3
ANIMADVERSIONES
IN
RATIONEM TR ACT ANDI
JURISPRUDENTIAM SVECANAM
COMMUNEM.
AR UM
PARTEM PRIMAM
CONSENT. CONSULT. FACULT. JURID. UPS.
PUBLICO EXAMINI SIJBJICIUNT
Mag. JOHAN. DAN. DRISSEL,
J. U. L. FACULT. JURID. ADJ. ORD.
ET
JOHANNES WMRAER,
OSTROGOTH US.
IN AUDIT. GUST. MAJORI, D. V APRIL. MDCCXCII.
HORIS A. M. SOLITIS.
U PS A LlJEy
LITTIRIS VIDU.E DUtECT. JOH. EDMAN.
P R JE FA TIO.
ui ad id perfe&ionis, qua apud nos fuperbiunt plu-
rimte fcLentiae, oculos conjicere voluerit, fateatur
oportet, eas his temporibus ad ftupendum prorfus cui-
men eve£Us esfe. Quemadmodum autem cun£la mor-
talium continuis fatorum temporumque vertuntur vicibus
& omnis generis fru£lus eodem anni tempore non flo-
rent; ita pierumque fieri fölet, ut dum aliae fcientiae ca- pur efferunt, aliae concidant 8c ad gloriam atque ampli-
tudinem fe erigere vix posfint, (ed tacite ingenriifcentes
de remisliori in fe adfeöu conquerantur. Jurisprudenti-
am, quae 8c publicis 8c privatis confulit rebus, easdem
fortis vices in patria noftra expertam fuisfe fata ejus per- luftranti fat fuperque patebit, a) Antiqutsfimis tempori¬
bus jus mere confvetudinarium vigebat, cujus cuftodia
& ad causfas dijudicandas adplicatio ipfis Imperantibus
8c certis fummae dignitatis viris, qui vocabanrur Spe*
kitigar, öldungar vel Sannomån unice competebatj erant
hipierumque facrificiorum antiftites.
Foft aetatem INGELLI 8c regno pofl: necem Regu-
lorum in certas provincias b) divifo, legiferis, quorurn honorificentisfimum erat manus, demaadata fiwt cura
A 2 legum
«) Septem Jurisprudentist numeran poafant «täte»t /a tempore Odini
•d obitum IngtUi. II ab initio impcri Ivnrici ad Svtrchtrum. IIIa Sver- ebtroad Erlcum XI. IV» fubimperio familia- Folchuogica? & Rt externorum..
V. « Guftavo I. ad Guftavum Adolphum. VI. ab initio impcrii ii lim ai Fridtricum L VII, in qua nunc vivimus,
b) Provinci* in antiquia LL. vocantur Land hine Landsting, quod
etiam vocatur Rdfftting ab antiquo Rafft, deftiogueadum a judicio corre- ftorio RJttart ting. Vid. 41. C. TB. LL*
4 Prafatio.
legum. c) Sub imperio Regum, qui e ftirpe ERICIANA
& SVERCHERIANA oriundi eranr, non religionis lo- lum, fed jurisprudentiae etiam curam agebant clerici e-
ruditionis, quae illius setaris esfe poterat, laude in pri-
mås infignes. Tempore Regum famiiiae FOLCHUNGI-
C^E incrementuin jurisprudentiae adtulit non folum lau- dabilis, quae legibus colligendis Sc emendandis impende-
batur opera, fed laudabilis etiam lai-corum nisus de prin- cipatu jurisprudentiae certandi cum clericis, quorum prsepotenrem in legibus condendis Sc interprerandis au¬
toritärem imminuere Sc arterere conabanrur atque adeo,
ut benigna inparria noftra non videretur defiderare hofpi-
tia. Ingravefcente autem fub tempore, ur dici fölet, uni-
onis indies fere malorum mole Sc Bellonae furoribus atque inteftinis disfidiis lacerata patria, non potuerunt
non triftes ejus esfe vices, quamvis rota haec aeras non expers fit inflitutionum, quoe ad illam fovendam & in al-
tius provehendam conducerent. d) Gl. ni. Regi GUSTA-
VO I:mo, quum concatenata laborum ferie excitanda es- fent omnia, quae perculsa atque proftrata erant, nemini
mirum videatur illum praecipuam non egisfe curam juris¬
prudentiae in dies fere exolefcentis. e)
Clericis privatis jure, quo antea fruebantur <Sc non
raro abutebantur, forenlibus fe immifcendi negotiis, tan-
ta erat penuria eorum, qui juris cognitione pollerent, ut
vix esfenr, qui publicis defungerentur muneribus. f) In
quo
c) Leges fcrcndi potefbttem habulsfe legifero», quod contendit Vilde,
tuto dici non porefh
d) LL. Uplandi« confinnata? 12p6. Snderm. 1327. Communes pro- vinciates 1442» Academia Upfalienfi indituta 1477 junispradcntisc tiocen-
dx etiam h abita fuit ratio.
e) v. Litteras ad A. Trangemm 30 Mart. lS47>
f) Kex ipti dicit, att Domr»nre Ämbeten med fétdnne Perforier voro
hefttttt fom uti vdr btfkrtfne Lag faß oforfnr ne vmo. Cr,t olus IX.
Pr (Zfatio. $
quo adfli&o ftatu fat diu manfit jurispradentia. R.
CAROLUS IX, fsepius quidem conqueftus fuir de negli¬
gentia judicum & vitiis, quibus laborabat procesfus &
judiciarius, & exfecutivus, quare etiarn varia molitus
eft, quae illius deinde fadse emendationi praeluderent. g)
An vero aliquid perfecerit, quod ad illam e tenebris, qui¬
bus obdufta erat, refufcitandam contulerit, certo dici
non poteli. Academia Upfalienli an. 1593 reftituta åc
novis privilegiis munita nulli feptem Profesforum, qui tum eligebanrur, dernandata fuit junsprudentiatn docendi fpar-
ra. Quod autem huic Regi perficere non contigit, per-
fecit i 1)e rerum fvecicarum non armis folum, fed legibus
eiiam & culcioribus inftitutis tutor & moderator GUST,
ADOLPH US. Conftiruit fuprema judicia, & jurisperitos
viros, qui publico docendi munere in Academiis funge-
renrur, perwiifit non foium, ut Sveci illuftriora in aliis
rerris vilitarent eruditionis domicilia, ubi jurisprudentiae
lludium I&utius efflorefceret, fed peregrinos etiam do¬
lores ad Sveciam honorificentislimis inviravit conditio-
nibus, ne penuria doclorum inträ patriam illius morare¬
tur progresfus b) Perviderat folidiorein eruditionem maxi-
me esfe neceffariam, ut in patriae multiplicem ufum pro- pagetur & proptgatum ex voro adaugeatur.
Hinc factum ed, ut revivifceret & laetiores faceret progresfus, quos nec impediit, tum temporis folemnis,
A 3 mos
quod viearii judices bvarktu Idja tller Jkrifva kunde v. lit. ad Tur. In»:
1526 & St. 1598.
g) Vid. Riksdngs-R. iéoo. mandat. 1602, 4. Dec. & Stndg. 2?
Febr. 159S. Per jadicrum quod in nula Holtnix In Iiitueba.rur fnnt qui
exiftimenr grunden vara lagd till Hof-Råtttn, fom af K. Gujlaf A.
dolpb inrättades.
h) An. 1621. duo eonftitoti funt juris Profeiforc«, & perhibetnr
deliberatuin fuisie de eorura augendo nutnero, Jurisprudenti® enim llu¬
dium tum t«mporis utilisfimum esfe putabator.
P rafatio.
mös jura addifcendi romana. Renafcens hasc jurisprn-
dentkc fortuna nulla triftiori clade iterataad culmeo fuum haud infelici fuccesfu enicebatur, iilius progresfus aceleran-
tibus fuumque patrocinium illi commodaatibus, qui fce-
ptra regni noftri poft G. ÅDOLPHUM. rooderati funt, Imperantibus, Tumma litterarum 'patrona CHRI¬
STINA <3c CAROLIS, hujus fcientiac ampiificandos gloria florentisfimis, Per totum hoc remporis intervallum nihil
fuit honoris, nihil laudis, quod non jurisprudentias tribu-
eretur eademque non judices folum Sc causfarum pa- tronos, Ted aliorutn etiam ordinurn ofåciales, quid, quod
Senatorios viros Sc ipsorum Iatum clavum ornare putaba-
tur, DiTcentium numerus Sc in difcendo ardoraugebatur, prtemia non deerant docentium induftrias in utilisfimis tra*
dendis praeceptis fatigari nefeiar. Qiuim autem plurimae
conftitutiones jus tum municipaie, tum etjam provinciale
immutantes editae efient magnusque legum numerus e&-
rum cognitionemdifficilem & ambiguam redderet, de hac
difficultate tollenda Sc novo legum codice concinnando
decretum fuit, quod tanten decretum negotii graviras, cre- briora bella ahaeque causfee retardarunt. i) Sub imperio
R. FREDERICI prodiit, de quo diu deliberatum & in quo diu elaboratum fuit, novus L. L. Codex. Quo fa&a
aliam faciem iterum induitjurisprudentia. Cogmtio L. L.
multo quam ante facilior reddebatur in uno volumine inveniebantur fere emnia praeeepta juris communis, quo-
rum prineipia,rationes, nexum Sc ordinem inrerpretari o- porteret JCtum, cui timendum non erat loea legis qui-
bus perferutandis Sc inter fe conferendis immorabatur ftlia data lege abrogata esfe. An nunc admodum au£lo
numero L. L. aeque facilis fit cognitio jurisprude tiae Scan ad illud perfe&ionis faftigium, quod attigerunr aliae
feien-
») Ab «1. ad an. X734.
Pr atio. 7
fcientiae, five numerum difcentium & difcendi rationem,
livc numerum eorum, qui in illa iingulariter elaborantes
ingenii fui foetus & cvigilatas meditationes litteris man-
darunt, refpexeris, aiiis dijudicandum relinquimui.
Quum autem alii eorum, qui ad Themidos facra gresfura
moliuntur felices, alii minus felices fui laboris frudus re-
portant, quamvis fingulis fequax Sc egregia fit indoles
ad inftillata praecepta haurienda Sc ad maturitatem perdu-
cenda, non alio luculentiori confiare poteft argumento,
illum, qui reda incedit viaSc *redautitur methodo, facil-
lime pervenire ad culmen eruditionis, qua verum hono»
rem promereri Sc patriae commodum amplificare posfit.
De optima aurem ratione Jurisprudentiam Svecanara Com-
mnnem tradandi, fi quaedam his, non nihil adfinia cx-
cepero, quum nihil fcriptum videre contigerit, causfas
impeditae progresfionis Sc animadversfiones quasdam in
hane rem publica: eruditorum cenfurae fubjeere confti-
tui. k) Inrer tor fententiarum divorna, quce quotidie fe-
re audire licet Sc in difpari adeo ingeniorum indole, quid
omni in cafu Sc omni tempore expediat determinare,
altioris certe eft indaginis, quam ut hsec opera omne fe¬
rst pundum, quare. B. L.
Si quid novißi reSitus iftis
Candidus impertifi non bis utere mecum
Invenies faltim quod erfi non prorfus
Libera per vaeuum pofui veßigia prineeps
Non aliena meo presß pede.
§. L
Plurimas, quae cur frigeant fcientiae adferri folent,.
caufsas jurisprudenriae progresfibus non ofFecisfe exiftima-
verim Quse Aboat prodiit Diss. de Jumprudentia refte traßanda, no*
e«m, in qua no* mlamur, ittir-gic maceriam.
B 25 Si»
verirn. Principum gratiam Sc adfpirantem auram non pla¬
ne delideravit. Inclarefcendi (tudio, omnibus fere com-
muni, fatisfecit. Suos culrores parcisfime non aluit, (ed
ditefcendi cupiditarem nimis fordran explevit, quandoqui.
dem fine lite vivi non fölet. Optimas non defunt leges,
quae ad illam fovendam Sc in altius provehendam con- ducere posfe videantur. Coliegiis ubi negoria forenfia
tra&antür adfcribi nemini licebit niü debitum fu« in jure patrio peridae proruleritteflimoniurn. vid K. F. 10 Mars 17-
49. 9 Mars 1750. Publico docendi rrtuneri ad Academias
nemo praeponendus ni(i poft edita luculentiora jurisperi-
tiae Sc do^trinae, ut vocari fölet, academicae, fpecimina,
adeo ur fieri non posfir, quin lolidioris eruditionis ex pertes aliquantisper verecundentur in numerum ambi-
entium temere Sc irreverenter fe ingerere. Alias igitur
minus florentis jurisprudentiae fubesle oportet causfas in
quarum nonnullis recenfendis
Fungar vice cotis acutum
Reddere, quafemtm valet exjcrs ipfa fecnndi, Quum jurisprudentia ad (aiutem hominum atque
oonfervationern convertenda ad eorum peliem Sc per- niciem convertitur progresfus ejus maxime moratur hic
illius abufus. Quae de injuftitia judicum ja&ari folent querelae, dum illos amore lucri deceptos fraude uti in liti-
bus dirimendis clamitant nonnulli, inanes plerumque funt;
rariora enim fuerunt exempla eorum, qui adeo omnem
exuerunt hurnanitatem. Sed quod inviti interdum errent
& eandem causfam diverfo plane modo dijudicent, ex- indeplerumque derivandum esfe crediderim ,quod principia legis rite indagare omnibus non contingat, quibus non per-
fpe&isejusmodi effingunturrationeslegis,quae ipfilegislatori
fuerunt ignotae. Cafuum enim fpecialium convenientiacum
generali legislatons principio probe eft confideranda, quod
etiam
5$
eriam lex noftra Cap. i. § n. R. B. jubet: Domaren
fkull noga prbfva Lagens vätta mening och grund och tber-
efter dåma, h, e. ad rationem legis adtendat, Sc quae
lint principia ejus probe inquirat. Magna funt, quse in
jurisprudentiam hinc redundare posfunc incommoda; qui-
dam enim in illnm , iphusque culrores adeo funt contu- melioli, ut jaclaie audeant omnia pro o5 contra dcjendi
posfe nulia esje principia certa, qnod in Germania eve-
nisfe docet JCtus quidam. I) In primis vero ei nocet
advocatorum, tum ignorantia, tum etiam malitia, Qui
nulla folidiori eruditione inftructi Sc line praevia exerci«
tatione causfas aliorum forenfes agendas fufcipiunt atque
inconcinna fcriptorum & fermonis farragine impcritae mul-
titudinis favorem Sc auram aucupantur alios oequeirnpericos
ad idem audendum invitant Sc alliciunt, quo dt, ut pretium hujus muneris, quod olim 8c hoc etiam tempo¬
re apud alias gentes in magno habetur honore, dimminua-
tur. Qui autem tum le£tione, tum etiam longiori ufu Sc
exercitatione Tibi compararunt peritiam legum Sc habiturn
easdem ad ra£ta adplicandi, Sc tarnen omnem in id con
ferunt operam, ut legis fenfum pervertant& judicis obfte-
tricantem induftriam confundant, rem moliuntur maxime
noxiam. Eorum enim tumulrus, qui, ut veram adipifcantur gloriam minime folliciti, injuftis cauflis patrocinantur, fas
& nefas exiguo fine diftingvunt, Sc nunc prolixo fermo-
ne fine venere Sc arte, nunc acerbis facetiis adverfarium
offendunt Sc fatigant, variisque exceptionibus praelimina-
ribus ne finis liti imponi pofit efficiunt b'ilem peritis
Sc honeftis movent viris atque adeo, ut partes procura- toris praecipue in Ulis inftantiis, ubi cum hominibus hu¬
jus furfuris coram litigare necesfe eft, fugiant majoris dignitatis Sc tenerioris fenfus homines. juris legumque
B im-
l) Auftor libri de methodo difcendi. J. Rom.
10 «#§ 35 S«»
imperiti eos timent & horrent ipfamque jurisprudentiam refpiciunt, ut artem per varios maeandros fraudesque
flexuofas decipiendi.
§, II.
Qu,ae lex noftra licentias exceptionibus prseliminari-
bus litem proferendi, injecic frena ad illam refrenandam multis non fatis videntur valida. Priterquam enim quod judex inferior ubi ei libet, dilationem concedit,
quum enthera parten fbker upfkåf i faken forty att han
vil flera bevis fkaffa, eller får annan orfak, neminique li¬
cet querelam inllituere, utan få är att ban menar fig
kunna vifa det faken allenaft ther med onådigt uppehälles,
v, XVI. 6 R. B. 8c quereia caufsae principalis decifio-
nem non acceleraret, fed potius impediret, hac dilatio-
ne concesfa, 8c novo terrnino praefixo ad comparen- dum, aliis fruftra oppofitis, ad exceptionem, vel fori,
vel plurium citandorum, tanquam ad afylum, tandem confugiunt litis proferendi cupidi. Quum aiitetn I.ex, v. C.
XIV. §. 2. Sc 3. R. B. confiituat multandos esfe, tum
imparatos, ad refpondendum, tum etiam probationes fu-
as celantes, inde fiequitur, quod impedimenra litigantium
oporteat esie legalia, vel invincibilia 8c hoc ab illis pro- bandum esfe, fi dilationem fint impetraturi, & quum ju-
dici v. C. XVI. §. i. & 5. ej. tit. comrnisfa fir inquifi
tio fi quis inkafi gjordt upfåteliga att fiken tbermed uppehålla, & libertas etiam concesfa fit augendi mul-
tam, fom faken är till, nulla nova lege, fed jufta adplica-
tione 8c promta exfecurioné L. L. quas habemus, opus
elfe videtur ad dererrendos eos, qui exceptionibus prae- liminaribus temere immorantur. conf. K. F. 13. Mars 17$ i-
11 Decemb. 1766. 15 Aprill 1774. Cum juris imperito litigarore, qui ipfe fiiam orat causfam mirius, fed cum juris perito 8c causfarum patrono feverius ideo agendum femper eilet fiecundum principia Legis noftrae. L. Ls Roma-
§5 §&» XI
Romanse vid C. 1. VIII. tir. 36. unius librse auri condem-
natione multant advocatum, qui inter exordia litis praeter rnisfam dilatoriam praefcriptionem poftea voluerit ex-
ercere. Qui ad jura noftra procefTualia adtendit inve-
niet illorum eum efte finem, ut omnes jure fuo minimo negotio & quam citisftme potiantur. Procesfus in ex- ceptionibus fori & plurium citandorum obfervandus ad
hunc eundem, quod mulri negant, confpirat finem,
confr. K. F. 1703. 1718« & 12 Aprill 1728. Huic autem fini non fatis confultum föret, ii in omnibus litibus dif-
ferrent cauffam principalem, donec fententia judicis prae-
iiminaris, vel vires rei iudicata! nancifcitur, vel a ju-
dice fuperiori confirmatur, aut improbatur. Ubi proces¬
fus eft furnmarius non eft eadem ratio legis', ideo non eadern debet efTe difpofirio. Ad finem vero L. L. re-
fpiciar neceffe eft ipfa indagarurus principia. m) Qua exceptionern fori, gener'alrbus uti poftumus regulis, five quteftio fuerit de foro rei fitae, de foro delicti, vel de
toro domiciliij forum eniirs, quod vocatur contra£tus
inter exceptiones a generali regula numerari debet vid.
X. 5. R. B. Si quceftio fuerit de foro privilegiato regulte
obfervandte in collifione L. L. apprime funt utiles. ») Qua exceptionern pl. citandorum indagandum eft prin- cipium univerfale: quisque fuam luete debet culpam, un- de facile patet neminem cogendum ad tuendas partes alienas vid XL 4 G. B. Quando procuratqr quidam in
B 2.
J judi-
m) Principia LL, qua comperentiam fori funt: Aflor fequatnr forum
rei: Actione* perfonales civiles in foro domicilii funt dijudicandar: Iuquifi-
tio & decifio deliéli fiat, ubi cornmisfum eil: Aftiones reales hoc eil de jnre in re in primis immobili dijudicandz funt ubi fita eft res: Accesfo-
rium fequatur principals.
«) ür privilegia perfpecislesL.t. & conftitutiones conceduntur ira non per commune« led per illasabroganfur. In collifione L. L. Specisliurn ad-
tendendum eft ad tempus quo promulgata* fünf» Privilegiatus contra,
«que piivMegiatum non poteft uti Jure fuo.
is 3s S®»
judicio ex. gr. territoriali primo objicir plures efie citan»
dos, quorum tarnen omnes ad idem forum pertinenr Sc dein- de, poiiquam Judicium fuprernum fententiam iliius, de
hac exceptione Iatam, confirinavit, urgetforum efie incom-
petens major multa ipfi irroganda eile videtur. Qiium e-
nim omnes litis confortes, live cauffa fuerit realis, five perfonalis ad idem forum pertinent, facile patet eum flu-
dio propofuilfe causfam dijudicandam judicio, q-uod in-
compecens eile putabat & procesfui piano contrarium ad-
hibuisfe ordinem att fukens flut hindra. Inter JCtos agi-
tata quseftio, utra harum exceptionum natura femper fit prior, minus utilis eile videtur, fed in hoc Sc limilibus cafibus prior eile debet exceptio fori. Secundum L. L.
Rom. htec femper erat prima vid. cir. C. & 1. Sed alia
funt principia harum L. L. v. L. 6 Sc 27. ff. de municip.
Sc L. 2. ff, de de eo quod C. L. Si igitur omnes advoca-
torum in procesfu folemnes praevaricationes feveris edo-
m»arentur poenis Sc fi ad hoc munus minus apti Sc foli-
diori eruditione non inflruffci ab illo arcerentur honos
ipfi accederet Sc aemula excitarentur juniorem ftudia de prineipatu jurispeririae Sc eloquentim foreniis certandi.
Rabeniusdisferit, Att Advocatureniäldreochäfven nyaretider
varithos de vifaßefolkßag enväg tillde ypperßa äreßäüen vitnar Hißorien.0) Quantoin pretio apud Romanos fuerint, docet C.
L. 11.t.7: Advocati, qui gloriofie vocis rnunimine confiiila- borantiumfpemvitam Sc pofleros defendunt, nonminuspro- vident generi humano, quam fi prceliis vulneribusque patri-
am parentesque falvarent. Qui hisnofiris temporibus, in aliis regnis causfas aliorum agunt Sc nunc fublimi atque tonanti eloquentia audientium ad fe rapiunt admirattionem, nunc verecundiores fermonis veneres illorum auribus animisque
fvaviter infinuant in maximo habentur honore, quod ad jurisprudentiae Hörem non parum confert. §. III.
0) üisfert. an, 1760. Üpf, habita.
