de perfectibilitate christianismi
DISSERTATIO THEOLOGICA,
CUJUS PARTEM SECUNDAM
EX SPECIALI SACR.E REGLE MAJESTATIS GRATIA
ET
VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPSAL.
p. P.
mag. OAROLUS ALFREDUS CORNELIUS
S. S. THEOL. CAND. STIP. OXENSTJ.
ET
SAMUEL THEODORUS GÖRANSON
STIP. HELI/V1K.
OSTROGOTHI.
IN AUDIT. ECCLES. DIE VII DECEMBR. MDCCCLIII.
Π. P. IM. s.
UPSALIiE WAHLSTRÖM A C.
t.
/
9
dentur esse, quod promissionem Jesu mittendi Paracletuni (Joli. 16: 12—15) perperam interpretati sunt. Quod Jesus discipulis suis promisit, id ad omnes contendunt pertinere Chrislianos, divinamque, quae illos dirigebat totamque illis
veritatem aperiebat, inspirationein in oinnibus Christianis con-
tinuandam esse censent, si qui religionis futurus sit vigor.
Inter illum modum, quo novum religionis principium divinitus inducebatur, et bunc, quo ille novae in religione vitae quasi
fons et principium per divinam, quae intus est, vim suam se
pandit et explicat, quantum intersit, non vident. Neque sibi persuadere possunt Cbristianismum, explicationis vim divinam
in semetipso babentem, intus in mente burnana sese explica-
turum, quantoque magis se ei dederint homines, tanto plus
eum in animos eorum descensurum, sed novis solummodo ex- trinsecus a Deo secum comniunicatis revelationibus progres- sionem ecelesiae promoveri posse opinantur. At divino quasi
furori dediti et mentibus paene alienati, quidquid cogitationis
suae luxuria sibi depinxerint, id Spiritum sanctum credunt in- spirasse: et totum istud vaticinandi studium periculosissimus
fons gravissimorum facfus est errorum.
At vero objcctiva Cbristianismi perfectibilitas, Supranatura-
lislarum more defensa, notio est, quam non plurimae modo sectae fanaticae, quarum quas supra commemoravimus principes sunt, prae se ferunt, sed in Homano-Catholicorum etiam dogmate de quadam in ecclesia Semper permanente divina inspiratione et in
illo Mysticorum "lumine interno" eandem invenimus expressam notionem. Quidquid tarnen sectae illae quasi carptim tantum-
modo et aliqua ex parte nulla earum rerum, quae inde ad
vitae usum redundarent, habita ratione, temere magis quam con- siderate attigerant, id ut omni ratione et constanter convenien- terque persequerentur et ad usum utililatemque transferrent, de-
derunt operam Catbolici. Romano-Catbolicismus enim Spiritum
sanctum eodem, quo Sacrae ScripturaeetTraditioniinandatam re-
velationem primitus dederit, mirifieo modoin ecclesia operarine- gat cessare, et hoc modo et doctrinam et formam ecelesiaemagis magisque ad perfectionem perducere docet. Ipsa igitur notio
2.
christianae revelationis pedetentim et gradatim progredientis in
hoc ipso ecclesia? Romano-catholicae de continuata inspiratione
sita est dogmate. Hane vero notionein ad vitae usum confe-
rcns ecclesia Romano-catholica multum longeque distat ab illis,
quas supra diximus, sectis, nimirum quia et solis iis, qui per¬
sonal« gerunt ecclesiae, Papam dico et Synodos, annexam ve- lit inspirationem, et quia doeeat fieri profecluui illtim reli- gionis quasi legitima quadam progressione intraque fines prae- ceptorum, quae Scriptura saera contineantur.
Eandem igitur, quse Apostolis concedenda est, infallibili- tatem, ut ajunt, ecclesiae i. e. iis, qui obeunt quasi vices ejus,
tribuunt Romano-catholici. Eam vero, quam sibi vindicavit Ro¬
mano-catholica ecclesia infallibilitatem, qua "in fidei ac in orum diseiplina tradenda errare se non posse" asseverat (Cfr. Cathech.
Horn. I. 10: 18), ei plane abfuisse tota fere Romano-catliolicis-
mi testis est historia. Omnes enim, quie hierarchica isla arrogan- tia alque injusta infallibilitatis vindieatione et in doctrinam et in discipliaam immixtae fuerunt perversitates, cum sacris literis non modo non conseutiunt, sed valde etiam discrepant iisque repug- nant. Unde sequitur, ut. infallibilitatem illam, quam ecclesiae
suie ut"columnaeveritatis" tribuuntRomano-catholici, quam vero testis illa temporum historia rebus manifestissimis revicit, ver- bis confutare nihil opus sit. Atvero sublata infallibilitate tolli-
tur etiam continuata illa, quam defenduat, inspiratio, neque ma¬
gis ad ecclesiae judicium, sed ad solam Scripluram sacram to-
tum jus vera et falsa dijudicandi videtur esse rejiciendum.
Pantheistica illa, quam supra commemoravimus, opinio de quadam Spiritus sancti in homine quasi incarnatione, qua quis
ultra historicum Christianisinum et omnem externam leaem
cultumque Dei progrederetur ad internam quandam animi li- berlatem, ubi nulla re externa obstrictus esset, — haec opinio Mysticorum etiam est fere omnium, quamquam baud semper,
quippe qui ut veri Mystici ita vitam degere studeant, ut in tranquilla contemplatione et cognitione rerum divinarum sit posita, adversus ecclesiam publieam ejusque doctrinam et in-
stituta hostilia induunt. Mystici quum lumen, quod dicunt,
internum id esse perhibeant, quo solo Christianismus vere
41
percipi et ad perfectionem plenain perduci possit, inter cos,
qui Supranaturalistarum more Cliristianismum novis revelatio-
nibus ad perfectionem progredi dicunt, et eos, qui ratione
humana hane volunt effeetam progressionem, medium quasi
locum tenent. Mysticorum enim sunt alii, quorum lumen in-
ternum a Supranaturalismi vaticinandi facultate non longe ab-
sit (ut Quakeri), alii autem in eonlemplaiione et eognitione
rerum magis versantur, quorum lumen internum nihil nisi ip-
sum lumen rationis esse videtur. Qua? quum ita sint, in My¬
sticorum errores separatim inquirere nihil attinet, quippe quo¬
rum partim cum Supranaturalistis, quos supra eommemoravi-
mus, partim cum Rationalislis, de quibus jam mentionem sumus
facturi, communia habeant et vitia et vitiorum refutationes.
Quamquam jam in Deistarum Britannicorum placitis inesse
videtur initium et quasi materies, qua inchoatae et praeparatae
sunt Bationalistarum de perfeciibilitate Christianismi doetrinae,
Semlerus tarnen prinies fuit, qui sententiam illain Rationa-
listarum de auetiore in dies Christianismi perfeetione diser-
te pronuntiavit. Ab hoc initio argumentatio profecta est ejus, ut contendat fieri non potuisse, ut sacrarum litera¬
rum scriptores perfectas et absolutas de rebus divinis divi-
na inspiratione aecepissent notiones, quippe quae legi illi gra- datim progredientis repugnarent processus, qui in omni alia
actione Bei manifesto appareret. Omnia ea, qu£e a Deo cum hominibus essent communicata, semina tantum fuisse rerum divinarnm cognitionis et scientiae, quae quidem non nisi pau- latim et gradatim perfecta et omnibus numeris absoluta fieri
per ipsos homines posset. Sanctos illos scriptores baud omni-
no aetatis suae eifugere potuisse opiniones, eainque ob rem ad vulgares illas aequalium suoruin opiniones scientes nescientes
sese finxisse et accommodasse. Quare vera a falsis distinguen-
da esse in Scriplura sacra, qua ipsum tantum principium con-
tineretur rerum divinarum cognitionis, quae tarnen cognitio Sem¬
per -perfectior reddi et posset et deberet. Quia id, quod inten-
deret Deus, quum religionem conderet. alque induceret christia-
nam, infinitum aliquid esset, Cliristianismum etiam ipsum infini-
tae perfectionis quasi capacem esse. Christiana revelatione pri-
mum tantum datum esse initium Semper continuandi in rerum di-
vinariim cognitione progressus, quae quidem Dei cognitio ratio-
nis humanae, quos Dens ipse a(ljuvaret et promoveret, pro-
gressuiim quasi gradus öequaret1).
At vero si Semlerus doctrinam de perfeclibilitate Christia-
nismi leviter tantum et quasi per oecasionem attigerat, illa
in libro, qui sine auctore propositus a Krugio seriptus est et
"Briefe über die Perfektibilitat der (jeoffcnbahrten P^eligion"
inscribitur, accurate et fuse et eopiose explicata est, quare sententias, quae hoc continentur libro, paullo pluribus nobis
in animo est persequi verbis.
Ac primum quidem hujus libri scriptor quum omnes ne- gat religiones, quibus homines divinitus imbuti sint, tum chri-
stianam etiam revelationem absolute perfcelas esse, sed ut cui-
que pro rata parte in comparatione aliarum obveniat perfe-
ctio, ita perfeetas esse nominandas. Nihil constans nec immu-
tabile, sed procedens quiddam et progrediens ehristiana da¬
tum esse revclatione, quippe quae in se liaberet ipsuin tantum principium progressionis, quae ad id esset accomodata, quocl
suo quovis tempore Deus internieret, quodque aliis alio tem¬
pore hominibus opus esset. Quam quidem christianae reve-
lationis indolem et naturam ex eo effici, quod animantes om¬
nes, ut rationis finite tantum participes, sie perfectionis in-
finitae non nisi capaees essent. Quamobrem Deum nullam ab¬
solute perfeetam cum hominibus coramunieare potuisse rerum
') Cfr. Semler. zur Uehersetzunq v. //. Farmers Ηriefen ü. die Dä¬
monischen: Hr. 3, 4. "Es musste gleichwohl die so eingeschränkte
Natur aller Menschen, aller Propheten, aller Apostel bleiben, was sie
ist, wenn auch Gott einzele Dinge oder Begriffe an einzelne Menschen
offenbahrt hatte J diess war nur ein neuer Anfang von Kenntuiss, aber
es war nicht schon die Vollkommenheit, das ganzeMaass der Erkennt- niss, das immer in künftigen Zeiten möglich und entwickelt wurde." —
"Auf diese unvermeidliche Succession und von Gott seihst beförderte
Veränderung der Stellung des menschlichen Verstandes und dernachhe¬
rigen Menschenwelt haben Theologi fast gar nicht gesehenj weil sie
den Worten und Redensarten eine Inspiration und folglich eine Unver¬
besserlichkeit und unendliche Vollkommenheit schonbeylegten, die doch
nicht statt finden konntej eben wegen der Unendlichkeit der Absichten
Gottes, bey dieser nun entstehenden und immer fortgehenden ganz an¬
dern Religion der Christen."
15
divinarum scientiam, quia si ila fecisset, aut hominis finibus
circumseriptam naturam fuisset opus in infinitam convertere
aut vi impedire, ne quis, sciiieet quod illa in infinitum pro- gressio humanae sit rationis, cognitiones secum communicatas
ad novas consequendas adhiberet notitias. At vero illud per
se fieri non posse, hoc dignitati Dei repugnare. In ipsa igi-
tur notione religionis et divinitus patefactae et absolute per-
feeiae repugnantiain inesse: revelationem tempore quodam a
Deo cum hominibus eommunicatam absolute perfeetam esse
non posse1).
Attamen ad haec admonendum est christianam revelationem,
si in se habeat novum principiuin non solum cognoscendi, ut
dieunt logici, sed progressuurn etiam in rebus divinis faeien-
dorum, haudquaquam prinium tantum esse quasi imperfectum
iniliuin progressionis, sed omnem continuationem seriemque
progressuurn interna quadam plenitudine comprehendere. Omne
enirn prineipium est quoddam quasi creans initium, quod in
unum coactam totam complectiturexplicationis suramam. Quam-
vis igitur extensive — ut ita dieain — perfectum non sit9 ta¬
rnen intensive totam explicationis in se includit ubertatem: ex
quo efficitur? ut explicatio illa in iis solum, quibus explica-
tione sensim progrediente scientia aliqua affertur, necessaria
sit, neque tamen ullum ad rem ipsam adjiciat novum perfectio-
nis gradum. Omnis igitur divinitus patefacta religio objective
perfectior hat necesse esse ex eo concluditur, quod falsa haec
praesumitur opinio, revelationem ut subjectivae progressionis
prineipium explicationis tantum incitamentum sive imperfectum
quoddam initium esse, sed non prineipium quasi vividum, sive
essendi, ut ajunt, prineipium, ubi omnis conclusa sit conti-
nuatio seriesque rerum.
Praemissis illis scriptor ad ipsam revelationis se convertit
historiam, uude argumenta ad doctrinam suam de perfecti-
bilitate Christianismi probandam repetit. Si ea — ait — quae
ante Christum divinitus fuissent patefacta, imperfecta essent,
ita ut hoc modo aeeeptae de rebus divinis cognitiones magis
l) Cfr. "Briefe ii. die Perf. der geoff. Ileligion." γ. 47, 48.
magisque perfectiores paulatim fierent, scilicet quod Dens Sem¬
per tantum,j quantum singulis temporibus desiderarent et ac-
cipere possent, hominibus suppeditaret: neque igitur christiana
revelatione rerum divinarum scientiam, qua perfeclior nulla umquam bis in terris esse posset, cum hominibus communi-
cari potuisse. Deinde satis constare Apostolos ipsos, et ex bis Paulum imprimis, aliquanto longius, quam Dominum ipsum,
progressos quibusdarn magni momenli rebus doctrinam ejus supplevisse: tum illos (ut Paulum et Jaeobuni) multis de rebus
ad rebgionem pertinentibus inter se dissensisse: postremo in Scriptura sacra ne uno quidem verbo de absoluta christianae
revelationis perfectione mentionem factam esse5 et quum Pa¬
ulus omnes admoueat, ut examinent omnia quodque bonum
sit teneant, bonum illud nihil aliud significare posse, nisi quod
pro sua quisque intelligentia optimum perfectissiuiuuique exi- stimet, neque regulam, ad quam examiuetur, ullam nisi hu-
manam esse posse rationem: quibus ex omnibus sequi, 11t ne¬
que Jesus neque Aposloli ejus ullam suae doctrinae absolutam perfectionem mente umquam conceperint').
At primum e perfectibilitate Testamenti veteris revelatio-
num haudquaquam concludi licet Christianisrno progredientem
opus esse perfectionem: accedit, quod veteris totius Testa¬
menti proprium est quiddam quasi piaeparatorium esse et ad perfectam illam, quam Christus hominibus patefacturus ac
prolaturus erat, revelationem viam quasi munire, neque per- fectior ulla cogitari potest Dei revelatio, quam qua Deus ipse
humanam induit speciem2). Et praeterea si ex veteris Testa-
*) Cfr. I. c. p. 58. "Daraus ergiebt sich aber die] unmittelbare Fol¬
ge, dass weder Jesus selbst noch seine Schüler an eine absolute Voll¬
kommenheit ihrer Lehre gedacht haben. Denn da wäre alles Prüfen, Forschen und Nachdenken nicht nur überflüssig, sondern auch höchst gefährlich."
2) Cfr. Drey. Die Apologetik. Ρ. II. p. 217. "Wer aus derperfek-
tihilität der alttestamenllichen, überdies nationalen Institute auf eine ähnliche Perfektibilität des für die ganze Menschheit berechneten Chri¬
stenthums schliessen wollte, würde dasselbe tbunwie der, welcher dem gereiftem IIannesaller denselben Unterricht, diesselbe Erziehungsweise
wie der Kinderwelt vorschreiben wollte."
i ii
menti revelalionibus, utpote quae Christianismo suppletae sint,
conclutli beeret, a ehristiana eliam revelatione ad majus quod-
dam procederetur necesse esse: id nullo alio iieri modo co-
gitare possemus, quam nova quadam, et ea perfecliore, re¬
velatione^ ad quam accipiendam Christianismus humanum ge¬
nus quasi educaret, sicut Yetus Testamentum ad Novuin ac-
cipiendum aniinos hominum praeparavit et edncavit*). Neque
enim si Christianismus eo, quod ratio humana veriiatis, qua- lem quidem tradit doctrina ehristiana, quasi transgrederetur iinean, perfeclior reddi posset et deheret: talis Christianismi
ad perfectionem, qua? creditur, progressus cum ea, qua Ve-
tus Novo suppletum est Testamente», comparandus esset ra¬
tione. Quod vero contendit libri hujus Scriptor Apostolos longius aliquauto, quam Magistrum ipsum, in doctrina exeo-
lenda progressos esse, summa cum perpetuitate et constantia
doctrinam Christi interpretando pronuntiarunt tantum sibique ipsi, qualis esset, explicarunt, sed non ad aliud quidquam majus, quod creditur, perfectiusque transformarunt, quam
quod in ipso jam situm fuit prineipio. Deinde quod dicit
Paulum et Jacobum inter se dissentire, dissensio illa non in ipsa re aut in iis, quae ad essentiam, ut ita dicam, Christia¬
nismi pertinent, sed in varia eorum sita est docendi ratione.
De cliristianae vero revelationis absoluta perfectione nullam in Scriptura sacra factam esse mentionein refutari vix opus est,
quum e contrario omnibus fere locis doceatur nulluni aliud jaciendum esse fundamentum, quam quod positum sit, qui sit
Jesus Christus, eundem esse Jesurn Christum et heri et hodie
et in ceternum, nulluni aliud evangelium, licet ab angelo prte-
dicetur, nisi evangelium Jesu Christi, verum esse et in ipso
lotam divinitatis plenitudinem vere inesse (Cfr. I Cor. 3: 11.
Hehr. 13: 8. Gal. 1: 8, .9. Col. 2: 9J. Quod denique ad
Paulinum illum adtinet locum (I Thess. 5: 21), nonnisi a con- textu sermonis divulsus eam, quam vult subjectain, sententiam potest exprimere. Sin vero sermonis persequamur contextum,
luculentissime apparebit, Apostolum admonere, ut ad suam
*) C fr. Lessing. Schriften. Ρ. X. p. 308 et seqn.
quisque, cbristiana revelatione educatam conscientiam eorum exigat doctrinam, qui in ecclesia se prophetas esse profite-
bantur, exactissimoque adliibito judicio teneat, quod bonum
sit, i. e. quod cum ipso Christianismi quasi ingenio congruat.
Deinde seriptor ille ex eo, quod speciet quuin omnis di-
vina omnino tum maxime cbristiana revelatio, hane conclu-
dit progredi opus esse ad perfectionem. Unaquaeque enim re¬
velatio, si ad hominum animos spectet religione imbuendos,
ad singulos hominum in rebus divinis cognitionis quasi gra-
dus se fingat et accommodet necesse esse, quia, nisi ita iieret,
Inimani generis in rebus ad religioncm periinentibus erudilio
id, quod spectaret, non assequeretur*). Jesum etiam spectas-
se, non ut de rebus divinis moribusque doctrinam, qua nulla
esset excellentior et praistantior, in lucem proferret, quia, si
ita factum esset, de rebus divinis hominem ipsum commen-
tari atque meditari supervacaneum esset, sed ut, quse impe-
dimento essent amoliendo, humanae rationi ad progrediendum
omnibus in rebus, quae ad religionem moresque pertinerent,
viam quasi muniret2).
Atvero eliamsi divinam revelationem id speclare concedi-
mus, ut humanuni genus in rebus divinis crudiat, eandemque,
quatenus id agat, ut in homiue ad effectum perducatur reli¬
gio, ipsam quasi per gradus quosdam progredi, ex bis omni-
hus haudquaquam sequilur, ut nullam revelationem nobis di-
*) Cfr. Br. ii. die Perf. der geo/f. Hel. j>. 62. "Es scheint also schon
der Zweck aller Offenbarung überhaupt jede absolute Vollkommenheit
des Geoffenbahrten auszuschliessen, weil jede Hiilfsleistuug sich nach
Bedürfnisse dessen, dem geholfen wird, und jeder Unterricht sichnach
den Fähigkeiten dessen, der belehrt wird, richten muss, wenn beides
zweckmessig und brauchbar seyn soll."
2) Cfr. I. c. j). 77. "Der Zweck Jesu konnte unmöglich ein andrer
seyn, als dem menschlichen Verstände durch Wegräumung der vor¬
nehmsten Hindernisse blos den Weg zu bahnen, auf welchem er sich
nach und nach zu einer vollkomnern Erkenntniss und Sittlichkeit er¬
heben könntej keineswegs aber eine in jeder Rücksicht vollendete Re¬
ligionstheorie aufzustellen und hiemit den menschlichen Geist der Mühe
alles weitem Nachdenkens und fernem Bearbeitens zurhöhern Vervoll- komnung derselben zu überheben."
