Dissertatio de potissimis historicis Latinis. Cujus partem secundam venia ampl. facult. philos. Ups. exhibent mag. Olavus Bredberg ... et Carolus J. Bredberg Gothoburgensis in audit. Gust. die XII Dec. MDCCCXXII. H. a. m. s

DISSERTATIO

de

POTISSIMIS Hl STOR IC IS LATINIS.

cujus partum secundam venia ampl, facult. philos. ups.

EXHIEEXT

Mag.

OLAVUS

_BREDBERG

utter, rom, docens. stip. tenümalm,

/

et

CAROLUS J. _BREDBERG.

&othoetjrgen5is

IN AUD. GUST. DIE XII _{DEC, MDCCCXXII.}

h, a. mi s. t

-'.i,

u p s a l i _m%

►-> f 11 HERR BRUKSPATRON

OLOF

BREDBERG

fru

JOHANNA

M.

SMEDBERG

FÖDD SAN TESSON

De Huldaste Föräldrar

lillcgnas dessa blad med karlek och tacksamhet

af

Eder

Lydige Son

DE POTISSIMIS HISTORICIS LATINIS DISSERTATIO.

PARS SECUNDA.

I

de poena oönjuratio nis conviftorum dicftnri, habuerunt

C. Caefar & M. Porcius Cato, id _{proditur, Catonem} magnopere collaudari, atque in ejus fententiam fieri dss*

cesßonem _{/). Sed fubito, & nescio an non prudenfcer fatis} infiftit _Nofter, ac urgentem moratur vnn _{celeritafcemque} s-erum, _quas dirimifc _{ne unius quidem diel intervallum.}

Cum enim in memoriam _{virorum iliuftrium}

majoreque

morum _{disfimilitudine, quam}

quanta cogifcari poteft, Cae-faris & Catonis _{incidisfet, Opportunitäten] formas}

moruni

utriusque exprimendae non fruftra Tibi datam voluit ,

quippe cum in hoc artificio omnium hiftorieornm onus

maxinie _{excellat, atque ipfas perfouas, tum}

per fe, tum

A _pro«

i4 =====

propfcer diverfitafcem,

inprimis

judicaret

idoneas, in

qui-bus mirabiiis _{ejus loilertia fuperbiret 2}.}

_Suntitaque

ima-gines Caefaris &Catonis, quibus bic

deledrantur legentes,

bene & ad veritatem _{expresfae illae qnidem,}

_fed

_ita

collocatae, ut rebus expiieandis nec offieiant, nec

juite

exiftimantis _{judiciuno nihil ornnino}

_ofFendant.

_{Eas enim}

diffi-cultas minime obfcura» Sed fi vera dicere volumus , id

legentes moiefte ferant necesTe ert:, rerum incidi teno¬

rem , quodque fecuti funt

filum, hoc fubito fibi eripi,

praefertim exitu

fabulae

jam

inftante»

Quod fi ofFendit

collocatio imaginuin

Caefaris

&

Ca-tonis, multo id magis de eis fuspicari licet, quae

dedita

longeque

arcesfita

esfe videmus, ut

tabulae,

figerentur

iftae

animique defcriptiones.

Quo

quidem

tranfitu

nihil

repe-rieturnec moleftius, nec jejunius, in tota

hac, in

ver-famur, hiftoria de

eonjuratione

Catilinae.

Haec

enim

ad

verT

verbum _{fcnpfifc Sallufåius: Sed mihi multa Icgenti, multa}

au-dienti, qiice populus Rommus domi miiiticeqne, man atque terra*

prwclara facinora fecit, forte lubuit attendere, quce res maxume

t anta _{negotia fußimiisfet. Sciebam, fcepenmmro parva manu cum}

magnis legionibus hoßittm contendisfc: — -— facundia Grcecos,

gloria belli Gallos ante Romanos fuisfe. Ac mihi multa agitanU

confiabat , paucorum civium egregiam virtutem cuncta pafravisfe >

poßquam luxu atque deßdia civilas corrupta efl ,

/mj- respublic-a magnitudine Jua imperatorum atque magifiratuum

vitia _{ßßentabat: ac , ßcnti effeta parente, multis tempeßatibus}

hand _{Jane quisquam Romce virtute}

magnus fuit. .SVd memoria

mea, _{ingenti virtute, divorßs moribus fuere viri}

_duo,

CWo

£5^

C. _{Ccefar ; quos, quoniam res obtnUrat, fihniio}

_prceterire

fuit conßlium , quin utriusque naturam

&

inge-7220 posfem, aperirem". Subnectuntur deinceps imagines*

Hsec & fimiJia fecum cammentanti hiftorico magis

pro-pria

judicamus

hiftoriae

confcribendse.

Tam

le-gentibus fuum probaretur

confilium,

vultus

Caesaris

ex-primendi,

&

Catonis.

Res omnino

fe

laudabilis

utili-v ' ' " . ->v / ..

f.

l6 , ■'

titilitate defenditur, nsc ulla eget praefatione.

Verum

fi _{quid in rationell) & ordinem peccatur, id non*verbis}

addendis einendari _{potefi;, fed rebus prudentius} dispen-fandis. Sed hsec hactenus. _{Iroagines Satiuftianas infp}

i-cere _{placet, fi pauca ante dixerirnus de nniverfo hoc}

hiftorieae _{defcriptionis genere, quod naturam hominum}

adurnbrat, & mores.

Cum _{igifcur fpecies ingenii inornotque illa fitmater ies,} quae huic arti fubjeeta fit, id a g endum erit, ut fub uno

confpsctu ponatur fumma perfonae cujaspiäm, quam in«

quirendo in vitam, dieta & facta cottégerit _hifiorise

fcrip-tor. _{Atqui nen pari tenemur fludio imagin is cujuslibet}

hominis intuendse, fiquidem in"''.morfbus potisfimum im« moramur _{eorum, qui re aliqua majore infignes fuerint}

:

quo fit, ut quamcumque perfonam res offerat, ejus

mo-res _{defcribere, non oontinuo- hiftorici fit. Prseterea aütefw}

non _{pauca? numero eximuntur,}

quoniam ad finem, quem

res _{explicanda conftifcuifc, fi non fingula}

, pieraque cerfce

referri _{jubet hifiorlse lex : in eis vero, five perfonis,} five eventis, _{quae nillfam habeanfc} vim ad rem _{iiluftrandam,}

«■* ■-•«* . \

eadem diutius morari vetat. _{Quocirea , ut quisque}

pri-mas _{egsfc partes, ve] ab bis proximas, lta potisfimuni} imaginem ejus delineandam fibi fcriptor defuraere debet.

Quo quidem in gen er e ita versatur, ut fedulo exquirafc,

qualis mens flfc, qns fines ultimi, ad quos pmnia referat

defcribenda perfona, quaeque conblia, quae ad exitum per-ducere. conetnr , quae virtutes & vitia ejus fint måxime

propriaj Qj cO denique nfcroruoique miftuta. Ex bis facilis

ed _{conject-ura , quantsö difficultatis res fit. Efcenim, ho.}

mines _{perfpicere, quaeque penitus c!aufa habuerint late»} brse & recesfas _animoruti), ea inv_eldigare & aperire, iuli¬ nas non medierens _{iotelligendi prudenh'se , nec vulgaris}

• _\

fagaeitatss cenfendum eft. Atque efiam exioiia opus eft

ju-dicandi lubtilitate , nt gradas & colores, qoi fingularum

virtutum Xunt. Sc _{viriorurn, obfervåtvdo notari &} inter-nofci _{posfint, Afc verba eligere / quibos ea definiri &}

effin^i queant afiioii morumque lineamenta, quae nimiam

prdpter tenuitatem mentis aciem fugere videantur: fin¬

gula Ulis eoJlocare locis, ubi _{emlneant, ubi confpiciantur,} ubi animos _{Iégentium advertant,}

ea demum opera funt

Si fic _{expresG» morum imagines veritatem fatis} iroitatse _{fuerinfc, jam ante, quam res explicentur, non} ignarus eris, quemadmodum homo ex imagine cognitus,

ubi _{qnidque evenerit, & rem& fe fit gefturus 3). Q ui}

au-tem Hiftorise conditor _{ejnsmodi descriptiones, eoque} artificio _{perfectas, ut SaJIuftianas fimilitudme sequipa«} rent, Ioco _{pofuerit, is duplici commendabitur laude: una} in illo cernitur _{fludio, quo ad pleniorem hominis jam}

quodammodo noti cognitioneni alliciuntur legentes: al¬

tera _{pertinet ad eam artis hiftorhoe partem}

> qui

pragniati'cir-mir _{nominatur. De ftudio ifto, quod}

dicimus, aeque eft tioftra fententia hiftorico laborandum , ae de iilis dicendi

virfciftibns, quibus legentium quaerifcur deiedtatio.

Ete-nim, ut fe audiri orator^ fic fe _{legi vult hiftoriae fcriptor*}

In hoc _{fine nimirum eft illud, cur elocutionis}

ornamenta

aspernari huiciisinimeJiceat_{4}. Etiarofimilidecaufa erifc ftu*}

um _,

"

■ , j

3) Sulzer. Allegemeine Theorie der Schönen Künfte. Art. Charakter.

4) Abfcé Casfagne. Discours fur l'art _{hiftorique & les ouvrages de}

dium, _{quod dicimus, haud contemnendum. Legentes enim,}

pofteaquatn morum imago , in ipfo narracionis limine

propofita , notum eis reddiderit hominem , qui mox fifc

in fcenam venturus, ad cupiditatem ea discendi, quae

iJIe _gesferit , quaeque perpesfus fit, trabantuc

necesfe

erit. Non _{ignorant intima animi incitamenta & ftudia} ,

non _{agendi rationem, non ingenii vim.} Quibus cognitis,

grave illud in Historia

expofitum

quod

rebus externis ineunt mortale?, dum confilia fua ad effec*

tum _{perducere ftudent, Iegentium}

animos

vehementius

afficiet, nec _{fpe aut metu} vacuos

esfe finet.

Quin etiatn

exfpectatior in fcenam

prodibit

ejus perfona, qui

jam

ante non fit _{ignotus. Id vero} hoc

descriptionum

efficitur, ut homo quilibet, quamvis de vita

ejus nihil

nec _{litteris, nec farna, nec ufu cognoveris,} tamen _ex

vultu perquam paucis lineis

defignato

pernofcatur.

Quam

confilia_{ejus fingula, & actionesfuturas, quotiescumque}

_ad

agendum prodeat, quaerimus

conjecturå

tacitoque

20 * =

fequimür animis per fingulas rerum mutafeiones, nec

aliter, quam 11 eo diu _{multumque ufi esfemus. Atqui} hoc ftudium minime commovebit hrftoriae _{fcriptor, fi ?} duna mores _{hominum exprimere conatur,}

communes tantnmmodo illas virfcutes _{transfcripferit, & vitia},

quo-ruiih _{genus praeceptores ni or um traélare fölent,}

quaä-que ejusmodi (unt ut seque in plurimos quadrent Quo«

circa id _{fcriptori agendorn eric, ut veritatero imitefcur}

imago, atque.mores'"hornin is deferipti virtutibos & vitiis,

quas ejus _{maxims fint propria, expresfos reprsefentet 5}

•.

Q nod vero ita ex fententia _fuccedet, fi hcminem defcri» bendu01 aut _{ipfe noverit, aut fingula}

ejus* di&a & _fa&a,

de _{qnibus memoria proditum fir}

5 diligenter exquifierit,

jufte-5) A Writer who would charaterife in an _{instrudtive and}

mafterly manner, fbould be _{finnple in his ftyle and fhould avoid all}

quaint-ness and affeftation ; at the fame time, not contenting himfelf

with _giving us general outlines _{only , but descending into thofe}

peculiarities whicb mark a _{charaéter, in its moll}

llrong and

di-. . ' . ; ^ .. .

w "t■ ,. . -. ...

ftinftive features. H. Blair: Leföures on _{Rhetoric and Beiles}

Bettres, Art, Hiftorical _{Writing Tt 3. p. 63.}

jufteque aefldmarit. Sin minus fimilitudinem hominis,

quem nec viderit, nee cogitatione införmarifc , exprimere

neqult: quo fit, ut temere _{aliquot congerat p oprietates,} quae, nullo inter fe _{vinculo connexae, fatietatem parinnt»} propterea quod res funt nullius, nec _{imaginem finguli}

eujuspiam hominis effingunt 6\ Irnagines vifciofi adeo

exempli fuppedltat hiftoricorum vuJgus.

Morum vero

_{defcripfciones,}

quas faepe dicimus, non

tantum _{legentium animos}

majori implent rerum

cognitio-nis _{fludio, Ted etiam ad causfas rerum}

explicandas, in

quo _{pragmaticismus ponitur , vim habent maximam}

7).

Hunc _{locum, quoniam ad eum fua fponte}

defluxit oratio,

*■

obiter _{perftringere piacet. Cum igitur}

ars, quse dicitur,

hißorica quatfcuor contineatur _{partibus, dekélu &ordinatione}

rerum, veritads _{itweftigatione,}

quas eadem criticismus

nomi-iiatur, pragmaticismo & _{elocutionej omnium} una maximas

B _esfe

6) Salzer. Allgemeine Theorie der Sahonen Künfte. I. c,

esfe difficultatis tertia_{putatur. Res enim eiigere, dispenfare} & componere pofcerit hiftoricus , fi judlcio pollef, _onine»

qoe eligendi & disponéndi

_cåjifiliuni

rei & _{intelligentiae ledturi cujusque}

accomraodatisOtnum,

referat: veritas elicitur nrionumentis' _{diligenter infpiciendis,} /

fedöloque infcer fe _{eoroparandisad id, ut} reg exoloratas

& certasj easqne _prlidenter ordinatas , verbis veftire

.& ornare _{queat fcriptor-, adjuvabunt artis}

praeeepta,

efeganfcioris _{feriptionis exempla , & vis fubséli fngenii.} •Ut _{primum v ero}

qnseritur. ratio, rsexus & ca« sfas rerura

perfpiciendi, in _{qua .vérfatur pragmatrcismus,}

obßopesci-mm rei _{videntes magnitndinero}

,

animnmque

cogi-taeiö _{conditionis mortalis. Manus}

enim illa _Di-vina,

fato-rom _{moderatrix, nubium}

feegitur involucris. _Quocirea

hiiforiae _{conditor, quamvis}

perfpicax fit, tarnen _longe

plurimas fe ignorarecausfas _{rerum, mödefte fateatnr}

neces-ie eft. Cum vero _hominis

fit, res_cognofcrere5

earumque

nexos, q u antum _{potent, indagare; qui}

plurima viderit, is

in hac erifc ratione _{optime verfari}

exiftimandus: qui

om-nia _{perfpiciat, hunc}

exfpe&are, non _{fas eft.}

Quod fi