O, F.F. - #
Exercitium Philosophicum
D£ *
MORALITATE
/I MI CTUS,
QU OD
ExconfcnfuAmplifß Collegii Pbilofi
in tliuftr.ActJemia Upfaienß,
Sab I'R/ESIDIO
V1RI AMPLISS1MI
Mag. JOHANNIS
EENBERGII,
Mor» & Civ. Prof.Reg.& Ord.
Publica Eruditorum Disquifitiont
modefie fubmittit
JACOBUS STOCKE
Smolandus,
In Audit. Guft. Maj, ad d. to.Maji
Anno MDCCVIII.
§-<§*···$-§
UPSALIS, PerJoh. Werner, Reg.
& Acad. Typogr.
Maxime Reverendo atq\Ampliflimo κ
DOMINO ,
Dn ANDRE/E
GOEDING,
Inclutae Dicecefios Wexioaenfis Ar-
chi-Praepofito CeleberrimoCathe-
dralis & Bergundenfis Ecclefiaruiu»
Paftori Graviflimo,Confiftoriiq;
AdfeiTori Primario,
M^CENATI ΜΑΧΙΜΟ.
Αdm.Rever. atq, Pr£clariJ]tmo Dmο,
Μ. ANDREJ BOMAN,
PaftoridtPraepofitoinJvobewt)/^5dcfcbp/
& OvamqnjiiloLaudatifllmo.
BeNefactoriHonoratissimo,
Viro Integerrimo & Prudentijfimo
D.LaüRENTIO KlELLMAN,
Publicorum per tcrritoria Orientale &
Occidentale redituum Prasfefto folertifc fimo, Fautori Propensissimo.
Viro Spettdbili, Prudentijfirnoque
Dn. JOHANNI HOLM,
Civi & Mercatori Arofienii folcrtiflimo>
Confangvineo Cariftimo.
Nobilifftmo atque Amplijjimo
DOMINO,
Da J O Ν m
NYMAN,
Perterritoria Alboénfe , KinneWal- denfe, & Norwidingenfe Judici
/Fquiflimo,
PATRONO BENIGNISSIMO.
Plur.Revereitdis atq; Chri/ßmis
Dominis MAGISTRIS,
inRegioGymn. Wcxion.Leftoribus>
&ConfiftoriiAdfeflforibus Laudatiifimis,
Promotoribus Certissimis.
ViroSpeffAtiJJlmo & Prudentißimo>
Dn. JOHANNI PlHL ,
Senatoricivitatis Carlshamnienfis laudatiifimo,
Fratri Carissimo.
Reverendoλtfa Dottiflitno,
Dn. SAMUELI SANDMAN
Verbi DiviniMiniftro in9iatnqrotfl<vvigi lantiilimo,Fautori &amicofingulari.
CUmtorehoc exercitiumdeßitutum, veßrisAcademicum^nominibusdebito nl-, M<E-
cenates & Fautores optimi , fubmitteru fußinc o, videor& mihi, ingenii tenuitAtem■>
veßrasque dignitates penßtanti , nimis com- βdenteregiße : feddumfolitum veürum favo-
rem5 cumincetero s artium liberalium feffia-
toresι tumimprimis in mecollatum·,recordor>
confido vosjMscenates& FatitoresOptimi>
agrehaud lAturos , quod lucubrationes hafte
veßrorum nominumtitulisexornarc.AudeAin-i-
Fateorequidem nihil ηiß cultum comtumqua veßris DignitAtibuscompeterei verum entnu
veroßecimen hocqualicunquemodoconflatumi benigne nonfolum utcontemplemini , fed pietatis teßeram interpretemini, quin&»o
innumerumclientum, VeftrumFavoremfolli·
citantium reeipiatis,ß>cro. Invicemqualem-
cunquefupremum numen cAliaißimis fußirits
fatigare nunquamdeßnam?velit vos,veflros-
que (alvos5incolumes,fortunatos diutifftmt*
confervare,
Mxcenates & Fautorcs Optimi»
Dignitatum, Nominumquc
Vefhorum
DevotiffimnsCultor.
Jacobus Stocke.
4-· 4-· 4- 4-·: 4-· 4-·'4-· 4-·'s4-· 4-· 4-·
fS.«ϊ fr3>
ψφψψ ψ^ψ^ψ
I. Ν, J.
§. ι.
ιUm inipia vita civili >
tam varia imo fepo
contrariafefc offeranc
jndiciacircaveftimen-
ta, quae å gcncrchu-
mano adhibentur ad oftentationem potius, quam ad injuri-
as aeris arccndas, aut membra , quac minus decore adfpicerentur,velanda5
neceiTarium idcircoduxi, argumentum de moralitate amidus fub disquifitio-
nis incudem revocare , non quidem*
adcuraté, aut pro argumenti dignita-
te, fed pro temporis habitu, ingenii-
que moaulo editum, publicaeque luci expofitum. Non minus ccrtum quam verum eft, genus humanuni variisin- genioruminclinationibus eiTe obnoxi- um, atque in fententiarum divortia_*
A diftra-
diftra&um , adeout rem acu tetigcrit
Perilus: inquiens:
Mille hominumfiecies , rerumdifcolot
ufus.
Veliefuumcuique efi j nec voto vivitur
uno.
Eandem fentpntiam ilio calculo , non minus eleganterprolato,aaprobat Co-
micus Ter. his verbis:
6)uothomines, totfententi*: Cuuscui¬
que mos.
Et certé, fi verum fateri licet > o-
mnes experientia comprobatum ha-
bemus, diverfa veftimentorum gene¬
ra , diveriis ho'minibus , proutin- genii difpofitio illos ducit,placere,fua
namque voluptas quemque trahit.
Quin &nonnuili ea animi levitate fe-
runtur, ut veftimenta ad noviflimum
ritum elaborata, majorem adplaufum
apud illosnanciicantur, quamilla,quae
longo ufu å cordatishominibusutrius-
quefexus recepta fuerunt. Omnia e- quidem majorum inftitutisjudicari de-
berent, utad eorum exempla noiira_*
civilis vita pene tota referripoiTet; fed
multitudo hominum, in plurimasfen-
tentias
, tentias difcrepåntes tendentium, agi-
tur in vitia, dum veiles ordini, fexui inconvenientes corpori adaptantur.
Exemplum habemus in Ninja, cui >
mutatis cum matre Semiramide veili- mentis, mutatisque fociis & convido- ribus mens quoque aliafucceilitj adeo,
Ut mäteryiro fimilior , filius fceminis, quibus cifm vitam agcbat, haud abfi-
milis fuerit; unde in propatulo eil ,
amidum corporis, converfationemq;
pravamfequi plerumque mores. Cum variae, quin & fepe contraria ex a-
midu corporis defumuntur conjedu-
rae, utrum quis ad virtutes an vitia fit propcnfus; certi igitur quid, in tanta
opinionum diverfitate, circa hancma- teriam concludere, operofum fane &
cum difficultatibus haud exiguis con-
jundum eil.
§. II- Prius, quamin ipfa materias defcendimus adyta, origines , fignifi- cationesque , quibus ha^c infcribitur
difiertatio,juxta confuetudinem longo
ufia receptam, nobis expendendac ve- njünt, quo facilior, ad reliqua , quac dicenda funt, ilernatur via. Quod i- pfam vocabuli moralitatis originetiL*
Α ζ con-
4
concérnit> certius eil, quam ut pro-
batione egcat, illam incunabula fua_,
deberc vocabulo moris, quod coniue-
tudinem , inilitutum , difciplinam-.,
ritutn defignat} atque ita naturam &
boni & mali induit : quandoquidenu
mores hominum non iolum acired:a_.
praeclara , fed & prava & quas vitii
nomine digna, inclinant. Mos autem Voifio ex Perotto & Scaligero , du-
itum eil a modus,extritismediis literis
ut denötet rationem j .aut , juxta_
Martinium , a verbo , meo ; ut denotet viam > itionem; aut denicjj
per aphasreiin a νίμο?,cummoreslegis
haud raro rationem habeant. Αmoris vocabulo, duoalia, fed contrarias fi- gnificationis formata funt, moroiiat¬
que morati. Ceterum, uti apud Ci-
ceronem forte non ita facile reperics epitheton moralis, fic fufpicari licebit
recentius id efife vocabulum , forrna-
tum å Philofophis ad imitationem-»
Graecorum, qui ab h<x formant
At in abilrado moralitas Macrobio placuit üb. Saturn.cap i. Ubidedi-
verfa ilili moralitate loquitur. Certo
Caepere nomina moralis & moralitas
ita frequentari formulis Philofopho-
rum pradicorum, quaii antiquitus ci-
vitate latinitatisdonata eiient. Dicitur
antem ipiis moralitas illc reipedus qui
eft inter motum phyiicum in adioni-
bus humanis, & ipfam normamadio-
num feu legem j qui refpedus cum_»
neceftario geminus fit , conformitatis
nempe aut deformitatis feu difcrc- pantice, ergo hinc oritur moralitasdu¬
plex, ut aliqua bona fit, aliqua mala.
Alterum eft amipus vocabulum; ad (I- gniftcationem lllius ii adtcnderimus>
eft illud vocabulum generale, quo u-
niverlns comprehenditur indumento-
rum apparatus, adeo ut fuo finu com-
pledatur omnia, quae genus mortali-
um in tegumentorum, ornatusque u- fus convertere poftit. Quod deriva- tionemvocis attinet, originemfaamab
Amicicnda , quod, juxta Voftium eft ab
Anty & icere, fcilicet quod veftis in_»
amiciendocorporicircumjiciatur,pro-
batautem Voftius amidum & amicire
deduci potius ab am & icio , quam ja-
cio\ cum fic non amidus fed amje- dus dicendum foret. Accipitur tarnen vel ftride vel latc> priori fenfu nimi-
vxm
6
rum pro pallii genere adducit Nizoli-
us locum ex Quaeil. Tufc. mihi amiüui
efi Scbyticum tegmen , quod fuo in pre-
tio relinquimus j afias latius fumi , &
quidem feoiilime, Lexicorumaudori*
tatcs loquuntur, ubi etiamlocusQuin-
tilianiiib. n.cap. ult. adduci fölet j undc & nos promifcue vocabula ami-
dus, veftium , veftitust veftimento-
rum hcic fumus ufurpaturi , ut utnon fimus nefcii al iquam diffcrentiam vo-
cum harum in ftridioribus pracfcrtim fignihcationibus occurrcre poiTe , lc- gentibus fcriptorum clailicorum c- xcmpla.
§, III. Hifce pradibatis, fpero mo adhuc planiorem fadurumviam > ad
ulterioremdisquiiitionemin argumen-
to hoc elaborando, il definitionen!-»
nunc qualemcunquc de moralitateja-
midus propofuero, quammeojudicip>
bonam atque convenientemeiTe arbi-
tror. MoraUtas amiüus efi convenienttA
Aut difcrepantia apparatur univerfi vefiid-
γii cum officio tum humant generis in unt~
verfium > tum autem fingulorum , compA-
ratione inftituta inter mutuamfingulorum
ctmditionem tam civHem , quam dotnefit"
cAtn.
cam. Circa hane deferiptionemid pri-
mum obfervandum, quod ficut jam modo dicebamus> italate moralitatem hie aeeipiarnus, utnon mododecorum
fed& indecorum comple&atur 3 cum
nos utrumque tangamus. Nec virtu-
tem modo , in veftitu modum fervan¬
tem laudemus, verum & vitia circa_»
veftimentanotemus. Deinde etiamex
hac adlata nemini non conftare pote-
rit y quod ficuti nimis exquifitus orna-
tus non ad munditiem, fedfuperfluen-
tiam adhibitus vitiocarere non poteil:
Ita nec minus illi delinquere cenfendt funt, qui infra conditionem civilem
aut domefticam nimis agreftes, nimia-
que laboranteultus negligentia. Men-
temfuam itapanditCicero inoffieiis üb.
I.Cap.36.Adhibenda eßpratereamunditia
non odiofa,nequeexquißta nimis, tantum quafugiat agreflem, & inhumanxm neg- ligentiam. Pracceptum itaque tarn in_»
excefifu5 quamdefedupeccantibuspro- poiitum anatura reüdumque ciTe in- telligitur: cultu, ornatuquecorporis,nec
exquifito nimisy nec jordido, fqualidoque
utitor»
IV. Cum nauura haud produxit
nos
s
nos veftibus indutos, ut multa anima- lium genera5 rationis expertia, quibus
natura haud denegavittegumenta, u-
nicuique generi convenientia. Hinc quid cenfendum iit de homine in tan-
ta nuditate å natura edito,ut fine ad<
fumtis veftibus confervarinequeatfor-
taftlsnon cuivis fatis conftat: namdubi-
taret quis, an veftimentis uti liceat 5
cum natura ipfa ea nobis non dederit?
verum enim vero ut alias haud infre- quenter neceftitas licentiam facit, ita
& hicj imo vero, ex hac nativa nu¬
ditate noftra colligendum videtur ali- quid praeftantius, prte ceteris animan- tibus, homini a clementiftimo Deo efte conceifum: nobilifiimamillamDEi internuntiam, rationem indigitamus>
per quam5& finon recens editus, cum tempore tarnen plurima fibi auxilia_>>
tam ad viitum quam ami&um facien- tia, comparare poteft homo,atquead
fuam convertere utilitatem;quodcum
non poffint beftiae , fingube (ingula a
natura habent fubiidia Horridanam-
que illa tegumenta, & arma reliquis
animantibus a natura reiicla , homi¬
nis majeftati non ita conveniebant.
Porro
Porro cum orbis terreftris intelligatur9
å DEocreatus, ut ab hominibus·, (al¬
temquapraeeipuaspartes,inhabiteturj
& vero vitam ilne amidu in frigidiö-
ribus prsefertim terrae partibus confer-
vare nequeant homines, ergo quin il-
lis indulferit ejus rci media beriigniffi-
mus Deus, intelledu quoque ditficile efl:5 utpote qui benivoio erga genus humanuni ducitur adfedu adeoque u- furam non folum animantium , Ted &
aliarum rerum haud denegare potuit ,
fine quibus eximium ipiius donum vi¬
ta humana confcrvarinequit. Sicquo¬
que uti non å naturalinuditate, fiene- que ex illa nativa imbecillitate natu- rae humanae, qua impeditur, quo mi¬
nus feetus recens exelufus nesrpoilit
Tibiipfe de vidu Sc amidu ipfo opere
profpicere , Sc tegumenta fibi adplica-
re, rede arguitur prohibitio aliqua_,
pernaturam fada, ne vidu Sc amidu foveatur. Hanc veroegeftatem,imbe-
cillitatemque abunde compenfat pa-
rentum tenerrimus amor,Sc folerspro feetibus fuis cura, qux non modo vi-
cem proprise induftriae explet, verum multis parafangis vincit illam rüdem
Scim-
IO
& imperfedam brutorum ^yty. Uti
enim uniones , aurum , horologia a-
liaque automata minuta & iubtilialon-
gc tenerius tradamus, adcuratiusquo
cuftodimus, quamrudcfcrrumauttra-
bes ligneas; iic dccuit praeftantiftimi
animaiis curarn, longe perfedior pa¬
rentum induftria. Quid>quod non i-
deo deterior (it principum & magna-
tumconditio habenda,quiaipii inma-
cellum nonexeunt, comportant> &
apparant in foco cibosjfuos, fed alio-
rum operis utuntur , ipfi vero ftratac
jam menfae accumbunt , veicunturque appoiitis per cos, qui ad hoc officii
prseftandum perfeda obligatione ad-
ftridi fant j id quod de parentibushu-
manis itidem veriftimum eft. Imove¬
ro non modo licitum, & utilitcr ne- ceiTarium eft veftimentis uti, quin
fiofita hac,itate morali,quaeadeft,evitandasnatur#honeftatisimbecil-
naturalis corruptelas & fandimoniam
morum affeduumque moderationemj
inde å puentia fervandam , moraliter
quoque ncceftarius videtur, tegumen-
torum ufus.
§. V. Poftquam ita evidumeft,pof-
fenos
II
fc nos & debere veftibusuti, fuafpon-
tc videtur fequi, ut inquiramus in o-
riginem, eulturam & fata veftimento-
rum, cujus inftituti via triplex in uni-
verfum efle adparet. Quippe & gen-
tiles fuas five fufpiciones five traditio-
nes.uti de univeril ortu, fic quoquede
hominis rerumque humanarum prima
conditioné habuerunt, qua; diverfa;,
imo contraria; apud diverfos feripto-
res inveniunturj cum quidam de au-
rea a;tate mirabilia Sc in refpeclu ad hane, qua; nunc eft, conditionem hu-
manam incredibiiia} alii contra nimis
rudia Sc miferaponant rerum.humana-
rum primordia ,cde quo legi poiiunt'
tam Poéta;, quam Hiilorici Sc Philo- Jbphi. Verum enimvero cutnhsecpar¬
tim indigna fint optima , fapientifil-
maque Providentia divina , partim-,
hiftoria; facra; corruptionem fapiant.,
rHos ifta miifa facimus, atque ftatuimus>
fi res folummodo hiftoricC fit confide- randa, adhaereamus narrationi Mofai-
cae, ut antiquiffimae ita certitfimie at¬
que unicae, cui fidem adhibere quea-
tnus. Poftquam autem hominum par
primum conditum, conjugatum , in-.
Para-
Il
Faradifum introdudum, lege pofkiva
ab unius arboris frucdu prohibiturrij,
tandemque in peccatum prolapfuttb
eiiet: extcmplo deprehenfam nudita-
tem utcunque velare adgreiTum eft,
quat velamenta, ceu inepta , ipfeDeus
aliis veftibus aptioribus, nimirumtuni-
cis pelliceis mutavit- Vera hxc omnino
fed tamen ex.principio exotico , & ad
quacratio fibi relidapenetrare nequitj
ergo Philöfophi fuper fundamento &
poftulato ab ftradion is Philofophicae,
via difparata non contraria incedunt >
& per probabilitatem quandamj iupponere volunt , potuiilc in pri'
ma creatione unum par hjominum or- bireplcndo fuffeciife,cum DEus &na*
tura nil fruftra, nif fuperfluum fedne-
ceiTaria agant. Inde ut illud par eifet
ftatim juibe ftaturas, maturitatisq; qua corpus, qua animam, qua ingenium
itidemneceiTarium erat. Quisautem dixerit illud quacunque ratione per■ naturam veftitum, cum poft id tcm-r pus nullus qualicunque veftiario tegu-
mento in hunc mundum intraverit.
Hinc intelligiturfacile idrequifitiimox fuiiie, ut recens produftis, quaeadvi-
dum
<ftum & amiftum pertinerent, jamap-
paraca, inque medio quaii relifta ef·
fenr, quo in ufus fuos ea poftent fta-
timconvertere, atque fic adverfus in- jurias aeris & tempeftatumfefc defen-
dere. Verum enim vero an amidus
prodiderit difcrepantiam fexus,idqui-
dem videtur arduum colledu : certo
tempori & cxperimentisin ejusmodica- fibus pars altera danda videtür; utpof-
fet, data ex corruptela morum occa-
fione, re&a ratio, honeftatem adpro- bans, anfam promifcuarum converfa-
tionumarcere. Ad haec difcrepantiam quandam hominum adventitiam quo- que juxta, ordines, ad naturae inftin-
<ftum magis accedentes , fuccedento tempore, invaluiife credibile· eft j ut forte aliter parentes, aliter liberi, ali-
ter ccelibes, aliter conjugati , alitcr
patres familiarum, aliterquc fervi &
mercenarii, imo aliter in conviviis ,
ajiter quotidié: & inftitutis focietati- bus civilibus, cultius imperantes,mi¬
nus fubjecfti, amicfti j tandem , ut in-
. ventis facile eft addere, ea mutaro >
a!ia potiora vifafubftituere; ita, orna- tus gratia , alia plura fuperflua addita_.
&cör-
■x-Hii
14 1 .
& correcfta funt,pro ut autoculuscn- ticus, aut aclmiratio peregrinorum-»
fuafit, undc tandem perpetua amidus
inconftantia furrexit.
VI. Eft homo qnimans omnium pra*ftantiftimum > qua internam , ex- ternamque indolem : edit enim ope-
rationes longe nobiliftimas 5 habet principium operationum , extra con- troverfiam, internum,mentemexcel-
fam, qua peculiari ratione creatorem refert; cum eo communicata eft nor-
ma operationum moralis, &iftiusnor¬
man cognitio elicita} novit feipfum j
novit creatorem, cui omnia ferviunt:
corpus habet eredum, fucci plenum >
cerebrum majus, organa & filamenta fubtiliora,& nobiliffimis operationi-
bus animalibus aptiftima , vah! quanta
natura: humana: naturalis dignitas. Sa-
ne nullum fculptum, nullum pidum , nulla imago ad proportionis naturalis
regulam magis accedit, atque homo ejusque iimulacrum. Poftremo, eft ab ipfo numine nudus formatus , in hoc
orbis theatro introdudus. Quod nu*
men fummumnon potuit non > quid- quid produxit, in fuo quidem genere./
pro-
15
producere perfeihim,ncc naevo, aut deformitate ullanaturalilaborans. Haec
omnia cum planafint &irrefragabilia>
undé, quaefo> eft ille pudor , illa tur- pitudinis agnitio in nudocorpore hu-
mano, ut honeftiilimus quisque vela-
tiilimus fit 1 enimvero verumperftat
τΓολϋΤξνλλχτο)'i naturalia nenfunt turfias, Contradidoonem enim indicat dicere
rem juxta eandern confiderationemef-
fe elegantem, praeftentemque atq^ (i-
mul turpem & defpicatui obnoxiam.
Et vero fipraeter intentionemnaturae>
alium in finem, alium juxta modum,
quam quem naturavoluit,adplicueris>'
res quidem eadem in fe manet , fed
adhaeret tarnen ei ex opinione homi-
num communi aliquid mali. Sic ar- bores & arbufta aliaque, quamdiu in nåturali iuoftatu permanent, aut (al¬
tem non adhibenturin peculiarem &
famofum ufam, nemini averfationem
rnovent, fed fi illae infufpendia & cru- eifixiones , haec in flagellationem ad-
hibita fuerint, nemo facileillas feiens
Volensque vel attigerit. Siccorpushu-
maniim ejusque partes inufu fuo natu¬
ral! turpitudinem non habent, fed fi
ob
ιό
ob nullum honeilum & tiaturx con- venientem ufurn nudata? fuerint, tur- pcs fiunt non tam ipfae, quam aftio }
debita forma fineque deilituta. Dein-
de in fpecie loquendo, cum ufus pu¬
blice receptus in diverfis populis fit
diverfus, & vero mores publici cu- jusque gentis, fint iili genti probatiifi-
mijinde non male colligi videtur>
quod quicunque recedit in aliquo ne- gotio, quod cx more communi, ceu lege quadam coniuetudinaria, morali-
tatem quandam accepit, is cenfuram
meretur: fic ergo quibus nuditas re- cepta eil, illis ea probro noneitjfed
illis, quibus publice recepta non eil.
Accedit, quod cum homo fit animal dignitatis & perfedlionis iua: haud i;
gnarum plane, ideö nihil vult videri
commifiile, quod praeilantise iilifraudi
fit,nee adeo revelaife, quod ufus pu- blicus velavit. Poilremo fi quis in na- tales morum publicorum voluerit in- quirere, neceiTum eilutadvetuiliilinia fingularumgentium, vicorum,familia- rumquefegregum inilitutaregrediatur.
Quis qua?fo inficiabitur, mores populi judaici publicos etiam poil inilitutam
(SjökPiiTiåy) multiim habuiffe ex moribus.17 ,
domefticis majorum fuorum, Abraha- mi, Ifaci, Jacobi. Denuditate , pudo-
re velandarumpartiumnaturalium, uti appellari confuevere,non cft noftrum
in fpecie ägere, quibus propoiitum e-
rat ex occafione amidus, de nuditate modo in genere agere, leg. Puff. lib.
VI.cap. i.$. 29.50. 31.C1C.off.lib. 1.
§. VII. Jam quid in genere ftatu~
endum videatur, detot amidus varia- tionibus, quid de variationum innu-
merarumcaufiis&origine, paucismen- tem cxponere officii noftri effe credi-
mus. Dubitari enim poteft an hoc o- mne å natura^ inftituto & nutu, an ex:
hominum impofitione, an vero deni-
que aliquid ex utroque trahat. Equi- dem , in quantum naturas debea-
tur, yidctur intelligi poffe ex di-
&is &lucem ea accipient ex iis, quae dicentur. Impofitioniautem heicmul-
ta imo maximam
partem (fi admodos refpexeris) deberi extra controverii-
am effe puto ; ita ramen, utcirca for¬
mas amiduum, non pauca, faltem in- direffe, reda ratio diditet, cui qui- dem didamini nobis adhicrendurrL»
B <pian*:
ι8
quantum uncjuam licuerit, fimodoin-
ancmluxum>faitum,aliaquevitiavitare vplgerimus.
§, VIII. Fecimusmentionemfunda-
mentorum quorundam* fuper quibus
rnoralitatem amiftus fundavimusj jam
ut univerfameam doftrinam nuncex-
plicemus, paucis bis eandem compre-
hendemus axiomatibus. Nam cum rc-
&a ratio & legesciviles > & inftituta-jj
moresque gentium> &confuetudo pa¬
triae atqne ordinis civilis , & faculta-
tesxlomefticae, &Judiciumfenfuum>ma¬
ximc vilus partes quasdam fjngulares
in hoc negotio agant ? babeantquo.
Indeneeeifum videturdifpicerc , quid cuique proprium fit, quis ordo, quae cujuslibet praerogativa, ergo : oculus
criticus circaartificiumpotiilimum ver- fatur, poftulatque ut amidus, ejusque
partes (ingulae beneproportionataennt
cum ad corpus? tum inter fefe , hoc quin admitti debeat ambigi nequit:
nam cum ars fit imitatrixnaturae , &
natura ipfa omniafuacongruenterper- ficiat, patet quod opera artis itidem3-
ment congruentiam. Deindé, nequo ita feveros nos eile decet, ut opibus pollen-
pollentes, licetnon usque adeodigni-*9
tate civilt corufci fint, honefti tamen.,
& moribus elegantes , prohibeamus
cultura decenti amidus , forté ctiam
paululum praeter civiliter quidem ae-
qualesfed tamen pauperes: ic. ipforum
funt opes; opum praecipuus fcre hic ufus, ut commode & cultévivant,fuos itidem cducent, fefe commendent, ordinem fuum cohoneftent, & quae a- lia, Hinc ut omnia tamen,nonadmo- dum tranfiliant terminos ordinis 5 fic ordines finguli ita veftiri ornariquo volunt, quemadmodumconfuetudoin
patria reccpta id tulcrit : quam limi- tant^temperant, dirigunt inftituta ci-
vilia & leges fumtuariae,ubi res poftu-
laverit. In qua diredione rcfpici fö¬
let ad mores & modos aliarum genti¬
um, quae eultx , frugales, prudentes-
qucfunt. Poftremo> ut non ex hujus
aut illius pruritu & animi impotentia
de elegantia, cultu, ornatu,hone ila- tcque amidus, fed ex fano fenfu judi-
cium ferri debet$ ficomnia adamuilim redae rationis
exigenda, cui nihil re-
fragari poteftquod congruit cumdivi-
na rcvelatione.
Bi §.IX.
10
§. IX. Sicut naturatendit adperfe-
ftiilima, atque adeö pulcritudo corpo¬
ris, apta membrorum compofitione
fcnius alienos movct, animosque ho-
minum delectat ; ita quoque vcftitus unicuique genti peculiaris, nec non.»
dignitati, vocationique rcfpondens , magnurri adfert dele&amentum , plu-
rimumque facere arbitroradcujuscun-
que ordinis ftatum facilius, certiusque
internofcendum , Π vcftimentis, pro ftatu, dignitate & facultatibus utamur
convcnicntibus. Sed indulgentegenc-
ri humano fortunå / continentia baec
veteribus amata iuccefifu temporis a-
dco decreviife adparet, ut ad luxurrb
véftiumilli, quibus facultates fuppc-
tunt, adeo propendcant, proh dolor!
üt perplurimis ignotus arrideat habi-
tus. Veftirnenta inpatria contexta for¬
dern,antiquanimisobfoletacenfentur,
«fuvulgarireceptanimishumiliaducii- tur,omniaq5veiiimentorumlenocinia,
quae å quovisacutiilimi ingenii exco- gitari poifunt, fummo cum ardore ,
ccecoque haud raro impetu adfe&an-
tur. Äd hane pravam vivendi ratio-
nem abrogandam , proculque exter-
miaan-
