

conledit, fodinarum ibi

quo- que

particeps fadus, & inter fena-

tores

ejus urbis ^afcitus, ad

^annum

usque 1530

fuperftes vixit. Obiit

autem Lindemannia anno

fequen-

te 1531.

$. lh

Itiativitas, Baptifmus

^, mmen

Mar-

tini Lutheri.

Anno nati Red.

1485,

cum

in

pago

Mcera

^, non

procul Ifenaco

adhuc habitaren^tLutheri

parentes,

nundinae inciderunt

Islebienfes, die fflartm frequentandas

^$ quo cum-.

Marga*

m)

o

cm

_i

Margaretas etiam ncftras eflat eun- dum, accidit illi Islebiae

commo- ranti ut partu maturo

felieiter le¬

varetur X.

Novemb. pofl: horarau

XI.

nodis i) Hinc irriiori (uo Adri-

ano Bailleto

LuthVrus diyitur: Le

Patriarche d' Ei

siehe, patriarcha Is-

lebienfis

k) Pungit nimirum

no- Urum ob loci

naralis-obfcuritatem,

quemadmodum alii papicola? hane ipfi patriam

^,

tanquam fiditiarrL*,

objecerunc, Islebtamnufpiam in

re-

rum natura inveniri

putantes,

or- tumque

viri ignorari penitus; ma¬

gis Perfarum non diflimiles, qui

falvatorem recens natum

Hierofo- lymis quasrebant, nihil minus au-

tumantes, quam

tantum Regem-»

in tam

exili loco nafciturum. Lon-

ge

re&ius & meliori animo, in lo-

cum Lutheranas

nativitatis lufit Pe¬

trus

Paulus Vergerius,

e

papiffa,

per

Deigratiam,fädus Lutheranus.

A _\

Felix

i) Junck p. 2 .5 6, k) DesSatytes

perfoneUes,

o»

des Anti,

*

»>o.r m

FeUx Islebium Lutbero

alumno ] Cu)us gloria major eft

eorum,

Aufim dicere, qui ante bosfuerunt,

Anmt

miüibus atque bis ducentis.

Mirati funt

multi, quod in hac ipfa Islebia, domus illa

, qua? recens

natum

excepic Lutherum, in

_repe-

titis

oppidi incendiis, vicinia

^o-

mni

conflagrance

^,

inter medias

fl immas _,

fola manferic inta&a

,

donec horribili

incendio, quod A.

1689. urbem afflixit, iolo fuit

^a?-

quata *. Martinus appellatus eft, quia facro baptifmare tingeretur

die S. Martini ecclefia? Turonenfis in Gallia olim

epifcopi, qui proxi-

roe

poft nativitatem ejus incidit l)#

Rifu

dignuiri eft, indo&um

_quen-

dam monachum propugnare vo-

luiffe

> nomen

Luthero fuifFe Tbo-

ma»

quod in catalogo quodam

o-

perum

Luftteri legiffet, iomus Lu¬

therk

*

Job. Ibencesl. Dens Örat. de B»

Luth:

Goez.

de Reliquiis Lutberi §.

%

l) Dannhav, p\

7.

Junck,%

as )•

o

c «

7 tbert.

Tempus nativitatis quidam

ponunt

annum

1484. Et teftatun, Kromajerus, Lurherum

quoque

i- pfum,annus

^ne

148; ,an 1484 fue-

rit, dubium fuifTe m). Philippus

Melanchthon

referr, multa

cum

di¬

ligentia requifivifTe fe

a

matre B.

Lutheri,

_{quo anno}

_natus fuifTet, i- pfam confefTam

^,

fe illum certo

non

fcire, no&em

vero

& horam

^o-

ptime recordari;

nempe

no&em iuifle,

_qua?

_proxime diem Martini

antecederet, poft horam XI. Jaco-

bum _autem,

fratrem Lutheri,

te-

ftatum, hane familia? fententianu e(Te,

natum

fuifTe Martinum

anno

1483. n) Qaa? etiam Mathefii, &

aliorum Luthericoaetaneorum

fuit,

&

apud plerosque ita obtinuit, ut difcipuli ejus hunc annum chrono-

difticho

comprehenderint:

NatVs

es

IsLebll DWlne propheta LVthere,

A ₅

ReLm

ni) Kromaj. H. E.

570.

n) Mayer

not. ad Selm.

vit. Lutb.

_g.

g

k

) o <

m

ReLLIglo folget) te DVCe _{papa la-} l

Cet

o).

Eundem annum

^xpreflerunt in_..

numifmare in Lütherum

cufo,quod

exhibet

Junckcrus p).

LVtherVs Theo

Log fö In saXonJa Vir pWs & ElJas VLiiJVii JeCVU mtVs

ejl IsLtbil VlVaX &1 fort Is.

CMi-rvefur hic _quoque

hoftiuruL*

L heri

maHgrnra

s nempe

Hieron.

C'rdani,

^L'fcafe

Gaurtci Junftini,

^{^}

R^mundi, (h e.LudoviciRicheomii Jefuirae ) 6c ahorum

,

qui fcheroati-

bus Lutherans nativitarisexftruen-

dis,

aut

commemorandis, nugari voluerunr^);

ut

videl. inde elice-

renr,

quibus ipfius indolém

atque

V'fam calumniari

poflent;

urpote-»

apoftpfiam ab ecclefia pontificio-

rum,

heerefin, vitia horrenda, &

incli-

■o) Scharf, in vitam Luth. dijp. 2.§ i.

p) p. q) vid. FloriWi Ramund. p*

35- 37

f«l-

m

) o

(m

?

incPnationes

feditiofas. Vid.Secken-

dorf.

r) Quos

non

puduit craflis hujusmodi & putidis commentis

Chartas &

bonas horas difperdere,

licet obfervationes fuas

fuperfti-

tiofas usque

adeo imprudenteL/

-sdornarinc,

ut unus eorum 12.

o&ob. alter 22.

o&ob,

_pro

die-»

nativitatis;

Cardanus horam X,

Giuricus horam

poft mediam no-

&em

proximarr», alii annum 148*»

alii 1484,

aflumlerint, Quod

a

Jeh*

Pellererio, ponnfici# licet religio-

ni adch&o viro,

optirre eft annota-

tum

r). Si aftrologicis conje&uris

credendum

efTet, jiabemus

⁹

qui-

bus tutius

fideremus; quippe vi-

venti adhuc

Luthero, Doö. Nico-

laum

Pruknerum, ipfius in Augufti-

nianorumcoénobio

commilitonem,

meliorem

horofcopum conftituifle conftat,quem ljacus Malleolns, Prof»

A ₅

Argen-

r) /.

i.

p.

20.

s) in diff. de arca

No<e Rethorn. _1700. p. 445.

vid, B#L

Didion.

bifl.crit, p.

1933»

TÖ

H

) ©

(

Argentoratenfis, plenius _expofuit, difputatione degen i t

ura

Lutheri. No-

tari interim meretur, ne parentes

quidem Lutheri de

anno nativitatis

ejus

certos

fuifle

; quanto

igitur

minus ifti calumniatores ,

qui ta¬

rnen arte

aftrologica in illius vitam,

mores & fata

inquirere (untconati.

Neque

tarnen

obtre&aroresLuthe¬

ri inträ has calumnias

fubftiterunt.

Parum hoc _erat,

nifi fingeretur

etiam

ipurius

, ex

balneatrice

ma- tre

progenitus, vel

ex

diaboli

con-

cubitu

conceptus, immo

ex

Me-

gaera natus

t). Ita Petrus Sylvins,

monachus Dominicanus, Luthe-

rum efTe fratrem luciferi deiira- vit carmine

foedo, & fatis

noto>

ubi ha?c

leguntur:

üDet ifi fein 35rubct/

til

rum/

rii).

<SI)t fpielt mit feinem gufcet/ t>n$

ti/ rum/ rtfc.

Sed

t) Tßriffl. Rm. 1.

c.

Juncker. p. 6.

Vannb.

vit.

Lutb« p>

5.

Möller, Lutbt

jjef. p. J,feq. ^p. 16.

»>o( se

i»

Sed hafce

_nugas

pluribus perfequi

opera?

pretium

non

eft

^;

confule,

fi tanti

videntur, au&ores ad hu- jus pagina? finem, fub lit. ti) alle-

gatos. Confi&a autem hasc fue-

runta

monachis,

ut

Lutherum^

papiftico vulgo exofum redderent.

Multis interim

apud ponrificios

Lurheri memoriam

venerabilem

fuifle fcimus

x),

$. III.

Prima Studiorum

fundamenta M*m*

feldii, Magdeburgi & Ifenaci jaéla.

Quam primum

per

aetatem li-

ceret,

domi primum, &

mox

in

fchola Mansfeldenfi ad

pietatem,

pro

ratione illorurn _temporum, &

hone-

ii) Möller Luth. def. p. i.p.

5

feq.

&

_{pr 2.}

P.

3.

feq. May

er p.\

5.Damm.

p-5.

Junck.

p. 7.

Ueisman. Mem. Ecch

p

88. x) vid. Sonntag. Afyoyvodyx p.

24, 25.

Petri Mofellani liter. in Relät*

Inmcent.

1702,

p.

110.

it

ü )

o

( M

honeftos

_mores,

Martinum cha- riflimum filiolum

informari cura- runt parentes.

Heic

^{vero tantam}

fuiffe

_puero

ingenii pervicaciam,

& cervicis

duritiem,

narrant pa-

pifta?, ut die quodam horis

ante- meridianis decies &

quinquies

a

praeceptore caederetur; quod de-

cies &

quinquies mendacium efle,

ex fide

dignis hiftoricis probat.»

Dannhaverus

y), Inde A.

1497. set.

quarto

& decimo, ad gymnafium Magdeburgenfe, ^t

un c

temporis fa-'

tis

celebre,

^eum

ablegavit

parens,

ut in

lingua Latina & humaniorb

bus ftudiis erudiretur.

Quo perti- netchronodiftichon iequens:

MoX pVer Aonlo nVtrlrl Cceph In

antro,

mc

Vbl Vlrglneos ClrCVlt ALbls

agrof.

Ibi

exa&o

annuo

fpatio, Ifenacum

miflus eft

1498- Ubi

porro

ftu¬

diis

incubuit

fub

prseceptoribus, publi*

y) vit. Luth. _/>.8.

■■8T)o(8

publico quidem Johanne Trehonio^

&

privato Wolfgango Oftermejero,

qui vulgo diélus Cappelmejerus, in

Academia

deinde Vitebergenfi theologiam profeflus eft, ac in-

ter alios

au&or

& fuafor

fuit»

ut,

fuccedentibus annis, Lutherus

quoque

eodem vocaretur z); Hifce

nonnulli

adduntjohannem Hiltenium,

cordaturn

monachum

,

&

ante re.

formationem veritatis

teftem, qui papifticas fuperftitiones toto ani-

mo

averfabatur, mulfa ideo apud

monachos

perpeflus. Qui & ipfe

vaticinatus

eft, reformationem

an¬

no I5"i6t

initium habituram. Quod

in

apologia Auguftanse Conieftio-

nis art:

de

votis mon. p.

276.

ve?

lut ^res notiftima cornmemoratur.

Verum

Chrtdophorus Auguftus Hen-

mann,

itl edito programmate affir-

mat,

traditionem illam, quod Hii-

tenius fuerit

Lutheri

_pr«cepror,

temporibus Hiltenii non fatis con-

venire.

z) Loefck aft. ref. part.

t.

p. 206.

*4

SS

₎ o

C ü

venire. De Trebonio narratur,

fo^

litum eum fuiffe

aperto capite tji*' fcipulos falutare

^,

quoties cathe-

dram

doåurus afcenderet, quiti_»

&

collegas,

^ut

idem facerent, (e-

rio

adhortatum

efTe. lnter hos e-

nim pueros,

ajebat, multi ajjident

CanceUarii, Dodores, Confules, Mz-

gißratus, &c. olirn, Deo adgubermn-

te,

futuri, honorem

habere aqitum

eß a). Quibus

non mul-

tum

abludunt,

_qu<e

de Valentine

Trocedorfio

^,

_infigni formande ju-

>

ventutis

artifice, alii tradunt; qui

fcholam

primo ingreflus

,

fcho-

lafticam

juventutem

ita falutavit:

balvete vos Nobiles,

Conjules

^,

Ge- far

um,

Regum

ac

Rrincipum Con•

filiarii,

^dö;

_{Qpifices <&* Artifices,}

Mercatores

& Carmfices, Liäores &

JNebulones bt).

Ifenaci

paupertate pre/Tus vi-

&um

ante civium

feneftras

canen-

do

0) Seckend. _p.

_21,

&) Carpzov.

Conjißor^M p,

no.

ü

) o

( ü

«r

do querere

cogebatur. Accidit

autem _, ut,

infpe&ante honefta^*

matrona,

Conradi Cottas vidua c)

ante

plures feneftras fruftra

can- tillans nihil vel obfonii vel pe- cuniarum auferret. Hzec

igitur

puerum

intra domum

vocatum.*

cibo

primum

ac

potu refocillac,

mox quoque,

cognita ejus indu- ftria,

ac

in ftudiis liberaiibus

_pro-

greffu plane eximio, filio infor-

mando admovet

d). Exinde fatis

commode agens,

ftudia impigré profequebatur, & honeftis quibus-

que

exercitiis

operam

dabat. Nam

muficam quoque,

hoc tempore^,

tam

vocalem,

quam

inftrurnen-

talem

excoluit, cujus

per omnem vitam fummus foit amatör.

Hy-

mnis in

figurati,

quem vocant, toni

leges artifkiofe reda<äis plu-

rimum

c) Paullini Annat Ifenacenf.

d) Martin Gr 'mßus vit. Luth. p.

20.

Junck.

10.

Seckendorf,

p 20.

fin.

■JentzeL Coltmenft. 1691. pk767.

i6

^)o(^

rimum

dele&atuseft, tibiasque

per-

quam fcienter inflavit é). Arti

ctiam

tornatoria?, ad

corpus ex.

ercendum

,

femet applicuiffe Lu-

therum,

ex

epiftola ad Linekium fcripta patefcit/).

$. IV.

Studiorum in Academia Erfor dienfi

continuatio.

Pofl: _{4. annos}

Erfordiam

mi-

gravit Lutherus, inrer cives Aca-

demicos

ibi

_{receptus a. 1502.}

g) vel,

ut

vult Selneccerus,

a. 1503.

b). Erat

a.

Academia, vel Studi¬

um,

uti

tum

vocabant, Erfordien-

fe per

illa tempora fatis celebre«»*

Qiiod inter luculenta divina? Pro¬

videntias

documenca numerandum.

In

humanioribus liceris, & maxi- mePoeü, inter Germania Lycea primas c) Loefcb. Att. ref♦

1.

206. See-

kend. p. 21.

f) SeckendA. ^c.

g) Seckend* zu b) f. 16.edit.Mayer•

SB 3

^o

( SI

17

primas utique tenebat. Poéta-

rum

praecipuus ibidem tunc cla*

ruitEobanus

HelTus,

quem caste*

ri per

jocum

regem

fuum appel-

litare

folebant,

utpote

JacobusMi- cyllus, & alii. Erat quippe

poe- feos ftudium illis

temporibus in

fumrro

pretio, ita quidem

^,

ut

fub

poeticae nomine ftudia

qua?-

vis

comprehenderent,

quae

alias pbilologica, vel humaniora

voca-

re folemus.

Quod

ex

Martini Po*

lichii Prof.

Virebergenfis,

atque Conr.

Wimpina? LipfienOs,

cer-

tamine manifeftum eft. Cum e- nim in Laconilmis iuis Polichius dicere

vellet, difciplinarum inltru*

mentalium in

theologia ufum exi-

mium

ede, incautius loquendo

11atuit :

poeticam effe capift ér jun*

damentum

theologia, quoad moduni

nobis

cogmtum t). Präster hos Ca

- merarius ,

Julius Jonas, Jo«

hannes Draconites, Julius Meni*

B _us,

/) Loefcb. Ad. reform. p>i*p 87*

is

m)o(m

us,

Antonius Mufa, Val. Pa-

ceus,

Dan. Stibarus

,

Sturcius

,

Langus &c. fuas quisque partes egregie tuebantur k). Obfervant

quoque,

hanc Academiam de

pa- pae

romani au$oritate re&ius olim,

_quam

alios fenfiffe, quippe

quam

conciliorum au$oritate_j

minorem efTe docuerit

/). Hic au&ores

veteres refumfit ^no-

vus academicus

nofter, Cicero«

nem,

Livium

^,

Maronem. In

ftudio

logico ufus eft familiarius Jodoco Trautvettero Ifenacenfi

theo!. &

phiiofopho eximio; in phyficis

autem

Johanne Greiff,.,f.

Gryphio, viro do&ifiimo.

Anno academico fecundo eos

jam progreilus fecerat, ut Baeca-

laurei titulo

dignus haberetur,

at que

cohoneftaretur. In publica»*

academiam bibliotheca , cum

li-

bros

aliquando evolveret> in

co-

dicem

k) id.

p. 311.

I) Natal Alex, in

atiis erud. 1688.

189.

8 ^

^o

c m

t9 dicem facrum forte fortuna inci-

dit, ipß ante illum diem

^nun-

quam

vifum, cujus le&ione plu-

rimum dele&atus eft , cum

ftatim,

animadverteret do&rinas

longe

alias heic contineri _, quam

irL-»

(cholafticorum do<ftorum

libris,1 quibus intelligendis tot infomnes no&es,

tantos

labores, frufta ha-

ftenus infumfiffet. Hunc

igitur

ob codicem bibkiothecam

faepius revifit,

novum

inprimis teftamen-

tum

legit, lucemque retulit de

vera fide

femper majorem. Ni¬

hil autem

magis in votis habuit*

quam ut

poftet ipfe hujusmodi

thefauri fieri

poffeftor. Etenim^

rariflima tunc

temporis iacrorum

librorum le&io erat, neque

Codi¬

ces facri

vulgo haberi potuerunt.

Inter nasc

graviftimo morbo im- plicitus eft. Quo

tempore

quidam

fenior ecclefiae minifter decum-

bentem

invifit

confolatusque eft,

immo etiam

vaticinatus, fore, ut

B 2

hoc

20 Ü ) ^O ( H

hoc

morbo liberaretur, Deique infigne

^Organum

ad

res

maximas fufcipiendas tandem evaderet. Quas proph^tia

cor

ipfius penetravit

^y

ut

fjtpius in fcriptis fuis fatetur.

Anno academico

tertio,

apa¬

tis XX. _jam

rretaphyficam,

^to-

turnq; adeo ctfrfum phijpfopbicum

abfolverat. Conlueto

igirur

more, examinum,

dilpurationurnque fpe-

ciminibus

defun&us;

ⁱⁿ

folenni promotione phiiofophice &

ar- tium

magifter eft proclamatus.

Inde docere &

jpfe icepit priva¬

ta inftituens

coliegia in logicis, phyficis & ethieis, in quibus ta¬

rnen haud diu

fubftitit, parenti-

bus eum

ad

alia ftudia

hortanri- bus,

quorum ope,

iuae totiusque

familice iuftentarioni melius pro-

fpicere pottet. Haud

mora

muta¬

tus eft in

Juftinianum Ariftoteles, ftetitque fententia, juris fcientiaj

totum

fcholafticorum pofthabere

appa-

ü ) O (

H

il

apparatum.

Sed vise vocantis ad majora numinis alias fuerunc.

§•

5-

lngreßus in monaflerium Er

em

i'

tarum ordims Au^-

guftini.

Baldis

ig^rur, & ßartholis

per-

petuum valere juflis, ad

mona*

chos S.

Auguftini, qui vulgo Ere¬

mits

dicuntur, Erfordia? degentes»

intravit die ^7.

Julii

a. 1509. set',

a. 22, afTumto , ut mos

ferebatj

novo nomine

Auguftini. In his»

quas

ad vitam monafticam ample-

(ftendam occafionem illi dederint»

tanquam praecipua quasdam cauf-

fa memoratur

triftiflimus quidam cafus, qui Alexio, amico charif-

fimo, in ipfius oculis eontigerit;

dum nimirum is lethali ferro con-

foflus ante

pedes ejus eaderet;

cui mox

acceflit alius,

cum

iter

in

agris faciens, tonantis cceli fragore, & fulminis prope ferientis

B 3

i<ftu

ii

»

) ^o

(

g

i&u contrernefa&us eft.

Quibus

territus

quafi prodigiis, humanas

vitas miferiam ac brevitatem re-

putans, diviniori ftudio adhaere-

fcere

decrevit; quod inftitutum,

ne quo

modo infringi poffet,

mo-

re

fuperftitiofo quidem, (ed papi- llis, qualis tum Lutherus fuit,

re- cepto,

& laudato,

a

mundo

^vo-

luit

feparari. Negari equideiiL#

non

poteft* fa&um hoc efle,

pa- rentibus infciis &

invitis, ipfo

^noc

fatente Luthero:

qui hoc vit«

genus

improbabant, quod fcirent, quibusdam infeliciter cecidifle->.

Attamen Lutherum

de

hoc fa&o ad _{id usque}

tempus,

quo

poft

14.

annos,

& quod ^excurrit, habi-

tum monachalem & cucullum ab-

jiceret, ferio doluifle conftat,pras-

fatione ad librum de votis mona-

fticis,

quem

patri dedicavit, ab-

unde hoc

teftante.

Si quasratur,

quibus

argumen- tis nitantur monachi

dum

fibi _per- mif-

i ; o

(i

ii miffbm

affirmant, liberos

e pa¬

rentum finu

abftrahere,

ut

iliis

invitis ,

clauftrorum carceribus

eos

mancipent ? refpondebunt,

a Deo fe hoc

jus habere. Sciant

hoc, inquiunt, parentes, fed

non

impediant. Deo magis obedien-

dum,

_quam

hominibus. Quibus

licet

fponfum aut fponfam eligere,

cur iisdem non

liceat

Deum _prae- ferre.

Allegabunt Hieronymum, qui dicir: Licet parvulus ^ex collo pendeat nepos, licet Jparfo crine, fciffis veßtbus, über

^a,

qmbut ^te nu-

trterat, mater

oflendat, licet in limi¬

ne

pater jaceat, per calcatum perge

patrem,

jiccis oculis ad vexillum Chrtfti

evola:

Jolutn

pietatis genus

eß, in hac

re

ejje crudelem. Et Bernhardum:

Sola

caußa,

qua non

liceat obedire

parentibus, Deus ejt. lpfe enim dicit:

qui

amat

patrem & matrem plus

quam me, non

eß me dignus. Et

ex concilio Triburienfi:

Si in for-

tior i *täte

adolejcentula vel adolejcens

B ₄

Jer-

*4 M ) ° (

M

Jervire Deo elegerit,

non

eft poteflas parentibus prohibendi ni). Verum^, quod ad Patres, Hieronymum&

Bernhardum , attinet ^,

illorum-,

verba commode

intelligi poßunt

de vocatione ad verum Chriftia-

nifmum, * ficque fatis bene

^res

fefe

habet, juxta illud ChriftiLuc.

J4 26. Commentis autem pa-

pifiarum reftitandis hoc

unum

(uf- ficit:

vota feil, monaftica omnis aetatis hominibus eße

illicifa,

ut*

pote contra

ordinationem

Dei in-

ßituta:

eße

illuforia, legitimo¬

rum votorum

requifitls deftitu-

ta, recentiora

cerebri

hurnani

figmenta. Unde fatis intelligitur,

nequaquam monachis licere

,

lh

beros

parentibus eripere,

ut eos

monaftenorum

_{carceribus inclu-}

dant.

Sunt enim parentum

in Ii- beros jura _perpetua

, quas nec

temporis prsferiptione,

nec voto ullo

ni)cBellarm.T. _z.p.

_191.

* *BuddJn-

ßit.TbeoLMor.jpart.z*c..i<$eä. _2,§.

15.

§§ ; o c

n

tf ullö tolli

pofTunt. Deus ipfe vota

liberorum pro

irricis habet, iiu«

qua? parentes non

confenferint,

Num. _50.

6. Sanciunt leges civi-

les

fiiios famiiias

ex voro

fine

pa¬

rentum

confenfu,

non

teneri, of-

fieia

denique pietatis in parentes

hifce votis

impediuntur n).

$. VI.

Fata, & (India Luther i inter

^mom•

chos

viuguflmiams Er fordt <e, ejus-

cftie

facerdotium.

Inter monachos

degens Fr.Augu-

ftinus ^non otio 6c

desidia?

^, ut eo-

rum

multi, fe tradidit, fed ani-

mum

juxta

atque corpus

continuis

laboribus exercuit. In

ftudiis 6c

meditationibus

jugiter occupaba-

tur.

Quin 6c fepiflime in fummis angoribus 6c tentationibus verfaba-

B ₅

tur,

n) Vid.B.Luth. de votis mon.Mag-

deh. Cent. _{4. c. 10.}

coL

^1304.

Cent.

c. 6. col. 354.

Petr. Martyr. Ith. de

ccelibatu. Bald. Ca

f. conlc.

307.

Heinr.

Pipping dijp♦ de raptu liberorum.

i6

g

J o

1

tur, ut ca?terorum

confolationibus

monachorum

erigi

non raro opus

haberet. Quibus,

per

divinanu gratiam& providentiam

^,

ejusmo-

di

faepenumero verba exciderunt,

qua1

Lutherum in

vera

evangelica

do&rina

magis magisque confir-

marent,

Scripturas fedulo fcruta-

batur.

Auguftini, Occami,

quem

propter

acumen

Thoma & Scoto praferebat, Gerfonis

^,

Gabrielis,

& Cameracenfis

fcripta diligenter evolvens,

magnos

quotidie in ftu-

diis

progreffus faciebat. Optimi viri Staupitii Angularis favör,

magno

Ipfi fuit,

ne

laboribus fuccumberet,

folacio & incitamento. Erat

Jo¬

hannes

Staupitius ordinis Augufti-

niani,

_per

illa tempora vicarius

ge*

neralis, & quia plurima de Augu-

ftini noftri virtutibus bonorum ex-

ceperat faventiflima judicia,

^ma-

gnam

de

eo

fpem concepit,

eum- que

affe&u primum tacito

am*

plexus eft,

mox

etiam ipfi au-

ü

)

o

( H

Z?

xilio

confilioque

^,

quavis data_*

occafione ,

ftrenue adfuit. Neque

enim deFuerunt

semuli, qui pieta-

tcm &

ftudia juvenis, tanquam no-

va &

fufpe&a

^,

peffime interpreta-

rentur,

fpargerentque intermona-

chos, pa&um ipfi tacitum efTe ^cum

diabolo:

inprimis poftquam the-

ologiam fuam voce & fcriptis pro- palare ccepifTet.

Narrant

primas Auguftini oc- cupationes in ccenobio fuifle, anno

videlicet

probationis, ut! vocant,

cloacas purgare

ö),pavimenta fcopis

verrere, aranearum

telas amovere,

campanas

pulfare, horologium di-

rigere, januas cuftodire, föres ec-

clefise

aperire & claudere, ac cui--

que

templum petenti egredientique

adefTe, eleemoiynas, h.

^e.

^panem, frumentum,

ova,

pifces, pecunias,

per

urbem circumeundo, mendi

candoque colligere. Dicebat enim

Prior

^monafterii ^parum ipfi favens:

cum

o) Pfefferkorn, apudJuncker.

*8

i

j O f ^

cum

jaet

o per cmtatem, mn

fludeiw

_%

& legendo ditantur ccenobia. Ver bo;

_pt

tot

ipfi imponebantur viliflima

fer- _qj

vicia, & homine ingenuo indigna

^re

•opera, ut, quo

fe

verteret,

fsepis-

fö

•fime nefciret. _fa

Accidit autem, cum

ccenobio

ac rum omnium

Auguftiniani ordinis St

per

Saxoniam

^, qine

XL omninc tb

erant,

generalis vificatio

^a

Staupitio tu

inftiruenda

efTet,

ut ad monachos p<

quoque

Erfordienfes ordo devol-

ut veretur. Tum vero Profe(Tores fc

academici, qui liberalem Lucheri

ar

indolem, praeclaraque ftudia fibi hj perfpe&a habebant, apud vifirato* 111

rem

conquefti Tunt, indigniflime-i &

lapud monachos vexariFr.Augufti- ci

num, quem tornen

fcirent

in aca-

ol

demia

gradum magifterii effe

^con-

<fecutum,

_eoque

elle ingenio, quod cl

excitandum magis

eflet honoribus, fic

quam

contemnendum, & depri- n<

mendam

ejusmodi minifteriis,

qua!

vt

ve!

viliflimis mancipiis eflent hor- th

rorut

8?

(;° y ü

»s>

må rori.

Staupicius

vocacum

ad fe.»

r^>o:ipriorem increpuit, monuitque,

ne ß*' _quo

modo ftudia juvenis remora*

gpa retur; Auguftinum vero, nihil de

pis*

forte

fua conquerentem

,

de fuo

favore fecurum elTe

juffit., Quem-

bio- admodum

deinceps fadum, ut,

inis

Staupitio maxime allaborante, Lu-

ino therus ad academiam

transferre-

itio tur

Vitebergenfem

^,

ubi DEUS

hos _per

ipfum effecit, qua? ftupebac

ml- univerfus

orbis. Staupitio etiam

res

ferupulos fuos, atque confcientise

leri angores,

quibus fepius vexaretur,

fibi hac occafione

aperuit Lurherus.

to« Ille anxium

confolari, confirmare

e-< & docere: Deum

his ipfum exer-

fti- citiis praeparare

ad ^res, in quibus

ca- olim

ejus

opera

uti decreveric.

>n-

Novitiatity

ut

loquuntur mona*

od

chi, ad finem perdudo, ad profes-

□s,

fionem in ccenobio admittebatun-,

ri*

nofter, Fräter profejjits in pofterum

ax vocandus. Tum vero

liberior^,^

)r-

theologiae ftudio totum k tradidit,

>ri., Con-

3°

M )

° ( K

Gonciones _quoque

exercicii gratia

in ccenobio inftituere

ccepit. Im-

nio

fcepe ad rurales ecclefias

^ex-

currit, ubi habendis apud rufti-

cos

concionibus paftores adjuvit.

Dannh.

_{p. 29.}

5. VII.

Lutheri

Sacerdotium.

Inde

confe^is

reliquis in

coe- nobio

fpatiis, habituque plene im- petrato,

anno

a?tatisXXlV. presby-

terio initiatus eft a

Hieronymo Epifcopo Brandeburgenfi,primam-

que

habuit miflam Dominica Canta-

te a 1507.

Non eftigitur, quod

negent

Pontificii

^,

legitimam ha-

buifle Lutherum vocationem ,

ad

docendum in

ecclefia, ad praedi-

candum

Evangelium, & ad eccle^

fiam reformandam

? Ordinatum

efle ad (acerdotium a. 1507. nega-

re non

pofTunt. ProfefTorem the- ologise conftitutuma.

150^

Omni¬

bus t

i

& ) ö

(

8

31 bus

pariter conftat. Do&orem n-^ theologia? fa&um

a. 1512. nemo

X-

dubitavit

_unquam,

vel dubitat»

ti-

Praeter fpeciales hafce vocationes,

it.

ipfo, quod profitebatur, chriftia-

no nomine

admonebatur, immo

obligabatur, ad Dei honorem

^,

8c

ecclefias chrifttenas

falutem,

quan-

tum in

ipfo erat, promovendam.

Sed & divinam

ipfius fuifle

voca*

ß.

tionem, inde patefcit, quod

cce-

n-

Jeftem

veritatem

conftanti adeo 8c

imperterrjto animo propugnavit;

10

& quod reformationis operi,

pra:*

1- ter omnium

exfpe&ationem,

prae-

3f-

fentiffimus femper Deus adfuerit,

>d niiris

modis lllud promoverit

^,

8c

3.

adfinem fuo nominigloriofiffimum

id

perduxerif- Excipiunt

autem_» : i-

defiifle Lutheri vocationem legi-

rimam efte _{, cum}

ecclefiam, iti_*

n qua

ordinatus

erat,

defereret: fal-

- fum fuifiTe

facerdocem, Profefibrem

. &

Do&orem, quia ecclefiam

ca-

-

tholicam, ubi facerdotium,

munus

ts

Pro-

3i

8

)°( 8

Profefforium

&

DoÄoris gradunu fufcepiffec, fallam eile docuerit Sc ' anti-chriftiatiam.

Facilis autem

eft

refponfio. Diftinguendum in-

ter regnum

Chrifti Sc

_regnum

anti-

chrifti.

Papatus

^, cum

omnibus

(uis

erroribus,

regnum

eftanti-chri- fti. Regnum Chrifti eft, ubi (edefc

anti-chrlftus,

tanquam

in

me¬

dia

templi Dei. Opera

autem

epi*

icoporum in

papatu

degentium du- plici modo confiderari debent, Vel

enim

faciunt,

_qua?

_papatus propria funt,

ut,

millam dicere

,

facra-

mentum ccena? fub una tantum

fpe-

cie

difpenfare, purgatorium doce*

re»

lan&os venerari, imagines

^a-

dorare Scc. vel ea faciunt , quae Deus fieri

Judit,

^ut

infantes bapti-

zare, in

copulatione matrimonial!

benedi&ionem recitare, facerdotes ordinäre,

Sec»

Jam fi pretiofum-i

a vili

diftinguamus, dicendum uti-

que,

quod ab epifcopo pontificio

in papatu

ordinatus fic Lutherus,

nihil ^t

M

3 o

( ü

n

nihil hoc impedire,

^quo

minus ri-

I ^te 5c legitime fit iniriatus. Hoc ^e-

nim non

anti-chrifti, fed Dei

opus erat, a

papifiico licet do&ore ad-

tniniftratum; cujus aüoqui plera-

que opera

ad anti chriftum pro-

prie fpe&abant. Hoc difcrimen_#

pecefle eft agnofcant pontificii, quandoqurdem ipfi,cum ad illosa

nobis

aliquis defecerit, hunc non

denuo

baptizent, fed baprifmum

ejusdem

pro

legitimo habeant*

quia folenni inftitutionis formula

fit

pera&us. De Lutheri vocatione plura legi pofTunt apud Dannh. in

Memor.:

(duvpLCtgt

p. %o.

feq.. übt

docet

Hieronymum, epifcopum Brandeburgenfem,

a quo

ordines

facri

Lurhero

func

collati, diverfo refpe&u verum & fallum fuifTe_j

epifcopum p). C Ipfe

p) CoTif Gerhard. L. L.Part. 6 p. 144,

Quenß. Part },/>. 406. Dannh Hod. 1.

26. &

de

vita

Luth.

^30. 44

Laurel.

Syntag.

455

.Priedl. Med.

⁵

6\r MolhLutk,

de

fenf. p.$i, ér Part. 2, p, 15. 69.

34

a 3

o

( K

Ipfe B. Lu?herus, quod habebat offi- \

cium

catleße atque Janäum, acl quod )

rite vocatus

fit,

contra omnes

portas inf

erorum pr

ovalere gloriatus ed.

Et de

do&oratu

fuo fic

fcribit

in P(. 82.

Vocatus & coattus fum, ut

doäoratus

infegnia acciperem, invitus

&

contra

voluntatem

^{meam: ac}

ju*

ramento me

obftrinxi, quod fidem Chrifiianam vellem adferere, defen»

dere

& demonflrare

ex

facris literis, propbeticis <& apoflolicis fcriptis. Huic

mcationi

ér doär

nu me#

pertinaci•

\

ter

fefe oppofuit papatus. Sed jaäa

eß alea:

pontifich eventum experien*

tur.

Luthero, jam ordinato facer- doti, facra Biblia adempta funt, juf- fusque ipfe eft fcholaftica? theo- logias femet addicere; cui

man¬

dato cum morem

gesfiffet, fa<ftum

eft , ut

in hoc ftudio majores,

quam

vel ipfe optaret, facerec.#

progreflus, &

paucos

haberet, qui in hac eruditionis parte fe-

cum

m

) o

( m a

cum

comparari poffenf. Qua?

quidem poftea,

cum

ad

contra- verflas ventum

effet,

non

plane

nullo

ipfi adverfus hoftes fuit ad- jumento« Interim, quoties

occa- fio

dabatur,

in

bibiiothecam

^(é

abdidit academicam _,

charifiima-

que

fua Biblia iummo ftudio evol-

vit.

Neque

tamen

miflam adhuc neglexit, (ed maxima

cum

devo-

tione idemtidem

repetivit, velut diligens monachus

^,

qui hoc fui

muneris effe

credidit, quippe,

quantum

in hac efTet piaculum,

nondum

intelligens. Quod in

^an-

num fui facerdotii

quintum & de-

cimum continuatum

fuifle, ipfe deinde, _tanqqam inter

peccata fua

longe gravillimum, vehemen¬

ter

deplorare lolebat.

Dum

itaque dies no&esque,

in ccenobio

precibus, (an&orum invocatione, vigiliis, jejuniis

^,

tri-

eis

(pinisque fcholafticis, quibus

ex

mandato* incumbendum ipfi

e-

C z rat,

i

) °

c

i

rat»

ultroneisque ftudiis macéra*

batur, indeque triftis femper

con-

fpiciebatur,

nec a

frequentiflima mifTificatione, vel minimum fola-

tii haurire poterat,

divino

quo- dam beneficio

accidit,

ut

ad

eum

a

peccatis abfolvendum, quidam

ex fratribus

proveöa? statis, vir pius & probus, aliquando mittere¬

tur. Hic

longe fecus

ac

folebant

monachorum alii

poenitentem

no- flrum confolari

inftituit.

E facra?

fcriprur^ thefauro

gemmas

promit Auguftino noftro longe acceptiffi-

mas, utpote

di<£ta qua?vis exftan-

tifllma defide &

gratuita

peccato-

rum remiffione. Remittit

ipfum

ad verba

fymboli:

c

redo remijjionem

peccatoritm, ha?cque addidit:

non

fatis eft,

te

in

_genere

credere, Deum qmbusdam

^,

Davidi

^>

Petro & aliis [ua peccata

remittere,

talem enim fi-

dem etiam d<emones

habent; Jed Det

mandatum immotum

eft,

ut

credas, tibi, tibi

tua

peccata remitti,

ut

cer-

1 ) oC I .37 certus

fis de jußitia tu& fidei, & de faliite

^tua

Quantum

ex

hifce fo>

Jatii & roboris

conceperit Luthe-

rus,

in fcriptis fuis fepe repetif,

magna cum

gratiarum aétiondl».

Etenim cum hane

pienriflimi fe¬

ms

expofitionem audifTet, tum«, primum intelligere fibi videbatur,

qua?

apud Paulum legerat;

^nos per fidem coram Deo

juitificari, mini-

me autem

operibus noftris bonis

^,

uti antea fuerat informatus.

Quan-

ra

ipfum in

papatu

cenuerit fim- pliciras,

quant^que

ipfum circum-

fteterint

tenebrae, verbis plane

me-

moratu

dignis exprimic in praef.

ad Tom. I. operum

Viteb. miro

^

inquit, ardore captus flteram

cogno-

feendi Pauli in Epißola ad Romanos, (ed obßiterat haÜenus

^rnn

frigidus

circum

preecordia (unguis

^,

(ed uni

^-

cum

vocabulum^ quod eß cap.

1.

Ju¬

ßitia Dei revelatur in illo. Oderam

enim vocabulum

iflud, jußitia Dei, quod uju & confuetudine omnium do•

C 3

äorum

S8 W

)

o

( M

Borum doflus eram

philofophice in* i

t

eiligere, de juflitia,

^ut vocant,

for-

malt

(eu aBiva,

_qua

Deur e[l ju/lus,

& _peccatores injußosque puntt, £)o-

,

nujerente Deo

,

meditahmdm

dies

&

noäes coimexionem verbo-

rum

attenderem,

_7^7^,

jußitia Dei

revelatur in

iüo, Jcrivtum efi:

Jußus

ex

fide vivit. Ibi jußitiam

Dei

ccepi int elligere

eam, qua

jußus

dorn Dei

vivit, fide, &

ejje hanc fententiam: revelari

_per

evangelium jußitiam Dei feil. paßt*

vam, qua nos

Dens mijericors jußi- firat

per

fidem

^,

ßcut fcriptum eß:

jußus

ex

fide vivit. Hic

me

prcrfiis

renatum

eße jenfi, & _aper tis por tis

in

ipfum paradifum mtraße &e. Ex

hilce omnibus _,

qui

non

videat papicolas immerifco Lutherum

^ca- iumniatos _,

qui dixerunt ipfum-*

omnibus viciis

deditum fuifle_>,

Ccscus fit oportet.

Item qui

nu-

gati funt> Auguftinum noftrum

ex animi

inconftantia ab

^uno in

sü ) o

C

H ?9

aliud

coenobium vagatum:

modo

Dorninicanum, modo Auguftinia-

num, ter

nudipedem, vel chorda

cin&um Franciicanum

fuifle, uti

verfus habet

fatyricus,

quo

iru»

ipfum hoftes luferunt:

Bis

pica bis corvus fueram, ter june ligatus.

[tern, quod ex ccenobio Augufti-

nianorum

Erfordiano clam aufu- gerit

^,

abrepta fecum moniali;

qua?

craffa eft ignorantia hiftoriae.

Nam Erfordiå

Vitebergam

voca»

tus,

poft multos demum annos ha-

bitum

depofuit monachalem_/*

Qnod

vero

ad fan&imonialem no¬

bile_m,

Catharinam de Bora

^,

qua?

Luthero

poftea nupfit, attinet,in

urbem Erfordianam

pedem illa

^»

nunquam

intulerat.

Sunt autem &

hodie qui bene-

ficiorum Lutheri, & charitatis

o- mnis

prorfus immemores, nihllo

func in

ipfum

^>

^quam monachi, ae-

C ₄

quio-

4«

k

) o (

m

i

quiores. Aiii illius ^fblum

^, tan- quam

acerbiorem, infe&antur. 1 Q ubus optime refpondit Marhefi-

us in

VII.

concione de vitaLuthe*

ri fbl.

69. Alii alia ipfi obje£rant

vitia, ut

Godi Arnoidus, qui

pc- culum Lutheri ,

hoc _tempore, quocfam in loco inter rariora af¬

fervari

tradit,

ut

poculum htlarita-

tis commendetur

exemplo, &c. Lon*

ge

moderatior M iximilianus MifJo«

nius,

qui de Luthero

^,

in itinera-

rio fuo_, ita

loquitur: Oportet iiium )

Luthero

valde wfenfum elfe,

qui

ipfum tanquam perditum & difjoltt»

tum hommem traducere veht«

Quan-

to autem zelo erga

pontificem Romanum, _afqne

_{errores. papa-}

tus univerfcs

inflammatus hjerit,

dum monachus adhuc

efTet, ipfe

refert in

pr^t. cit. hoc modo:

O*

ro

pium leäorem, &

oro propter /•

pjum Dominum noßrum fhjum Cbri*

(htm:

^ut

ifta legat cum judicio, im

^*

mo cum

malt

^'a

mißrat ione. Et fciat>

* ' \ me

i

II)

°

(

41 me

fuiße aliquando monachum

^,

<&>

1

papißam infamflimum, a/m /fa

faw aggrejjits (um, ita ebrium, i/»-

wo

fubmerfum in dogmatibus pap#,

«f

paratijßmus fuerim, omnesy fi po»

tuißemj occidere ,aut occidentibus ^coo'

gerari & confentire qui pap<e vel

una

fyüaba obedienttam detreäarent.

lantus eram

Saulus,

ut

/um adhuc

multi. bion eram ita

glacies fri

- m

defendendo papatu, ß~

cut

fuit Eccius, /#* ßmües, ) verius propter fuum ventrem,

papam

defendere videbantur, quam

qtiod ferio

^rem

agerent. lmmo rtde-

re fwi&i papam

adhuc hodie videntury

velut

Epicurei. Ego ferio rem age-

to*, ö'/Vw extremum horribi-

/iter

fiww/,

tamen

falvus fieri

ex intimis medulhs

cupiebam.

5, 8.

Lutheri adventus Vitebergam ad da*

cendi munus,

primum in cceno-

bio,

/»

äcä-

> $>»/& Cum

4*

i)o(I

CumLutherus aliquot in

con- ventu

Augufh'nianorum Erfordia?

exegiflet

annos, a

Staupitio, ordi-

nis illius _per

Thuringiam & Mifni-

am

vicario, 8c generali

per

Ger- maniam, translatus

eft in cceno-

bium

ejusdem ordinis Vitebergen-

(e , eo

confilio,

uc

occafionem

i-

pfi fubminiftraret, Principi, Pro- feflbribus, 8c academicis induftri-

am fuam

probandi;

cum

nihil

ma¬

gis in votis haberet,

quam ut no-

vam

academiam

_,

cui erigenda?

plurimam ipfe

operam

impende-

rat,

viris theologica inprimis

e-

ruditione prccftantifEmis inftrue-

-re

poflet. Erat nimirum ftaupi-

tius vir bonus _{8c magna?}

apudE-

Ie&orem

exiftimationis; _qui,cum

Erfordia? virtutes

atque dotes Lu-

theri excellentes (atis

exploradet, fciretque ejusmodi viros, illo

_prae- fertim

tempore, haut facile

re-

periendos, fua apud principem jpommcndatione effecic,

ut

jube-

retur