Disputatio politica de magistratu, quam ... sub directione Henrici Ausii ... publico examini submittit Martinus P. Törnesköld. Ad diem 13 decemb. in auditorio Gustaviano, horis solitis

(1)

J

Diiputatio Politica..

Dcj>

M A G I S T R A T U .

J^uamLt

Confenfu Ampliffimi collegij Philofophici, in flo- rentiflima Academia Ubfalienfî.

S U B D I R E C T I O N E

H E N R I C I A U S I I,

Gratcae Lingvac Profellbris

ordi-narij, hofpitis & affinis honorandi. Publico Examini fubmUtit

M A R T I N U S p . O r t t e f W . Ad diem 13, Dec* mb. in Auditorio Gußaviano

,

horis [olitis.

I

U B S A L I Æ

Us

Ab R J Ç R I L L O M A T T H I Æ A eal Tytof. A X N O AS. DÇ. X L K

(2)

î K B I I M I S i l

M

SS S Ê S B E M f t

v

7

>

ÿti

v

?4

fcf»

4

>

ÎJ i

7

>

4

rv V

Jv vïw

^ *

7

* »i* «^

4

-Uluftrisiimo Heroi ac

D om in o,

D n . P E T R O f & r a i t f /

Comiti

de

^tjma^orgj/

Lib.

Ba

roni de ^Htbboi)ohn

6c

Émt^otracn/

Regni Sveciæ Archidapifero 6c

Senatori, fupremi Dicafterii

Præfidi, V e fm an ni æ 6c Da-

lekarliæ judici provin

ciali, 6cc,

Domino {$ Moecenatz meo benignisfimo.

(3)

Fe-SOC «

3

i£âC'wtC >C ï £

)

p E c i t IU'uftrifîîme Comes, favoriffe propenfiflî- ■**■ mus rnihi abunde declaratus? ut JHuftriflîmie Veftræ Generof. hunc primum ingenij mei fæ tunv darem ac dedicarem. Impulit fiugularis ilia gratia, qua JlluftriiT. veftra Generof! eos qui bonarum ar tium (ludia fedantur, Temper dignatur. É t licet Il luftriff. veftro nomine non fatis dignas judicaverim- has pofitionculas , more Academico concinnatas? fpem tamen foveo penitus non difplicere. N em o k a rerum ignarus eft? qui nelcit teneram Uluftriff. V eft.Generofit-»tc hifce ac alijs etiam ftudijs egregie & feliciter exerdtatam,prove£Horem cumulate ex ornatam ac decoratam effe,quorum adminiculo dex tre de rebus maximis., ubi & quoties opus eft, iudi- care, ac S. R. M

:tis

lateri aflistens fobria confilia fup- peditare?Jliuftrifl. Veftra Generofitas optime novit. Sufcipiat itaq; quæfo-bluftrift. Ycftra Generof. læ- ta ac ferena fronte* chartaceum hoc ac leve munuf- culum clientis fui? qui declarati favoris ac

(4)

cel-lentium virtutum magnitudinem devote v e n e ra tur, ac ut h a ö e n u s , ita in poflerum gratia dignum benigne judicet. Deus T e r Opt. Max. JllultrifT. Generofitatem ex alto benedicat, eamq; cum Jl- luftriff. familia diutiflime, fui nominis gloriae, S. R.Mtf/V Regniq; faluti, falvam ac incolumem con- .fcrveO .

Jlluftrifl? V:* Generof.

Olfervant iff,'imus

cliens

M A R T I N U S Ç ft lV f U f c DEO

(5)

D E O A U S P I C E .

Thefis I.

Um ingenii mei fppcimen aliquod publicè fuit ed e n d ü m , ut iis quo rum intercfl: diligentiam & in ftudiis aliqualem fi non progreflïim > conatum tamen p ro b a re m > o p er« • pretium me fa&urum arbitratus fum, fi politiones nonnullas de Magiftratu cenfur» p u b lic » fubjicerem-p.

I I . .

Q uod ut commodius fiat > certi limites con- ftfcuendi funt, intra quos diflertatio d ecu rrat, Ma- giftratus itaq; naturam , neceffitatem & officia b re viter exhibebo.

I

1 1

.

N om en Magiftratus a Magiftris e f t,

1

:$

7

. ff. de verb, fignif. Ut enim in omnibus artibus & ne gotiis conftitui folent primarii quidam adminiftra- to re s , qui prudentia & induftriâ reliquis praecelle re videntur, qui magiftri appellari confueyerunt, u t

(6)

Magi-Magifler navis cui totius navis cura mandata e f t, focietatis, ludi literarii, & c. ItaM agiftratus cum aliis p r*fit 8c in Repub. magis quam reliqui poffit, p e r derivationem , â Magiftris cognominatur.

I V.

V oxM agiflratus duas primo fignificationes ad m ittit , prior nudum & abftradtum officium feu funftionem n o ta t, pofterior perfonam officio ifto

fcu munere prædiramL.,

V.

Accipitur deinde fate pro omni eo qui in pote- fiate aliqua e ( l,

1

.13. / . 1. ff! de Jurisd, quo m odo e t iam vulgo Imperium fummum in clu d it,ubi notan d u m , Imperium fummum aliquid, Magiftratu ex- celfius e/fe , ut inquit Clapm. de Arcanis Rerump. lib 2. cap. 4. N o n enim Maj^ftas dignitatum g ra dibus annumeratur cum dignitatum culmen fit, Be- fold,Jib. i. cap. 2. quod numero & pundlo illuflra- tur. Althuf. ex Pet. Greg. cap. 2p. num. 4 4

.

V I.

N onnunquam ftridiè ufurpatur pro eo qui ju re deliberandi, judicandi vel imperandi gaudet, id-

que diftributjvè. de quo A rift. 4. Pol. cap. î$. VI I .

Magi (Iratum alii aliter definiunt ? maxima Ma-

(7)

giitra-giftratuum latitudine m oti, quae in diverfis Rebus- pub. deprehenditur

,

_{cujus intuitu difficulter eorum}

eflentia una communi definitione comprehendi po- t e f t

,

Arnif.

1

_{. 1, cap. if. In concreta acceptione fe.}

qu entem definitionem addere p laceo. V I I I .

Magiftratus eft perfona publica, quaepotefta- tem ordinariam à Majeftate conceflam habet, ad gerendas res Reipublicae.

I X.

Definitionis caufas colligere facile eft, effi cientem mediatam (principalibus efficiente

_&c

_fi nali praefuppofitis ) fummarn fupremi ordinantis effe p oteftatem , materialem, vicariam perfonam in dignitate conftitutam, formalem

&c

_{finalem, juftam}

rerum Reipiib. geftionem. Johan. Ang. Verd.l. cap. iS.

X.

Publica perfona Magiftratus dicitur a fun ctionibus publicis, quae privatorum officiorum di- reCtoria fu n t, quae corrigunt, limitant, ampliant# w"--

C

j

_^

₄

f t dirigent privaras funCtiones, ad falutem &u(um com m unem Reipub. A lthuf cap. 7. num 29.

X I.

Potcftatc neceflario inftru&us debet efTe

(8)

giftratus, alias huic moli fuftinendæ

5

c oneri fe ren d o nequaquam par effe poteft y hæc direéïa & regia adfolidam autoritatem via eft 5 Poteftas aü- te m hic quia de M agiftratu fermo eft,imperium no t a t , ut loquitur Paulus JC tus in

1

. 215, ff. d e verb«,, jßgnificatione*?.

X I I .

Q u o d potiflrmum in jubendi poteftate fed d i£ p a r ijf itu m e ft, praecipua enim & propria nota Ma^ giftratus eft im perare, per quam ab aliis præfeflu- ris

&

procurationibus, difcernitur. Arift. 1

.

4

.

poL câp. ijv

X I I I

Poteftas haec cum in Magiftratu inaequalis fît, etiam inaequalia effcdta h a b e t , hâc innitens M ag i- fira tu s, præcipic facienda, ac vetat ea quae o m it tenda funt in Repub. idq; legum beneficio, ex qua rum praefcripto vivere oportet«. Born.de Prudent*.

Polit.-X I V .

Ordinaria hæc poteftas d ic itu r, quae femper & ubiq> neceftaria eft, quae ratio &: via maxime re gularis e f t, qua falus & c o n fe rv a tio R c ip u b .quaeri tur, abfq; qua fi fo re t, nullus probitati relinqueretur Jo cu s, in officio contineretur nemo, effreni licentiae

& 'Violentiae omnia p a t t r e n u

(9)

Fræ ter ordinaria Reipub; negotia funt quoq? quædam fu n ftio n es, quae extra ordinem fufcipiun- tur, quae curationes, procurationes & commiflîones vulgô n o m in an tu r, quarum differentiae variant pro publicorum negotiorum varie täte y quatuor praeci puas notat Arift.

1

. 4 , Pol. cap. if .

X V I .

Curatores dicuntur qui fine Imperio ordinario1 publicam adminiftrationem h a b e n t, vel procura tionem . C ochier capi 6. dilp. p o t quæft. 14. qui ta m en extra ordinem de rebus ad curam fuam perti nentibus interdum cognofcunt ut in 1. 3. Z.i.ff. de offic.præfeâ. vigil..

x v u .

Magiffratus poteftas non im m erito à M a je - ftate conceffa dicitur. N o n enim obfcurum eft, M agiftratuum conftitutionem in te r primaria M aje- flatis jura num erari, vid.ll. noftræ

/ cap. 5.8. gf. Sc alibi paflim. P ana» eft jus in civi tate elle, nifi fint qui idipfbm dicant ac decernant,

quod fine Magiftratuum & Judicum ope, fieri ne- q u i o .

xvrir.

N um erus M agiftratuum certus definiri nequitr

(10)

pro quantitate n. Reipub. variat,fæpîus contingit, ti num fimul, p lusesM agill ratus gerere, haud aliter quam unum candelabrum , plura lumina gerit, ut lo quitur Cafus in fph- civitatis

1

. 4*cap* *$•

X I X .

Species & qualitates Magiflratuum delineare non difficile erit illi qui negotiorum varietatem confiderat. fic, cum belli cura habenda, quis non neceffarium videt Im peratorem , caufarum, Judi cem , m o ru m , cenforem , & fic de reliquis, quorum qualitates tales effe d e b e n t , quales officia quibus àdmoti praecipue requirunt, Caf, dift.loç.

X X .

Pro varietate porro aliarum circumflandarum, varie Magiftratus dividuntur, utpote tem poris, lo ci, pejrfonarum, modi conftituendi, imperii,forma rum Reipub. neceflitatis, &c. de quibus vide C o lium in Arift, lib. 4. cap.

ifr

& lib. 6

»

cap. 8>

X X I .

Magiflratuum necefficas evidens eft , miferri- ma mortalium effet conditio, fi Magiflratu care r e n t faceret fcilicet unusquifq; quod re<flum vide retur in oculis fuis, jud. c. 17. 6

.

& cap. ult. v e r f ult. N ihil tam aptum effe cenfctur ad jus conditionemq; iKtarae, quam imperium, fine quo nec domus ulla,

(11)

#iec cîvîta* i neC g e n s , ne£ hominunl t

3

iliiverfuit> g e n us itare, nec rerum natura omnis, nöc mundtrs jpfe poteft. Cie. 3. ltb. de leg.

X X I I.

Sine ordine nihil conflare poteft, neeeffarid igitur alii priores alii pofleriores erunt, in omnibus cjuæ in unum difponuntur quiddam nafeitur princi pis vicem gerens , fie in corporum univerfitato* corpus codefte reliqua moderatur, omnia animalia, ^rationale animal re g it, hominem ipfum anima di- 'v in ior, Jfun.exCael. quæft. 7.

xxifr.

Adminiftratio Reipub. recfte obeunda, ingen- tfes & quafi concatenatas curas, onera, pericula &C

imolefiias fècum trahit, quibus fuftinendis nemo lunus fufficit, Rex Antigonus cuidam Diadema Re g i u m intuenti & admiranti dixiffe fertur. Pileum q u id e m effe p aryum , fed fi quis confideraret, quan- t:is curis intus fubdu&us effet, neminem fore tafn *mfanum> ut fi humi jaceret y eum vellet attollere.

X X I V .

Mediata adminiffratione , lummæ poteflatis amtoritas non minuitur, fed in fuo vigore confer veatur, ut enim non infirmior efl manus quod fit in diigitos diffcdla, fed eft ad agendum agilior : Ita nec

(12)

mi-im m in u itu r fumma poteftas â pluribus explicata,& negotia multis communicata in Repub. facilius ex-* p ediuntur. Exod. cap. 18:21. & feq. Deut. cap. 1 tf.rS*

X X V .

Magiftratuum officium in eo potiflimum con-* fiftit 9 ut publicis rebus & negotiis præ fînt, eaq; fi deliter ad vitae Symbiocicae falutem gerant atq; ex-*

pedianU .

X X V I.

Id autem affequuntur optime, fi hoc unice ftu~

d e a n t u t r e é l è fe erga D e u m , alios, & feipfos g é r a n t s

X X V I I .

Quae Deo debentur, unico pofTunt includi v o cabulo pietatis , quam reliquae virtutes com itan tur , â qua non magis divelli poffunt, quam umbra aa

corpore quod in Iole verfatur. T h u m , de MagifE. thel. 2.

X X V I I Ï .

Pietas etenim non prima tantum virtutum, feed & dux exterarum & fundamentum e f t , cujus ad ho)* mines in officiis continendos maxima vis eft, B u r - gersd. Phil. mor. cap. i j . / . i p . Q ua fublata fide?s e tia m , focietas humani g en eris, & ynaexccllentiss*

(13)

fima virtus juftitia ? imo omnis probitas tollitur> Cic. lib. i» de nat. deor.

X X I X .

Ea quae fibiipfis Magiftratus d eb ent, conti nentiae nomine poflunt com prehendi? ut quo plus ipfis liceat, eo minus lib e a t? non turpius quid de M agiftratu dici cogitariq; p o te ft? quam illum car nis concupifcentiis devin&um & adftridtum efte , qui aliis praeelü.

X X X .

N o n fufficit fuiipforum curam habere? fed re quiritur etiam , ut erga alios tales le praebeant Ma giftratus, quales officii demandati ratio pollulare v id e tu r; Ad hanc rem? praeter alia? obfequio? fi delitate-» modeftia , patientia? cautione live cir- cumlpediione vel inprimis opus eft. Haen. difp. 4.

che£ 7 *

X X X I .

Obfequium poteftati fupremae? feu Majeftati non Magiftratus modo? led & omnes cives & in- co l# ? vi legis & juram enti, praeftare tenentur? cap. 2 . / . 2. ÄOniWj)}^* _{Interrogatus quifpiam_»>} quid ita Sparta floreret? quiane Reges redièimpe rare fcirent ? Imo inquit? quia cives parere? Lipf. lib. <£. cap. f. num. 4/.

(14)

X X X I I .

Haec deM agiftratu didta funtö.> Benigniflï-- m usille Deus? Spiritu fuo reg at& g u b e rn et eos qui bus regendi potedas concéda, eosq; illuminet quos parere juffit, ut officiorum partibus hic expletis? ae ternam gloriam adequi queanO..

' . Q ü feritur

1. H u m M agi flratM , bona con(cientia juratn en tum im ponere ■

potjlt illis, quos falfo juraturos n o l i t ? N.

I I . Hum ad Magiftratiihi getendum invitus compellendus I Aff. D i f t.

No bili ff] Çÿ Do El iff. Juveni,

Dn. M A R T I N O

de Magiftratu Polidco egregiè

difputanti? amico & convidlori meo,

In primis di ledo..

O Loria perpetuum lucens? quàm parta l a b o r o V tP r o v e n ia t , præfens hæc didertatio r e d d i o

T iratum , dum fcis molimina rerum

N o n h x is aut quod rapidis m oderentur h a b e n i s .

(15)

Per-P érg e, veluf p erg is, ftad/um Virtutis & Artir* C u rrere, & egregii/perabis dona

iaboriV-Amoris få honoris caufagratulabundus Jcripfi

P E T R U S @ p a w

L A U R E N T I I . .

w w m - w m m w w m w m m m m m m m w M

1 N

Nobilis fim i Juvenis r

M _{A R T I N I}

_{W m m h /}

D iiputationem Politicam

D E _{M A G I S T R A T U .}

W l tibi quod gratum queat efle, rependere polfinL*, ^ _{Hocce ( fatebor enim ) debeo jure tibi :} Hoecc tui Ma r t i n e_{patris bencfada roercntun.,}

Quae mihi munificâ prarftitit ille manu.

Qpin> tibi, per tem et M a r t i n e_{mereris » ut ultro •} G rater de ftudiis ingeniiq; bonisr3.

N am q; bonae mentis quod te in Facraria donasr*, Mufarumq; choris inieris ipfe manusr* :

R e c t o r u m Po p u l i quod difleris ore rotundo P a r t e s, & quantum publica cura velio» Q u is rc d è fa d u m non plaufu ornaret amico,

Pergereq; optaret, pergis ut illud iter. ? Dum patera n o d e m Bacchi trahit affecla, donec

Injiciat radios in data vina dies"*,

(16)

T u vigilas {ludiis oodles , ant aurea quando Im m ittit libris lumina prima diesr9.

Dum Veneris turpis miles non cedat am arçj* > Et vanis curis perdere vera bona_, i

T u defiderio haud ceflfas ardere (ciendi , Et fanis curis vera parare bona_.:

Indolis unde tuae vigor atq; modeftia m o ru rtu Conflanti metam perget adire gradu j 8i prius externas coram cognoveris orasr* .*

Ut qualis mundi fit fapor, i nde Iciasr*. Q uo Deus & patria? fpes & mens redla vocabuno.

Fauftus eas, ac flat candida fata tibi.

J O H A N N E S L O C C E N I U S *

9

©te

9

U

T Thracum nunquam volitare per alta volucres* Poflunt, aut certè longius ire gruesr*, Ni dux præ fcâusfcindcndo nubila penoisr*

Commonftret, quae (it continuanda, viam.*. Sic proprio Cum Rege caret Rcfpublica, Iegesr*

Mutantur, regni deperit atq; decur*, , Aflenfum his praebes, longo ulu & fanguine jundlc,

Q uando M a g i s t r a t u m , ceu decet, ipfc probas.

L argiter incarptum fo rtu n e t Redlor O ly m p i, Ut p atri* ftudium fe rv ia to m n e tu u m j.

Offici/ & ov/ïv&etç ergo apponebat

M a r t i n u s C a n u t i 23rct t t i t u