Disputatio philosophica de gallicinio, quam ex consensu ampliss. ord. philosoph. academ. Upsal. sub præsidio ... Joannis Bilberg ... publico bonorum examini sistit Nicolaus N. Torger Gestricius. In auditorio Gust. majori ad diem Septembris An. 1686

i/)

16

b.

_K.

_^//

DiSPUTATlO

PHILOSQPHICA

Do

GALLICINIO»

Quaul#

Ex

_cdnfenfu

_{MphfJ. Ord.}

_Philofoph*

Åcadcm.

_Upfal,

Sub

Proefidio

CELEBERRM1 _PlRJ,

jOANNis

Mathém.

Prof.

Ordin

_arii,

fublko bonorum examini_fiflit

NICOLAUS

N.

Geftridus.

inAuditorioGuß._{Majoriad diem}

2.,iMSeptem

bris An.i6g&

Reverendißimo in ChrißoPdtrh

Dn. OLAO

_SVEßlLIO;

S.S.Thsol« Doäori»

_{Regni Sueciae}

_Ar«

chiEpilcopo

, ut&

Confiftorii EccL Praefidi

emi*

nenciflimojgraviflimo,Mecacnati &pro-^motorifabmiiTe colendo.

Necnoi\->

Admodum Reverend#ac_{Amplißiinu Dominis,}

Dn. PETRORUD- Dd, ERICO BEN

BECKIO,S.S.TheoL

Docft. Sc Profell, pri-mario,_ejufdemq; Fa-cultatisfeniori,6c

utri-usqiTempli

Up£ Paft.

Dn« PETRO_JJolm/ S.S.Theol. Prof.

Or-dinario,Sc Paftoriin

Dd. _JULIO

MI-CR.ANDRO)S.S.Th«,

ProfelT. Ordinario.

ZELIO, S.S.Theof

Do<ft,&Profell,or¬

dinario}nec nonPa* fiori-in_Q&ajrafo.

Dn« HEN RICO :6«d«/ S. S Th.

Li-centiaco, ScProfelT

Ordin. Acad. _Upf

Bibliothecario,ut &

Paftori in _<}am&la

Upfala.

Promotoribu*

_{Frdceptoribua}

_omni

obfervantia(ujpkiendis*

Ut&

P/.Reverendu&_{"Clarißhnis Viru«}

Dn. M.

_{AUGUSTINOjDn.}

_OLAO

CHY-LENANDRO, Paftori_{in|TRAiO>Paft.in ?orgjtüt1<t/}

S56r(l«l/B€nefaéiorimeoJBencfa<ftori&Nutritio

meo

magno, jper_{quadricnniumoptimo.}

I»_{perpetuaobjervantiaarrham,&gratianimiteffe<}

ram, hocduet_{rude,Sfcrimen}

_Academictim,

_offert

I.

N.

_J.

§.

i,"

'Ntsrfcienti« naturalis* partes,

noninfimumiöcuni

fibivendicat _{Ornithologia,}

féu quae circaävesVérfatur,

eascpimprimis, quaevclin-, menfse ufumcedurir» vcl ob

cantusfui dulcedinem &fuävitatemdömi _pafc

fim_aluntur,ut taceaminfignem_inre

medicati-fum, atq,adfymbola hieroglyphica>apologos,

hiftorica,aliacp

nönleve

commodum.

Interhas

verodomefticas_{alites,primasjurenteritocp,} Pa-voneexcepto, ob fpletidorem, änimolitatCri*

Scütilitatemfuani obtinet Gallus Gallinaceus»

in _{cujus dotibüseximiis,admirätione maximc}

dignus mihivifus eft carittis iplius no&urnusi quemScproptefea, Deoäuxiliante,breviter

ad-umbrarcconftitui. _{Quodfiminusfelici}even« tu_{fiat, ténuitatimea:>BenevoleLcdlor, cujus}

egometprobe conlciusfum,

vcniamdes, quaelb

oroquc.

k

§. II, Nihil nösmoratur_{variahujusvo«}

iélsGalli

_fignificatio

_{•, namlicetincertumfit(ut} CumQuintilianoloquar lib,7.Inft.Örat.c.?.)»!•

trum avem* an _{gentem,an 110men, an}

fortu-liam_corporisfignificet, cuifibettamcnin

con-Ipicuo érit,nos

nihil aliud,

quamavem illant-, domefticam

_{notiffimamqjintelligere, quarvel}

iimpliciterGallus(quamdidlionem Jofeph Sei¬

liger aliiqv

«s&jt

^

derivant,

autemvel-potius _{ut nos docCt}

Am-monius indedimil._{öcnEtymdlcg, Magni, palea} «ft, _quaehifceavibus quafi folis convenit)

vel

cumadjimölo Epitheto _{GallusGatlinaceus,quö}

ttimirum omnis evitetür

_{ctpCpißoÄM)}

appcl-latur, licet unum autalterum ocCÜrrat exenu.

plum

apud

veteres,

ubi

integrumhocnomen-,

aliisfit tributum» videlicet _{apudÅthenäeumÄ}

Suetonium, _quin&

_{nonnunquamprobatiflimis}

autoribus latinis ablolucé Gallinaceus dicitur>

confer_£ölumellam 6c Plinium» Sunt8caliä

ejusnomina, quörumlongafåtis

feries paffim

apudalios recitatur, vid.Hift.Anima!, AEliani,

Gefneri, UlyffisÄldrovandiSee. Graecisdicitur

°AAéxT&p &

'AÅentpvatv,

vel

quodfit

\hcvx}«

& _{Koifacofiéy^,}

i]

_{e "Svin roty ÅeKTguv}

iity&pcav

Etymöl.M, hoc eft, maxime pervi-gil, aut åfomnoéxcitans homines. Inde Tra»

i

fivetv vociferando,utnosdocet Euflat.

_Sicquoqfc

iv^vßccmg

, quod eorum

fonora

vox procul

audiatur* conf.Hadf:jun*Cor.cap 20,;. Prae¬

teralia_{quamplurimanominaqualia funt hae,cå}

cantufumta:

Öp&pvßocK,

b^Jvßoag

_{» xoXftu*}

ßootgi

oföpoxoxxvjr,

&c, Bre viterfic

praeliba-tis _{iisqux naminisrefpedlu notatudigna} cen-fenturavihuiccuriofiusdefctibendx diu iniu ftere, utab inftitutoalienum, ita&omninofü*

pervacaneumföret,cumomnibusinterris,adeo

nota8cfamiiiarisfit. Paucis_jaradeejus

_falack

täte_{difpiciendumefiv}

§. III. Licet Auft.bene tnultis aliasvo»

lucres ftrenuifiimos invenerea_palxftra

atlfelas

depraedicent,utpoteaquilam,inquadepingitur

Martis 8c Venerisadulterium,_pafferem&c.

At-tamen fi harum avium libido cum_procacitatc

noftrx _{conferatur., illas longé fuperari} depse-bendemus.

_{Galluseninyit}

_experientia

_teftatur,

totoanni_{tempore falacitatemexercet, quippe}

qui fingulis diebus quinquagefies (utfcribunt)

Sc _{amplius gallinas plurimas.init» Contravero}

ill*_{prxnominatxalites}

_alixq,

_iis

_fimiles,ut

plu-rimum, unica _conjugecontent* , certis anni

temporibus a coituabftinent.

fctproargumen-to vehementiffim* advenerem

proclivitatis,e-runt _{quoqueacerrimx Galiorumpugnx> qua«}

ineuntfexiijon alianiob caufam, quamneunuf

afeerialiquam c fiia gallinarum cohortcconce«.

datj hinc videmus eosterra.ni_ferireycrißas _en¬

gere,pennascauda, quantumpojfunt, Jurfumat%, deorfum vibrare, aßilientes interim, quo. magis

talcaribus, quaob idceu telaincruribmagnata a-gnofcuntyhoßemferianu

§, IV4 Caidäm tantaein Gallis fålacitatis

Ornithologiinmagna eorundemfeminis copia ponunt», cumenim in iis.genitale fernen

maxi«

mopereredundet, ejusqj irrkationem

perlerre

nequeant,in libidinemprorumpere

neceiTum_»,

habent. _{Necptarnenputandum omnes}

_Gallos

«quefalacesefleTedpromajorivcl

minprife-minis _{copia, ad, ufum.Veneris magis minusve}

pronoseileopinorj hincquofdamteftatur

Ari°

ftoteles tam_{effceminatosnafci,utneqiCucuriant9}

tieqifoeminas. ineant. Utautem

internofcamusj

quinam fiilaciores fint, figna hxcce

obferyen-tur, _{quod videlicettales fint, autoreVarrone,}

lacertoßi rubentiereäafecrißa, roftro brevi, pleno,

*cutOj _{ocuhsrapisautnigris, palearubra,}

collopa-rioy _{femoribuspilofisy unguibuslongis,caudamagna,} frequentibuspinnts , utex.eodemliefert

UiylE

AldroyandL

f. V.. Utpropiusnos adid,

quodpromi«

fimus,_{accingamus, fuadet ipla brevitas,}

_cui

«juatitumfieri potcft, ftudendum eft;

Vocabu-lum

_{cantusjvel Gallicinii}

_{ad foium.}

_(Gallum

f

iHngimus> licet enim

Gallina

pro

variis a<Jtf

o-nibus, vel_{potius paffionibus aliam} atq> alianu# formetvocem,_{quippequaealiamdum parturit,}

aliädumenutrit» alm duminefcarn incidit,alia

dummilyum_{fugit,&c. editj nullotarnen}

can-tusnomine_{digna videtür,cumislob Gallo}

con-veniat; quapropter Sc hic proprié, dum can-tat,latinecucurire diqltur, Sin. a. _aliquando

Gallinacantareaudiretur, nonnullis rriftiflimum

auguriumluperftitioféputatur, Hinc Arifto«

teles_{1.8. hift.anim.c. j.inhoc volucrum gene»}

remaribus tan tumdatumeile,ut cantent,tefta»

tur,dicens^ auditurtarnen_{aliquandofcemince}

can-tus&a_{fceminarum vulgopro malo omineaccifitur}

9

adeoutcanentem_{jugulari velint-Nonadeo}anxié

de

eo_{difquiro,utrumcucurit9Gallijftri<5te}

loquen-donominecant®_{dign®qenfend»fic,necne,cumis}

nonnullisnihil_{praetermoleftum ftrepitü}

infua-vemqj fonum prae fe ferre videatur* Quan-quam autemille nonadeo

efyoov@+

cft>

vel

jucundaaliqua

modulationurd

varietate

adorna-tus, utcumLufciniae feu Philomelae

glottifmis

cornpararimereatur, cantum tarnen

appellare

non _{dubitamus,liquidem, ut-opinor*}

homini-bus nonnili defidiofis&_pigrisfonus

_ille

maxi-me no&urnus Sc matutinus _ingratus

_eft,

qui nimirum edunt, bibunt> dormiunt,

surfumquefur^unt,^ utiterum gulae fomnoq*

indul-§. VI. Nos

_itaq;

_{avemhancvel,hoc}

_fölo,

nomine maxirnelaude:_{dignam putamus,}

_adeo

ut,firarumeilet_{animal,nonIblum forma,fed}

&cantuqmi)es

inadmirationemfui

_raperet.Hinc

etian*

r4

Indulgeant* proin,decumhis naueihomrnibu$

ItAexTöjp nofterquieteminterrumpat,

&apro-fundo fomnorevocet,ppnmir.umeft, eosfide-„ '

lijhuic excubitori majam _imprecajd crucenv*.

Omnibusapteminconfeftoerit, non omnem_»

vocem _{Gajlinpftrapconfideraüoni$elTe, varias.}

enimvo.ces_{edit,utpote,dum ad conlpe&um-»}

ipilviexhorrelcit, dum_{zelotypiaagitur, abalio,}

vi&usdjfcedit,&c. Verum hic lolumattcn; S dendavenitvox_{illa,quaeproprié Galljcinium.«}

dicitur,quametiam nptismuficisab Athanafio Kirchero _{Mufurug, Univerf Toni,t.}

p.31.

ex-jprcflam

videre licet.

7

ctUmVcter«sanlmalhoccecanörum

magnope-readmiratoselfevidemus,_{idq*imprimis ob}

in-fignem haneutilitatem, quam fuo

cantuprae-ßatj _{gnomonibusenim horariisciefticutinodtis}

deliquiumSc diei acceffium eo metirifoiebant* quapropteretiamcertam no.ddspartem

GalUci-nium_{appellatunt, ordiences primum tempus}

dieiamediaenoctisinclinadone, _proximurn-,

tempusG.allicinium, quogallicanrant, didlum

eft,

_hodiecjjT

_{deindecondciniumkcutum,cum}

Sc Galli Schomines_{pariter conticekunt. Alii}

qantum Galliintria _{tempora dividunt. Neqj} hicreticendum_{puto.Galiielo.gium,quodPlini»],} „X.c.zi.ipfidebere hifceteftatur verbis;Pzoximc

vglori_amfentiunt &htnoflrivigilesnoäurni, _quos „excitandti in_operamortalibus, _rumpendo#[otnns „naturagtnu.it. Noruntfidera, &_temasdiftin^vunt

„boras interdiu(aliiinterdum)_{cantui cum(oleeunt}

„cubituimquartagjcaßrenßvigilijt_{adcur aslaboresft}

vrevocant,necfolts_örtumincautupatiuntur

obrepe-ure,diemfc venientemnunc'tant_cantu, ipfum_{ver 0}

„cantumplaufulåter_um,hcecide. Ab hoc_porro

fuo officio _{graecisdi£tus eft}

jpi£gO<pav@*

&

Ovidiolucis_praenuncius

3am dederitcantus_{lucisprcenunctusales♦} Sed_{qu<|ddeveteribusloquor,eorumqj} teftimo-$ia in hane tem_eongero

\

_{Res lpk monftral}

^uanto

ufui

omni Patrifamilias noftra ales fit,

9

dumnonfolum gallinas (ut verbis utar" _Gon»

radi_{Gefneri) plenas facit, Sc culinaai dapibus}

opulentat,(éd etiamvocemcontendens adope¬

rafamiiiamrevocat,_{monetq, utabfferfoab}

ocu-Iis fomno_{expcrgifcantur, Sc vivere quafi} di-fcant. Idem de aliisin_{quovis vita:genere con*} ftitutis hominibus effo _{Judicium5 fic enim-o} Martialis.apophoreto ultimo :

Surgitejamvendit pueris jentaculapiflor Criflatcefy fonantundt%lucisaves• §. VII, Sedalia,_{eaqjdifficilior}

_longé&

intricatiorfefe hicoffert_{controverlia,quae}

mul-torumexercuit_{ingenia, qui ingenuinacantus}

hujusnodfurnicaulå inquirenda maxime

liida-runt. EtcertchacinrevariasVariorum

depre-hendere_{licetdéntentias,quarum omnium}

feri-emhic_texere,.nonfert _{praeteralia inftitutimei}

ratio, _praecipuas tarnen adferre animus eft.

Quidam iibi tunc iättsfeciffe vidcntur, fi

ali-menti defiderio cantum hunc tribuerint }

cumlcilicet animal hocce calidiffimu,acpropte-reanutrituavidillimüfit,_{quippequodbeneficio} inhti caloris cibum acceptumcitiusconcoquere valet,conco&ioneautem

_{pera<ffa,cantuaviditaté}

fuam _{cibiqj appetitum fignificat. Aliicauläm}

uÅtKTfvoCpw/icct;in occulta cum fole amicitia

ac _fympathia.

ponunt, non fecus ac

herbailla

lotus _{didladolarisputatur}

> itaut

eadem ratione,

qualotus©cculta vi,exoriente

/öle, folia

füa

pan-dit, occidentevero.contrahit, fic &is occulta quadam

ovpTm&Giccad

exortumfolis

gaudeat,

cantuq*ducemfuum praenunciet. Et

hujus

fen-tentiaceft _{UlylT.Aldrovandus,.ut 5c Cardanus,}

cjui etiama ciboexpergefacflum aitcanere, de animal_{perfedVione lib.X. quem}

proptereaca-ftigat Jul. Scaliger

/übt.

zj^-

Aliiporroad

au-ras _{confugiunt mutationes,quas exfölis}

contin-gunt motibusj eratqj hsecfententia

Alberti,

a-liorumqj

recentiorum.

Nonnulli tandem

e-yentum, _{hujufmodi falac.iffimae volucris hujus}

natura_{acceptumreferunt. Et hane.tanto}

faci-l.ius _{applaufum mereri mihi videturt quanto} pracsEteris

firmioribus

nititut

rationibus..

§. VIII. Proultima_{quidemhac lententia,} quamverofimilimam

eile

dixi,argumentum

u-num alterumve ftatimad£errem, nifiéreefTet,

prius pro tenui ingeniimodulo viam ftemere, quaprioribusillisob viam ire quis poterit, Quod itaqj ad primam

attinet,incjusexaminediucom-morari fruftraneum ejOTe videturcum. _primö

ipfl experientiae adverfetur, quippequaEeviden¬

ter_{teftatutGallum etiamfäturum cantillare,imo}

cantu_{nequaquamabftinere, Ii velnodurnotem¬}

poreipfi alimentumapponeretur>, contravero eundem adörtum_{ufqj folis}nulla variata

féde

_ma¬

nets

_{impaftum. Caeterum}

_{fententiae hujus}

[pugnato-pugnatores exaété monftrarenon_{fuftinebunt»,} <5110pa&o Gallusfamelicusiteratisvicibus,

fta-dsqj interjcdlis intervalliscantum_{repetat:qui«}

potius cum reli<Slis no&urnis fédibus

acUxfuc-cas& hiantes fauces cibo _implendasin

terram-r fc_projtcere

_{certiusjefiet.}

_Nec

acuremtetigiffö nobisvidentur fecund*_{opinionis patroni:nan?}

utfanaphilofophandi

ratio quaféunqueinnatu«

ra_{occultas qualitatcs}

tanquam ignoranti*

lati-bula_profcribi

_{jubetejusmodi}

_reciprocas ami-crtias inimicitiasvenullum_{applaufum invenire,} quis miretur? Tantumfåne abefV, ut _quishac

rationedo&ior cvadac, quinpotius atris igno¬

rantiac tenebris _magismagifqj

_immerfus,

non.» fcientiam, fedmeramin omnibusfercrebus

in-fötiamfateri neceffüm_habeat, utfi_quishoc

pa-<fto inftrudhis ab alio

_{interrogatus fuerit, qui}

fit»

quodv,g. purlas milvum » Sc ovislupum

fu-giat, musfeiernaverfetur, Sc _{quod propius}

_ad

praeféns argumentum accedit, cur leo

omni-um beftiarum _{dominus,cancu}

afpe&uqj

Galli

(ut voluntAutorcsf maxime.terreatur ? Sine dubio hoc effet_ejus

zptja-cpv^erev,

quod

vide»

licethocorane, _{quidquid averfionis inillis}

de-prehenditur, ad occultas _innatasqj

_antipathias

referendumfit, Scnaturali _quodamodio

_fe

invi-cem_{animaliahaecce^averfari. Aft veritatemne.}

&oceft.eruere£ nihil minus> quin

•

imo-rei

pep

V*

fcclaf*terwbras _offundere,

_eandemq*

_obicurj^ Ve, dummoduro & caufäs,_{quibuscdiumillud}

örtum _{fuum debet, alto filentio}

penitus

invol-Vunt. Siaiitem _paulo

_{diligentiusipforum}

or¬

ganorum _difpofitio,

_fibrarumqj

_{in iisdem} ani-'mantibuSjpiexus confiderarentur,nonadeo

mi-rumeflet,

_ejuimodi

_{pafhones&affe&iones in} cerébrum nervorum

ope induci. Quocirca

quamfrivolum

_ikexemplum

_{illud de loto,}

cui-vis_hincappareti

cumnihii atifurdiusfir, quam idetn _{periöém, Sc}

obfcurumperaeque

öbfar-Vum _{explicare, nondumeniin}

eyidlum

eft,o<r-cultam_{aliquam concordiaminterfolem&}

her-bam hane _{intercedere, verumutaliorum} effev öucm, _{ita&5hujus certae daripofTuntaberudi«.}

tis _rationes,

quarumfaltemhiaecunrcaelfe _{pote* fas-.,}

tit,ut»_quodpoft

_orcun/lblia

expandäntur, iä*

^

calori_{trfbuatur, (ine}

quonullarn expanfioneiti

Kéri

_{docehtPhyficij}

quippequimeatus Sc

pö-ros _laxat,

per quos alimentitia materia ad Tum«

imumufqj

vérticem.permeat,

_aefefeper

_oiimes jpartes difhindic, hiocnéceilario_{fluit, quod ad}

iolis_{ptxfentiam foliifuadilatat.}

Contravero» t /

öeficiente _{calore, cefTet, ncccfTum eft}

,germi-natio Sc_{nutritio, ciam}

fuperveniente

_frigore

in-tercludanturpon^ ita Sc occidente (ole ac

pre-mentealgore är&ius coire_{cogunturfolia,pro»}

ptereaquod toeceflarii fueci cranfcurlushae ra»

i t

tione_{impediatur. Parumfäncabeft> quin}

te'r-tiaefubfcribam fententiae , cum

fideihaudab-fonum fit, ftatuereagiratiönem gelidae aurat s folemediaenoctiscircuium_{praetergrcfib, &ad}

nos feie _{convertente,excitatam » quandam in}

Gallismovere_{pofie dilpofitionem, qua}

exper-gilcanturj verüm-enirnveronon totumnego¬

tiumeamconficere in_{liqüidoeft, cummihinec}

dum de_{proxima cantuscaufä conftet,necmi¬} hifacile_{aliquisnegaverit» quin 8c}

_gallinac

ean-demJfentiantaurae_{mutationem,quaetarnen, ut}

fupra

didhim, nullumeduntcantum.

§. IX. Aliud _{itaque fuperveniat}

_necelTb

cft, _{quodGallum ad}cantumimpellat,idq>

fe-ré nihil aliudeft, _{quamlibidinolä illa}

_phäntafiae

Galii_{dilpofitio, quam antea fiJacitätem}

nomi-navi, quarq;expartium gerierationi

infervien-tiurn motu _{proficilcitur, dum}

hertapehaea/pi-ritibus fervidis _{titilläntur, 8c äd c'öitüm}

inci-tant. _{Eadem quoque}

in opinioné

CoeliutA-i

Rhodig.efiecomperio, cujus

verba

exfcribére

,,haudvereor. _{Gantu,inquit,}

_fignificari

Véne-ris_appetentiam

> indé eil: argumentum

evi-„dens, quodantequam ufii

veneriofufficiant,

a»contscelcunt. Elfe_porroinmore

avibusnon-»>nullis, üt _{proclivitatem8c iubeutiam}

_ad

ini«

,,tumquolibet _{präeeantcantu»quum}

alibicom-»probatPüning_{i tum} ubiaic,

perdices

uas _{conciperejfupervolantium}

_{afflatu,faepe}

_vo-„

cetantumauditå mafculi. _{Contingereautem,»} Gallinaceis, _{quod ferecaeteris}ufiivenirecom-„ pertum eft,utperailo cibö, refe&oper quie-)f

tern_{corpore, acinciemaximevegeto, libidi-,,}

nis_{titillenturpruritu. Intervuifu»acidentidem,,}

repetituscantus frequentiaeeaußm facile _fug-}>

geffermhuc ufqj ille lib.16.c.ij. conf. Plutarch.

fympol.1.1, quadt.6. Et mihicerte tanti

Virrra-tiones tam evidentés _{videntur, cur}

nempe é diurnis avibus foius Gallus> _praeterphiloinelam,

monente _{Willughbejo,Ornith.l.z-c.10.}

inter-no&ucantet,

utlucuientiusnihilquäeenimdä¬

ri_{poflitcaufä, curpullusGallinaceüs}

nonprius

vocem_{fiiamquamvisinitio minusforioram}

pro-dat, _quam cum_gallinasinireincipit, nifihacc* quod iiludab hoc_dependeat?Caeterumhaec

fen-tentia, _{praeeunteeodemCceliocx morealiarum}

volucrum non

parumroboris nancifcitur , qux

feréjomnes _tempore

coitus maxime garrulae funt» _{Cumprimishoc apertum evadit ex} Uro-gallominori, quiquantagarrulitate,

quamq>al-ta voce

temporeverno, &praecipue horis ma-tutinis inter libidinisluae exercitia audiatur,ne¬

minemnififurdumlatereexihimaverim. Idem notamus inanferibus domefticis, _{qui dumin}

a-quamfefe_mergentcscoeunt,altiuslongc,quam

alias_{vociferantur.Etut hoccolophonisloco}

ad-dam;

_{Gallumneq>cantare>neq>}

_{ullum ftrcpitum}

u

federeaudies, _{fiipfümcaftravefis,quodduobuB} fieri modis docet Plinius ; aut lumbis aduftis

candente ferro, autimis cawribus, moxverö

ulccre öblito _figlina creta. Quofit, utficuta coitiij ita&caritu prorfiis alienus evadat, uhfi

velcontinuo _{päbüloeum aluetfs, Velcumfolé}

ar&iflimam_{fympathiam haberedixeris,nec non}

nodtis _{gelidaeaurée}

_affiatum

_{exadlilfiméeum}

feri-tireftatueris, neutrumdeeöte _expeircuriim au-gurer.

§. X. Sedqui 8c hane jféiitehtiarn

abfur-dam_{jüdicatürifint,}

_{quamplurimosforenondif.}

fitemur, iisdemqj telis iilea infringenda

ufuri*

quibusnosin prioribus. Irtprimis vero

ad

i-pfäm experientiam öptimäm

docendimagiftrant

provöcaturi videntiir, haccnamqüe docet

Gal-lurri nonfolumåcoituinterdiu caneröi fed 8c in_{praefentia gallinarum>quas tanten}

_{infilire noii}

deprehenditur} ptoirtdefi haecgenüina

efiétcail-facantusi _{quod fc. nönnifi libidine}

irtcerifiis irt

Cantum_{prorumpat, quifit,}

_{quodpera&ojam-i}

initu, _{fedataq* libidinemoxdenud cantet? cur}

8cis, dum _{magnacopia adfuiltgallin*, vdcerti}

Venerisdefiderio extortatriedens* coitu tameiti äbftineat/ _{Huc(pejlat &illud,}

_quodno&urnri

tempore magno gallinarum

confefiu

gäudeni

Jiocuxoriumanimal, nectamenintercanenduni

i|iföcoeundi a&u

fefc

dele&ari patiatur.

Htä

irauQnibuSädduékus

acutiffimusPhilolophu*

ff

JigeririErafmumRoterodamum

_{InfurgiGeumqi}

propterea reprehcndic» quod in adagiisfuis

tan-tum Galiorum ab _{imaginatione A eneris}

prrfi-cifci -ateatur. V7erba iüiusI _{hilofophiha-cfunrt}

Cemurio_{nofler infuütnanipulis abamii» fuoLeotie}

Atceptaw TAtionem adducitprooraculo, GallumVe•

tiens_{deßderio noftuianere. Siqtc'uturneninierdit*}

( idem atiitnal obferrarit , cogtiojcethoc tieuiiquam

convenireveritati. Pritic_{ip'to,GaHintedeßderionott}

canere_{mamfefluni eß, quoniatn canit acoitu.}

Dein-d:

canitprcefenteilla,quam tunc nettmit. Gallina deßderionohcanitn o_{Chi, qui eas confertM feium}

habet: _{jacentes habet: i/iitnotoi} habet: _{ittfiltal, ß} lubet, licet, irailie Exercit. _zj<?.

Sedututfpe-eiofä hare_videntur, nos ramenä conctpra opi» nione_dimoverenonvalebunt _{Iseqneenini-#/} nos cum_Erafmo ineo _{faeimus, utvtlimagina»}

tioni Veneris vel defiderio _{gallinaecanrum Galli,} ceuefte&umiuar caufae adfcribamus, cumhxC

ambo, Veneris_{nempedeiideriumSc cantus}

ean-dem _{agnofeant caulam, cjuod}

utclarius pateaf»

fequentiaobiteraddenda. Gallo_peeuhare

tem-peramentum inelle dieimus,_{quodfeclnfo omni}

|

impedimento

certis cemporum intervallis

cer-tum _{fentit influxum}

, _eoep

influxü

quandam in

fanguine ipiius alterarionem produci, nec non

ex_alteracionehac_{(änguinis flatus}

atfpiriiusquoC

dam fervido«invenis excicarii

_quibus

_deinor~

l6

ganaimprimis genitaliaita

afficiuntur

, utGal«

luslibidine aeftuare_{incipiat. Hos verofpiritug}

VenereosalTerimus _{diffipari cum ipfoadlu}

coi-tus, tumetiamcantu plaufuq, alarum, _adeout

«juatnprimuminfluxus ifte oboritur, alterutro

liiodofefeiisexonerare neccHum habeat. Hinc

itaqueliquetracioncsobjectasnos tranfverfosa» gere non poflci quodenim obvertitur, cum a coitu denuo _{(licetnonfine aliquamora} hocfic-riånobis oblérvatum_{fit) eredlo}

_{gucturecantil*}

lare, id,_inquam> nihil nifi abundantem &

co-pioläm

in ho<£ animali fpirituum vim evincic,

Necalterumnobis_{oificit, namficancu ter qua«}

terve _{continuo, utcommuniter}

loletyteratoac-ftuans_{ipfiusltbido delervefcac,}

_{alterq,a<5Uisali«}

quantum cefiet, noneft quodmm-mur* quin Sc huc addeadum , quod åcantu adpraediCtutn

ablumcoitus, acviceverla»_{.aequalemferetem¬}

poris moram _{decurrere quivis}turiofe _nimis ia baec _{inquirens deprehcndet. Quiddenique}

_dc

ultima _{diHäcuitate (entiendum,ex dttftis}

elucc-Ücit, defeclum _{namqv coirus(upplet latpiisrc*}

petitavox, Scalarumnoninfrequens

concuiTus.

Ht hinc manifeila latis ratio_{apparet* curnocte}

profunda validmslonge quamreliquotempore

voccmintendat _{Gallus, idenim copiofiifimus}

Ipirituum confluxus tunc_{urget, quanto}magis

auternhi_{diilipatiiuerint»untolwviusactardiiis}

*7

§, XI. Quaedam etiam annorafeénon_p«»

nitebif de _{ipfo temporis articuJo, quo canori} hujus animalis

_opS^ov

_{eterset communiter}

au-dire _{licet, Variac autem hoc ipfum}

pro tem-porum tempefeatumque yarietate: quod enirri hyeme frigoris rigore feeviente horav. g. fe»

tundå _{tertiaquea media notfeeauroram}

adven-tantem _{pramunciare primum incipiat}

, id,

ftante afeertione noftra, _{fupra data, fetis}

elu-cefcet. Sublata _{caufe, tollitur effedfus, ut}

canon habeti _atqui immenfum _{ambiens frigus}

ufuivenereo_{plurimum obifare, frigidoqtcor¬}

pore _feigere Venerem tradunt paffimAuftores:

ita, ut ceu_{impoffibilequidvei pedibus feigidis}

rem obireveneream doceant, niforte_quisufq;

adeo _ferventis naturae_{reperiatur» ut pedum}

fei-geta&io calidumredundans ad_{temperamentum}

revocet. _{Quidergo mirumfe&Gallushoc}

iri-commodum _{fentiens, pradertim fe& alimenti}

defe&us acceflerit > officium fuum aliqnanto

ferius_{praeftet? Mediocri vero}

frigoretempera-ta_{aura, hora}

plerumq;

primavigiliamcantufuo

teffitur. Caeterum_{quod temporeaeftivo} non-nifi_{poft primamcantillet}

y id_neq,feisoaret

ra-tionibus} cum (ole enimut

loquiturPlinms,cu-bitum_{eunt, aft,dum fol in fegnis hifee, gemi»}

nis, cancroScleone_commoraturj dies

longiu# quj(m _{refequoanni temporeprotrahuntur> hinc}

igiturprovenic» quodfeiili utreliquisaniman.

fibus _{fuum dormicndi}

rcmpuseoncederc

veli-miis,incantum,eo nonnili

praeterlapfo,prorum-pat Hic etiam monendum,Veteres_plusjufto

ineotribuiflé _Gallo, quod ftatutisfhoriscanetV'

do_{tempora exa&é}

diftinguere, totumqvdiem

ino&o_{partes dividerecredebatur» utfacit}

Car-danusloco antea _{citato, nec non Gefnerm di»}

cens: _Roburfolis

léquitur(''Gallus)

&ingpar-tes totumdividit diem naturalem. Haneautem

opinionem erroneam re&é _pronnnciat

Aldro-vandus,&_{Julium Scaligerumhoc nomine}

lau-dat, _{quodtam inexcubiis,}

quamiucubrationi-Jbusfuisfalfitatem _{ejusdeprchenderit, vid.Sca¬}

ligerum _{ipfum loc. fup.}citato , additcp

Aidro-vandus: Etrevera alios _{etiam aliis frequentius}

interdiu_{pociHimumcanere obfervamus, nullo} fcrvato _tempore,

§. XII Ut_{AlecHryomantiam breviter} tan-gamus, _{fuadetfuperilirionUmcaterva, quibus}

D_{trtnon, cujus elf tenebras ofhmdere, &}

cali-gmeobdu,cereveritatemd olirnnon modoaui-imosveterum _{gentilium, fed& hodieq;}

mulco-tum_{hominum ,}

<qui Chrilfo nomen

dedereqn-vafitj _{quippequt homines omni tempore non}

deftitit, necddiilit in fuam férvitutem, ne

di-camcultum_{redigere. Hujus itaq,antiqui}

fe-dutloris dutfiu eo ve/aniae _infanicrqj

cjuaevisfuperftitio-*9

(i _{alia,riegle£\iscaufis} rcrnmatrenderent,& üo-die attendant i _{inter quae Ii Aleftryomantiamu»}

pofuero,nonrnuirum åvero aberravero. Qiian-liautem_{antiquigentilescanturn Gailinaceorum}

fecerunt, _{teiUnturjfcripca muitorum Viromm,}

iis etenim_{Diitanquamluis internunciis&}

inter-pretitusuti credebantur Hinc_{praepoüerosSc}

vefpertinosGallorumcantus optimi

evcntus,Ve-tcrummulrinotavere, Themiftocli_pridiequam

inXerxem _{duceret, auditusGalli} cantus na mox _futurae

praenuncius fuit , idq; ideo,

quodvi&us_nequaquamcanit, vieler vero ob«

ftrepit& mnrmurac. Contravero Gallinarutn»

naro diri_{aliquid imminere illarum}

cantus deft*

gnavit, vid. Alex. abAkxand. üb. _{f. gen dier,} c.ij. Sic eti.imvidemus Gallos

prifcistempo-tibus in _{magno pretio liabitos fuiiTe}

, ita enim

Plinius: Ht_{magißrattu tioßrosquotidie}

regunt, ,,

domosfaipfisfuastlaudunt,autreferant. Ilifaices,»

Konai_{osinipclluntautretinent:}

jubent ai'tes aut,9

prohtbi111,Victoriarumomniumtotoor_{be partarum} ,$

at.Jj itt i, 11rtiayinetcrrarum _{in pertoimperant,}

extuethtn_{fibrufe,handather}

quam optimcevicli n

lim _{Diu grata: Hahent}

oßenta preepoßerieorumu

tatitus Kam totis_{nochbtu eatiendoBceotiisnobilem}

,y

tllam_adver(usLac

edeemoniosprtefagirerevtfloriam,,,

haccPlinius. Parem lere _{luperltitionem}

redo-lentnostri_temporis

nugae aniles de cantu Galli:

er-20

vefpertlno, c]ui nonnifi peflimiominis anitulis

ruralibus Sc _{nonnunquamViris elfepuratur,qui}

coaudito vehementer

exht^efcunt»

certoqicer-tius fibi _{perfuadent, velmorrem infamiiiam_*}

domumq> illamirrepturam,cujusert

Galluscan-tans, vel incendio aedes _{conflagraturas illud} futurum autumant, rt _{pedesejufdemGalli}

fri-gidi, hocvero, fi calidi fentiantur. Ejufdem farinae ert _{opinio illade cantu Galliinvertibulo}

concepta,qui dupliciseventus praefumitun ut

(i caudamadvillam vertat,_{oculisqj intueatur}

_fö¬

resaedium _{, hofpitumadvcntum}

$ fincontra

o-culos ad _{villam, caudam} veroverfus föres

di-rigat > mortem _praefägire dicatur. Hujusmo-diScaliarum _{fuperrticionum,}

quasfibihorrnnes

neexima _{quidem faece formant. adeo, proh}

dolor! _{tenacesfunt, utfiquisevidentilfimis} ra-tionibus eosmeliusinftruereanniteretur, incaf

fum _{ipfiomnislabor, orane fhidium cederet.}

§• XIII. Ne rameneosinrerantimomen*

ti_{prorfusdeftituamus, nonnulla}

proferre lubec

<|uac utquorumlibetauguriorum,U3&hujus

va-nitatem _{impietaremq; apertiffime}

evincat.

Sed

quia duofunthominumgenera, quibuscum

no-bis r^s _{erir, gentiles fcihcet & Chrirtiani,}

du-phcietiam via procedendum Videtur:

itanimi-rum,ut adverb;sillosexlumine naturaeacratio*

ar-11

gumenta petamus. Ex infirmitate

_itaq;

_& lu-bricitate fui_{principii acfundamenti etiam}

gen-tibus_{quodammodo non innocuiffe irrita cfTc} haecce_{prxfägia, miror, quippe quod aliud efTe} nequic, quam ipfaimpuriScmaligniIpiritus

il-lulio, ipforumq, hpminurn prxfagia captanti«

um vanaSc cceca_{pcrluafioi hienim abfcpomni}

circumftantiarum _{caularumquc conlideratione} hoc illudvefibi inomen_arripuere

, nonatcen»

dences _{quid caufae fuerir, curhxc vel illa jvis} garriericautcucurieric, Nec deeofolliciti _quod

aviculx fonus Sc vox omniseventusnekix ni«

hilquidquam

adid, cujusomen putabatur,con-tulerit. Ec _{denique resadmirationedigna elf}

p

quodeum viderenceventum_{plane contrariunu.}

omiftinon raro_refpondere

> nec tarnenadmen*

temfaniorem _redierint,

fuperftuioiämqiopini-onemradicitus _{exrirparinc. Hxo omniaredio} *i _{judicii oculo intuens Cicero,}

ineptias hafcc

detegere

non veritus eil, ridendovatum

Boeo-ti^orumtemera _{prxfägiadevi&oriaadverfusLa«}

cedxmonios obtinenda, dum ira _{loquitur: tit}

Vata Baotios credts Lebadice _{vidißeexGallinaceo-,»}

fumcantu viäoriam_{etfe Thebanorum , quia Galli„}

Viäi(ilere _{folentycancre viftores Hoctgiturper,,}

gallinas_{Jupitert antue civitatifignum dabauanillce,0}

dVes» _{niftcum vicerint, canere non (oleant ? at>,}

tum_{(anebant, necpiceram, id enim}

inquies, o- »

ZI

„ftentum* Magnum vero, <7Haßpifces rtoft Gtfit

„ceiinerint. Ouod.iutem _eßtewpus,

quoUli non

„cautent, velnoäwnumve!_{diitrnum ?}

Qttodßv'f

j,cloresalacritatei &_{quafi Icetitiaad lar.endum}

ex-„citantur: _{potuita.cidijfealiaquoq,Ixtitia, quaad} ,,canendum moverentur, &c. vid.J.».de divin. c-id. Scd_{quid deiis tantopereconquerimur, qui}

extraEcclefiae_{pomaeria conilituti,}

Xg/-*•£, a%ct cv roo yja-fa,®_{erant, ut loquimr}

Apoftolus, 6c _{quibusEvangelii lux nonaffulfu?}

Ab bis_{itaqjnosconvertamusadChriilianos(uo«}

iriinefolum Sc nuda_{appellatione, v^riusq;} di-XerimDiaboli _{iimiaj) fimiiiaagentes. Inhistan»}

to_{damnabiliorefthxcfuperiiitio} cenfenda,quan-to_{magisvi Sc jurefuinominisad piefaiemvitxq»}

fan&itatemfunc obilri<£li. Anirnadvertant

igi-tur,_{quaefo,fceditatem hujusvitiitam exDeipro»}

hibitione, dicentis; non augurabimini. _item, noninveniatur inte,_{qui fcifcitetur ariolos «See.}

quam ex ipfa ejufdem quidditateSc natura :quid enim aliud fit morrem vel incendium ex cantu Galli _{praefjgire, quam Deum tentare, abipfo}

deficere, cui foliinBaptilmo juravimus _omnes,

honoremloh Deo _{proprium rapere}

, cujus

eft

futuranofle, actandem amicitiamcum

Diabo-locontrahere 2 _{Digneitaqi, oHomo, vive no¬}

mine_{tuo,aliasenirn tibi dicere liccbityutAle¬}

xanderM. cuidam

_{niiiitiignaYo,}

_cui

2*

lexandrierat, dix\t:Autttomenmuta, aHimeres9

Curr.

§. XIV. Hisveroauguriisdamnatis, quip« pequorumnullus

cumipfo

eventuncxus,quem

portendere fallo putantur, nec tarnen

dicimus

nihil_{prorfusfuturicantu}

_Gallorum

_indicari,

_quin

potiusafterendum pütamus, certiorem

fidem_»

imminentismutationis codi aliunde vix habcri,

quam ex cantuillorumvelpertino,

ficq,hocptat*

lagiumabsq» omni

luperftitione

aquolibet

ob-fervari_{pofTe, cum re6c Ipeciea}

_prioribus

_ifit

_di*

ftinftum, Quamobrem* ucquaedam praclud-a

futurae _{tempeftatis in afcre ientiri,nemo}

_eft

_qui ambigit* ita «Sc illis languinem«Sc

Spiritus

Galli

moveri certumeft» _{quod organorumejus}

_alio«

rumqj animandum

perfe«fta

dilpofttio,

ae

fen®

fuum _{vivacitas, qua fuperant ctiain homines»}

commonftrant} £xhoc autemlängüinis

fpiri-tüumqüe temperamento

proficifci appetitunu»

coéundidocent

_{peridftimi,qucrti}

_ad

_alaruftt

_cort» cuftum«Sccantum avemnoftramftimulare lupra

eviftumeft. Eadem_quoq*

_eft

_ratio,

_fino&uci«

dus, quam(biet, cantecGallus,

undecertunu*

dgnum fublecuturae mutadonis aeris

habetur

»

imprimis vero ventus

ligniiicaridicitur.

Haec iünt, C.L. _{qua? pro illuftratione}

_materiae

_hujus»

quamfynfu cujufdamViri, cui

refragari nefas du*

xi» trattandam fumfi, mecummediutus fum^.

*4-Tuum autem?rit, vel ex_propriis,

quachicplant

omilTa, addere, _{vel quacta<H:a, peralia}

verobené

siUilta,

_quibusplus

_{debqi,plqribus}

perfequinon licuit, _{benigne interpretari.}

Quodfuperelt,

DEum _{Opt. on^nisq»}

fcicnti* unicujnfontetTL.»

jfiipplicesyenereniur

Qmne$,utineafdenti3quo-tidieproficiamus, _quafragiliutis

Scmiferise

no-ftrae memoresidfolum_{fcire& prederedifcamus,}

quodexnobisnihil_{polfumus, nihilfunms, nihil}

l*abemus> verurp in nihilo _poftro

tanquam in

£entrocommorari _{debemus, Iphus}

fan&iili-mo _{Nomini fit iaus,}

honor Sc _glo¬

ria iri _fecula fccu-iprunusj

M

_favenem

_{literis d moribm}

Politijjtmunß.

PN.

NICOLA

_UM.

Geftrik«

Curry

de

_{Gallicinioeruditum}

iagenij

fpecimcn

cderec, Amicum _fuum

_perdilcAum

_l

Uk laties

_Torget,

_qua*.

corpus

poftuUt

hora.i

Vixdederas re_quiei,

membra^ lajpi

torof.

Vetvigil

an Gajiws

_dijeuffit

_voce

_joporevru.%

Aut_{fecit Pallas Irmina aperta} Tibi}

T^pn

Haitido conßat

_cujus

_foäertia

uobierrLx

Pre_gitt

_d

_<*d

_{carpsjufjitabire}

_lj.br.os*

HocJaltem

teßor, (detarmihi dicere _verum}

J$G>od fomni

fuerint

_temporaparva

_'Jul.

Jonas Petrelius

©»is» x03i©gD(e giiitcm sp»«.

. e . rooptjavifvtfimt/

StatorafgrtmD/fd tvdlod) ttnrijftgenomDriftöit/

-Sit tat _{nt&ropar ftelft}/ faftanm<Dty(ier mun/

€tt£lof/ fem _{(>ugnaflfglD&e|ltrptte »/e-ftomu} ett_fager*argumentarDdtDutdcf$foarwdlta/

_f

©omeyDinl'droom*proofallena fanoptdlia:

SIKeno(t)fyn*fpdforDrf)/ atDig ittaturfen*<SU2>

5?aranrättatotfjupptöddt/ attrdefia epviiti#ruD-.! 3)et)eeta2dnDer£ Sold/ Da Detoill fara trygga

3aenomÖJlard ocf>Salt/ foretter Ormarftygga:

S)dtfaßt!/ atDeeentoppi folienteD|igtaa/

SorDunlfen^ Äloovod)iKdfof)e Ormar|fygnaDt(jao. £>atdrfcefantod)fantett Afrieaniff gam

Europijf, Afiatjfi)arenfientlig2$ana/ ]',( SSKoot_{Orntar/epinlar/Sroor/forgtrftigÖ^yr^tWF}

S)dntDefceftriDa jmrDtod)f>ataafiHatnr.

5£dr$FerlD} ofdfragdlt draUeffaDjupfj;ltc

2J?eD_{atiDlig Orntars)?ddr}/ faffDewillfallas(fylfei £>tdrocfi fmDgDeinüt&itvdrfallaUforD/

Silatforgiiftaydr Denflena e^rtfti5?iovD.

|)dt 28älood)tufenD £'tft/ fontroDa2)rafenoftoar/

2(rmootuwef)ri|tenDpnrä/ fyrars £ittf(janopferofiraf 5)leD©dferl)eeteni<66mprt/ od)DoD<ig®uDloff>eet/ j

Q^drtrooi'O^Kdrleefj€elD illfunDigtgacfraräeefc

£mr tärflifltdi-atoy DeanDlig fattartvadia/ Dd)<5ynDett£fote©ompn ittjDod)otijDfracfia/##

gaftmeooliufligtlXoop/fomrorer oytiKSvaat1 £tt_{lydligtöadne=(SaligiorD Petriogottträat. '}

©omnu_{Spi. X01X(3(59{ (mr}omftaan-roopwittert tror* , UuUurfettfflofagolefetttdcfligtnoyegifmjt: 0»tt,

©dottffar iag/ fjanod)meDanDlig5Bötytdr-jang/ , 6)fdfnart/iannan©tool/ optvdcfta©talarmang...

©inom Jjog(af;rab« _lantman o$

rtbeligc2Dan/(t(#<&evod) SagnatV ♦ |

<naofcb meningtiifatt af