REL1GION1S CHRISTIANE

(1)

•imrs " év _^

dissertatio theologicäj

De

CHRISTIANE

REL1GION1S

V Ε R I T A T E,

QVAM

Conjenfa Ven. Facult. Theol.

in Acad.F*ρfaltenß,

PR^SIDE

ORDANO EDENIO

I

S.S.Theol.Licent.& ProfeiT.Ord.

Publica difquifitioni fubycit

£ RIC U S ELFVED ALIUS

WERML.

D. ₁₉lan. Α. Μ DC LXI in Audit.

Guftav.horis antcmeridiemiolitfs.

VPSALIjE,

Excudit Johannes Pauli Aca-

demiae Typographus,

(2)

Qß*.Al

Dicata

MAGNI PARENTIS

GenerofilTimae indolis, R

optimaeque fpei ^r

FILII S,

Illuflrißtmis Oominis ^>

D.GUSTAVO ADOLPH D. JACOBO AUGUSTL 2

D.MAGNO GABRIEL

\

DE LA GARDIE

i*

P

Comitibus de $ådé 8c Sftftlgbtltg/ ^

L. Baronibusde / Do-

minis de ^abfal/S^agiwgJjjOflf/

8c ^pcworp/ &c.

(3)

I

■ T οΑιηί

triiK

DISSERTATIO

D Ε

RELIGIONIS CHRI¬

STIANE veritate.

CAP. I

De Religionis definitions, pri//- ^* cipio atque normar

§ i

lligiottem a relegendodi&amputat Religio

Cicero Augiiftinusveroareelh l'nc*c gendoi,vel religando 3>Undeetiam ita"

Ladantius nomen illudrediffimé deduci exiilimat _4, _cum religio vinculiimquod-

dam fit, quohominemfibiDens reljgave-

rit&obftrinxeritjUteiferviredebeattan- quam domino, 5cobfequi^tanquampatri.

Certumautem eftreligionem,five dicatur

λfrequenti releäione^,fiveexiterataeleä'tone ejus,quod negligenteiamijfum eft}five, quod plerifque placet, ^λreltgatione, proprio ordi-

nem ad Detrn importare, ut rede ^monec

Thomas5.

i L.iidenat.D. *L.χde Ciy. D.c.4. 3 L.deV>Rcl.c.fj. 4£.vD.infl.c.zS. 5See.

11 Qu&ft.81. Α.i.

jj 2 Quo fenfu aCiceronedefinitur r Quo-

Virtus_jquafuperioticttidam^natur^a (quamdi'

vtnam vocant) cultum ceremoniamque äffert·

AtqueåThomafimiliteri,virtusyperquavi

A hörnt-

(4)

homines Deo debitutn cultum & reverentiam exhtbent. Alii tarnen malunt eam dicere viam,fen acceßum adDeum, occafione de-

fumptaexillisApoftoliverbis 3,accejfurus

ad Deumcrederedebet, See. Alii doftrinam fe«infiitutionemt ItaClemensAlexandri-

nus4, Religio ( VioACn* )inquitefipadago- gia^, doärina dtviniinltus,& eruditioadaf- fequendam veritat'tsagnttionem, rettaque in~

ßitutioperducensincoclum. Nobis Chriftia-

na religio non incommodc videturpoife defüniri, ratioaDeohominibusoftenft, qua

ipßum noßeatquecoleredebeant, utaternafe-

licitate fruantur.

i L.ii de invent. 2loc.cit. 3 Rbr^lt6.

4 L ι Fad. c.7.

Ejus § 3 Principium ejus unde petita, Scnor- princi- nta fecundum_quamdijudicanda eft, uni-

verbum ^aberi debetrevelatio, feu verbum ipfius

Dei. Dei> φ!0(^ lucernapedibusnoßrisefl, & Iii'

tnenfemitis l.Ferfectum, reßituens^ammas5 veraXjfüpienuampr&bens imperitis

1 PjCxix>i of. 1x1x^8,9.

S. Scri-

4 Illuci autem,quantum qiiidem ad

ptura religionis coniftutionem_opuseft, Sacra

C G111ρ l*C~ ^· /1 λ ^ ι

heiίum. Scriptura perfeöécontinetur^, fruftraque

extraillamqusritur. Literaenimfacranos

ttiflruere poßunt adfalutem. Omnisqucferi-

ρturadivmitusinfpirata^, uttliseßad doclri-

ηam,adredargutionem} ad correäionem, ad difeiplinaminjuftitta5 ut perfectus ßt homo Dei>&adomnebonutn_opus exaäétnßruciusi.

Qua-

(5)

3

m

Quareetiam Chriftns^jin negotiosetern as

ζ falutisjStriptumnosunicéjufcetfcrutari\

1 11 riw.niiif,i6. 1 Joan.v, 39.

$ f Obtineri quidempoteft admimcu- ^Non ^na_

Iisnatura aliqua Dei noticia, & illius ^co- tur* lu-

n~_T'°~ lendiratio illatamenvaldeimperfecta men.

eft, incerta & erroribus plena. Homo

; enim quicunque folisnatura?viribus fub-_n' nixus,nontantdmnonpereipitdivina,fed

!?" de ßultaducit,_totoqueanimo averfatur

ConfeiTus eftquoquePhilöfophorumacu- tiffimus Plato nil certide Dcofineora-

eulofciripofle. Teftanturidipfuminnu-

meri atqueinfinitilmdifcrepanteseultus, jndicio humano infeliciterexcogitati, dc

diifonantia dereligioneplacitamonScho·

r~ lammmodo, fed &fingulorum^pene Phi-

1!~ lofophorum4, quortimprxcipuiilltid^ut-

us

cimque funt aiiecuti, utfalfas religiones

u~

arguereatqueconvellerepotuerint,at ve-

Si ramneminemillorum ullaindagine vide-

musinveniifei.

i Rom._i, 19,11.11,14. a i Cor.11,14.

„ Rom.vιΐι,7·xi._{33» 34·} 3 In Pbad. &

Tim. 4Vidjufl. par■adGrac. Min. Felix

Ie inOctavio 5 LattJnft.D.L.i 1,c.%.

§6 Neq; Traditio,^nonliterisfedvoce Ne<jue

!" tantümfaCtajfida fatis eftreligionisa Deo Tradi-

*"

patefaCtx cuftos. Memoria enim homi- tlD*

^₁₀ nibus admodumfallaxeft,pr£efertiminre- bus abeorumcapturemotis,contravero l' fingendi mutandique mira libido, quanl

l"

A 2 etiam

(6)

4

etiamdiabolus, quihumaniserroribus11 un

nicégaudetj veramquereligionemimpri dii

rniscupitabolitam,variéfumaminab Un trs defemper fadum eil,^cumfineScriptura. ^tai

folis hominum iermonibus propagand ra<

efletdodrinadivinituspatefada^, ut eo fe

rumvarietate facilé diffipatafueritatqui tn corrupta i hinc oblivioni tradita, prorfm fe(

deniquedeperdita, quod hiiloria&facra qu

& ecclefiaftica abundc teftatur.

Cap. II

ChriftianarcligionisBptomt.

§ i

INotitia T%ocetautemReligio Chriiliana,utpra Dei3&o<-^/ *-/cjpUaÎ êjus^' capita¹⁴paucis compledaÎ

muri L Reäe cogncfcere unicum illum V

seternum infinit«potentix3,fapientix4i

bonitatis5 , juilitix 6, &c. Deum ^, Pa·

trem _, Filium & Spiritum_r Sandum l

r to

omnium rerum creatorem atque conler-

ΠΙ vacorem 8. Ut& admirabilem iitam lw

νομί&ν,ieudifpoiitionem ialutisnoilrxpel *e_^

i Deut.vi 4. zlobxjxvi,16. 3 Eph.tlli _or^ra

zo. 4 P/.CXLVII,J. 5LXXXVI,y. 6_{cxIX) ^}

I57. 7 Matth.XXV1I 1,19.8 P/cXLVl11 /

j,6. 9 Ioan.xvuJiä.iv, 12.

Qua ho- $ ζ Primos icilicet generis nollri pa·

inines _rentesadimaginemDei creatoseiTe x> id ^

pSliitf ^» va^ bonos*,redos3,julios & fan- ™

peccato, &os 4,intelligentia prseditos 5,immunes

åcorruptioneQfedprarceptum Dei,(qtJ0 · unius

(7)

SU.

ιpri

Un ura

indi

eo

■qui

•rfui

icra

pr«·

:6ta·

π h

Pa·

cn I ifer

O/JO

*Pel

in, XI*, 11i

pj

Γ, id fan-

□nes

'quo

nius

unius tantiim arborisfruduabftinere, ad-

ditåmortis comminatione,juflifuerant7) tranfgrcflbs 8> miferabvlemnaturtepravi-

tatem, quas vitiorum omniumfonsatque radixfit _9, non ipfifmetmodocontraxif-

fe _10,fed&eandem,unå^cumipfanatura transmififfe adomnespofteros 11,cosque fecumreosfeciifeirac Dei i*,mortis13,at¬

quedamnationis 14.

iGen.i,ij. 2· ib.v^i. 3 Eccl.v11^9.

4Eph.ιν,Ζ4· ? Co/.111, ίο. 6Sap.^11, 2^.7Gen.11,17. * ni>6· 9 Iobxiv>f.

Mattb.vi,i$.vii,i8. i° Gen.111,8,10.

v,3. κ Aä.xviT,i6. Rom.v,11. l2-P/.v,

4. Rom ι,ιδ. ιι,8. x3ν,ι 1. 1 Cor«xv, 21,11. 14Deut.xxvli,26. Gal.i 11,10.

$ 3 Cum autemhic nilprorfusconfilii,Reftau- aucopisaliundefuppeteret1,Deum^tanca: rati funt calamitatismifertum, vindicem&libera- perChri- torem, toti humanogeneri, dediflfepro- ftum*

prium $cunigenitumfilium^2, Hunc>.cum tempus adeifet divinitus conititutum 3,

fingulari quadam Spiritus San&i opera- ratione 4huruanamnaturam, noliraj per omnia fimilem S, excepto peccato 6, ex Maria virgine 7 tribus Judaicae 8 aflum- pfiife i atque ex illa ^natum effe verum Deum_9, &verumhominem,unamtamen

perfonai°,Legi Dei promptiffimé fefub-

mififle11, eamqueperfe&e impleviffe *2,

ut noslegiobnoxios,_{fed ejus}obfequio ob

natur«imbecillitatemminimeparesl3> å

A ) legis,

(8)

6

legis onereatqueéxecrationeIiberaret*4|

EäfiTum^us ^fuisSc crucifixum effe,^fanos ^redderet ut,nosSc vulneri-pretiofo ipfius fangvine ab omnipeccato munda·

tos 16, coramDeojulios conilitueret *7.

Mortuum, ut nobis mortem meritisre·

ftftiieret vitam l8. Tertio dierefurrexif- fe 19,Sc^,cumaliquandiuinterrisvivusap*

paruiflet, in ccelum afcendifTe 10}Confi*

dereaddextramDei, Sc_pronobis inter- pellare 21jultimo tandemdie^cumgloria

rediturum _22, omnes mortuosrefufcita-

turum23,&ftittirumjudicio24, quopiis

&fidelibusaeternaobtingentgaudia^, im- piiautem,Sc åveroDei cultu alieni,a;ter-

ni ignis atque cruciatüs condemnabim-

tur 2i.

1Pfal.xhιχ,8,9· Ie/.Lix,i6 lxi 1i^Tf.

2loan. 111,16. Rom.v111,3z. 1 Ioatt.

iv, 10. 3 Gal.iVj4· ^Matth.1,10. Luc.

i,?p. 5 Ebr.n, 14,16. 6ii Cor.v,iL

Ebr.iv,if. 7lcf.v11,14. Matth.iyZ3·

Luc.1.54. %Matth. 1,1. Ebr.v11,14.

9 ι Tiw.i 11,16. ιIoan.v zo. 101 Cor.

νιιι06. iTim.ii,?. "Ρ/.χι,δ. Ehr.

j,y. 12,Matth,v, 17. 13 Rom. vi1,14.

viiij 3. HG4/. ιιι,ι 5. iv, i5 Jef.

tm,4,f. i Ret.11,21,24. 16Matth.

xxvi, 28. ιϊοαη.ι,η. i7 11 Cor.v,II- P/u/._111,9. ^/>or.vil,14. *8 I Cor.xv,

22. JB^r. _11,14. i9^#.x,4o. Rom.Iv, 2/. 20 1,3,9, »iÄow.viii,34,E^f·

(9)

7 Mj ix, 24. iiAä. ι, ii» *3loan.v,28. 24 eri· 11 Cor.v,to, Mattb.xi 11540,45.xvi, ofc _27. χχν,34,4ΐ>46.

da- $4 Deum neminem prorfusperditum Vocan-

17, velie, fedomniumhominum falutem ferio tur ad

re· cupere *;ideoquegratiamfuamSc Chrifti gratiam-

xif beneficiaillis ofterre, perverbum fmima ap- vivum&efficax3,cujus auditufidesgene- ifi- retur4, ei Sacramentaefleaddita, fubvet.

er- quidem Teft. Circumcifionis?, Sc Agni

ria Pafchalis6: At fubnovo, Baptifmi, qui

ta- lavacrum regenerationis Sc renovationis

;>iis eft,perSpiritumSan&um7jSc{ucrxCce-

m- nas,inqua verum Chrifticorpus,verusque

er- ejusfanguisadfunt, Sc vefcentibus cum in- pane Sc vino diftribuuntur 8. Horum,ut

Scverbiipfius, certos å Deo conftitutos

y. effeminiltrosatquedifpenfatores 9, quo-

tn. rumoperaEcclefia in his terris coliigatur

uc. IO,qua:,ututab hoftibus^variéprematur.ad

il. finem tamenmundi eftpermanfura^11.

iIez.xvi11,25,32. ITim.11.4. 11Pet.

4. 111,9. 2fcf.Lv>i. Mattb.xi}ι8.χχνιιι.

or. 19.R0w.Xji8. 3 Eh.iv,ii. 4Row.Xji7·

^r. 5 Gew.xvi1,10* 6 Ex.xii, &c. 7 Tit.

4. iii.y. 8 Matth.xxvi, 16,17,19»

<r/. XIV,21,öre. i Cor.x, 16.XI,2g,öre.

Å. 9 Mat. _{ii, 7.} Matth, xxviii, 19,20.

I. iCor.iv,!. ΐοχι Epb.iv.n. Rom.

v, *,14. 11 Cor.ViZo.'Mattb.ytffiti8. Tfal.

V, XLVl,2,Öre.

'f. $ jr Illamverb Deigratiam, verboSc J uftifi-

h A4 iacra-

(10)

s

c ant ur facramentisoblatajn, fide a nobiS rccipi

& falvä- debere r,qu£ nonnotitia1 tantumeil, &

aiienfus3 , Ted &fiducia _4,_quapeccator

jiiftitiam Chriftiapprehendit, eaquepec-

catafiiategi credit, ^ne ipfi imputencurf.

Hac fola ^, exclufis quibuscunque operi- bus_atquemeritis, hominescoramDcq ju-

ftificari 6, & akternafalutepotiri 7, quas- conftanter crediturisanteja&a mundi flin- damentadeilinata eft8. Fideauteradefti-

tutosdamnari _9,

1 loan.1,12. ιιι,ι6. zAti.xix,8. loan.

XVII,;. iEbr.iv,i. 4χι,ι. 1 loan,

111,21. Rom.4,20. 5 loan.111,14. Act.

χ,45· XIIi,59. xxvi,18. 11 Cor.v,21.

6Rom.111,24,af. iv,; & feq. Gal.11, 16&c. Phil.iu,?, 7Rom.\i,z^. loan.

111,16. 8Matth,_xpy, 54. Epb.i34,5;.

9loan.ni,18,;6'. Mar.xvi,i6.

IICul- $6 11 Deum pura bumiliquementereve-

tusfeu reriι, ut Dominum2paritet & Patrem3,

«Jfho atqueextotocorde, totåanimå, cun&is

inines deniqueviribus diligere 4, eiuniceconfi-

Deo te- dere 5,cSc indigentiam, _piaqueachonefta

nentur cordisdefideria, devotisprecibus,inno- prxitare. mine Chrifti fufis commendare 6, atqne

dignasprodonisipfiusgratiasagere7jfan-

öo illius nomine in omni vitareverenter titi 8jfacraritéobire,& diesimprimis,pu- blicoreligionisexercitiodeftinatos,fan&c obfervare9. Fugere cujuscunquegeneris

peccata j innocentem fan&amque vi-

tam

(11)

9 tamomniftudiofeåari π₅ voluntati Dei prompteobfequi>exemplo ipfius Chrifti

*1i adverfaomnia conftantianimoperfer- ^*

re^.Hominesetiam, juxta mandatu Deb fincero_atqueprouoaffectu comple&i i4;

Egenos quofcunq;promptoauxilio fuble-

vare^aliaqjhis fimiliaverxfideiatqjpie-

tatisofficia ime intermiffioneexercere lé.

iDeut. iVji o. loan.iv, 13, 14· 2JPfal.

ςχχι11,2,4. 3 Mal.ι,6. 4Deut. vi, p.

j P/.xxxiv»25. Ief.-x.lv, zz. Ier.xviS,?..

6 .Mrf»/f.vi_I,?· Jo*».xvi ,2$,*4·

q..7Co/.111,17.8 Ex.xXyj.9xx,8&feq.

10Icz, XVIi 11Rom.χα,^1. Ebr.

χιι>ΐ4·ΙΖMatth.vi,ιο.χχνι,30.13 xvr,

14.14L<?v.xix,i8. lHac.i,Z7. i6Rom,

xii.E^r.xin.

cαρ. iii

De Religionis ignorantia _atque contempttty variisutrim-

que caußs.

$ 1

jQEbuiiletquidemreligiohsec^> non pri- _Religio-

mitus modo univerfo generi humanoné lunc clarcpatefacta, fed &fecutistemporibus åpluri-

fummädiligentia fxpiüsinculcata,omni- ^us.

bus nota elfe _atque_recepta_i veråmfatis rarI"

iiiperqneconftat,majoremhominumpar-

temiliiusprorfuseffe ignaram; alios illam propriiscommentisfaedécorrupiiTe;prae-

terearaultos, etiara in medio Chriftiano-

A _/ _rum

(12)

IO

rumccetu natosatque educatos,eam'ut- cunque notam contemnere} adverfus ejus plantainfurgere, ineffabili gloriainfultare,

0 inipfumDeum contutnelioja loqui, fictit Apoftatam Julianenquöödam fecifle te- ftaturCyrillusi· Pios _quoquepericulofis

deii!adubitationibusfubindeagitari. O-

perxitaque pretium eft, ea in promptu Habere_argumenta, quibus religionis no- itric veritas ignaris perfvaderi, profani

contra illam impetusrefelli, conlcientia deuique hominis cujuscunque dubiapof-

fitconfirmari; _quorum nonnuüa anobis

infequentibusftintadducenda.

ι Com. Jul. L.i.

Horum $ i Diverforum ^autem_generum funt

quosda illi_jqUi Chriitianam religionemnonfufci-

ftupidos Piunc- enim nullådivinitatis opinio-

cg-e# ne videntur imbuti , adeoque ab omni

etiamfpede religionisalieni,qualesinde-

fertisquibusdamAfrica? Sc America?in-

veniridicuntur. Tales fi forte_oceurrunr,

prudenter potifis docendi funt ut pueri,

quamargumentis, quorumvimpercipere

nequeuntj convincendi; cum ltupiditas

eorumnonaliundeortafit,_quam_ex infti-

lutionis omnisquehumanicultüsdefe&u,

quem facilé fequi poteft tam miferabilis

divininominisignorantia.

Aliosju- φ 2 Aliis do&rina de Deo Sc cultu

ndsinfti- eiusutcunq"einnotuit,fednonprobatur;

tutos. Tales religionem quamcunque folent

con-

(13)

contemnerejquamvefåniamgenerat,par¬

timdifciplinarum negle&us, quibus ani-

musexcolidebet: earumenimadminicu- lodeftituti in femetipfis prorfusfuntpe- regrini,eoqueminCisquidquam,quod fu-

pra eoseil, capere au t expenderevalent.

Partimjuftö langvidior in rebus ad reli- gionemfpeöantibus inftiturio: exiguum

enimillud, quod hincindéforté college-

runt, Sc primistantumlabrisdeguftarunt,

abinnataeorum praviiate,rebusque aliis,

quseanimosindiverfa trahunc,facilé fup- primitur. Hujusmodi quoque homines

exipfa religionis ignorantia peftcm con-

trahuntjCumfuperbiac,utremediumafper-

nentur/ tum odii ^, quale Apoftatasquos- vis in ordines abipfisdefertosfoletcon-

citarei.

i Vid. Theod. Ther.Li.

§ 4 Alios^eotrahitnimiacupiditasho-

norum,divitiarumjvoluptatum^uoutex

voto perveniant ^, compendiofiiTimam nimjs

quamcunque eligunt tenentque viam. cupidos.

Fraudant, rapiunt,fpoliant, infiduntur,AbjH*

rantynilpenfi habcrtt,dummodoxuroeorufeentt argcnto}gemmis, veiitbusfulgeant³avidisfinw

yentri opes fuggerant, fiipAti fatniliariwn gregibus per dotnitum populum tncedant t*

Quando^autem hi totos fe vitiisdedunt,

Sccontraveritatem, claufis oculis, quo¬

quemodo latrant, obruitur Scquafi callo obducitur eorum confcientia, utilimulo alr

(14)

aliquomencemexcitarenequeat.IpiaqiiO'

queratiOj vel vigoremfuum prorfusarait-

tit,velmotu rerumterreilrium,quibusto¬

taeilaffixa, itacircumferturSc abripiuur,

ut alium curfum aut difcurfum habere

non poffit. Nee facile eft hos revocare,

cum omneilludfiäum cjfe fibiperfvadeant,qu9 defideriisfuis jubenturrenunciare2.

1 Laä.Infi.D.L.vt.c.{. 2 Vid.idL.Viι

Infi. D.c.i.

Aliosdo § f Sed Sc quosdam videmus mirå

itosjfed pravitate in religionis contemptumincli-

ve^arro* nare' ^tcr's°Pem"avant, Sc iapien-

ganrts. ~ t'amPr°btcntl'r; fedudos,velimmodera-

tå minufque cautå ledione feriptorum profanorum, prsefertimtalium*quibus^re¬

ligio impugnaturj in quibus difiicilimum

eil itaoeepuari, ^ut exinde nullumin ani-

moledoris hxreatimpietatis contagi.umκ

velnimiåpropriijudiciifiduciå,quocum abilruiiffimis quibusque rebus perveiti- gandisfeexadepareseilecredant, eöfa¬

cile temeritatis provehuntur ^, ut yeram

religionem,qusctota myfteriisconilat,vel

indubium_revocent, vel utabfurdamre-

jiciant atque infedeotur. Multse etiam

aliacobfervanturfpretaereligionis velpro- fanarum cogitationum cauia;, quas infti-

tuti ratiobicnonpermittitcuriosc exatni-

nare.

1 Vid.Aug. Co»/,L. 111} r.4.

C^{A P.}

(15)

Η

Cap. IV

De modis Mosreducendi, qui

d Cbrifiiana religione funt

altem.

ί 1

CIcuti diifenffis å religione Chriftiana ^Horum canfiaefuntdiverfse, utfupravifum,ita difparem

difiidentium_j _quoque difparomnino ratio cJfcra-

t j· λ -1 . tioncm.

deprehenditur. Qiudamenun omnemin

univerfum religionemcontemnunt atque

rejiciunt.»Alii quavis Deum redecoli exi- ftimant. Alii uni qiiidcm, fed falfieaut

impixfuntaddiéti, å quaminiméputant recedendum efie. Alii deniqne relrgio-

num^> qujein mundoobtinent, diverfitate perturbatio dubii hzerent,&quamprse cse- terisampledidebeantincerti.

§ ζ Pro omnibus hifee Deus impri- ^pro^0_

misfedulorogandus, ut eos adveritatis mnibus

agnitionem clementerperducar^jprxterea orandu.

etiam aliimodiprndenteradhibendi funt, quibuserrorumconvinci, de ad famores cogitationesflefti poiTunt.

i itimihi&c. 11Titti, χ ι>αρ.

$ 3 Quo potiffimüm ordine aut mo- Res_pro- do primi ifti fint in viam reducendi, ponen-

non omnes confentiunt, ^nec fortafse u- da:. ^.

nus aliquis omnibus _asque poteft fervi- ilimls

re: praeeipua tarnen, quae illis perfvaderi debenc,hxceile videntur. _{Rem omnino} eximiam efiehoraincra, de animam illiiis im-

(16)

Η

imprimiscultudigaam^, cum Sc corpore longé prseftantior fit, Λ eifuperftes ^ma-

neatj tum demum verx atquedurabilis,

Vel felicitatis vel miferise_{capax i} utrum-

que veroftatumexrationeprasfentisvitae dependere}Ideo^uehicimprimisituden-

dum, utfelix pocitisquam triftismortem excipiat} utriufque arbitrumeileDeum,

unum, fandum» jtiftum,bonum, omnia

fcientem Scpotentemi ejus itaque bene-

volentia anxiénobisparandameilejldau-

temfierinonpofle, nifireligionis,quacipfi

placeatdnterventu.Argumenta vero,qui-

busiitaevincidebent,lociTheologici,ad

quosfingulareferuntur, abundc fuppedi-

tant, nec ob copiam Sc varietatem hicå

nobis adducipofiunt.

$ 4 litisautem,quicultumquemcun-

que,bonaintentioneadhibitum> Deo pla-

cereputant,nonincommodé proponipo-

teftexpendendumi,quamincertum&de¬

bile fit hominisJudicium in rebus maxi-

mcobviis, quodipfaexperientiafatis do-

cet j inremotisautem,praefertimfiiblimi- biis,ccectim, ut ipfe quoqueAriitoteles

fateturijindefacilécolligi,erroreautfal-

lacia vix cariturum> quodejus arbitrio de

rebus divinis,quaefumma;funt, conftitui-

tur. Ut enim actiones Sc confilianoftra

captumbrutorum> itaresdivinasnoitrum fiiperare.

i ii Metaph.c. i.

it

(17)

tf

§f II Quanta fit in orbereligionum

nondiverfitasmodö,fed & pugua: abfo-

num autemvideri, uni, fapienti, fan£to

atque jiifto Deoⁱ omnes iftas xqué efle

gratas i.

i Vid. Arnob.L.yi.

$ 6 III Qttantopere dubitare foleant homines,^numgratumfitquodhominibus,

Utctiqquebona intcntionc,non tamenco-

gnitå eorumvolnntate,prxftantofficium}

arrogantemitaque efleperfvafionem,pla-

citurum Deoculttim quemcunque, huma¬

natantüm intentioneapprobatum.

$ 7 ϊV Qiiantå denique _pertinacia fingula;fe&x religionem femelfufceptam

retineant, aliasverbdamnent;nonaliam fanéobcaufam, _quam quia ipfaeoscon- vincit ratio_, _non pofleunum Deum, nifi unicomodo,_quemfetenere putant* rebté coli, adeoquecultusquofcunquereliquos

ipfi difplicere.

$ 8 His tandem, qui velfalsa aliquå Tertiis&

rehgione funtimbnti,vel, quamnam fuici- quartis, peredebeant, incerti, Chriftianaidoneis

argumentis eftperfvadenda.

§ 9 Per fe quidem hic fola fufficiens

eft divina revelatio, cuifidemderogare

nemofanuspotclLfimodöeiconftet,illius fenfus_& origo. Conftanter autem eftati funt fancii illi homines> qui religionen*

haneviva voceautfcriptotradiderunt,_fé,

ut ait Juftinus ⁱ³nihil de humanajententia jUtl

(18)

ι6

fua,fed dececlefti, k Deoeisconceffagråtia

omniadocere. Nec ulla Prophetta lubitu ho¬

minisolim allatacft, fed attiaSpirituSan-

fio locutifunt fanCtiilli Dethomincs, utdo-

cet Apoftolus2.

lPar.ad Gracos. i u Pei.i,zi>

Incon- i io FjuS itaque authoritate unicc

fli&u cu ftandnm» nec aliunde _opus eft quierere

Chriftia- fubfidia,quando^cumhisdifputatunquiei

lud%o ^cmadhibenc, ututnudcafferent!, nec

laS.Scri- ptactereaullaargumentadefiderant. Faci-

pruta le enimnorunt,quodmonetLa&antius r,

adhibcn- tiondecuijfe, ut cum Deusadhominemloque-

<*a· _retur

,argumentisajfereretfuasvoces,tanquam

eialiterfidestionhaberetur}fedutoportuit lo- cutuln,quafirerÜ omniummaximujudtcem,cu¬

juseß}^nonarrumentart,fedproriunciareyeru.

1 L.in.Inft.D.C.i.

Atgen- § 11 At quando homines occurmnt>

tiksra-

uj divjnas revelationes velprorfusigno-

tioiubus J , c o nrr ■

pra ρ a- ranc> vel vanasndtasqueeileimpicantur,

randi. argumentisdt rationerefellendifunr; Ta¬

lesenim, dilatis punltfperdtvinisleäionibuSj formare a prinapio tanquam rudesdebemus, eisque paulatim Ittcis principiamotiflrare^, ne

toto lumineobjeäocaligent. Namficut itifans, foltdi ac fortis itbicapere rimnonpoteft, ob fiomachi teneritudinetn,fed liquore lactis ac

mollitudinealltur,donec firmatis viribusvcfci fortionbusposfit5 Ita&his}quinondumcape¬

re pojfunt divina, prins humanaoportettefti-

moniaofferri 1.

Ladt, vInfi, D.c.4. $12Li-

(19)

I ii Licet autem ha:c fidem divinåm

nongenerent, fed quandam tantumpro- babifitateminducant ^· hominibus tarnen»

qitorum animos talia faciliüs quam divi-

na movent, utiliter proponunttir : Eitm

ehim ferc iifumiilispraeitant3quem Sama-

ritanis fcemina: iftius de Chriftoprarfeute

teftimoniumi.

i loan.IVj1^j4I341·

De Chrijiiante Religionis Ma*

jcflate atque excellentia.

ter argumenta iita prinvim occurrit Rel.Chr.

^nrifiUna Religionis Majeflas atqueexcel- Maje- lentia,quxinomnbusejuspartibus»fivefi- _^

de iivcmoresfpe&ent, fatiseminet: Qirx _jjUScre"_

enim hic credenda proponuntur, fandia dendis.

funt> fublimia»Scfupraintelle&us huma-

ni, imo cujusviscreati fagacitatem_longif-

fimépofita^j utabilloconfingi nulla ratio-

nepotuerint i.

i Vid.Iuß.Par£n4adGr.

§ ζ Necquiafuprarationemfunt» ideo fidesillisderogari debet; fed modeftcpo- tiiis hic agnofcendahumanicaptiisimbe-

cillicas, rebusquibusquearduis, maximé

verb cceleftibuslongéimpar } Sc exadmi-

randa_eorum, _qua:capiutcunquepoiTunt,

etiam reliquorum» qua: captum fugiunt»

colligendaeft pra:ftantia: ficut illi, qui mel

C AP. V

§1

B