Disputatio politica de senatu. Quam ... sub directione m. Israelis Bringii ... antequam magisterij philosophici honores & privilegia consequeretur, publiæ censuræ submittit Nicolaus Domnærus smol. in auditorio veteri majori, ad diem 8. Martij, anno 1645.

t—in^sn>T ί ; ·■·■ ?—rimτ ; κύ«TT

Difputatio Politicib

S E

N

ÄT

_U,

Ducs1

_{fupremo confiliario}

_Chrifto,

Ex conicnfuSc

_approbaiione

_{V"enerandse facultatis}

Philofopbic», inRegia & celeberrinaa

Svco-num ad Salam _Academia,

S [TB DI RE CT lo NE VI Kl CL ΛKl SSIMI

M.

ISRAELIS

_BRINGII,

Philofophias

Civilis

ibidem

Profeflbris

Püb.

&

Ordioarij» Praeceptoris ac promotoris

fui rcvcrenter colendi.

AnlequamMagiflerij Phil&fopbicibenorts_fy

Brvoilegm confequeretur%

Public» cenfur»fubmittio

NICOLAUS S. _DOMNf RUS

_Smol,

In Auditorto veteri _{majori> ad d/em S. Martq,}

Äuno _{tö4/, borü}

ma/utinüconfuetö.

H B S A L I

_JE,

_

Mzgtirå

c o

A

cad

e

fti

i

aj

Ubfål

i

enfis

p.t.

Re

ftori

ViroClarißimo acCeleberrimo

!>

Μ

Μ

Λ R

Γ Γ Ν Ο

Ο

Ν

Υ

C Ο

¥ΕΝSI

_{Opt. & Me}

_c

_han.

_Proftiiori

Pub, & Ordinarie;

JVeeNoηreliqttn

Åcademiajpatribus,

Rcverendis,

confultifllmls»

Expéricn-'

tiiilmisiCiäriflimis,omnium faculcatumProfcilöribus?

Patronis& _{praeceptoribos» oriini obier·}

vaati^cöitu _{profequcndis.}

QUemädmodum

cepteresobfervandi

dgrof

,poflquam

qui

calunt,

curam

Patres»

omnem

fautores fa

in terra prapa-

prd-randa_{adifibueruntjbonum%ferneneidecommiferunt, diesh§.,}

ftefäfruttualiquem

expetunt,fa

quictpuidproyeueritjaborifuo

dé~

lita_{coUiguntt Ita favosfatrom}

_benor

_andi^

_{qui in me}

_informan*

dot nttUU_{pepereißishboribus.nullat}

difficultates

effugiftis vel

_molts βία* _\fed$*js

adhonitiorHbudipraciptionibUfdiluxidis ,falutaribus

confilijs,maximiirj^benefictfs, i

d

fem

peroperan?

dedißis,

etta

nimum

me um>ignorantite t_enebris excujfts_, ariium

liberalium

„boneßo-rum% morUm

fertitém redderetis \

juré^tiptimo

frhiiånt

aliquem

repeterevideminix

Verum,

quum

nihilbabcampropry,

quodcjfe-ram,id,quodUvobkaffatitnin_me coüatum,pro% tenun*tei_{ηge ny}

, meicoUt&umefi, efferam, velpotius referam>

bumHime\

fa

ed,qua

par efi, reverentid rogans, ui

bofce fementts

vißrd qtta/és

quaies

proventus,Horreo veflro excipére

d/gnemini

,

fa

perpetute

obfer-vkntiar5 at£ debita gratitudinU fignum

cjfe

patiamini/ nte nom

eolonum> ut haHenüs, itadecaciero,veftro favoreaciuteta munt¬

re baud _gravemini.

•VV.it DD,las RR.tfi fa C&fiuf.

addiBiJftmus

Nieolaus S, Domnaerus,

iSS

Prooemium.

Ereac

prudenter Arift.

_in

_R

het. ad

Alexdixit: _{ToßxAtutcdgτωνατΘ dνsiv&gu·}

mvJiiQTttTtv in. Animadvertebat enirn

magnus Philofophus, Refpub. fine fe-natu, ^haud abfimiles _{efie corporifine} menteacratione, quod _{nequcfefere¬}

gere, nequemomentofubfifterepoteft,

Idem innuit Rex_{fapientiifimusdicens: ubinoneftconfilium}}

populmcorruit\ falus autem^ubi multieonfiliarijyProv. Ii.ficut&C

SaluftiusadCaeiaremeleganter loquitur; Sgo inomni vita,

multa audiendo„ multalegendo,itacomperi, ömmaregna,

civita-tes, nationss> ufy ed prof_{serumimperium}

habuiffe

dum apud _cor

veta_{confiha valuerunt. Ubtcuncp}

gratta, timor*voluplasea cor*

rubere, _{poß paukimminut<z opes, deinde ademptum imperium,}

poßremofervituiimpoßta efl. Sic Demortatia, niii

praeeipi-tantiam&furorem_{vulgi, fenatusmoderetur,corruet:} A-rtftocratia ferméexfenatu conüftit: _{Princeps item,quam·}

vistantåpolleat prudentiå utcitiusconfe&a fint ejus

con-filia, _{quam capta putabantur, ut de Scipione Polyb- de}

CsfareTranq. feribit, vix tarnen, aene vixquidem ad

o-mnes _{commoditatis articulos animo exeubabit,} Caefa-rem eniro vehementer fefcllit fua_{prudentia,cum non}

pro-fpiceretfeie inienatu , quem nunquam folituserat

confu-lere, oeeifurn iri. Mofcs, _{quiomnem Aigyptiorum}

fei-catiamaddidicit,cui etiam Dominus ore ad os

i'ur c, tum folus'praefiderét

pcprilo

Tfraeliticö

_>

å

föcsro

fuö

Tethronehiecverbaaucivit; Nonbjetam remfacis,ßulto labo.

re-confumeriir, &tu-, &pcpubm

ifle,

qui tecum:

ultra

vires

tuas

efl

negotium, psterü

fuß

i

nere.

Mox

itaq,·

adjutores élegif

Cjiiiaonmisüs

eoniilio

» quam

auxilio

Reroptib.

juvarer

Sic _{Jofaphat, David,Salomon,}

Joüas,Hifcias

_Reges

_ac

prirv^

cipes pietate,

iäpientiå

ac

prudentiåommum

faciie

primi,

ι

m adminiftranda Rcpub, iehiorum coniilia lemper

adiii*

buerunt. Efl namqjpräster

negotiorum

publicorum

di£-ficultateiti) temporußi magna

diverfitas,

&:

ingeniorum»

$

cum _quibus

confli&andum, fumma

varietas

atq;

diiTimi-litudo· quae monlnt,

uticiern

nzn

femper

diceye

(

otloquitur

Cicero ) tdem tarnen femperfpeftare

debeamus:

fkxu

igitör

quedam

opus

hic efl,

imo

magna

prudentiå:

ultra

uniuse-nim Virésjam excrevit negotium,non

potefl

foftineri.

Qua*

re dixit Livius,βquisdefuaunim

feMtntia geretomnia,

fuper^

bumhunc

judieabo,

magis

quamfapientem*

Η

_a:c

fenaterij

ordk

"nis_{fublimitas,qtiar}

_pluribus

_ha&enu*

_amorem

Sc

veneratio-aem fui iDgeneraverafc, _mc

quoqueperraovit,

ut

noonul-las thefes,/. De Authoritate &virtutibusYénatoru, 2. De

eorundem Elelfcione, 5 Derebus

debberaßdis

, 4.

»deniquc

de modo dcliberandi, rudi peniciilo adambratas ,

dextré

Philofopböntiumceniöras

iubmitterem.

Te,

Chriflc, qui

*

'Angelus

magni

confrliies,

unacum

Patre

&-Spintu3anäo

"tupplcxvéoeror, mentem ac

lingvani

aiearn

dirige,

utquas

-hicdi'centür, ad norninis tui gloriam,

&jpufelicu*n boßum

Γ

'tfergatU.

Γ.

THE-Ϊ,

Membrum.

ΤΗ ΕS I S I.

Enatus ä fenionomen habet, quoc

IΛ

ni-oresj in principio, in fcnatum eletii Unz:

Sicenim Romuiusco ηft iruits u tccn]diM7i

Rci-pub.femsjenes

eßst-,

quiex

Auihoritaie

patres,

al·

I Aiate_fenatu*vocabantur. Flor. _{1.1, cap. t.}

II.

Significatio vocis värktj

fumitur enim

i. pro

ioco, ia

quemeonvcniunt fenatores.| 2. Pro te-mpore

Γίνε

die

> ut

apud Ta(Bit. Hift. 4.44.1. 3. Proipfis ienatoribus, ilve

ea-rumeoliegio, utioquifcur Flut., in

RornuL

Tcrtk_{acceptioefthujos loci, unde}

_{alias diciturCcii«}

filium, Tacit. Hsft. 1. _{87. 3.} item confilium publicum: _&

defcribitur ab Arift.PoL 4. 14% quod fit pars Reipub, qua de rebas eummuntbu* _confultal»

Senatum efle_{partemReibub. & quidem,} poftprinci-pem,praecipuam &potillimam, ut loquitur

Bodinus,

non

ettdubitandum. Kam cfitundamentum, in _{quo, tanqua}

immobiii cardine, caeteri_{magiftratus mutabiles verfantur.} Arnif. in Doft. Pol. cap. 14.

Authoritas autem fenatus haec eft, ut in fefpeßatus,

abfoluté decernendi, &iententiam _{pronunciandi derebus}

omnibusin_{Repub. jusquidem habeat, ledexequendipote·} Rate meritodeftituatur, _{pradertim in ftatu monarchico} :

Alksplcnamtpajeftateraobtineret. Arnif.

di&olo;o.

III.

IV.

V.

v L

Idtcr _{virtuos fenatoris» utin rebus omnibus. ita & hics}

primurn

loÄlm

meritofibi vendicat Pietas. Nam imtium

fapicntt&eBtimorDomhi, Ρfal. no. Et confiliorum

gubernatrix

Uxdivina>_{inquitCyp.in Epiil. Unde}

_rede

_{diciturs pietatt}

adverfus Deot fublata->fidesetiamg?focietatgenerü huniani,

u-m cxcellentiffima _virtus

Jußitia

_%

toilaiur

necejfe

eB*

Cic. _i.

de

Nat. Deorunu.

Vit.

"Proximé_{fequitur Honeßasffumorum}

_Probitas.

_Qui

enimcavet, ne proximum injuriåaffieiat, _necfeipfum

tur-pitudincautin

famiå

aliquå

conlpurcetac

focdct»

magn am

authoritatem conciliat fibi. _{Namfundamentumperpetux}com·

nsendatiom_Üfam&eBjaßttia, finequa, nihilpoterit c

(fe

lauda -di/fi Cic.i. off. Unde dicitS.icriptura»auferimprobum d

con-fyrfluBegüy

fåβ

abdiet

ur

jußitidfoiium ej

v*.

Prov.

25.

VIIL

TcrtioaddendaPrudentia, virtus illorum»_{qui in} fub-limitateconftitutifunt, _{propriä; Arifl.} 3. Pol. 3. Hacenim

folapratty

få

ducit

adfacicndum-> Plåt. in Menone. Et

prudentis

hoc_{proprium maximemunus}

_arbitramur

_{ßrefle confulere}

_j

_inquit

Ariit. lib.6 Eth.7. Maxime verö propter ingeniorum &

tempornm Yarietatem,

quibus

accomroodanda iäiutaria

confilia, _requifttur

_{prudentia in}

_confiliario.

_Nam

_ficxte**

animaliadorn_{artfinetraflatione aliqudff}artey nonpoffunt: multo

minuthomofwepredentiatraflaripotent} quianullumanimalmo

-rofitueßy majorem^artemrequirit> quam

komr.

Sen.

i.de Cle¬

ment.

IX.

Ad_{comparandatnautem}

_prudentiam

_iprseter

bonita-temnaturs, rcquiritur, 1. CognitiocumPbilofophis,

im-primis

pradicac,

qua;

honeitorum

ac

turpium» utilium

&

noxio-noxiorum difcrimen_{fuppeditat; tumHiüoriar,}

inqua*tan-quaminfpeculo, omare ξ£componere vitare, ad aIienasvirtutet'

licet. Plut. inTimol. 2. Uius& _{Ixperientia propria,}

jjujar

partim peregrioatione, partim negotiorum tra£Uti$e& ufucooflata, rerum>_{hommumq; peritiamconfert. Ujus}

enlm_{efßcacißimusrerum ommummagißerefi. Plin. iibf £6.}

X.

Üeindc, _{quemadmodumneceilariumeft ienatoribus}

noviüe vires _{Reip. & legesdomefticas, quiadehis}

coniul-tabunt: ita etiamtenentur _{Principem &Rempub.}

fince-ro amore_proiequi. Sicut _prudenter

legesnoftra?

_jubent

i* i, _{ÄOUUI10J $}+cap.8. Üt etiamprincipestales}

adhibe-ant confiliarios» monet _{pagina iacra, ubidicit: Cumviyt}

quitehabetβ{peilum, nah confultaye,tß abeo> qui tibiinnider,

occulta_{corißltumtuum% Etqu&re.eum% cujus animaßt}

fecundunt

aritmamtuam ·, ξβ cumcectderü, condolebit tibi>_{&c. Syr.}

37,

II.

_Membrum.

XI.

Temporaiis& ambulatorius fenatus eifc non _debet,

fed perpetuua. Sictittnimwcorpore, i'tBusratiomutata*

pa-runtprodeft:itaquo^Magißraiuum inßepub.mutatio,nunquam

eidem commodat. Ariit. J.2.

Pol.^

_Etiamübtm

utabliesfue-

Qv

runt _{magiβratus; ah}

quijemperpro Conßlto,_perpetuiextiterunt.

JuniusPol. _{q. 26.}

XII.

In _{Ele&ions novi fenatoris. meritoi.}

refpiciendum

adeos,_{quimagiilratus&honoresba}

Repub gcflerunt.

ün-de redtéå Ciceronedidtum, e

magißraiibusjenatum eßfc

opor¬

tetj. deIL Et_{quia magißratusvirum mdicat}

} uthabet Arift,

5. £th» I. _{optime exinde judicandum,} an _{icnatorio ordins}

etgnus «it. Iciipfum ίπ

varüs Rebusp.

sc

Regnis

fuiiTc

ob-fervatum5 _{probat Bod. 3. deReo.} I-XIII.

£. Ffabendaeft ratiostatis» 3c fcniores, qui longo _re-,

rum ufu cautioresfa&i fuat» juvembus proferendi Speci*

afüm cnim cdnicieiJudicium, fpecioja veteranis

fapientia,

glo--riofut intedeilm. ξ£conßhum habetur. Syr.Xf.

Adparendum

igt»

fur juvenilis, ai tmperandum _fentlis λtos accommodata eil. St maximejalva eivitas, übtconßliafenum, tf \uvenum arma

ebti-nenti _{iiiqaitPlut. iq} AnSenigerem

Refp.pierucnq;

enim cafida& iubrica fuat _{juaiorumeonfilia: iicut videre} cft,exconiiiiarijs novellis Roboami» _x. Reg» _13.

XI V.

j. Indigensproferendi exteris &

pcregnnis.proptef

ma¬

jorem nocitiam _{Reipub. Namadconßlium}

_{dandum de R.epub.}

caputeil,

mjfiRemp.

Cic. 2. de Orat.

Deiade

propter

majo¬

rem6dem & amoremergapatriam _;peregrini

ad

eommodum fuumaut arbitriumprincipeplera^ referuni.

Lipf in

Not.

ad

Pol3. 4. Ipfse_pr^pterca

leges,

fenatu foleat

prohibere

perc-grinos, Quod etiaro videre

eftinlure noftro»

ItUtlte _{cap. 4-/4·}

XV.

Nep4. Eruditio prstereundaeft» qusad Prudentiam*

fine qua

conjultatio nuäa

Cic.

2.

off

multum

coufert,

Namlicet vtrtu*dnatura _{quofdam impetutfumat, tarnen}

pc-rßci-anda doilriua eil: ^βad naturam exmtam

eruditio

accefjeni.

tumdemum_{ßngularc quid exißere}

_folet.

_{Cic. proArcfeia.}

_Et

nen ad _vitamfolum inßituendam,

nectjfåria

funt Hiera;

_verum

etiamadcenfultandumj Confihaenimutitia adRemp»

capcjjendam

fuppedttant. Plut. ia Coriolano,

xvr.

Innumcro fenatorum eonftituendo» _potiflimum

^sndaeilcivhim "&_{negotiorum mutende: ftcutvero}

m-mia_{paucitasderogatAutboritati: ita}

_muhitudo

_Secretis

j& mstursE _{expeditioni inepta}

eil.

_{Qu »wcmateria}

(cditta-fis hommibut pertuvbandiS.Keip. dceritiß,quamullitudiniplanus*

rintspauciorumarbltrioconveüi vtdeahtur.

Bod.

Li. c. i.

III. Membrum,

X VII.

Sub deliberationes _{politicas cadunt cmnia, quse ad} "bonum _{publicum procurandum&conicrvandumfaciunt®} quorum rnagnam partem recenfet Axift. Pol. 4. 14. ut Tunt; Bellum & _{pax:loedera & eorumdiflblutianes;}

le-geSi _{roors»exilium,pubJicatio}bonorum,

rafcionesrepofcen-da-adminifireti _{magiftratus. Quibusex 1. Rhetor. addi}

peffunt, ve&igaliaieureditus>res pecuniaria; cxpörtatio& importatio rerum ad vitam utilium, diftributio _praemio·

rum,cuilodia_{rcgionis» creatiomagiilratuum: Deniq;}

rcü-gionisintroduöio, confervatio, & _{fupeiftitionura;} cxtcr*

~minatio. \id« Piccart. aid cit, loc. Arift,

XVIII.

De his* ccrtis _{argumentis &rafionibusdöceredebet}

fenatus,non _{cventis. Nam rerum dubiarum,&}

qux in

e-aiu _{pofitae funt,}

quotiesagij^ir deRepub, nöllum pondus

eds_{oportet: ut vetusicntcütia habet. Vid. Bod. d. 1.}

Χ ίX. ;

Qui vero litibus _{difeeptandis, forenfibus praefenitn}

datumq; non perturbantibus, fenatum_{impediunt,rena}

ie-natu _minimé

dignarnfaciunt, inquit Bod. Unde Cicero

Verrem ineufans»ait: _{quoconfugientfoetjfquemimplorai'unt?}

adfenaium_{dervementt quide t fre}

Juppliciumjumatf Noneß uß*

tatum, non _{eßfehatortum. Senatus enim»}

quåtalis,

impe-tjum _{aut-juriidiåiontm}

nonhabet« _{I V}

IV.

Membrum.

XX.

Circa modum confultandi i. Resdeliberanda maturl

proponi debet» ut habeatur jufturn confulendi fpatiumi5

Nihilenim_{magnidifiriminls conßltjftaminimicum}

_ett,

_quam ce-leritas, Liv. üb. QuodIiverode privatorum, qui fent·

tui _{interimt, commodis agatur; tutiusxo ipfodie, de rc}

propofita decernitur.* ne ambitiofi homines

argumento-tumfubtiütateveraconfilia_pervcrtant. Bod. _3. de_Rep.

XXI-t. _{Roganturfententi*, aut}finc

ordine»

_ut

finguli fe

praeparent: fic Augußumprout

hbutffet perrogaffe*firibit

Svet,

aut ab iiifimis _{ineipiendo> ne affel* Bant}

_potentiorum.

vid._üpf.

χχπ.

3· Sententiae declaratio» in caufis gravioribus»

melius

fit_{peroccultafuffragia: ilaenimverum}

_{fenfum cvjufy}

_maxi*

me_{cognofcesȧeum illtanemine aUocognitum}

tri

t

perfuajum ha*

bebunti _{inquitMccoenas ad Auguftum apud}

_Dionem.

_Quod

fi vero _plura fuerint capita deüberationis, _quorum

quae-dam _{probantur» qusedam rcijeiuntur»}

_clarå

_voce

_ferenda

eftfententia, _{inquic Bod.}

XXlIl·

Omnes afFe&us_{noxijfugiendi; Noncn\m}

_{facile animtu}

verumprovidet, übt illi officium,

inquit Salud. io

Catii.

item

fludium rei_{privat*! quiares}

_{privatafempey}

_offeesre,

_offictent^

publicüconßlijs Liv.1. 22. £tAvarittaornnta

venaUa

habere

do*

cet, üaluft. d. 1.

XXIV.

Liberé confulendum» NöradeteilabiIes, _quiverico·

piamnonfaciunt, jedfufyenfa, £«fquéducantur tncltnatura

reßon·

1faclt. A snål. ii,Liberias_{ficutiifidetinprafentia', quibui}

rtpk

βii, cfendiii deiPidfiäüipßs fußicitur, laudaturfp. piia, Jitr3.

%.9.

XXV.

Libertati ver©, _qua-fsepé odioia eil, _{& pcrniciofaji}

ii nimia* _{jungenda Modeilia; Sapiens tnim nonfemper}

it uno

graau, fedumvia. Nec fe inaliquibm mutat,Jedpotiuaaptat?

akSen. Sie laudaturL. Piib>_{quod nunquamiervilis}

ienten-tiae _{fpontéauthoriuerit» icd quoties neceflltas}

ingrueret^

prudenter moderans. Tant. 6. AnnaL

XXVI.

Deinde iobrié confaltandüm» non inter _{pocula. Be¬} ataenrmettterra* cuj_tusprincip®

intemporevefcuntur*adrefettto¬

nem. nonadluxuria#/,Ecci _{JO. Et}

coftumpunt vofaptatti virtutü

indalem,_{labefattantingcmum*conftltu eripiunt. PlutvinHaBnib.} xxvrr.

Ämat etiam cohfultatiö_{providam euri#atione ^quia}

éninia* _{nohproperanii clara, C:rtaq;funt:feßinatio improitda ett}

,

caca. Livius. üb. _{iz.fceleraimpetufoonåvérö}

conßliamer#va~

Ujcuni'Tacit. Biil. i. 23. 3.

XX VIII.

in _{dicriidaiententia» laudaturbreVitås, ufomnia}

ri-intelligantur ut omnibus ditendilocus _relinquaiur*

tum étiafri ne inutili _{(unttaticne-i}

ågeftdi tempora, deltberandi

eofumantu-r, Tacit. 3. Η iil.

XXIX.

Datum _{cöniUium fequidebet}

Silentium, quodeptimu

éc_{tuüjfimir/yjrerfottadrniniflrandaruvinculum}

vocatur_{å Valer.} Iib. 2.2. Rcsenim_{magnafußinert}

nonpoßunt, abes c ut tacercgra*

*fkett. Curt. j- _{4. 6. Regum acprincip}

umareana ceiare,

hone-ftumett.loKi2.7. " XXX.

Deindeconéantia:

å eönfiliohon©& honcilo, _neqT

poilickationibuS) _{neq,· pooaartTb}

_ktéVu

_{feie abfUabi}

anturcoiifijiarij, AbfittarnenContumacia»_{quå qui}

_lab

_ds

rant, mhilrsffc*mpuHnt<>mfiquodipßfacmnt. Ter. inAnd_χ

Et_{confilij,quamvis egvegij, mnipßtfferunt,tnimicj.}

Tacit-i. HSil. _Qaoddc Moaeftia. fupra_{didtumeil, ctiam hic ha¬}

bet ίοcum: necinwnßantis eß%_{fentcnliamtznquAm aliqaod}

ηΛ·

vigiwn,e Retp, tempeßate moderArL Cic. prqBalbo.

Hasedcfecratu?ratione_{pracientis inftituti,dixiiFe,}

iuffi-ciat. Faxit&temns Deus, utomncs, quibus _{hoc muneris}

incumbit»ea_{eonfiliaexcogitarepoflint> qua? ini}

nomi-nis_{gloriam» &Ecclefi«atq; Rcip, utiliaater iraovent!}

_I

z. An in fenatum _{legpndus * qui akeri prindpi fit ob-}

{

noxius?

3. Älntutins cum multi 5 m mm paucis. princcps

confultct? AfF. Dift.

4. An ad decernendnm aliquicl? neceiFanum fit omnes

adeiTefenatores ? N. D-,.

5. Eventune an voluntatf

poncfsranda

Sa%

_confilia?

_N,

prmsv

$. An _präster

_fidem>etiain

_{everitürq teneatur confilia«}

rius _{praefiare l N„.}

7. Anbona confilia ?

mala

vcro & infaufta pasnbt i

afRcienda? N»'

8, Utrumconfifiarmetkm aoq_{rcquifitusmonercinter«} dum&eonfulere dsbgat _{^ AfF}

9» An_negotiaodiofa_öcmaxinié difidcilia, _{per abfentiam^}