D. .D.
dissertatio
De
VITA ACADEMICA
REGTE INSTITÜENDA.
quam.,
^id^rohantc AmpliJJ* Ordine ihHolophico
In llluftri Upfalienfi Atben&v, prje3ide
VIRO CELEBERR1M0,
Mag Ρ Ε T R O EKERMAN,
eloquent. professors reg. & ord,
PUffLTCO BONORUM -EXÄMINI COMMITTIT
Matthias mathesius,
OSTROBOT MENSIS,
in aüditökio carol. majori ad d1em
vjunii anni mdcoll
Hons mte meriäim folitis,
I·,t-· ,1 ■m , . .■■ ■■■ ■Will I I
»II
II*
uts ali μ.
9
CONSPECTUS DISSERT ATION1S.
§. I. De vita Academica in geners agit.
§„ II. Snbjctios vites Acädemices iudicata
lll.Progreßusftudiorum CandidatiÄcademiit recenfet.
IY. De requifttis ceteris Candidati Academics dijjerit.
§. V. Officio, Novitii Academici perftringit.
jj. Vi. Prima Studiofl Academici ftudi a attingiu
ξ.. VII. De certo vites genere, a Studio [o. Academico de-
ligendo, judicau
ξ. VIII. De fludiis juturi Sacerdotis. ratiocinatur.
§XA.Officia Candidati honor umPkilofophicor um perpendiL
§. X. Studio Candidati Philofophi<z deguflat.
S. XI. De Alumnis Facultatis, Juridica ξβ Me di c £ Uquitur..
§. XII. Studio, Mujarum alumnis minihus ccmmiiniay
proponit,
XIII. Kattenes Academieas ad calculos revocat.
& XIV. Cultures corporis r a Studiofo, Academico obfer-t
vandas, mentionem injic.it.
j. XV. Deperegrinationibus litt erar ii s ju die him fort*
§■ XVI. Vit am cpuotidianam. Studiofy Academici
percen fet*
$' I.
Tfi luce clariuseft, Academias in-
ter fulcra atque fubfidia promo- vendce falutis Éeipublicie fir-
miiFima referendas efle, tamen
non defunt, qui, theonino quaii
dente, illa ipfa Mufarum domi-
cilia rodere audent. Fingunt
fibi iftiusmodi homunciones , varias obmdandi rationes, & blaterant multa, quar,
fl rite examinantur, incaifum erunt abitura. Eo ni-
mirum procedunt, ut palaeflras hafce virtutum , pro
habitaculis vitiorum venditent, & Reipublicse plus
damni, quam lucri, adferre contendant. Garriunt e-
nim, rebus vanis atque inutilibus , fubtilitatibus in·
trieatis , immo noxiis, quos litterarum nominas cul-
tores, tempus & facultates impendere , Baccho ma¬
gis, quam Mufis litare, & vitam Academicam, ut
libera eft, ita & mille vitiis occafionem prosbere ex-
ercendis. Longum certe eilet enumerare ratiunculas ,
quibus, ad ftabiliendam abfurdiflimam fententiam fuam,
utuntur vefani hi. Ät non habet ars, ut dicitur in proverbio, 'oforern , nifi ignorantem. Nefeiunt er¬
go craffiiFimi impolitiflimique ifti cenfores, quomodo di-
ftinguant intet uium atque abufum rei cujusdam $
A 2 nam
4 ) o C ißja?:
»am ex eoqu©d inveniuntur ad Äcademiam de¬
gentes, qui plus deficiunt, quam proficiunt, fic fe
habere totam vitam Academicam falio concludunfc, Certe, ii non exilarent litterarum ofåcinse. illss^ Äca- elemiae, Brevr aétum effet de univerfa Republica No-
Vimus enim eife munia, ad qu® obeunda , var iis fci^
entiarum generibus inilruéla ingenia requiruntura t ibnt Academiee initar eqvi, Trojaniex quo prod- euntomniumaprifiima& velutrfuba&a. Nam fi unquam
alibi,ad Aeademias profeélo , feientiae folide fraélan~
tur, inculcantur ι iicque patet via lata futuro 7beolo-· <
go, Pfurisconfulto, Medice, Philofopho, tum theoreti-
co, tum praStico.. Quid, multa ? Defcriptionem Aca»
demiar,. quam pinxit coloribus fuis alius h. e. fvada vere flexanima , adducam:. eflinquit ? nihil' aliud,, quam
arx fapicnti# r templum v.e ritatis, fcientiarum thcfku*-
rus, ommum Uberalium artiunv mercAtura, mode/Ii &
O" humanitatis paUflracivilium inftrumenterum ar- wament avium , amicitite & humananm virtutum offu- tinamirahrUum animi wluptatum paraäifus ,, atque
fons uuiverfso in bis terris mt£ beat&, dénique auro~-
ra qiKzåam , communis omni um falutis pnemmtia»
Hinc Chriflina, Pallas illa hyperborea.,. coniortione"
Mufarum Upfalienfium magis déle&abatur T quam de-
lieiis r iisque fplendidiffimis,. aulge. Immo Reges,, Gufldvi, Garoli r Ädtlphi atque Friderici, fine exem- plo maximi Acadeinias , tanquam thefauros fuos- pretiofifrfimos, «flimavere. Quomodo autem vita Äcademica a Mufarum eultoribus rite fit inftituenda, du
gnum mihi· vifum eilquod non tantum ipfé me-
cum fedulo meditarer., verum etjam de quo in fpe-
eimine Acadeinico diflereremj juxta tarnen latine profiteor argumentum, vel perfe commendandurr, hurr e- F.osmeos longefuperare,, quarc, h ex. omni parte, Can¬
dida
® 5 dide Ledtor, tibi non fatisfadhirus fum ,- ut de mi1·
fiori tua lima, & favore , mihi- gratulari liceat, ve^
hementer oro atque obteibor,
§. IL
Dum jam in eo occupati' fumus, ut vitam Äea*-
demicarn rite inftituendäm fub examen vocemus, o~
mnium primo, nobis confiderandi erunt vitae Acade-
micae fubjedll. Yocantur quidem, in genere, omnes tili cives Academici, qui nomen fuum albo Äcade--
mieo1 dedere,& privilcgiis utuntur S tu d i o forum , ar;
cum multi' inter eos, neque iliius fint aetatis, ut fo-
li fe gubernare posfint, neque, ftudiis puerilibus
«tondum abfölutis, fcientiarum plurimarum, ii non o- mnium, quse ex- cathedris Academicis docentur, in-
veniantur capaees, unde duétui· Informatoruin priva-
forum fubfunt, fateamur, necefie eft, in hos omnia-
ca, quse de civibus Academicis didturi fumus, nom
po/Te quadrare, iimulque ieias, nobis rem prarcipue
cum adolefcentibus iis e/Te, qui; ipii jam & fe & itu--
dia fiia Academica dirigunt, quive labores Scbolaiti·^
cos & Gymnafticos ita abfolvere, ut in ufus fuos pof-
fint convertere ea, quse inträ pomceria Academias tradlantur, idéoque digni habentur, qui nomine Stu?·
diofi decorentur.
§> ni;
Diximus eos in praefenti fub adfpedtum venfurosy qui & ejus funt arta tis & capacitatis, ut in nume-
rum civium Academicorum fint reeeptif juvat ita~
que paululum commorari in progrtilionibus ftudio--
rum , quorum rationem Acsdemias recen* adfcripii reddfent, ut Inde pateat, quamam ftudia primo; Aca-
demica aggredi debeant.
Oportet Candidatum no/brum Academise, Γιο1
Utigu* Latiuc ita« effe perituoi y ut aon folum Auslo¬
sen*
β «JP ) Ο (
rem quemvi« clasficum interpretari, tropos atque
fchemata inde eruere, fed ut ad quaeiita etjam, Γι
non more Ciceroniano, fine colapho tarnen Gram-
maticae incutiendo, refpondere valeat. II o Ad hn-
guam Grxcam quod attinet, fufficit Noftro, Nov.
Teftamentum Graecum ita explicare, ut quse^n eo occurrant, in linguam Latinam transferat, vocabula
refolvat, rationemque connexionis reddat eorurrv III:® In Hiftoria politica ita debet eile verfatusNo-
fter, ut generaliores faltem, atque cardinales civita-
tum, inprimis Europacarum, eventus, una cum iis , qui hodie ibi imperant , recenfere poftit. IV:o Geo- graphiam probe calleat, quia pueritiae , dum memoria
prsevalet , hocce ftudium accomrnodatisfimum eil.
Wo Theologie denique revelat£ Noftro incumbit ra-
tionem reddere in iis , quac Repetitione Benzeliana
continentur, Claudunt quidem agmen ftudiorum Scho-
lailicorum littgua Hebraicafk Logica, Gymnafticorum Metaphyßea, Pkilcfophia praBica, Mathefis & Phyßca,
a t, quod horum prima folum fundamenta ponuntur i-
bi, atque primoribus, ut dicitur,labris] illa guftare licet juvenibus ante, quam abitum ad Academiam moliun-
tur , nec fieri poteft, utCandidati noftri Academiee
voti, in hisce omnibus ac fingulis, reddantur compotes.
5- IV
Progreftibus ftudiorum Candidati Academise brevi-
ter" perfpeclis, haud inconfultum ducimus, pauciflimis
agere de requifitis ceteris , quibus dotatus eile debet
Nofter, ii[alias metam , quam ad Academiam ftbi habet propofitsm, feliciter contingat. Notum eft multos,
eosque inferioris fortis, cceco quodam impetu, ad lit-
teras trahi, prarjudiciorumque laqueis ita eile irreti-
fos, ut,nullavel ingenii, vel conditionis ratione
habita, Tibi, caftris Mufarum addi&is > aureos montes
) o ( 7 polliceantur. At falfunt & falluntur miferrimi hl, quo-
niam fsepiifime åultitiae graviffimas dåre coguntur pce-·
nas. Noftro itaque incuri bit fedulo difpicere,quid va·*
leat Ingenium, quid vires corporis, quid denique facultas
tes« Poitulamus enim a CandidaΙσ Academi&,. ut in^eiiu
fit fe/icisatque alacrieris, nam perpauet funt, qui ,·.
Minerva minus favente, optatos in liteiarum /iudiisfe-
cere progreffusp liquidein ex omni ligno Mercurios, &
ex quovis ftipite Doktor, fing i nequit« Porro, corpo¬
re gaudeat fano & in morbos minus inclinänfe; raro·
enim viribus Iangvidis ad' cacumina Pindi enitimur.
Denique necejjarits fit inffru&us facultatibusin qui--
bus primas teneat pecunia, nervus iile rerum gerenda-
rumr ut in fumtibus fadundis remoram non "pati, at-
que fic propofito defiftere y cogatur. Tantum ifaque
abeft, ut eos ad caftra Mufarum fequenda invitemusy quibus res eft angufta domiy ut potius eos deterrea»
mus y (divina ingenia dummodo; exceperis) adque tra-·
étandam agriculturam, artes mantiarias, & ejusmodi
negotia honeltiffima amand3ndos putemus, ne forte in
eos quadret triftifllmum illxsd Andrea? Alciati emblema,,
quo; miferabilem Muiarum alumni r & longe pauper--
timam, condhionem depingit, dicendo.r
Dextra tenet tapidem, manus altera[uflinet alasr
Ut me plumalevat, ßc grave mevgit onus:·
Ingenio fot er am fuperas vo Ii t are per arcesr
Me nifi pauper tas itwida deprimeretv
§·. V.,
Kequirit ordinis ratio, ut videamus qua proceden-
* dum fit via juveni, ad Academiam reeens accedenti.
Nationis , cui adhserere· ei; animus eil, Curatorem
mox ialutabit, cujus munus erit explorare, num tefti-
monium vitse, ad Gymnafium, vel Schoiam Trivialem,
v ei
% tö® 5 c C
vel Seholam privatsrn tradutflfe, fit verum* nec ne;, confiiium fideie de viclu, habitatione, ceterisque ei dare, eurnque ad infpeclorem Nationis, Magnificum
Academ. Reélorem , & Decanura Pacultatis Philofo- phicce comitari, examlae vero apud Decanum habito.„
& jurejurando in sedibus ReÄoris prasftito, nomine-
que in albo Aeademico infcripto, Noilrum, & civem Academicum & fui juris fa&uin, in numerum Popu-
lariurn .{uorumrecipere. iFuit quidem antiquitus in ufu*
praeter ritum depofitioms, quo vexafiones varias fubire
tenebantur ante Novitii Acadeimci,quamlibertate Stu¬
dioforum donarentur, etjam ablatio falis (apientiß ori,
Ii infufttuim Utiticé capiti, a Decano neradla, *) &
•inde., usque ad nuperrima tempora, ad Åcademias no-
Äras Sveeicas, exagitationis illud genus, quod pocnald*
fimim vocant, refiduum fuit; at nos haec, cujuscunque
fint generis, partim tanquam prorfus inutiiia, immo noxia,partim oivibus Aeademicis indigna, partim fcurriii-
tatem redolentia., damnamus &ε rejicimus, etfi optime
novirnus quosdam ils, leviori de caufla, adhue patro·
cinari. Id tantummodo nos a Movitiis Aeademicis exigimus, ut Populäres fuos, pracfertim feniores,
crebro invifant, & ad confilia atque hortatus eorum mores, minus foxfan compofitos# conformare haud
graventur.
*) Dignus e&j qui de rim Depoßtienis Aeademico.
tonjuktur Celeb. Prof. Freinshemius in Qrationibus binis, Up/al. habitis Ann. 164J.
j. VI,
Pedem promovendo ad ea* qua: propius ipfam
vitam Academicam tangunt, omnium primo, quifeus
Hudiis curfunt Academicum ordiri debeat Studiofus ,
xnodumque, quem in eo decurrendo icrvet, vifuri.
Nemo, uti crediderim, iniicias ibit pcrnecefiarium er-
fe
) o ( 9 ie$ ut eraendalio facultatis cognoibitivai procedat
emendationi facultstis adpetitiv« » feu,quod idemeit,
intelleélura ante illuminandun), quam voluntas eorri- gi queat. Ergo icientke, qiise inteiledum inih.u-
uut 9 prsmittendae erunt fcientiis , quarum eil
veluatatem einen dare. Porro ,. fcientias , quoe cete- cis difciplinis addifcendis , inilar mediorum, infervi-
unt, bis prsemittas. Patet itaque Logkam vel prin- cSpem, tunc temporis, obtinere locum inter iiudia
Academica. Logic* enim eil trade,re prascepta, qui*
bus m veritate indaganda inteile&us utatur, hinc u- tilitas ejus per totum Philofophiae camp um ita per¬
vad it, ut merko manus ejus appelietur. Taceo, quod
in ornnem vifam humanam Logier ufus transfunda-
turj etemm ejus expers, nec ordine cog.itare, ne*
que cogitata p&oferre valet. Logier adjungenda eil
Geometria , quia quam maxime anfam iuppeditateam adplicandi» confequenter , ingenium colendo ^ habi-
tum diftinöe cogitandi, atque ratiocinandi promo- vet, adeoque infignem in difciplinis eeteris prseilat
ufum. Meraphyficam cum bis conjungi .oportet, eo- que ordine, quo ufi funt recentiores Philofophi
Continet Metaphyfica notiones generalifTimas, atque principia univerfaliibma, unde in re litteraria infi- gnis eil utilitatis., adeoque difcenda, ut reliquse di- fc.ipTinse, eo facilius atque foiidius, pcrtraåari que- ant. Haec ve ro fingula dum difcuntur, repetenda i-
ta funt iiudia Scholaflica atque Gymnailiea , ut» Ü
non expolire ea tempus nennktat, tame η ex iis ni¬
hil decedat.
§ VIL
Poflquåm Studioius Academicus fic ope Logiet, regulis, intelle&ui in veritate inveiliganda defervien- tibus, kafeutus fuit, beneficio autem Geometri*, eam
B appll-
ίθ ) ο (
applicando, habitum res diibinéte .iibi repnefentandi,
de iis judicandi, atque nexum & veritatem in iis
contentam perfpiciendi acquifivit, ex Metapkyßca de- nique genera liffimas noriones, atque uniyerfaliilima prmcipia , reliquis difciplmis, lucem forneratura, ii bi fa -
miliaria reddidit, extemplo difpiciat, idque fedulo at¬
que prurlenter, cui vitat generi fefe applicet: nempe mature fciat fuum, unum neceßarium, ad iHudque
ftudia pofthac accommodet.' Novimus alios fexcelien-
te ingenii magnitudine ornatos eile, alios de Mi«
rierva non atque propitia conqueri. Hinc non pot- eft non maxima inclinationum, voluntatisque difte-
rentia exiftere, ac mirandum cerni difcrimen. Aft,
ad quod fua quemque voluptas trahit r ad id aptisfi-
mus. eft , unde & in eo potisfimum elaborabit. Hinc etjam inter Literatos conftat, alios aliis Phiiofophiae partibus prsecellere. Gerte, quam maxima eautio a Noftro eft adhibenda , dum in his ejus verfatur cu- ra; nam, quo modo definimus, quos nos & quales
efie veiimus , & in quo genere vitae, ejusmodi et¬
jam fabri fortunse noftrat futuri fumus quique. Ar-
diiftimi vero limites, quibus vita humana circumfcri- bitur, poftulant, ut mature certam vitfe ratronem in- grediamur, ne, plura nobis fufcipiendo, quam vires permittunt, quseque fini noftro primario obtinendo
minus conducunt, inutilia Reinublicse pondera fiamus*
§. Vilt
Audivimus, abfolutis ftudiis Lo^icis, Geome- tricis atque Metapbyficis, vel fi mavis, hor um, in Schola vel Gymnafio inceptor.um , politiore notitia
acquifita, certum vitse curfum iniiffe noftrum A ca- demicum \ jarn itaque, qua ei procedendum uJterius fit via , videbimus. Si ecclefiae olim fervire decre-
verit? Theologiam, tanquam i^yov fuum y ordine fy-·
) o ( && % 11
ftematico, tra&are incipiafj & cum» iine peritia lin-
gu® Grece aique Hebraicae folidiore, minus felici-
ter ad iludium hocce perarduum, dum in diviniora ejus adyta penetrandum efl, quivis incumbat, requi-
rimus jure meritoque a Noftro, ut Philologie facr&
fimul operam navet asfiduam. Huic adjungimus liii·
guam Germanicam , Anglicanam & Gallie am, qu®, pr®terquam quod Studioium Academicum ornant,fuo
nec in Theologicis carent ufu. Verbo monere II-
ceat, quod flili Latini, atque Svecani tam profi ,
quam Iigati, exercitatio, a Noilro diligenter fit ad*
hibenda j de hoc vero plura diefturi fumus infra.
Porro Philojophie Prniiice, cum Omnibus ejus par¬
tibus , iludendum, cum qua conjungenda iunt Hißo-
ria Politica, Lttteraria, Eccleßaftica, & a&us difpu-
tandi , tam in Philofophicis, quam Theologicis. At¬
que id volumus, ut a Noilro femper Theologie Her- mcneutkjß, Didaäicae, Polemi c e &c. potior habea-
tur ratio. Poilh®c tanquam commendamus Noilro Hifioriam naturalem, Ρ hy (team , Chtmiam, &
Matbejeos tantum, quantum in Phyfica tradanda fa-
tis eil. Ceterum, ne ridiculum euiquam videatur a
Noilro hafee fcientias requiri, confultum ducimus ,
fufius explicare rationes, quibus fuffulcimur. Hifio¬
riam naturalem, Phyßcam & Cheiniam, uno nomine appellamus Scientiam naturalem, qu® in eo eil occu-
pata, ut doceat nos corpora naturalia» in Omnibus
natur® regnis occurrentia , cognofcere , deferibere ,
in claiTes, ordines, genera atque fpecies redigere , eorum naturam inveiligare, atque in ufum vit® quo- tidian® convertere. Si vero, negledla Pbyßca tkCbe*
mia , primam tantum Scientie naturalis partern di- laudemus, nec experimenta cum thefauris naturge
pretiofisfimis inflituere, neque in ufum ceconomicum
B 2 cos
/2 ) θ( &&
eos tanfö fucceffu areeffere poterit, qmnfo,fi ex prm- clpiis Fhyßtis atque Chemicfs auxilium rnutuarl
liceat. Vides itaque a. Noiiro jure poßuiari, rrt cum
Hifloria naturali jimgat Phyficatn & Chemram,, a t
PhyfiCcC Mathefeos qusdani partes pnecedere debent:
ergo & huier induTgfcndtirn, Prnererea novimus mul··
cos, ex noftris Saeerdotibus , indins tam Ortentaies 9
quam Qccidentcites s ceterosque remofisflmos terrae traftus fälutare; fane nefcio > in qnlbus tum cura
eorum magis verfari deberet, poft munus eornm fa- cerdötafe, quam in Stierst£ naturalis applicatione ad
©mnia, quse oculos cor um fubeunt. Η in c fcienti'ß fiujus nofirlisfimis cum maximum foret fncrementum»
tum νετo in Fatriam utilitas fumrna redundaret Sei·
entia porro naturalis non irs folurrr ufui eft, qui
«quora trajiciunt, arque exteras regrones obeunf;
eapitmt ex ea ffu&uin duicisfimum etjam iifr, qui
tdomr refrdent. Egi hac efe re in oratione, quam ha-
fcui eoratn Nation? Qfirobotmenft , die /4 Marti i, 1750, cuf titulum inferrpfi hunc: Tankar, om,
och huru vida en Fr & fl man bor, och kan fiä fig pä hushållning / lubeat mde qucedam, in praefentis ma¬
terias tutefam , proferre r - - Förutan det, a t Seien-
fia naturalis dr o: c anemiens högra hand, och gifver
anledning till mänga firföhfim deff förbättrande
fordrar, Ja far ju en Fraß der af ganfka Ijufligit silfätfe at röna Skaparens underbara allmagt och vis*
loet y fan uti de ßzapade tingen lyfer ögonfkenligen· -
■
foräevßiuU när en Praß i följe af Gud och denna ädla Vetenßwpens ljus, uti dr Huf υ a femmor -dagarna got
m och foker fina matta finnen fÖrfrifkning , kan låt-
fejjgen hända'., at,dä han ån uti fkuggerika hinder y
in pä Uomfifr-rika parker otb å gar, ån högft up-
Ρ
3 o C
pe ja fleniga kullar, å i lαφ nedre vid fpringande
källor viβ aS y efterkommer nu några ädla malm-β en-
eller jord-arter, nu några nyttiga färg-ärter , mc di ei
välväxter, irädjtaP och hu (kar, nu fnappar iip nå ord
kräk, f&m med fm konft ig a hygnaä och mång¬
faldiga . nytta kanna fatta honom i f dr undran ,
nu t/p räcker ett fSrträffefiget hålfi vatten , (om kan
rädda millioner fjälar ifrån ettJjtfkliget tilßdnd till
en god hälfet.
§. IX.
Qu se aftulimus, fangunt pneerpue eos» qui mm-
ncra facerdötalia capeffere avent, nulla habita ratio-
ne I.itirete Philofqfhiea; jacn in anlmum induximoff
pauca aridere de Mufarum alumnis, qöiiommisin Philo-
fephia henoribus decorari cupiunf,
Horum in grege , aliorum plerumque finij eil,
mu ner i b us docendr ad Acadcmias, Gymn&da & Scho(asy praeefFe j in quibuscimque aut Jheöloghe, au t Philofo-
phitc partibus, aliorurn vero, muneribira ixurtgifacerdo-
tälthus;alia itaque via & ratione ftudendi eft Ulis, quam
bis utendum, quia in diverfum tenduni fin em, licet
in eo inter illos eonveniat, guöd defideria, iauream
Philoföphieam impetrandi. animosutrorumque coquanf.
Itague mimer i docendi pubiico , in Theologicis, fefe
olim applicaturus, Theologie, ac difciplinis, eumea
nexu propiore quae continentiir,plusimpendatftudii tern-
porisq;, ne eeteras a Candidato Philofophiserequifitas
fcientias, afiaque Studiofis Academicis communis ftudia
' nimium diu confetfetur, vetea, qusecum Theologia
parum vel nihif commercii liabent, traéief. Quis ne»
feit Theoloqiam, fodinam effe copiofifllmam » quae nun-
quani exhauriri pöteft? Ergo Virgilius reéle : träbit fm
14 ) 0 (
fua quemquevoluptas. Hujus veritatis quoticliana convin- cimurexperientia, & ita convincimur, ut, quot capita videmus, tot fere experiamur fenfus. A t, vel in eo Crca- toris optimi admiranda, & nunquam fatis percelebranday Providentia atque curaelucet/namfiomneseodemtene-
remur defieierio,mult« & feiend« & artes, nonfine maxi- mo vit« civilis incomrnodo, ineultse jaccrent, perirene.
Hine novimus Philofophisnoftris, qui totos fe ftudiis confecrant, non easdem Philofophise partes placere;
alium itaque Logic# atque Metaphyßc# ,d\mm feiernia-
rum lium Mathematkarum j alium Phflofophi# praclic#, å- Eloquenti#, alium Eliftonarum atque Antiquita-
tum ·, deliciis mirifice capi videmus. Igitur, qui do-
cendo in Philofophicis valebit, is certam Philofophise par- tem, in quam duce quafi natura fertur, ipfo limine
ftudiorum Academicorum» deligat, cui fe totum da- bit, una cum iis, qu« connubio ar&iori cum ea jun- guntur, fcientiis , pr« illis, qiias eum callere oportet, dum Candidatus Philofophise & bonus civis *' Jiteratus falutari vult, at ad unum ejus neceßavium minus iorte
facientes; nam quamcunque fpeftare vejis Philofophise
partem, totum requirit virum, ii prcefigne incrementum iperare liceat. Denique iis, qui, acceptis htinoribus
Philofophicis, Saceräotes fieri cupiunf, ftudendi rationem commendamus inf antecedenti traditam, additis tamen
fuo loco difciplinis, quse in examins Phiiofophico pr«fiando refiant.
f. x.
Candidatus Philofophise in genere induftriam fuam iis, quorum intereft, decenter probabit ante,
quam ad examen rigor o finn adrnittatur; nempe plerarumq;
Ibeoloqi# partium, coram Facultate Theologica, Oe- conmi# public#, coram Prof. Jur. Oecon. &Commerc.
in
V ) o ( && i ζ in Facultate vero Philofophica, Logic z atque Metapby- ficz, , Philolopbiz pra&icz, Geometrie, Phyßcz > A- ftrohomiz, Cbemiz cujusdam partis , Eloquent i £ l,a- tinz, tum pro/z, tum ligatz, Iii flor i £ univer(alis\
lingvz denique Hebrai c z atque Grzcz t quse o- mnia fünf ita comparata, ut medioeriter ialtem, fl
rion folide, in iis verfatus effe debeat, qui nomen boni civis in Republica litteraria, quldni & in Politi-
ca ? tueri vult. In bis vero ftudiis tra&andis gene- raliter monemus, hngvas ff Hißoriam primum ab-
folvi debere , quia memorice vim requirunt, Logi cam y
Geometri am, Metaphyßcam ff Theologuim deinde prodire juberemus, Philofophiam präffte am cum Oeconomia tum provocaremus, Mathefin fublimiorem, Phyßcam, A*
ftronomiam ff Cbemiam poitremo agmen claudere con-
fultum duceremus. In hoc ordine ftudiorum , ad re-
gulas in § proxima datas, femper alias potiorem ratio-
nem unius necejjarii habendem eile urgemus.
f. XI.
Diximus , quK a Candidato Philofophise requi- runtur, ita lefe habere, ut, qui nomen boni civis
in Republica Litteraria, vel Politiea, mereri volunt,
eorum qualicunque notitia imbuti eile debeant; jam
vero alumni, & Facultatis Juridiez, & Medice ,pro civibus Reipublicae tum litteraria, tum Politicz, haud
minoris fortis haberi cupiunt : ergo &, quse a Candi-
datis noftris Fhilofophi« expofeimus, prseftabunr, confequenter eandem itudiorum viam iis, ac Philofo- pbis noftris, praeferibimus. In hac vero materia, pro¬
be memores moniti: ne futor ultra crepidam, ion- giores non erimus j id tantummodo, ως h 9rö^cXob-
fervare lioeat, quod Jurisprudentiz civili ftudentcslPhß
iophiz prüäicz, Oeconomiz public z^ Hißoriz atque E-
t6 ) o (
loqucnti&i Medicine ve ro cult ores, Änatomi<c, Phyfio - logie, Pathologie atque Scientie naturali, potior em
impendere debeant lab orem. At miraris forte, cur
fvadeamus, ut alumni Facultatis Ifuridtceß*. Medice ope-
ram quandam navent ils Philofopbtx partibus omni- bxis, in quibus laborant alumni Fa c nitat is PkHoJophi-
c*e.· dicam itaque permodeftuf., quod res eft. Jdene , opinor, Reipublicas confuiererur, fi ahmni bar um Fa- sultatum, asque ac Facultatis Philojophice, Aeade-
miam prius noa relinquerent, quam, publicis erudi-
tlonis fpeciminibus datis, fummos in fua Fac ulkte qui-
vis obfinerent honores, be,.quod de Candidato 'Philo- fophie diximus^ neceiTe eii fequatur , quia Noftri et- jaxn ad examen Phiiofophicum obüringuntur , idque
ut fine rubore fiat, poftulatur. Hinc muniis in Re- publica obeundis graviffimis ingenia femper proftarent aptiilima, exterorum plaufus atque adrnirationem ex-
citatura, Patrice vero florem optatiilunurn pleniori quaii ore prcedicantia. Fruflra objefiaveris in unum hominem ifta cadere neq$raquam poiie; nam fcins nos
aB eonon depofcere folidam borum omnium nctitiain,
fed ne in aliis plane peregrinus atque hofyes fit, dum
unum fuum necefTarium perfe&e caliet. Quod etjam regula illa aurea Ifecratis: Ixv ris φ*λομρί&>)s, hcrj π ζ Λυ- fM&riSi mukis fliffieuitatibus, qus obrepere volunt,
obicem ponere queat, res eft notiflirna, & exernplis quotidianis iatis fejpepque eonfirmata»
5. xit
Ante, quam ftudia mittirmis Academica^ pauca Ae iisdem in genere fari, propofito baud erit alie-
num. Almas Eloquent te & quidem Latine,, quia di¬
gna eft, cui omnes Studiofi, per totam vitam Acade-
tnicamj pra:ter aJia findia, quce pariim tarxquam fy/cc
) o (
partim ut yrcc^yec coiunt., operam dent indefeilam*
üt fuus conftet honos, exercitationem flili maxime
commendarnus: etenim optimus & pr*ftantifRmus
dicendi effexäor eft ac magifter. Aft infurgit forte quispiam: ergo, ut Cicerones fiant in univerium omnes,
poftulas , quod cui e/Tet bono, ego nonduni video.
Nos refpondemus utilitatein inde permagaam elTe u-
lique expeélandam. Etenim liugva Latina ,prifcisLa-
tii gentibus olim vernacula , licet nunc temporis fit quafi mortua, propterea quod ejus ufus in quotidiana
converfatione minus frequentatur, eruditis tarnen, per univerium .terrarum orbem diffufis, communis eft at- que propria. Nefcio itaque, quo modo commercia inter
Litteraros vigerent, quo modo fenfa anini fui quisquis
ad res acoommodate aliis aperire., & aliorum fententiam ipfe haurire poftet, ii genius ipfe lingvae Latin«, nen
ni fl crebro ufu edifcendus, ignoraretur. Et quid ju-
vat quempiam vel opulentiilima eruditionis fupeilex,
fl eam , non nifi barbarismos committendo, atque fto-
jnachum apud alios movendo, cum orbe erudito com- inunicabit?
Pergimus ad linguam Suecamm. Haud ml- noris, crediderim, eft momenti Sttidiofos Academicosj linguam vernaculam diligentiftime exercere, propter
infignem illam utilitatem, quam Patria ex civibus, eloquentia Svecana imbutis, capit; etenim facundi*
funt propria, dummodo rite applicctur tra<fteturque,
tria haec excelfa, ut nimirum doteat, delettet atque
flettat. Hine per omnem fere vitam utilitas ejus
diffunditur. Dum enim res quxdam , veritatis fplen-
dore comitata, difpofite , perfpicue , atque ornate pro-
ponitur, non poteft non animus inftrui, permulceri,
ac ad exfultationem & acdamationem fortiter impelli,
unde permagnus ejus eft ufus cuin in cathedra ec·
C cle-
§Xå) ) o (
clefiailica , tum regno politico. In fuggeftu , inquam, ecclefiiftico, cuin Orator facer, eloquentite deliciis inftruftus, auditores ad fe&andam virtutum coronam,
promiilionibus divinitus datis, iisque uherrimis, ab-
undantifiimam, ad fugiendam vitioruin fentinam, iliade
malorum conjunblarn, incitat & commovet: ut fileam piura. Quid valeat facundia in foro politico ,
id nos quotidiana docet experlentia» docent orationes
illse Ciceronianai, luminibus prope divinis ornatae, do¬
cet deniq; omnis sevi hiftoria. Regern glorioililimge me-
morise Guftavum primum, e ccelo delapfum, Heroa in- comparabilem, cum vindicem ageretlibertatis noilr^
Svecice,a tyranno iito vere crudeliilimo, Chrifherno, penitus deftruitse, plus eloquentiae fupelle&ile fua,
quam vi & armis potuifle, annales produnt. Nec mi-
rum. Nam , ex lingua ejus melle dulcior cum flueret
oratio ad civesi, in extremam miferiam redaélbs, ac- cendebanfur animi eorum , atque aculeis veluti punge-
bantur, ad prasclara illa facinora fufcipienda, quae ala-
eriter, Duce Deo & Guftavo, eflecerunt. Hinc in-
ter ftatuta Illuftriiiimas Regice Scientiarum Aeademise Stockholmenfis,edita die g ? Martii t74i>Capite i, §.f»
4, f, haec legimus:At gora en fannint* fmakelig och
hebagelig, ar ratta våfendet af vältaligheten, och t
den mening., men ej någon annan, kommer den ät upbrukas, i fynnerhet -på god och ren Svenika,
hvarfbre sch inga andra tal tillåtas, ån hvilka haf-
va fin afßgt -på någon jannings befl yr kände och in¬
nehålla rena och funda tankar, emedan annorledes en fådan ofning hlifver hogfl flwdchg. jf. y. Sven/ka
fp råhets upodlande, blif ver fåledes t et af Acade-
miens hgnamarken, hvilket och uti fkrifter, tryck,
och vid alla offenteliga jammenkomßcr a endaft ock
aUe~
^3 ) ο (
die na β hor brukas. Feliciffimi nöftri SatyricK Argi,
flexanima adhortatio, de excoienda lingva noftra
Svecana, in Τοπίο I. N:oXLV, non poteit non maxi¬
mum eis , quorum interefi:, addere incitamentum labc-
randi in cultura lingvse elegantiffimae. Ita vero habet:
- - -
Språket (Teil. lingv. Svecana) år i fig ßelf intet
hårt Jim Ty/katt, intet hopp lackat fom Engelfkan,
intet upblaft }om Spatjfkan, intet vekligt (omfttalien-
fk -tn , intet obändigt fom Ρ ål/kan, intet vi/dt Jom Ry-
fkan, intet bråkande (om Dan/kan (fe. Det år Lent och
likväl Starkt, Rent och hkvåf\ Rikt, Enfaldigt och
likväl Högt, läppert och It kval Läckert. Det år be*
quåvnt och tiufiigt til Skaldekonft och obunden Skrifart,
til Sång och Lab β til Hiftorier och Romaner, til al-
var front och luftigt, ti l Kyrkor och Skådolpel, til Pre¬
dikningar intet mer fattas, ån a t vi det aga och
upodla ; men onktadt alt detta, vill man hellre tala och
fhnfva utlåndfka, blett derfbre at det år utlåndjkt.
"Dock, flor fak, åtminftoneJknl jag vara Sven/k, intet
med itrquådins och obegripeliga ord, men få at alla Jkit
Jbrffåmig; hinc, jufta quaii indignatione accenfus, canit:
Ja vi fy med Sven/ka ord vill jagJe Svetijkafåja
Bad I må och fora fel.
Si tt treffe, Galant, Pedant och Lok bad h ilf ocbhd.
Från Havren til de [I Drang, från Fr nen til dej] Dåjd-
Sku alla få ftu dl. e ;
Ty dygden vill jag vår ja;
Men uti lufters blod fkal jag min Penna får ja.
N.eque hic iubhftimus, dum defbudiis Mufarum alu-
Minis communifcus, ioquimur^ funt enim rationes fir- jniilima?, quae fuadent, ut noll ris injungamus ftudium
Scient'nt naturalis atque O economic Patrik. Nemo fa¬
nas negabit, credo,civem, cujus demum cunque fit
C 2 fta.
CSS» ) ° (
flatus,. fumma obligatione feneri ad promovendam fe-
lutem Reipublicae,; cui adhserefcit; id optimc fiet, fi
Oecowmiam Patria emendare tantumquantum pot- cft, nitatur; Oeconomia ve ro Patrik, fine peritia Sei-
entifi mtnretts.r meliorem Eormarn vix, ac ne vix quidem r induere poteit , quia hacc in eo occupatur,
ut om nia, quac in regn is naturae occurrunt, &r ad vi-
tam bene beateque degendam faeiunt > inveftiget^ in
quorum uftj optimoy in vita civili, maxima tarnen il-
Üius· pars ver fä tur. Vides; ergo- Sriemiac naturali cum·
Oeconomia ardiffimum conjugium intercedere, ad u- tramque Noftris effe incumbendumΓι rite officia bo-
ni civis exequi valeant.- De Scienrianaturali gene- ratim didum volumus, quod de ea in $ VIII fpeciatim
diximus 5; id tantummodo addituri, ftudium illius effe bomini rationalimaxime naturale & perquam jueundumv patrite utiliffimum* atque Creatoris optimi excellen-
tiam ita y ut nihil fupra y dilaudans. ffurisperiror
Noifros ita fal tern eile oportet, ut Leges civiles ha^
beant notas.* Medicince etjam tantum in genere &
Noftris poftulamus, ut,, dum eis morbo laborare eve-- nitMedico ejusdem morbi cha rade res tradere va¬
leant, vel, ii forte Me di cum coniulere fa ta probibenf,.
medicamenta prorfus contraria adhibendo, apertiffimos
non committant errores. Hinc fedionibusj Anatomi- eis, fi unquam fterr pote/ϊ, Nofixos: adefle jubemus,, cujus, praeter a Hatas caufias, is efi uius perinfignis,
ut admiranda corporis humanir ftrudura infiituamur,
id quod non poteft non pabulum animo fiumano, fcien-
éi cupido; dulciifimum prgebere.. Poe/in, Latinam in1 primis atque Svecnnam , a Studiofis Äcademicisin pre-
tio haberi defideramus , quia in Republica florente ei~
dém b3ud minimum ftatuitur pretiurn, idque rede;;
liovimus enim. maxi m am Eloquent i (C ligam inefie vim
per-
'&& ) ö ( (ÖÖf ii
permovendi animos hominum , unde & innumeris fe-
re occafiortibus optime mfervit. A t meminifie tameni juvat, quod Poétse feliciores pierumque fato nafcan-
tur, ut ut permnlta ab arte proficifcuntur fubfidia.Lin*
gv£ Gerjnanicos^ GaUitäy atque Änglic(in<e, Studiofum
Äcademicumy prorfus eiTe ignarum minime decet, fi- quidem earum peritiä, praeter aliös ufus, ob opera ,, iingvis ill is edifa eleganfiora, maxime necefiaria cen- fetur. Prgeleéliones Docentium, tum publicaf, tum
privafse, iedulo frequentari debent, af plurimis, uno
tempore, aufcultäre non approbamus, ne confufum
cliaos pe&us obtundat. Diiputatiönes publicce & pri-
Tatse, A d$usr promotionum, Orationes feftae, ceteraque
ejusdem generis, magni funt aeftimanda/ nam, iis fiat-
fentus adfuerisy maximam fenties ftudlorum utiiitafem.
Leftionem denique Biblieam Nbftris induftria, quan-
fav fierf potefi maxima, commendamus, quse ut iin- gvis Scripturse Sacrse propriis iiaf, ab omnibus Reipu-
blrcae Literariat civibus jure quodam nos: poftulare o- pinamur. Quem enim fugit in verfionibus, fere o-
mnibus, occurrere cum textu original] minus confpi-
rantia l Praeterea exiftimamus, admonitionem Salvato-·
ris jdh; cap.v. ad umverfos& fmgulos pertinere,
dum diciti Υϊξευνοίτε rus yqocCpås, en νμείς ^οζέϊτεεν ccvtcfie' ξωψ ccMvtcv εχειν. Ar huic praecepfo rnaxime falu-
tari, fine peritia linguarum originalium Scripturse fa-
erse, parere nequimus.·
§. xrrr
De Societatibus iilis, quse ad Academiar nomine1
Nationum infigniunturpaucis nunc agamus. Sunt,,
haud diffiteor, qui impugnant morem iilum, jam ab(
Studiofis Academicis receptum, in unurn ita coéundi,
ut Provinciarum Regniiingularum incoise, Academi-
cie
22 && ) o C §*£
eac focietatl adhacrentes , propriam quafifocieiatem mi¬
norem conftituant. Nobis, ialvo tarnen aliorum ju- dicio, liceat diilentire, quippe utiiitatem inde ma- ximam nafci pro certo habentibus. Etenim, fl in
Nationes Studiofi Academici non dividerentur, diffi-
cillimum eilet, ordinem tot inter capita totque ien-
Cus & animos, fiepe juveniliter exfultantes, fervare.
Hodie veroNatioqusevis iuas habet leges, fuaque fta-
tuta, fuosque quafi imperantes, qui, ut omnia com-
pofite atque ordine a civibus peragantur , profpiciunt,
curant. Quid de semulatione illa perutili (entisndum,
quae iaepiflime inter Nationes oritur, dum una altéri
in quibusvis laude digniffimis antecellere tentat?
Nonne exercitationes etjam ftudiorum våris, inter Populäres ufitats, funt perutiles, quae tarnen j everfis fublatisque Nationum, ut itadicam, civitatulis, tolle-
rentur, neceiTe eft? Plura ego non adjungo, quia plu-
rima, huic falutari fcopo infervitura, depromunt in- culcantque Liter* Regis de Statu Academico Upfal.
clementifiime datac d. 2 April- 1694. Decemb, 1695. 9 Martii 173 j.
5. XIV.
Qiiee attulimus, funt ejus indolis, ut prscipue ad poliendum , nobiliorcm illarn hominis partem , ani-
mum, faciant; järn itaque noftrum eft, corporis etjam
culturs aliquam injicere mentionem. Negari non
pcteft nos effe obligatos, corpus noftrum etjam ad
eum perfedlionis gradurn provehere, ad quem
adfpirare nobis datum eil; hinc nec curarn corporis
ab Stucliofts Academicis negligendam efte concludi-
mus. Et quid juvabit vel Polyhiftorem haberi excel- lentiiRmum , dum mörum diilona barbaries nauieam,
au cachinnos, elegantioribus movet? Maqifirum
falt a»
J o ( tj faltatoyiumy Studiofos Academicos, inter priinosfa-
lutare jubemus, ut corpus eorum, forfan deformatum,
venuftiorem induat formam. Artem gladiator i am at-
que equeflrem iis quidem inprimis commendamus, qui
caifra Martis fequi fibi propoiuere, etfi has artes no- biliiiimas aliis etjam ufui perinfigni eiTe pofTe conce- damus. Muficamy ab omnibus in pretio haberi, ve¬
hementer urgemus ; nam admiranda ei ineft vis refi-
ciendi animos , induftria ac ftudio litterarum defeiTos,
Artem denique pingendi Noflros exercere monemus;
Incredibilis enim eil ufus ac delecfationis in quocunqj vit« genere: Scias tarnen nos eo non procedere, ut
artium memoratarum callentifiimos adsequare pr«ge- fti^nt Noilrl·, ut potius, quafi ludendo, & gaudia cu¬
tis interponendo, h«c eiTe traélanda fuadeamus.
§, XV.
Poflquam Mufarum alumnus non animi minus,
quam corporis, cuituram ad Academiam Patriae fecit,
peregrinationes in terras exteras ut inilituat, haud
disfuademus. N, m etfi vel maxime ab optimarum lcientiarum fupelleétile iit inilru&iflimus, exteras ta¬
rnen oras vifitare proderit: etenim eo quafi cumulus
additur doélrin« domi part«. Nec Regiones Patria:
infalutat«funt Jinquend«,nam multa in iis delitefcunt,
nobis ignota, obfervatu tarnen digniffima; &, nifi
nos omnia fallant, tanti eiTe momenti curiofam Pro-
vinciarumi domefticarum, atque exterarum pervefliga-
tionem, iilamque huic praccedere debere flatuimus,
ut exprobrationi cbviam eatur, quod fimus t alp te do- miiforislynces. Quantum vero utilitatis peregrina¬
tiones, debita circumfpeåione inilitutae , Reipublicse adferant, quotidiana 90s edocet experientia,
XVI.
) o ( i XVI.
Keftat, ut breviflunis nos expediamus'circa eaf tguae Studioforurn Academieoruro vitam quotidianam
eonftituunt Sanitätern .corporis a difeta, qua in viriu
Jk laboribus utimur, permultum pendere, uno ore fa-
tentur Medici. Itaque eft perneeeffarium Studiofo *
in ipfo ja ni limine vit se Academicae conftituto, Me¬
xicos, quos novit optimos, coniulere, quae diaera in
vi&u k laboribus obfervanda? quae conftitutioni corporis fui fit profutura? quae nocitura? quae ve fanitatis regulse ei
t enendse?Etenim jamdiu,inftar oraculi, haberi ccepit illud;
- - - -
Sacram fervato åiéctam*
Id tantuoimodo verb® indicabimus, morem , ubinon- jiulli Gonterraneorum vel peregrinorum fimul, uni meniae accumbere, idque bis in die, meridie k ve-
fperi, lolent» magnopere comprobarij nam, praeter- quam quod ., in ejusmodi converCatione •familiari, u-
nus alteri moribus elegantioribus praekicet, (tion .ctnfiflunt exempla ibi, unde cccperunt) confabu-
lationcs variae, inter convivas ortse , aniinum ad labo-
res denuo fufcipiendos, reddunt aptiores. Hora ve-
fpertim decima, feu undecima, cubitum ire, hora
vero matutina quinta, vel ad minimum fexta, e le-
$o furgere ialubre reputamus, memores regula:;
Septem horas dormiffe fat efl pueroquc fenique»
PriEterea magni aeftimanda eft aurora, Mufis utpo-
te amiciflima. Studiofi quidem major non vo-
iuptas ulla eile debet , quam Mufas colendi ar- dor; fint ejus delieias, fint gaudia ipfse Mufae; at-
tanien otium fibi concedat Nofter aliquanlo» ne vi¬
res corporis plus jufto debilitentur atque frangan-
tur. Ambulationem itaque in pratis, fil vis, viri- dariis, hortis &c, tempore aeftivo, inftituendam, tempote vero hiberno, tdum inträ parietes, tan-
quaia
ty® ) ° c w» *5 quam in ergaftulo, manere cogimur, faltationem, ar-
temque gladiatoriam, prae ceteris corporis exercita·
tionibus, adamamusj quia motio fanitati confervandas
potiilimum infervit. Muficam, arteiri pi&oriam > ali-
asque commendabiles artes, recreationis vicem opti»
me fubire, nemo nefcit politior. Totum tarnen
tempus antemeridianum Mufis coniecrare, aequiffi·
mum juiliilimumque erit. Anguftum inimis Mufeum
improbamus, & non nifi unum id inhabitare con-
fultum ducimusj ordinem atque pulcritudinem rerura
familiarium inculcamusj videntur quidem haec eile
«linoris moment!, ad [commoditatem tarnen , quam
Mufae appetunt, permultum conducere paret. Sic in
-Émi&u rnunditiem, modicum nitorem & compofitio-
nem approbamus, luxum vero, nimium fplendorem
& curiofitatem, tanquam indicia animi vacillantis, &
ad interitum properantis, respuimus & damnamus:
-
