ä. 15 f. A £
PARTIS POSTERIORIS
De
PRETIO
LlINUVdE LATINT STATUEN DO,
TT A TT-TTTT ATT TT A Ti AT i^\ T"T A \TTV A T% /T
PARTICULAM QUANDAM,
Confenfu Ampliff. Ordinis Philofoph
In Regia Academia ZJpfalienfi y
? K E SID E,
VI RO CELEBERRIMO,
MAG. P E T R O EKERMÄN,
Eloquentise PROFESS. Reg. & Ord.
Pro confvetis in PHILOSOPHIA honoribus,
ANDREAS TOLLBOM,
OSTRO-GOTHUS,
In Auditor. Carol. Maj. die XV Junii,
IA NN. MDCCXLIII,
Horts, ante weridiem, folitis.
Ad publicum examen modefle defert
UPSALI^
V I R O
'
MAGN7E IN REGEM FIDEI,
P.ATRI Reverendissimo,
Ü. S. Theologiae DO CT OR I Conftimmatiffimo^
Inclutse Dicecefeos Lincopienfis EPISCOPO Eminentiffimo,
Ven. ConfifL PRACSIDI Graviflimo,
Gymnafii Scholarumque per Dicecefin EPHORO-
Aceuratiffimo,
R&fentem jmenilmn; meomm labei
rum -particulam Tibi, Pater Re- verendiffirne, conficratam i)oluiy
debui, ut obfcura buie opelU ex nomine Tuo ,
2er orbem gumrh addiClmn dtåkwa, celebra-
tisßmoy ßlendorem conciliarem eximium $ u't dd- rvottsßmum teßarer antmum pro ßngulartbus 5 qmbus patern am domum cumulaßiy beneficiis y
Vit progresßonum denique mearum qwalemcun-
que Tibi redderem ratton em, cm provtda Dei Optimi Ådaximi curar fumma Regis Augu-
ßtsßmi dementia, Qf concordisftma eorum, quo~-
rum intereß d'uffragiafupremam commiferunt m- fpetiionem reiy per Diceceßn Lincoptenfem , cum facra, tum liter ata. Propoßtum hoc ftapproba--
veris, Te, Msecenas. Magne, approba-
Purum & certisßmus fperoy& humtttimus pre--
cor, materiam mihimetgratulandt habebo am-
p Iis[im am, measque in tuto collocatas arbitra*■
^or ©" fortunas. De eetero tanto arden-
tf/ara pro perenni Tu a fe hatat e fundam vo*- ta» quanto ardiori nexu public am Patria no*
ßra> multis eheu! malts adßida y falutem cum^
Tu a conjungi venerabundus fentiam. Ad eig¬
neres usque permanebo>
JeTcrendiflimi NOMIi&IS TtJt-
di ens ' devot ijfimus
ÄDREÄS TQEJ-BOAT
V I R I 5
Admod, Rev. £5* PräcUrisfimis,
Regii Gymnafii Lincopienfis
LE C TORI B US Dexterrimis, Ven.ConfifL, quod ibidem eft,
A S SESS O RIB U S ^quiffimis, DOMINIS,
Mag. WILHELMO ANDREA
WENNERDAHL,
Eloqu. & Poe£ Lect. GymnaP h. t. Rect.
Mag. JOHANNl SPARSCHUCH,
S. S. TheoL Lect. Prim. & Past. in Skeda.
Mag. MARTINO LIDEN,
S. S. Theol. Lect. & Past. in Slaka.
Mag. PETRO SCHENBERG,
Graec. Lit. Lect. & Past. in Landeryd.
Mag. SVENONI COLLIN,
Log. & MctaphyC Lect.
Mag. CL. WIMMERMARCK,
Mathefeos Lect.
Mag. PETRO LAGERMAN,
Hift. & Philok Moral. Lect.
PATRONIS OPTIMIS.
Lucubrationes bafce Academkas ferem fufcipite fronte,
Patroni Optimi, Vobisque commendatum habere earun- dem ÅuElorem, qui, dum vixerit, per man furus er i t, Admod.Rev.& Praecl. NOMINUM VESTRORUM
eultor indefeffus
Andreas Tollbom-
B. C D.
$. VI.
D perfe&iones Latina: lin-
gUcB dum nos accingimus exponendas , animus nobis minime eft eas omnes exm
eutere, qua; ex notione lin¬
gual , generacim confidera-
tae , fluunt f)\ fufficiat accu- ratius illas tantum examinare, quas fpeciatim &
modo quodam peculiari fibi vindicare videtur fermo Quiritum. Poterunt hat , ni failimur,
G virtu«<
/) Quifiacinre informari cupit, adeat ifraelem Thsophiluw Canziunt, ProfefiT. Tubing., in rudimenth
G rammat i c te univerfalit, & antea laudaturn M. Jacebum Carpovium , 111. Gymnafii Vinarienfis Reétorem > in meditationc Philofophico-Critica de ptrfefthne Ungn*i
capite I, de Lingua in genere.
5o ) o ( Hl»
virtutes ad qtlinque referri clafles g). Primam
tribuimus evidenti<g ; alteram affignamus fufjicien-
ti verborum copi<e -f tertiam ingreditur expeåitior linguam
g) Abfit, ferram cum ullo ducamus de divifio-
ne harum perfedionurn: fatis nobis fuerit, fi nonin-
epta prorfus appareat, quam pofuimus, dividendi ra¬
tio. Nos alioquin non fugit varios varie in hac qua:- ftione verfari. Carpovius lib. laud cap. 11.$. 245". & p.
108 tres conftituit linguac perfediones, I. facilem in»
teUigentianty z, commoditatem brevitatemque in loquendotf Jcribende , 3. jucunditatem inaudiendo. Cl. Jacobus Malm»
ßen, Oftrobotn.» in diflr de Lingua Eruditorum verna»
odla , häbita Upf. d. xxvii Maji. A. cididccxxxxi, cap.
III. §- I. p. 10, bas Latin ae lin guae tribuit proprietates , quod 1. (it univerfalis, id efi? omnibus eruditis nota ac fa¬
miliär is , 2. quod tit facilts, 3, quod omnibus fit apta di- fe iptinis y 4. quod tit gråvit & majefiatts plena, & deni-
que j. quod bt confians & immutabilis, Henrtcut vero
Eilbardus Scbroeder, Lubecenbs, in dibertatione, quam
Lipbae d. xxix Junii A. cidoccxxxx, fub prarbdio M.
Joan, GeorgH Hageri, Oberkozavia Franci , Redoris jam Athenaei Chemnitienfis, edidit de vero Latin* lin*
gua ßatuevdo pretio y exiftimat $. V. p. 14« omnes La-
tina lingua perfeftiones In eo verfari, ut certo &, cum evtdentia quadam , modo fufficienti, facilt pariter ac bre-
ratione, ne c fine jucunditate alterius mentern \ beneficio kujut lingua y cognofcerepoßmus. Antequam hinc difce- dam, lubec apponere obfervationem quandam litera-
riam , ut ut minutam. Dodor Tbeodorut Criiger , Pa- ftor Prim- & Soperint. Cbemnitienfis, in meletemate
de Chrifio , dum in vivis fuerit, cenjura Judaorum eccle-
fiafiie* tmmuniy ad Luc, 4: zp% Job, p: 22, Basnagio, Pfaf-
*k )o r »»
linguam di [cen di facultas cum brevitate conjun&a -t
quartam occupat jucunditas; quintam tenet grå¬
vitas. Nemotamen fibi perluadeac nos ejus före arrogantiae, ut perfeéfclones omnibus numeris
abfolutaslingon tribuatnus Roman®: abundenos
fufcepto exiftimamus fatisfecifie officio, (i po»
tuerimus probare Quiritum fermonem ica his ex¬
cellere vircutibus , uc hodiernis parum, aut nihil
concedat linguls b),
G 2 Cum
fio fert tliisque modo modefte nominatam oppofto, differtationem inter fcripta Hageriana de vero Latin* re-
Ungute ftatuendo pretio\ licet Hagerus ipfe in epiftola,
qua Henr, Eilhard. Schroedero gratulatur , dicat differ¬
tationem hane proprio Schroederi Marte effe elaboratam &
publice profteatur Schreederiana. nihil in ea Hagerianum , [ed omnia effe h) Quosdam fore non dubito , quibus, praceun- te Papiniano illo Halenfi , Chriflano Thomafio, tota hatc de prarftantia linguarum difceptatio vana videbt-
tur & futiÜS. Ita enien Thomafius in Cautelis circa pra»
cognita Jurisprudenti*, Cap. VII. §. XXVIIII loquitur : cavebit fludiofus juris, ne fibi perfvadeat unam linguam
altera eße puriorem^ jueundiorem , aut ornatiorem. Pro•
venit hoc prajudicium ex nimia philautia, fuperbia & con-
temtu aliorum, it em ex amore & odio irrationale Ve¬
rum hoc magni Jurisconfuld refponfum tanti non fa- cimus, ut veritatem ipfam non arftimemus majoris.
Largimur Thomafio nullam linguam altera efie purio-
rem, & communi cum quaclibet poffit adhibere auåoritate fuffulta & qua vocabula ufum, publica & qua
fignificationem j a nobis tamen impetrare nonpoffii-
ff. 4K.)o( W
Cum omnis humani fermonis finis fit ,
ut nos invicem infeHigamus , per fe patet magnam fore Romanas iinguae prasftantiam,
i\ Latitie colloquentes poffint ita, modo di- ligentiam accuratam, dtbitumque adhibuerinc
ftu-
tnos , tit idem de jncunditate & ornatu fentiamus»
Qu is enim audebit negare commodam aptamque li¬
terarum confonantium & vocalium mifturam fvavius afficere aures» quam crebrum nimis earundem coli- curfum vel hiulcum, vel afperum. Fruftra denique
tanto nifu in culturam linguarum incumberent eru-
diti, niiialteralingua? perinduftriam humanam, poflet
praj altera po I i r i & ornari. cfr. Jo. Georg* Walcbii,?roL
Jenenfis, Lexicon Philofopbicum fub tit. Spraihkunft p.
24z 1. Fatemur tarnen cum Jo. Laur. Mosbemto , Prof.
Helmfiadienfi , in annotati onibus ad llberti Foliet* //-
bros de Lingua Latitta ufu & praßantia p. a 14. lubri*
cam admodum efie de linguarum praeftantia & praero-
gativa difputationem: tantus en im cuique rerurn fua-
rum infitus eft amor, ut nemo ßt, cui vernacula fua
non appareat fvavior & ceteris, utpote multis vitiis laborantibuSj magnificentior. Hinc ortae funt com-
parationes ills odiofe , quarum meminit Tbomafius Io-
co nuper citato. Serpenti convenit lingua Italica, E-
va-Gdlica» Deo Bifpfnica vel Germanica. Hinc vir quldam apprime doäus, referente Curtio Gonzaga apud
Feltet am p () dicere erat Jo Ii tus, ß cceleßibus Ulis mentU
bus ullus cß t fermonis ufus, isqu° unus aliquis ex tis 3 q ut*
bus mortales utuntur, efßet afcifcendus, Italum ex ceteris,
omnibus illos fuiffe dclettures, HillC Gvilletus in operi-
bus fuis p* 7if contendit Gallicam linguam omnibus reliquarum linguarum praeditam efle perfedionibus,
nec tamen ullis earundem pollutam nsvis. Plura,
m j o c H* 5*
fludiura ," c©gitata animi explicare, utnüili relin-
quatur dubium, quin audiens easdem cum ver»
bis conjunxeric notiones, quas loquens cum iis- dem conjunxit, iiiasque nec fieriliores, nec fe-
cundiores. Fiet vero hoc ipfum , fi in vocabu-
iis (ingulrs & conjun&is feétemur caftitatem ac
proprietatem. Fruftra enim nobis gratulamurde
peripicuitate, nifi verba adhibuerimus pura, id
cft , «etate aurea & argentea ufitata i). Quo- modo Plura , fi aves fcire, iftiusmodi de linguis judicia,
fidern omnem excedentia, adi diflf. Cl. Andr. Edbom ,
Angermanni, de llniv$rfalitAte Eloquenti*, habitam Up£ d. xxx Martii cididccxxxxiii p. 7 & 9. Ne i- taque & nos in idem incurramus vitium, abftinebi-
mus, quantum fieri poteft & debet, a comparatione linguarum, multaque alterius linguae pr* altera lau- datione, brevitcr beic referendo, quas in Patinalin-
gua inveniri exiftimamus, perfediones.
i) Ne litern nebis iterum rnoveat antea lauda-
tUS Chrißianui Thomafius , qui 1. &C C. nom. §. XXX.
atque animadverfione x p, contendit divifionem linguarum pro ratione aetatis infantilis, juvenilis, vi-
rilis & fenilis, ede inane minotorum ac plebejorum
Grammaticorum commentutn, & in hac divifione con-
fundi paupertatem fimplicitatemque linguarum cum
impuritate; mentem noftram paullo verbofius, ne- ceßeefi:, explicemus. Largimur Themaßoveterum £)ul~
ritum, qui in pueritia & adolefcentia Latinae linguae
vixcrunt, & recsntlomm Rom anor um, qui in feneöute
Latialis iinguas decrepita nati & educati Tunt, Imguam
dici pofle puram , hoc eft in ea adhibita fuifTe voca-
54 4M ) o ( Hl-
modo, quaefo, al ii noftra animi fenfa perci- pienc, bula, quac publica & communi fui. feculi au&oritate nitebantur & qua ufum, & qua figniftcationem; con-
tcndimus tarnen divifionem linguae Latinac in diverfas
aetates redle fe habere, itemque cultori ftiii &.EI0- quentiac ftudiofo non licere, nifi in cafu ultimae rieces»
fitatis, aliis uti vocibus, quam iis, qua* «täte aurea
& argentea viguerunt. Rationes noftrac fententiar funt in propatulo. Latina Hngua diverfis aetatibus ftupen- das| fubiit mutatio nes : veterum Quiritum tempore
fult, fatente ipfo Thomafie, egena, addimus & nos, certo refpedlu, rudis & infvavis: recentiorum Roma¬
norum rtvo, i. e. artate acnea & ferrea (inufitatis, hoc
tarnen loco neceffariis, ne offendaris, locutionibus ,
L. H,, oro rogoque ) immane quantum defcivit a Cum*
ma illa munditie , elegantia, fuavitate majefhte, quam, ope optimorum in aurea& argentea «täte tuto¬
rum, fuerat nadla. Utroqj veteri, &recentiori, plu-
rima vocabula , cum qua flexionem , ceterasq; affedio-
nes, tum qua fignificationem, differebant ab iis,quac
4vo medio (liceat ita , perfpicuitatis caufifa, vocare «ta- tem auream atque argenteam) frequentabantur. Pa-
tet hinc, ut fpero, divifionem Latinac Jinguac in «ta- tes diverfas firmo niti fundamento. Reftat jam, ut id, quod alterum fuit, probemus. Eloquentia, Re¬
gina illa rerum flexanima, folis fere medii avi literatis
eruditisque augufta fua patefecit palatia & adyta , il- losque fummo cum honore recepit, &, ceu prim« ad-
mifiionis amicos, venerata eft; reliquarumvero actatum,
feu <tvi veterif & recentiorit, horraines in veftlbulis & a-
triis fuis fubßftere coegit. Hinc tuto colligere pos-
) o ( £$*• t;
pient, fi vocabula frequentaverimtis vel peregri-
na, vel nimis rara, vel anriquata , vel novara fe¬
rnere , vei transiata licentius. Finge verbum ,
quo uteris, Latinis, rarione ufus, efle fgnotum ,
nulla
fumus politiorum literarum ftudiofum debere
NoBuma verf/ire manUy verf/irc diurna
exemplarh, qux aurea & argentea Z,atinae linguae ae^
tas nobis reliquit. Si autem hoc eft verum, uti o-
mninoeft, nemo audebit negare, quin Suadae alurnni
facifius addifcant voces, vocumq; Üexiones ¬iones
in fcriptis aetatisaureac & argenteae occurrentes» utpo-
tepauciores & conftantiores, quam vocabula , eorumqj terminatrones & fignificationes in libris reliquarum
»tatum obvias, utpote & numero plures, & natura?
inconftantioris. Cum, ut hoc repetam , neceflfc i- pfis fit quotidie terere fcripta , auro contra cariora,
ar ratis aurea? & argenteae; ceterarumutiq; sctatum tr.o-
numenta literaria rarius, nec nifi occafione ita feren-
te , evolvant. Po (Te t fententia noftra vel inde ulte- rius probari, anod voees & fingulae & conjunébcy magnis hifce Latinarum literarum ftatoribus familiä¬
res, fenfus audientium & legentium omnium fvaviffi-
irse permulceaot, quod denique promifcuus vocum e
diverfis aetatibus defumtarum ufus prarcipites nos tra- hat in vicium fiili teterrimum , obfcuritatem puta ;
verum non licet nobis in his longas nedere moras, it
deoque brevibus omnia, quas diximus, compledi a-
nimus eff* Eloquentiac facris operantes ea ' adhibe- bunt vocabula, quae florentiori Latinitatis atvo fuerunt
in ufu; quia facilius addifcuntur, fuavius in aures in-
fluunt y & evidcntiorem fundunt fenfum.
y6 -#§^ ) o ( £§*•
nulfa ipfi refpondebit notio. Finge verbum qui-
denn Latinis efte cognitum, fignificarionem v ro, in qua id fumas, inauditam , eadem recorret dif»
ficukas; dubius falrem ha?rebir audkor & le&or quarnnam podftimum cum voce conjunélam vo-
luerit dicens, vel fcribens form am k). Verum
k) Erunt fortafte, quibus incredibilia videbuntur
ea, quse de nexu perfpicuitatis caftitafisque fororio di-
ximus: opponent hi experientiam quotidianam, quae fatis fuperque, niodoillis fidemhabeamus , teftabitur,
eos omnium intelligi facillime, qui vitiofum quam raa- xime atque impolkum adhibent dicendi genus, e con*
trario autem obfcurifiimis jure meritoque accenferi
eos , qui limato & Ciceronis atque aequalium ftilo u- tuntur armulo. Nova funt, fatemur, crimina,actan- ti, modo vera fint, ponderis, ut illico fimus paratis-
fimi ad abjurandam omnem in ftilo caftitatis & mun- ditici curam : eadem enim nobis ac guintilUno, viro harum rerum callentiftimo, minfiitutionibus Oratoriis, Libro VIII, cap. 2, eftmens, qui ftatuit perfpicuita-
tem primam ftili efte virtutem. Profcribantur ad Ga- ramantas usque, per nos licebit, politi terfique ftili
fedlatores, eorumque folia occupent barbari atque in-
ficeti magiftri, fi perfpicue magis, magisque eviden¬
ter, in animos influant audientium ac legentium. Ve¬
rum, ne, indidia caulTa, quospiam videamur damnafte,
lubet totam paullo fufius expendere quaeftionem. Id-
circo operae pretium duximus monftrare difcrimen,quod
intercedit inter eos, qui Latina, velaliacogitant, lin-
gua. Generatim diffimilitudinemlinguarum exponere
aggreftus eft vir, inter principe* noftri acvi Criticos nu*
merandiis, Joannes cierUus, Gymnafii, quod Amftelo*
•W )*< 53 Verum enim vero ftili mundities* iquae piiritå-
H tis
dami eft, Arminiani Profeflbr non ita pridem cele-
bratiflimus, in arte CruUa, vol, i. part. 1i. fedt. i.
c. ii, & feqq. Eundem lapidem vol vi t magnus ille
Latinarum Mufarum patronus , >. Matth. Getnerur,, Profeif. Eloquent. Gotting, in Inftitutionibus rei Scbo•
iaftica, cap. II. fed. 11. §. XX., & > quem in fequen-
tibus pro parte virili ilaudabimus, Jo. Auguft, Ernefti ,
Lit. Humantor. Prof. Lipf. & Scihol. Thom. Re&or,
in prolufione Je vinchnds orationis Latins ratione, qua ad audiendas oratiunculas VI, pro barbaris Philofo- phis, & contraeosdem in fchola Thomana habendas ,
in vita vit, Zipfiae ciaioccxxxviii. Speciatim difcrimen
in ter La t ine Germaniceque eogitantes oftendere co-
natus eftquemadmpdum Sc continuationem medi-
tationum promißt, Lycei Laubanenfis Con-Redor, Mag. Georg» Cb rißt an. Taubxtrus in diflertat. Lipftar d,
xxi Dec. A. O. R. ciaioccxxxx habita de Latine Germa¬
niceque tog it an di Jtfcrimint*
Veftigia hor um virorum 3 fumma eruditio«
nis laude cumulatorum, legere conftituimus ac,
pro ratione impofitac brevitatis 9 quam diflimili diverfaque ratione in cogitando procedant &
Sveci Sc Latini, declarare. Sicuti in tota oratio-
ne tria funt, quac conne&i & conftringi poflfe vi- dentur, fingula nimirum vocabula, orta c fingulis
vocabulis enunciata, & ex his tandem originem tra- hens circumdudior vocabulorum comprehenfio, in quo- dam quafi or be inelufa procurrens, quoad perfifiat in fin- gultt perfeUis abfolutisque fententiis} ita videndum no-
biseft, an in tribus hifce, cogitata proferendi form is,
inter fe difcrepent Latini & Sveci. A notionibus i-
taque ordiemur. Haud raro Latini adhibent vocei#
58 4M ) o (
tis nomine Eloquentige Magißris alioquin venire foiet, quibus notiones fubfunt compofitae, univerfeles atqj obfcurac, e. g .mundus & r espublica , ubi Sveci utuntur
fimplicioribus , particularibus & claris, haud raro La¬
tin» adhibent vocabula , quae compleduntur ipfam re-
rum vira & naturam cum fua materia, aut quafi ma- terie, in qua exiftunt, ut ex titulis honorum , ne alia
advocemus exempla» conftat, cum Sveci e contrario
vira ipfam ac virtutem mente fevocant a materia ,aut
quafi materie, in qua eft ; hauddenique raro Latinum
Verbum affediones quasdam adjundaque rerum animo
fiftit, v. g humanus$L*gtr, quae Svecana ejusdemfigni-
ficationis vox exprimere nequit. Quac de Latinis di-
ximus ita licet reciprocare, ut idem fere de Svecis
dici poflit. Reftat vero, antequam a confiJeratione
notionum feparatarum ad conjundas fpedandas dis-
cedamus , ut aliquantifper immoremur explicationi difcriminis, quod ex mutuis rerum refpedibus, quas relationes vocånt Philofophi, oritur. Latina lingua
fola verborum infiexione eum, quem Svecana ver- bis auxiliariis exprimere cogitur, notionum refpedurn
indicat. Nee inaliis, quibus areferendo nomeneft,
particulis fiCilius conveniunt Latini & Sveci; illi e-
rnm farpiflime eas negligunt, ubi hi ufurpant, di-
verfis denique, nec fibi invicern refpöndentibus, farpe
utuntur ambo. Q »od cuilibet patebit luculentiffime,
modo ad diverfum, qui in urraque lingua occurrit, praEpofitionum ufum attenderit animum. Si ad con-
junåiones progredianrur, differentia hacc trulco fiet
evidentior 5 etenim , pro diverfo rerum rcfpedu, diver-
fas facpe Latini adhibent particulas, cum Noftrates u-
taico utuntur vocabuiogenerali, Sk aqitro dt refpoa-
)or 59 fölet, non fola efficit illarn, quam Latiiiä lin-
H 2 gu»
dent duae Latinorum voces Quod atque Ut, quac quidem
idem fignificåre videntur, aliqtio tarnen differunt mo¬
do. Rem totam erudite exponit magnum illud & Ju-
risprudentis & Elegantiorum Literarum lumen, Jo.
Qottl. Heineccius in fundamentis fiili cultioris, fextum C- ditis Lipfiae A. gididccxxxvi > part. i. cap. i» §. \j. a- nimad. 6. p. 28.5 lubet itaque ipfa viri hujus illuftris
apponere verba. Quodfk. tf/quomodo differant, pau-a
ci norunt» etiam qui in ufu harum particularum,<c
non aberrant. Refpiciendum eft ad comma antece-tC dens, quod quoties fequentis caufta eft, vel efte fal-<c temdebebat, toties ponendum eft Ut. Sin minus :vel<É Quod vel accufativus cum infinitiv». Re<fte ergo diciturcc apud Plinium epifi. I. /. Frequenter hortatus es, ut e-t6 pißolar , fi qiiAs pAuüo curatius fcrtpfißem^ colligerem,tC Caufta enim cur colligeret, debebat efte hortatio.4*
Re<fte etjam dicitur: tant A in me exßxnt merita tua,<l
ut ingrAto mihi vivendum moriendumque videAtur. Caufta**
enim, curingrato moriendum (it, eft magnitud© me-u ritorum» Contra ea dicendum: Spero eum fibi haud't dijfimilem futurum. Spes enim non eft caufta 5 cur ille"
fui fimilis futurus fit. Ex quibus fane patet, quam"
falfo vulgo dicant: fequitur, quod. Veteres enim fern*"
perhic ufurparefolent Ut. Vid t Ciceron Päradox.lll&u defato 12. Poftulat jam inßituti ratio, ut paucis difpicia-
mus, an LatineSvethiceq; cogitantes difcrepentin jun-
dura notionum & inde fluentibus enunciatis, iterrqj in
vindura orationis indeque pendentibusperiodis; quod utrumque affirmare haud veremur. Etenim ii, qui
Latina lingua rem quandam fibi repraefentant & cum
Ger «S ) O ( *§*•
eu« tributam volumus e videntiam ; accedat per
utique
sfliis communicant, ifiiusmodi farpe ufurpant loquendi formulas, ex pluribus voeabulis compofitas , a quibui juremeritoqire abhorrent Svethicecogitantei. Quis»
quaefo * Svecorum fefe ornnium non exponeret deri- fut, fi cum P. Virgilio Marone jEneid.^Lib; V. verf.
diceret
•
Potl reut ; -
aurc cum eodem Latinorum Poetarum Principe Ed.
V. veriu go.
«•- • -
Lamnabis tu quoque votls.
Latini non fine elegantia connedunt farpe cognatas notiones : idera etiam Sveci interdum faciunt , verum rarius; quis enim ferret Svecanar linguar ftu-
diofum dicentem > gAudeo gaudium,, pugne pugnam ,
Et Romano & Svecano utentes fermone verborum, fi
res ipfa ita poftulaverit, immutant fignifieationes, ea-
demque ad aliena dénotanda transferunt, partim ut penuriar fuccurrant linguat , partim ut eo majorem or-
natum & digmtatem concilient orationi; tantam ta¬
rnen inter utrosque obfervare licet differentianr, ut quem in Latino vocabulo adamant tropum Oratores Latini, hunc Svethico, quod ifti refpondet, vocabulo adjicere nequeant ornate & facunde inter Svio-Gothos
di dur i. Videmus quotidie^ ambo translatis uti verbis,
nec tarnen fine vitio poflfe easdem adhibere translatio-
nes. Cum autem empbafis, ad rnentem Jo. Clerici in
mrte Criticu, part. II. fed. I cap. IHL $. t. p. m. 177.
fit figntficätio awplior ver bis quibusdam figurätit aut trA-
Uthit t y data opera ufurpatis, quafita, ut dieatur quod aUo-
quin intelligi non pojfet y per fe patet, emphafes alterius
IiDguaenon poile femper & commode altera lingua ex-
4^3 ) 0 C ^
uriqueeft neceflarium, proprietas, ne verba vel
in primi. In vindura orationis^ quae tefte laudato jo.
Augufio Er ne fil 1. c,, plura ita jungit enurtciata atque alterum ita fociat cum altero, ut ex pluribus unum fa.
dum videatur, omniurn maxime diflentiunt illi , qui
more veterum Romanorum ordinanf&conjungunt vo-
tabula, ab his, qui ad exemplum Svethieorum Seri-
ptorum eadem connedunt. Latini periodos tornant
ac lacviganr, ne fcabrae atque' afperaé appareant, clau-
fulas numerofe & jucunde cadentes quacrunt» totum- que tanta cura & felicitate fanta figurant comma, ut
voces fere omnes in un a m , fub pronunciatione, coaluifle
crederes. Cfr Georg. Cbrift\ Taubnerut in diflf. cit, §> 6%
& 71\ Quod ut co facilius felieiusque obtinerent, fin- gularem quandam, &noftris Sviönibus inimitabilem
indulfeTunt fibi in transponendis vocibus licentiam. La¬
tini primas iis in oratione cöncedunty qua natura y tempore , togitatlone prior a funt 9 quaque natura juncla funt & c$- pulatai eaquantumfieri potefiuna' comrprebenfione verbo•
rum coércent.. Vid. Jo. Aug. Erriefii 1. nom; Quam Vero
raro , quamque afgre hatc omnia" apud Svio-Göthot procedant , nemo noftrum ignorat. Poftet & fortafTe
de be re t quoque Hoc de Latine SVethiceque cogitandt
diicrimine argumentum latius ac verbofius deduci exem-~
plisque illuftrari p verum enim verö videnttir ifiharc
nobis fufficereV qüibus egregiam harte quseftionem in
transcurfu tantum attingere animusfuif: liceat iraque*
nobis B. L. ablegare ad eos , quos in fuperioribus
laudavimus, prarfertim vero ad dift Georg. ChnfLian.
laubntri' de Latine , Germaniceque cogitandi difcrimine , quam infignr nobis Hac in re fuifie ufui ingertue fate¬
inur. Quod de Larirta & Germanica Itngua probavit
Taubnerus^ qyodque nos-de Latina & Svecana lingual
et ms ) o (
in majori vel minori gradu, fed plené & perfe-
&e
probavimus, jure id meritoque de Latina & reliquis
in Europa jam florentibus linguis, mutatis modo iis,
qux pro diverfo linguarum genio mutari debcnt, pro- baturos confido eos, qui accuratiori polknt harum linguarum notitia.
Quae de difcrimine cogitandi Latina, aliaque Europaea lingua, hädtenus difteruimus, fundamenti
loco fubfternere lubuit decifioni controverGac, quam in initio hujus animadverfionis difceptandam no- bis fumfimus de perfpicuitate fcriptorum, vitiofolabo-
rantium dieendi genere prae Iis 9 quae polito terfoque
funt elaborata ftilo; haud enim videtur difficile, his
poGtis fundamentis, totam hane paucis expedire quae- ftionem. Omnis, (i qua eft, in barbaris Scriptoribus,
evidentia derivanda, non ab ipfis orationis vitiis in fe conGderatis, hoc eft, quatenus a regula & analogia Latinaclinguacrecedunt, quod oppido föret abfurdum,
verum ab accommodatsone cogitatorum Latinorum ad
rationes linguae vernaculac. Cum enim a puero fi-
mus aftvefadi ordink. modoque cogitandi, qui in pa- trio obtinet fermone , facilius percipimus ea, pere-
grina licetexarata lingua, quac ad familiärem nobisres
niente repracfentandi rationem funt aptata, quam illa»
quac ab eadem difcedunt. Hinc Svio-Gothis eviden-
tiores apparent libri Latini, ad naturam Svethicorum cogitatorum conformati , hinc Germanis, Anglis, Gallis, Italis ac reliquis nationibus omnibus faciliores
videntur ii Scriptores Latini , qui ordirii in cogitan-
do fuis gentibus confveto, & folenni inGftunt, eun-
demque obfervant, quantum fieri poteft, proxime.
Prorfus quidem negligitur in hoc dieendi genere La¬
tins jinguae genius, aliamque elegantiflimus Quiritum
•H8 ) o C Ht- 6y åe exprimant res fub fe notatas, ne denique
negli-
fermo induere cogitur faciem j fed tolerari hoc aliquo
fortaflfe pofTet modo, fi seque faciles & perfpicui a- liis gentibus apparerent hi Scriptores ac fais popula- ribus, quod experientia* repugnat omnino» Htenim,
Ut verba Jo. Matthie Gesneri, in préfatiöne ad Jo, Vor- ßti de Latinitate fe le cid & vulgo fere negletta libruni edi-
ditum Berolini A. cioiDccxxxvin, mea faciara, Ger-
mani hominisvitiofam orationem Latinamintelligunt«' quidem Germani, vel Germanica confvetudinis peri te ti, Galli fimiliter, Italique fui quisque civis oratio-**
nem femi-Latinam peicipiunt facile ; fedepiftolasob-'*
fcurorum virorumiis certe locis, ubi Germamzant ,5*
non afi quuntorGiliiautltali, non magis quam Coc-«*
caji Merlini Macaronica explicabit Italici fermonis4*
iroperitus, aut qui Gallice ftefciat M. PafTavantii re*"
fponhvam epiftolara ad commiflionem Petri Lyfeti'e (Mem. de literature Tom. il.p. aod. fe q.)-. IHud usque**
adeo certum eft, ut nominare poflim > (i opus fit, vi-"
ros per Germaniam celebres & fuo merito nobiles,4fr
eosdem vixnotos exteris, quodillieorum libros,La-"
tinos licet, hoc eft, Latinis majorem partcm voca«*c bulis confcriptos , legere non curant, quos nimi-"
rum non intelligunt, qui tarnen faciles & elegantes,
Ii Dis placet, videntur fuis civibus: idem etiameve-"
niret exrerorum libris apad Germanos, nifi noftra"
gens tantum ampletft retur tinguas vicinorum fuorum,"
quantum noftra Imgua ab illis negligitur. Satis ita«"
que apertum videfur, qui vitiofe fcribunt, eos nontÉ ideo f ciles videri fuis civibus , qüod parum LatineÉC fcrib. nt, fed quod ad patrii fermonis Ipeciem propius"
acctdaat. Kcltac jam, ut alterum accufaMom§ capui
*4 •«•* ) o C *»
negligatur quid tempus locusque requirant ,#
quid examinemus, qu# obfcuri tatis, nefcio cujus, arguunt
Latine atque emcndate fcribentcs; verum liceat no- bis & hic eife otiofis atque iterum inducere Jo,
lidtth. Getnerum, pro nobis loquentem. Multi funt
„& forte major eorum pars, qui Latine fcire viderj
„volunt, qui non ex bonis Iibris , ex hominum a*
,,deo Roma no rum confuetudine, haufere, fi quam
„habent Latin« linguae peritiam; fed paullatim ver- j,bo primum reddere verbum didicere, deinde ftatim
„ad recentium hominum & civiura fuorum fcripta
„provolarunt, quorum proinde orationi femi - Ger-
„manic« adfveti, non facile intejligunt, quac ad nor-
„mam Latin« confvetudinis exa&a funt. Eft & illa
„non prartereunda caufia* Formulas quasdam dicen-
,,di pulcerrimas, vel quod in Iibris occurrunt, quac
„vulgo non pracleguntur, vel cafu^, nefcio quo,ne-
„glexerunt fere ii etiam, qui majorem vulgari fa-
„cultatem confecuti funt. Mis pofro formulis cum
„utuntur alii > qui pleniore hauftu de Latinis fonti-
„bus biberuntobfcuri fiuot imperitis & injuftiffi-
i>mo premuntur crimine : qui tarnen illam quafi men ijcedem , vel compenfationem hujus, quam perpe-
„tiuntur, injuriae referunt, ut fcriptiones eorum , quas
„obfcuritatis accufant obfcuri & lufcitiofi homines.,
„tum viventibus longe lateque probentur, qui judi-
jjcare aliquid de his rebus pofiint; tum in manibus
„& deliciis poft illorum fata habeantur , quamdiu
„homines eruntj qui Latinam linguam colent» qua,
„ut communi quodam vinculo, non qui una vivunt
,,modo cultiores do&rina homines inter fe devin-
„ciuntur, fed infinita numero, quac a bis mille fe-
** )o(
quid perfonis fit dignum , quid denique re- liquae rerum poftulent appeadices. Patet hinc
bos hoc loco difcedere a (éntentia Grammatico-
rum & in ter propria referre non ea fcantum vo-
cabula, qua? nativatn fervanc fignifieationem „
verum etiarri ea omnia , qua? roodefta prudenti-
que fplendent tralatione /). Är&iHimointer fecöl*
il ligantur
;re annis inde floruerunt, ingenia pracclara, pofte-<c
riorihus femper priora, innotefcant, eorumque tum<*
dodtrinam tum voluptatem adjuvent. Et fic fatis exi- ftimamus nos peroraffe cauflam Cultorum ftili pa¬
ri atque elegaotis contra irrpolitos barbarosque. Non ignoramus tarnen-, pofte alioquin plura adferri argu¬
menta pro?utilitate ftili puri & emendati* urpote di-
latari nimium per ufum vocabulorum barbarorum ii-
ries dodtrinae, fatis per feamplac, nullam memoriam
omnihus verborum acceptionibus retinenī, nullum Judicium omnrbus, quas fommans quisque verbis irn-
poneret,notionibus difcernendis fuflficere,rnetum &pe-
riculum fubefte, ne nimfa nova fingcndi vocabula Ii-
eentia cogamur exfequias Latinae linguac ire, arque tandem magtium terrpus atque arque magnum la- borem impendi barbaraj ac purac didtionij verum hacc
accurate excuftit Jo. Henr. a Seelen, S. S. Theolog Lic.
& Gymnafti Lubec. Redtor in Mißeüdneii, P. III, & co-
gitatis de conferpando maxime nectjfario ftili Latini puri
& emenddtißudi$% p. 137\ feqq. ideoque ß. JL. eo remit-
timus.
I) Acceptionem hanc vocum proprii & praprietatls
non hen, aut nudius terrius, efte inventam ^ Ted fre- quentatam VCteribus ex [uintiltano docet Adam DanJAl
Rieh t erus in Regulis Latini Stili Criticis , pt yj & jd j ne-
4H ) © C *«H
ligantur néxu principes he ftili virtutes , perfpi-
cuicas & proprietas: tolle hane, fuftulifti lliam,
nec enim intellfget te auditor, fi vim& ufam ne¬
gligas verborum v nec fine offenfione audiet, ni-
ii, quid in omni orationis partedeceat, confide-
res. Hifce adde ordinem in vincienda oratione
& nullus auditori fupererit ferupulus, quin rede
tuam perceperit menrem. Eft a ut em ordo» quo verba in fuis intercifis atque incereifa in periodis
continentur, vel naturalis vel artificialis: utille
fenfum femper funditmaximedilucidum» ita huic ubique prseferendus, nid emphafis numerusque aliud fvaferint; cavendnm tamen, ne nimia ele- gantiae & fvavitatis aftedhcione verba vitiofe mi-
fceantur ac eransponantnr. Probe vero notandum
Latinam linguam fingularem quandam in vindtu¬
ra ftili habere praeftantiam $ etenim in commatis
v perio-
cCflitatem rero proprietatis in ftilopluribus lods agöo*
vit Ar iß »tele i. Si verba formulaeque cogitata expla-
lient , quoad fieri poffit» maxime » legem conventen-
tU obfervatam efle tradunt fandi Magiftri; fin autem in ufu eomndem verborum» tum fingulorum, tum
conjun&orum, ratio habeatur & temporis, & lod» 8c
rerum » fi quac fint aliae 3 circumftantium, eengrui nos Ufos lege dicunt. Adi omnina Ricbterum 1. I. p. 5s 8c feqq.5 pag. 85. & feqq. itemque CbriftUn. tienric. Weis*
flum* quondani Gymnafii, quod Altenburgi eft, Fri-
derieiaui Direétorem, in libris teßiU R»mant^ lib» IL
cap. VIII, p, 1 <53, & töaqa fciendi fitim abuade fcaticf
fedatam,
) o ( e>?
periodisqué ord nandis ea ferrper praeponit, quae
natura, temp re & cogitatione funt priora & in¬
trä unum ' tinderrtque verborum ambitum illa o*
mnia cogit, qua? natura fociata jun&aque voluit.
Brevibus dici nequit , quantum ha?c cogitata ne- öendi ratio ad evidentiam conferat, brevibus ta¬
rnen nos expediemus. Orrne mortalium ftudium
eo debet tendere , ut, quam fieri poflit, accura- tiffime rerum imitetur & expritnat naturam, eft quippe ea perfe&iflirria omnibusque abfoluta nu-
meris; quo itaque preflius naturam in cogitando cogitataq; eloquendo aemulemur, eo majores per*
fe<ftiones pcffidebit fermo nofter: princeps vero harum perfedbonum eft perfpicuitas; habebit ita¬
que eam, qui veterum Latinorum more cogitata profert, non in viliori, Ted eminentiori gradu m),
I 2 Si
ni) Omnium felicifiime vin&uram ftiii ex Arifiote-
le & Dionyfie Halicamaj/enfi explicuic fummus ille inter
Lipfienfes & Philofophus , &Orator, Jot Augufi. Er- nefti, in prolufione antenominatade vimienda oratienis Latin* rati«ne\ liceat itaque in tanto majorem mate¬
ria: illuftrationem ejus adferre verba. Latini & Gra?-'*
ci in cogitando &(ponendo ordinem natura? fervant,<c
noftri non item. Noftri fubjiciunt caufifam efLdtui,«
conditionem ei, quod, ea pofita, fieri fölet, permi
fcent iis item tempora, neque, qua? prius funtautfiunt,"
etiarn priorem locum concedunt. Neque vero
rum naturalem folum pervertimus ordinem, fed et-€<
jam quar junda funt natura diffolvimus, n^quc eo tC dem verborum ambitu comprehendimus» Qaa? o-"
innia (ecusfunt apud Latinos & Graccos elegantiores/*
w 4§r>°,f i«*-
Si h«c, quae diximus, rite re&eque obferventur , jure mihi videor pode contendere Latinam lin¬
guam fore certo evidentem ac perfpicuam. E-
runt tarnen forfitan , quibus hsecnoftra de perfpi-
cuitate Latin« lingu« fententia minus videbitur
veritati confona , cum tanta , ad mencem eorum,
ambiguarum in fermone Quiricum fit vocum &
Iocutionum phalanx. Quam vero vellem accura-
tius hi fecum expenderent,. nurnne pars earunr mul- 5>,qui hoc genus dicendi fcopaS' diflblutas*> calcem fine
^,arenaappellarent. Nämprimo, quae natura, tem¬
pore, cogitationc pri o ra funt iis in oratione etiam
,,primat concedunt Gracci & Latini, deinde quae natu--
»ra juntfta funt & copulata, ea,> quantum fieripoteft,*
,,una comprehenfione verborum cöercent. Quaj res,
„quoniam a plerisque ignoratur r neque fatis^ animad-
„yertitur , peperit nobis tllös Latinos Scriptores, qui ,,in fumma verborum Latinorum puritate & forrmtla-
,,rum loquendi elegantia barbari tamen funt & Ger-
,,manice* fcribunt; Nec tamen difiimulamus dari qua:-;
dam in Au&bribus Claflicis loca , qua: a communis
hac difcedunc re gula 5 i verum in hifce, veldignitate'
rei emphafique' permota vef affe&ibus abrepta , vel- infirmitate humana lapfa ordinem cogitandi natura¬
lem perverterunt magna haec aevi antiqui lumina.
Vid. Richter. K c. p. 96. Quantum vin&ura ha:c ftili
ad perfpicuitatem conducat, eodém 1. exponit CeL Emefti:. oratione ita vincienda,^ e pluriBus enuncia-
„tionibus tanquam una efficitur , a quo ipfo vincien- ,,di appellationem traftam eflTe docuimus, & plures
,>(éutenuactanquam crepidinc quadam,, comprehen--
Hfc* )0( ty mtilto maxima öriatur potius ex fcribentfum ac
loquentium negligentia,, malitia aut cauflis aliis , quam ex lingul ipflus vitio? Reliquae, nec e-
njm negandüm fupereffe aliquas, licet oppido*-
paucas, voces & locutiones vere ambiguas , tan*
tum rninime erunt detra&ura? pra*ftantiaé Latia- lis fermonis, ut mereatur e folio dignitatis, quod
per tot fecula pofTedit, deturbari. Laborat his navis Latina lingua, at non fola; eosdem in o-
mnibus, cognitis faltem , Unguis deprehendimus.
Quid, quod latinus ferrno malum böc evitabit commcde, vel certiora fubftituendo vocabula in locum incertiorum n)\' vel tränsponendo varian- doque'
fione longiöre fuftinentur ; qua: res facit, ut faci "
lius comprehendamus eas anirnisj quam fi fingulä: fi-tÉ gillatim proponantur.. Quantum veto hacc orationem
conftringendi jungendique ratio ad prarftantiäm La«' rialis fermonis cönferatyhis teftätur vérbisa. I. George Cbrift. Taubnerur in diflT. de Latine GewiAniceque togttan«•
di difcrimine, §. LXXV p: 48; Quandoqpidem isy qui"
cogitata fua ita difponit,. ut ipfa rerUm natura poftu 'c lat, perfpeftam habeat rerum naturam oportet: fequi-"
tur , non fernper &'ubique fatis* accurate aliquem"' pofie Litine cogitare , qüi parürn , qua: fit rérum na "
türalis conditio, cognoverit, Quod currs Philofophi"
cptime prarftent:. iis non modo longe faciliusefTeLa-"
ti n'e quam Germanice cogitare,* fed idém etiam ob1' hane cäufTam magis iis'dem convenire videtur."
») Fieri hoc poteft facillime, cum infigni adeo
verborum copia abundet lingua Qpiritum, ut in fe=~
quentibus erimus vifuri;«
7<> WZ y o ( Hfr
idoque voces 5c fttigulas 5c conjunåas c), Poflet
hxc , quam defendendam nobis lumfimus ,
caufla
o) De libertatc Latinorum in transponendis voci- bus, nonnulla diximus in hac dift. noftrae parte, anim-
adv. k, p. <5c; quae reftant dicenda, mutuabimur ex li-
bro Ifaaci Fojfiy de Poematum cantu (S viribus rythmi, edito Oxonii A. D. cidioclxxiii.i ubi contra Jo, Labora»
torium (le Laboureur) , ejusque libellum di&um, Les
avantages de la langue Franpoife fur la langue Latine &
Lutetiae Parifiorum editum A. cioioclxviiii. difputat.
In hunc autem modum Vojßus p. 40. Verum illud non 5»re^te ab eo fieri arbitror, quod Graecos & Latinos
*,reprehendat, quia aliter quam Galli fua conftruant
„vocabula. Negari quidem minime debet in lingua ,,GaIIica compofitionem > feu collocationem verbo-
5,rum, proxime accedere ad legem rudioris natu- 9,rae 5 fed cum nulla adeo barbara fit lingua, quae ea-
„dem non gaudeat prarrogativa, & quidem tanto ma-
5,gis, quanto incultior horridiorquc fuerit, omnino
„confequetur, fi hacc ratio valeat, ut inter omnes lin-
*>guas Graecus Latinusque fermo locum teneant poftre-
j,mum. Sed quam injufta haec fit reprehenfio dicat
*>pro omnibus Cicero, cujus verba ex Oratore ad M,
„Brutum opcrae pretium fuerit adfcribere. Omnino
tyduo funt , qua condiant orationens, verborum numera-
,,rutnque jucunditas. In v er bis ineft q naß materia qua»
yydam, in numero autem expolitio, Sed ut ceteris in re»
y>bus , neeejfitatis inventa antiquiora Junt, quam volupta•
oytis •' it a Iß in hac re aceidit $ ut multis feculis ante o»
9iratio nuda ac rudis ad folos animorum fenfus expri»
jyfnendos fuerit repertay quam ratio numerorunn, caujfa
3)delettationis auripm, excogitata, Accedat & gutntiiu»
)o( » 7f ulterius inde illuürari, quod fuffictentem adep
& perfe&am habeat Latina lingua artem Gram- maticam,
»«/Üb. JX. cap. IV. Neque ignoro quosdam ejfe , quii(r
cur am omnem compofitionis excludant, atque iUum borrt-«•*
dum fermoaem , ut forte efßuxerit, modo magis natura-&
lem, ms do etiam magis virilem effe contendant. £)ui^
ß id demttm naturale e(fe dicunt , quod a natura pr iA*
mum örtum efi , & quäle ante cultum fuit- 5 tota hae"
ars orandi fubvertitur, Plura qui dclidcrat legat quac<£
fequuntur. Satis ex his manifefte patet (p. 41.)u
Graeci ac Latini fermonis, antequam cultus accede-tc
ret, fimilem olim conditionem fuiffe, ac nunc fit"
linguarum omnmm, & in ordinandis & conftruen-<&
dis vocabulis folam, at incultiorem, naturam ha-"
buiflfe magiftraom Poftquam vero artes, & praeeipue"
Poefeos ac Muficac fcientia excoli coepere, tum de-"
mum numerorum potentia & penitiora naturae area-"
na referata fuere. Quandoquidem vero rudis & im-e<
politus verborum ordo numeros refpueret harmoni-'«
cös» mutanda omnino fuit compofitionis ratio } quae"
licet confuetudinia natura primo traditac multum ad-u verfaretur, fuadente tarnen utilitate, tot praefertim"
conjun&a voluptatis illecebris, facile & fpfa in natu-"
ram tranfiit. Tanto vero confeafu a plerisque rece-"
ptum fuit id collocaßdi genus, ut non a Poécis fo«"
lum & Oratoribus, fed & in communi quoque &"
populari fermone ufurpattsm approbatumqae fuerit."
Ivlajor tarnen hac in parte Poctarum fuit libertas, qui"
& cfebrius & audacius transponunt verba, quam O-"
ratorum* & Horum item, quam fimpliciter loquen-"
dum: quod vel ex Comicis deprehendi poffit, quo-"
rumferoiq licet & ipfe libcrioribtif Oumeri§ adftriåi»/^
7* 484 ) o C
maticarn, äc tot accurata 'limacaque fcripta , in quibus leftorum oculis exponuntur locutiones
Romanorum fingulares & elegantes dicendij tno-
di, ,,ad communem tamen loquendi rationem proxime ac-
„cedit. Inter rot vero Graccos Latinosque, qui et-
„jamnum luperfunt fcriptores, plurimosquidem inve-
„nias, qui plebeium dicendi fecuti fint genus, vix ta¬
rmen aliquem reperias, qui firmliter definentia, aut ,icadentia fimiliter , aut etjam plura eodem modo de-
„clinata conjungat vocabula. Omnibus his vitiis faci- 9,le occurritur compofitionis varietate, cujus quamvis
3,non eadem apud omnes fit ratio, cum aliter dodli,
„aliter vero ( p. 41.) indodii fcripferint, in eo tamen
„utrique conveniunt, valere cam quam plurimum,
„noa ad dele&ationem tantum aurium; fed & ad afte-
„ftus movendos. Secus vero id feie habet in quibus-
„vis hodiernis Iinguis , a quibus abeft omnino ille
compofitionis ornatus, cum plerjeque hac noftra rem-
„peftate gentes in conjungendis vocibus, non artis^
„fed rudis minimeque politac naturac legibus obtempe-
„rent. Sarpe videre eft ab illis qui praccipue verbo-
„rum ltudent dele&ui, oéto vel decem monofyllaba
„fimul conftrui, alias vero complura adeo prolixa &
„alpera conjugari vocabula , ut vel fingula linguam
„& fpiritum lafiare &pacneexhaurire valeant; quod u*
,,tique non contingeret, fi compofitionis recepta ab
„iis föret ratio, liciiumque eile,t me rubra fermonis
„ttansponere, & brevia longis, afpera mollibus, fim-
„plicia compofitis diftinguere, fingula denique verba
„ioco & ordine convenienii disponere, unde demam
„concinna & omnibus partibus abfoluta exfurgat ora¬
tio« ■ §uanta numerorura .apud antiquos fwerit obfer-
) o (' 7J-
di 9 ut nulli linguae hac in re eoncedat, quin palmam potius plerisque praeripiat; negari enim nequit, eam iinguam efle ceteris certiorem & e- videntiorem , cujus indolem & loquendi confve*
tudinem in minia is etjam explicuerunt eruditip).
Vi de nd am nobis jam effiet, an fermo Quirin
tum fufficienti verborum abundet copia, an La-
K ti ne
vatio, tot Rhetorum & Grammaticorum fatis decla-4'
r-ant praecepta» quae fi quis diligenter evolvere digne-"
tur, parum aberit, quin eos nimium fuperftitiofos'4
in conftruendis & componendts vocibus nonnun«"
quam fuifle exiftimet. Quis non perinde efife putat ,4<
fi quis dicat, vir efi optimas, aut 5 vir optimas eft Au-<c
ribus tamen minime fatisfacere eredebatur, fi quis"
vel in comrwuni fermone pofterius ufurpaiTet. EtcC
tarnen longe magis fe circumfpicit numerus orato u rius, ac plus etjamnum pcéticus, qui difficulter a V4
modum metricac legibus obtemperat, nifi liberiore"
frua • ( p, 4 5) - tur compofitione. Ha&enus //". Vos fius, cujus locum, ut ut paullo fufiorem, adducere c
re noftra vifum eft, etfi non dubitamus fore, quibus
nonnulla ex allatis referenda videantur inter paradoxa Vofiiana, caftigata a Z). G.Morbofio, Prof. quondam Ki-
lonienfi, in Polyhift. Tom. II. lib. IL c* <5.: nolumus
heic arbitrosagere, fed fuo quoslibet finimus abundare fenfu, modo concedant transpofitionem multum con- ferre ad ambiguitatem evitandam, varietatem obti-
nendam &, quod inde fequitur, quodque tanto ftudio quacruntOratores, fuavitatem jucunditatemque.
p) Certitudinem Latinac linguae ex arte Gramnia*-
tiea oriundam copiofe explicat Htnr. Eilb, Schräder m
74 4M ) o ( »»
tine loquetites vel fcribentes & facili negotio, &
forevi via ahimi fenfa invicem communicent,
an Romano utentes fermone fvaviter graviterq;
in animos legentium, parker atque audientiiim*
influant, an loco Romanas lingua? quaspiam ex hodiernis commode & cum fru&u rei liceraria?
poffit
tBiflf. nom. $. VIII. & VIIII. pag, 21, 21, 23*24* So-
lent etjam ii, qui vel generatim naturam linguarum tradiderunt, vel fpeciatim lingu-ar cujusdam Angularis genium fibi exponendum fumferunt, pJura evidentiap parandac promovendaeque adferre fublidia, quar nobifc
«jutvdem vulgaria ac minoris videntur moménti; ne ta¬
rnen fe lent er quidquam videamur praeter! üTe y quod
ad cau(Tam tuenda n ullo pöMt fpedtare modo ,
hatc itidem per lanccm veluti faturam exhibebi*
mus. Ömnia, quae in Latina lingua occurrunt, vo- cabula fuos habent fignificatusj atque ab Aufonia ur*
fce exfulant foni inaoes , qoibus ndtio rulla , fententiaque nulla efl: fubje&a, veteribus PVttp & Scy»~
dAphus diéli. C fr. Frid. ChriftUm Baumeifteri infiitutiories jpbclofopbd rationalis, part. I cap. 2. §. 11 g;. p. 88. Scri*
f tura Rpmanorum literis ita inftruåa eft, & mäjusculis
& minufculis, ut facile diverfas vocis acceptiones ex
ip(is fcriptionis figriis poffis dignofcere: fatemur qui-
dem ifthoc literarum difcrimen veteribus fuiffe ig-hö*
tum Latinis, nec ramen initium ejus ad recéntiora de-
trudendum tempora; conffat enim minores literas,
forma licet a reliquis parum diftantes, feculo qua r to#
apu l Romanos jfuilTe in ufu , ut ex Mabillonio in fupple-
went. libri de Re Diplomatie# p. '14. & Relando in fäjlis
HonJuUribns p. 3^.1. probat Jo. Gottl, Hiineccius infundd*
■m ) o ( m*
poflit fubftitur, ob contentionem hinc inter
gentes orituram, ob mutationem linguarum vi-
varum comitem individuam & indivulfam ,
aliasque rariones neutiquam afpernandas; o- ftendenda Latins lingar necellicas , ka tå-
men , ut nön ab omni conditio ne abfolu-
tam, (ed ejusmod i intelligamus neceflicatem,
quam profetis lirerarum ratio & conditio eSe¬
ck 5 proband um & fcripta & acroafes* pro di-
verfb doeenrium fioe & vario drfcentmm ca¬
pto, vel Latina , vel vernaeuia poffe inftitui lingua. Verum enim vero, ne qualiscunque
.. ..
