& Q. S. F.F.
DISSERTATIONS ACADEMICA
RATIONEM
ET
ORATION EM
FULCRA ELO-
QUENTLE,
Confent. Facultat, Pbtlofoph,simplifl.
In Regta Academia Upfalienfi, PRiESIDE,
VIRO CELERE
Mag. PET R O
EKERMAN,
Eloqu. PROF ESS. Reg. & Ord.
Publice benorum examini meäefteJuhjicit Stipendiarius REGrus.
ALBERT. ECHARD.
G ES TRICIUS.
In Aud.Guft.Maj.add.xx.Dec.ANNiMDCCXLI1I.
h. a. m. s.
U Ρ S A L I £4
νίκα
AntpliJJimo (5 ConfultiJJIm/s.
D:no A ϋ A Μ O LAÜRIN,
Legionis quondam SECRETARIO, nunc ver£
per Norrlandiam Occidentalem QU/ESTORI
Dexterrimo.
SfeBätiJJttme inugritatis acfiåei VIRO
D:no Ε R I C O
WESTERSTRÖM,
Redituum teloniorum marifimorum ADMI¬
NISTRATÖR! Pennduiiiio»
Ut mtriorn antca Probenftsßmis? itajam
l€) fintfiexamint, qu<e eulti fuicra politA
Eloquii, calamo pingens mea Mufa tenclh-9
Sidera betatur , multos optata per annos,
Illuxijfi, mihi liceat dum publica vota Solverey prθ Vobis, mites,fufcepta, PatronL
Vos nam fida ine* förtum fulcr* fuiflis^
ptnitus petrio me refpexifiis emort.
Aropliil, Adm. Reverend.
DOMINUM
Cultvr
ALBERTUS
- ViRÖ
Ådmtäum Rivetendo Pr<r.cUrijf!mi\
D no Mag. Ε R 1 C O
A L R C) T ,
PASTORI in Ofwaniio Geftriciorun*
iongc Meritiilimo,
AVUNCULO HONORATISSIMO.
Speäatte integriMtis t? cxferientic VIRQ
D:no CHRIST- ARM C A D O V I O,
Civitatis Gevälienfis CHIRIJRGO ' PerquamInduftriou
Patronis Gf Fromotoribus ccrtisfimu,
Rfppetit hinc merito Veftros meaMufa penath\
Oblaturλ fu<e pergrdt£ pignora mentis*
Vilia fiint, fateor, Veftro nec dignå favöre $
Sufcipitote tamen: novafu deéumcnta dabuntur^ Queis magis obftriBum Vobis reddetis alwnnunU
Vivite Jélices, fyliam fuper&te feneBam>
Atque ut coepiftisy Veftro indulgete elienth
& Spcftatiifimorum
VESTRORÜM
humillimus' ,->
• >«
VIRO-JUVENI,
Pereximio
DOMINO
ALBERTO S>©£5m®3©s,
Populari & Amico Svaviifimo,
Oha fint eloquii prAclari fulcra docetur
Egregio Jcripto, irater Amande , tuo.
Id fimuiofiendit, 7na quod doélrtna columnis
Nitatur 'validis, propofitumquc probum,
Hinc·,quamquarnprorjus me turbaverepaternA}
Qua nunc audivi, trißia fata domus5
Non retkcre tarnen poJfumy qua gaudia ccpi
Ingenii ex pulcri fructibus hifee tut, ]pfc tibi canerem laudes, pracoma digna$
Sed quid opus? dabit hac pagina doSla fatis.
Hosfolum maneantaufus, rogo, digna brabeal
Virtutem maneantproemiagratafimul
Sieex mhnogratuhtur
ERIC MÄO#
ι Λ J.
§. ι.
llnt infigma excellentia? hutna^
nar documcnta facultatcs per-
multa:, & longe quidem claris- fimae. At Rationem heie potis- iimum loqaor & Orationer»,
dotes iilas cminentiores, quae hominem a brutisnon tantum
diftingvunt animantibus* fed
Sc fupra fortem rcriim creata-
rum quam longiflime eyehnnt. Eft, fateor, generi
animantium omni, a natura, fentiendi qtiaedam vis tributa, fed, dicente Cicerone, i»ter hominem & be-
luam hoc maxime intereß, quod hac tantum, q uantum
fenfu movetur, ad id folum, quod adeft, quodqueprafent ejl, fe accommodat, paululum admodum fentiens praterim
tum, aut futurumJ hemo autem, quod rati anis eß pärm
ticeps, confequentia cerntt, cauffas rerum videt, earum- que progreffus, & quafi antecejjionet non ignorat, fimili»
tudines cemparat, rebusque prafentibus adjungit, Atquc
Annettitfuturas a). Ga*dent quoque reliqiue animan-
te$ facultate quadam naterali fonos ac voces funden- di, tantum tamen abeft, ut Pprphyrio aliisque, lo- qiifiiidi facultatem illis adfignantibus, accsdamus,ut,
A expo?
t ·#? ) o (
expericntia L· ipfa illarHm indole edo&i, hane iis de-
negemus, hominisque propriam adörmemus. Adfti- pulstur nobis idem Cicero, hoc uno, inqaiens» pr£- fiamus vtl tnaxime ftris, quod colloqumur inttr nos, &
quod exprimere dicendo Cenfa poßutnus b), Utrumque
fuo teftiraonio corroborat Voilias, hunc in modum :
mque id, quo λ bejtiis dijeernimur, tArn e/t formλ illa
exteriörtquam RAI10,& imago ejus ORATIO c)» Quan
rum hae dotes , perfediones, in hominem cclh-
tx, ipfi conciliant exceilentia:, tanta fe ipfae cornmen*
dant prsilantia , tamque mirifica nobilitate; & quo magis admiranda fit illarum natura, eo eft mdagatu
difficilior. Hare efi: cauflfa, cur in eruenda harum fa- culiatum vi fruftra defudent, inque notionibus illa¬
rum explicandis in diverfas adco fententias abeant, Philofophi. Convenit quidem inter omήes> oratio«
mm, pro facultate funataro, eximiam eile perfe&io»
nem, cujus ope animi fenfa vocatulis, ore prolatis»
ita exprimere poiTumus, ut apta illorum conjundlio-
ne fermo exlftat, feu oratio, fenfu, ut dicitur, ob- jedivo aeeepta 5 id tarnen , quo ipfa ccntihetur , &
modum, quo formantur voces, tan tum non fe igno-
rare, fateantur nccefte eß. Ratio, ut altioris eft in»
daginis, ita plures n*<fta fignificatus,quorurn vel prse»
eipuos nobis, quibus verbofioribus eile non licet,ad-
tulifle fufficiat. Sumitur nunc latiori fenfu,pro com-
plextt omnium mentis operationum, nunc ftriftiori,
pro ea facultate, qua connexiohes rerum diftintfte
perfpicere queamusj quarirai notionum quameunque
demum adoptaveris, nobis quidem res eodem recidet.
Harum facultaturn excellentiarn adaugec connubiutn
illud, quo ct?pulatac funt, ardiftimum, fuaviffimum.
Rstio enim res, menti obvias, adprehendit & dijudi-
eat, ita quidem, ut eai peafitande, tacitum quen-
dam
) g ( 3 Harn fermonem, qui internus, Graccis vero λίγος b*
ii&Seros inde dicitur , inftituere videatur. Oratio ,
mentis charader & interpres,adprehenfa ore prcnun- tiat, dijudjcata vocibus articulatis profert , externi fermonis, vel, ut Gracci Ioquuntur, λίγα πξοφοξίχχ
nomen fortita. Quid ? quod radonis , iimttious
fat anguftis circumfcriptar, ea eft imbecillitas, ut di-
ftiadas rerum plurimarnrn notiones adfequi nequeat*
nifi eidem fuccurrat oratio, notas earum charaderi- fiicasfigillatim expofitura. Requirit intimum adeo ra- tionis & orationis commercium felicitas generis ha*
mani, ex focietatc in primis civili orienda. Utut e·
nim mens fummis fulget dotibus, orationis tarnen adminicnlo deftituta, fuarum perfedionum ipfa con-
fcia, aut iignis fefe cxfcreret obfcuris, aut clumbis
lateret atque inculta. Etjam lingua, artificiafliTime
licet conftruda , mentis cogitationum tiefcia, ibnos
ederet inanes & omni intelligentia cailcs. Quamob-
rcm cum excellentes adeo fint ha? facultates, tarnque
ardiflima jendse cognatione,ut altera alterius fit futl- damentum, vel indicium; quid hofaini erit necefia-
rium magis, quidve utilius, quam illas quovis modo excolere, perficere & perpolire ? Jguts hoc nen inre miretnr, cum Cicerone loquor, fummeque in eo elabo-
randum effe arbitretur, ut, quo uno homines ?n&xime be- ftiis fraftent, in hoc hominibus ipfis anteceUatl d). Hane in operam Eloquentiar ftudiofos in primis incumbere,
omnernque ingenii vim intendere decet, eo przcipu'e nomine, quod Ratio & Oratio fulcra funt tutiffima,
quibus nititur Eloquentia omnisj ut hat, quas, mitiö-
rem expetens cenfuram, oculis tuis, B. L , fubjtcio, lucubrationes, breviter demonfirabunt.
a) DeOffic.lib. I,c.4, b) De Orat. Hb. 1. c, S> c) De Rhet. nat, & conßit, c, XVIII. d) De Qrat< lib> /. c. S·
Λ 5 §. II
4 *m ) ο ( WL·
§. II.
Qao autcm intelligatur melius, quid (It id, de
quo difputetur, definitionem Eloquentise prius trade-
re lubet, quam ad ipfam rem aggredlrrur. Fatemur,
varia fententiarum dirortia in limine heic notis oc·
currere ; nihilo tamed minus, fepofitis tantisper alio-
rurojudiciis, Eloquentiamputamus nosrectedefiniri per Jcientiamy nofiras de quacunque re cogitationes ratio-
naliter IS ornate expenendi , ad perfvadendum adcom-
mödatam. Hoc tarnen obfervandum voiumus , illam
a Rhetorica differre , ut habitum a difciplina. Per ftientiam eam rerum cognitionern» quac folidis innin¬
tur rationibus, indicamus: adcurariori vero mentis
irutina rem ponderantes, nulli dubitaturi funt, quin
per illam definienda fit Eloquentia , fi modo notio-
nem ejus formare velint adaequatam» Patebit id lucer
clarius ex genuino ejus fine. Duplicem autcm Elo-
quentiae finem ftatuimus, intermedium alterum, qui eil
rationaiiter & ornateloqui, & cum officio oratoris
coincidit , alrerum ultimum, quem in perfvadendo
collocamus. Novimus quidem , hoc ipfum Quin-
tiliano e) aliisque, ultimum, quem pofuimus, finem
rejicientibus, minus placere; tarnen, falva tanti vi-
ri au&oritate , eo tutius licebit dilTentire, quodVir,
de re literaria optime meritus, Gerard. Joan. Vofii-
us, illum folide refutavit, & ipfius rei natura aliter
fvadet/). Quotus enim quisque eit, qui contendere
audeat, oratorem in comta, vinula & ornatadicen-
di ratione penitus adquiefcere * eaque obtenta plus
ultra non tentare ? eft fane hoc tam gravi nomine indignus , ne pejus dicam , hunc qui fibi non pro-
ponit loquendi fcopum, ut perfvadeat. Efto : vott
compos non femper redditur, in eo tamen nervös
togenii, aetatis, indußriacque contcaditomncsi hinc
•UM ) ö"C Ml· /
fit, ut fpe fjepius haud fruftretur fua, faltimqué au-
ditores inflammet frigidos. Haec aötcm neö ita ca- pienda volumus v acfi, quidvis Oratori vifum fuerit,«
id perfvadendum putarerrus. Tantum enim abeft^
utGracchos, ut alios, nefcio qeos, turpia quacVis ?
inhoncfta & vulgaria dicentes probaremus, uteatan-
tum, qua: honetta fint, qua: decora, qua: utilia* a*
nimis aliorum inftillanda judicemus, & Oratorem ,<
non nifi bonum & cordatum, agnofcamus g). Quae
cum ita fint, quanta deceat Gratorem efle fcientia,
quanta fapientia, cuivis, vel mediocriter remadten-
denti, facile patebit. Quam gratum Oratori ett, fi-
nem fibi propofitum adfequi, nec Varios, förte in-
fauftos, eventus extimefcere; tam fedülocaveat, ne
nubem pro Junone, conje&uras pro materis fcien-
tiae fructibus venditet 5 omnique in id incumbat ni-
fu, ut certis & exploratis orationem fuperftruat fun-
damentis. Opioioni, vario 1! Ii & multiformi mon- ftro, locus non temere erit ullus concedendus. Sint
licet multi cafus ita complicati, ut iis rite explo-
randis humana impar videatur induftria; tarnen nec
incertis ire paffibes, nec quibuslibet aliorum opi-
nionibus nttt> Oratori expedit, fed rationes, quoad
ejus fieri poteff* ipfe inquirat» colligat, examinet ,
easque ample&atur> qua: veri funt fimiliores, &con-,
clufiories inde eliciat maxime probabilés. Firma a»
deo cognitione imbutus, fuarum efle partium judi-
cet Orator, meditationes fuas ita prudenter inftitue-
re, verba adeo apte & orηate componcre, ut fingu-
la ad decendum^ movendum & deleff/tndum amice con-*
fpirent; quam provinciam quomelius adminiftret, or«*
net, tueatur, eo facilius finem obtinebit expeten*
dum. Huic officio feliciter obeundö Ratio inferviét
& Oratio, illa quidem praecipue in docendö ac cöm-
6 4K ) o f ηI-
movéftdö, Fiaec in dekftando, ita tartien , ut al¬
tera 3lteri focias ubique & amicifiimas fit porre- élura manus.
e) Ghintil. Inß. Ora t. lik II. c. if, f) De Rhet. nät, ö* conftit. c. V. g} Vid. Di/}utt. Cl. Μλgift. Annerfiedt
de Oratore ker.o # eoraato> bak. Upfalia , 174.}.
§. 111.
Eft igitur Ratio prima quafi columna, qua fuf-
fultus Orator, doctndi munere, jure quodam fingu-
Jari fibi injun&o, rite perfungetur. Aft, fi operam hoc in negotio pracftitura fit debitam, multiplici ,
eaque nen vulgari, inftruéh crit cogmtione. Cum
enim , ex definitione tradita , tam late pateat EIo- quentiaecampus, ut quascunque res» infenfus & dis- ceptationem hominum cadentes , five theoreticac »
five prafticae illse demum fuerint, fuo compkéta-
tur ambitu, Sc Oratoris fit, notitiam earumomnium alteri veluti ingenerare,· multa gaudeat exuberetque
necefle eft eruditione, inque illaadquirenda eo ma¬
jori laboret fedulitate. quo ptobakiliusfit, neque ta¬
nten nerum, quad Socratts dicere folebat, omnes in eo,
quod [cirent, fatis eß$ eloquentes, ti iHud verius, ne¬
minem in et difertum effe poffe, quod nejciat k). Hinc
alibi Cicero: men quidem Jententia, nemo poterir effe
omni laude cumulatus Orator, nifi erit omnium rerum magnarum atque artium fcientiam confecutus i), Eota»
men temeritatis nonprocedimus, ut perfe&am quan- dam rerum omnium Cognitionen) ab Oratore flagi-
taremus , cum rationis humanae tenuitatem id lon-
gifiitne fuperet 5 fedeorum , de quibus farpius dicen- dum, Sc difciplinarum , quacmaxime fint neceflariae,
folidam commendamus notitiam. Philofophiam nem- pe rationalem Sc moralem in primis ampledendam
atque excolendam judicamus, illam quidem, ut men- tem
)o c 7 tem in veritatc indaganda & probanda re&e difcat
dirigere, hane, ut jufti & injufti, turpis & hone-
fti, probe iit gnarus. Loci vero , quos antiquior
tradi'c Dialeftica, topici » etil haud negligendi Tunt,
ita enim ipfe Eloquentiae pater habet: ut earum re-
rum , qua abfsonäita fuere, demonfiretto & notato loco^
faclitt inventio efti fic, mm psrveftigare argumentum alt- quod volumus, locas nojfe debemus k)i iinguia t**ien eo-
rum veftigia non femper preraenda erunt» «t ab il-
li$ reccdere nobis reiigioni dtjeamus. Nec qualis#
cunquc demüm cognitio Oratori fufficit, fed , offi*
cio rite perfunéturus, foiida munitus (it , oportet·
Eft enim palmaria docentis virtus, foliditas > firtnis
rationibus , juftiique argumentationibus rem corro- boratura. Variant autem argumenta mirum in mo- dum ι pro ipfa rerum variefate. Ncque enim omnia
arque funt idonea, oeque eodem polknt robore. A-
lia requirit Demonftrativum genus, quod honefta*
tem, alla Ddiberativum, quodutilitatem , alia de- nique Judiciale, quod juftitiam & asquitatem in primis refpicit, Eft igitur ranonis, cauflas# quas adturus
eft OratGr^ indole illarum &intimis quafi receifibus probe excuftis atqwe exploratis , ad certum genus re- ferre, atque eis excogitare rationcs, quae Éc thema*
tis tratftandi, & auditorum ingenio maxime funt ad*
ternperatae» Prudentem adftibeät , neeefle eft, dele-
<ftum, nec quid poiBt, fed quid debeat, dicat. Ar¬
gumenta non numeret, fed ponderet, & iis» quasfuti- lia,quaElippis&tonforibus, quod dicitur ,cognitafint, reje&is , optima quaeque ex ipfis rerum adytis ae- promta proferat. Adeat iguur primum loca, Rheto-
ricae propria» & ope illorum, ex imis cauftac vifce-
ribus fumat hypothefin proöatura , quibus explican- iia> amplificantia & denique iljyftramia, elociscom-
muaibiis
t )β ( HU
jnttnibus petenda, pro re nata, ita commode adjun-
gat, ut fua fponte in operis/ocietatem dedu&a, non
viprotrafta, efle videantur. His Orator probe inftru-
&us, audttores fbrtius utconvincat, legitime ratio-
cinando, veritatem, ubi res poftulaverit, palam de-
monftrabit. Sunt autem argumentationes, quibus u-
tuntur Oratores, h« praecipuac: Entbymema, lnduäh
3c Exemplum. Adhibcnt qmdem interdum Syllogi-
fmum perfedum; aft, cum artificium occultare, &
ne minimum quidem diffidentiac indicium auditoribus prodere > confultius ducant, ordinem Logieum raro
admodumfervant, fcd, partesipfius Syllogismi nunc
transponendo, nunc rationem illis fubne&endo ,
fit , ut aliam quafi formam induere videatur,
Curtis tarnen argumentandi generibus magis de«
Icßantur, ut Enthymematis, quibus , altera prac- miflarum fepofita, naufeam, quam propofitiones «
facpius repetitae, movent, felices averruneantj ut In·
duftionibus, quae partes praecipuas, vel illuftria quas-
dam indiyidua enumerando, gratiam orationi conci-
liant & ornatum; ut Exemplis, quibus unum aliquod
e multis eximentibus, magna inefl: vis, in plebeja fal- jtim itig enia t qHA , tefte Macrobio , magis exemplis t qusrx TAtione tapiuntur l)f Verum cnim vero rationi-
bus & argumentandi generibus, quantumvis folidis,
nihil efficiet Orator, nifi ßngula perfpicue propofue-
rit, & fao quslibet erdine collocayerit. Ii quidem
non futnus, qui ar&is adeo cancellis libertärem Ora-
toris coérceamus» ut nollos adhibere terminos, nifi
adcurate definitos, & nihil unquam^nifi interrupto
demonftrationumnexu, exantecedentibusfluat,eidem
adfumere liceatj Ted vocum fignificatione, quam ufus loquendi vulgaris illis impofuit, contentumι efle debe.·,
r$, ca tantum fufius demonftrando, quac in dubiqm
vocari
·«* ) O ( W
vocari poflimt, concedimus; tllam tatnefi perfpicui-
tatis, ordinis & connexionis curam follicite gerendatn volumus, ut quicquid illi offieiat, feduio vitandum iit, eaque prarmittenda, quar fequentibus, ritc iotel- ligendis, infervitura eruntj qua de re amplior erit
infra dicendi locus.
h~) Cie. de Örat, IIb. /. c« /) Ibid-c, k) Ordt»
fr» TiAnn,Milone. I) Maerob. Lib. VII, c, 4,
§. IV.
Operam haud minorem pra:ihbit ratio in commo*
vendo, quo alterum Oratoris officium continetur. Eft
autem voluntas, qua: fenfu Iatiori fumta, adpetitum
tam feniitivum, quam rationalem includit, commo- venda. Oritur ille ex repra^fentationibus fenfuumcon- fuiis, hic ex di ftindis , & ope intelkdus formatis 9
notionibus fuam ducit originem. Uterque licet ne- que interna, neque externa vi cogi poifit, cum ta¬
rnen absque motivis nihil prorfus adpetat, fledi ac moveri & poteft & debet. Fleditur autem, quando efficimus, ut in bonum cognitum inclinct# &a malo
pereepto rechnet. Quem in finem res tam vivide proponenda & explananda eft, ut guftu quodam vo-
iuptatis vcl tardii adficiantur fenfas, & diftinda boni
malive idea im'ouatur intelledus, tum enim mens,
quod fibi arridet» ampledetur , quod diipltcet, a- verfabitur. Aft , de aliorum animis triumphare,
quam illuftre ac magnificum, tam arduum & diffi-
cilc eft negotium. Tanta enirn animorum eft diver- fitas, caque vel infirmitas, vel malitia, utomnianon
moveant omnes, & plarimi five praejudiefis fafeinati,
five adfeduum turbine abrepti,five adtentionem ne- gligentes, a pravis fuis opinionibus aegre admodum
feie dimoveri patiantur, Ted falfa voluptate perfuii in
B illi«
10 ·«#< ) o ( Mt
illis adquiefceré geftiant. Multum tarnen interefle,
tit frangatur reludantium pertinacia, vel inde patet, quodex perverfis de rcrum bonitate judiciis, & rce-
co adfeduum impetu, mentem obfufcante, malorum agmina, ceu ex equo Trojano, prodeant, afternam utique homini perniciem, nifi tollantur, adceleratu-
ra. Hinc demandati muneris ratio id potiffimuni ab
öratore exigit, ut, perfpicaci rationis dudu , vias, qtiibus ad pedora aliorum aditus pateat, fapienter de-
tegat, easque calcando, adintimos usque receiius eo-
rum ira penetret, utillos, quoquo lubear, flederepos-
fit. Quod officium exfecuturus, ad hane curam in- cumbetjiu, adtenrionc , cailida infinuprione & foler-
ti perfpicacia, excitata > quam infiniris parafangis di-
ftent bona adparentia , imaginaria & fucata a veris,
certis& conftantibus, perfpicus exponat, &moxpra:-
dominantes audientium libidines vilidiffimis invadat
argumentis, earumq; indolem, adfediones & confe- quentias foeJiiiimas demonftret, quo intelledus, di-
ftinda rnalicognitione perculfus, erroris convincatur,
&voluntatem, infradisac praccifis adpetitionum ner-
vis, indeavertat. Sic, prarjudiciis evuliis, & aäfedi-
bus refrenaris > quse fhtum noftrum, tam internum*
quam externum perficiant, iis coloribus pinget , ut
non tantum praeftanciam eorum diftinde perfpiciat in¬
telledus , fed & dulcedine qnadampermulccantur fen- fus; tum enim fiet, ut, q·** auditores huc usque a- verlati fuerunt, qux invito velfimulato animo, in fpe-
ciem duntaxat externam, pra? fe tulerimt» ea jam Ii- bentiffimi amanda & agenda faicipsani.
Adpetitiones & averfmones fenfitiv« ve-hemen-
tiores, cum extraordinana fanguinis, & fluidi nervei
cemmonorae in corpore conjundae , adftföus dicun- tur,^ inquibascKitanclis & fedandiiomnenvdoquen-'
tias
«6)o(8» «ι
tise virr. hau<1 irrmcrito ccllocaront vetews, Bffte
Cic ro , lilpftre iiiud eloquenfi«decus ; omves, inejus^
animo.rum motus , bominutngenen rerum natur4 tri'
buit , ptrnofcendi, anod om.rus visf ratioque dieenL·> eom
rum, cui au/Hunt, rr.ctittbut·> aut fedandis , exi/tatt»
dis, exj.romendé eß. £). Fit emnri poxjarpe^ ut3 ci-onv
vis in.tclleäus ;liquid , tanquim boejam, intueatur»
adeoque ampledendum juficet; mbilo tarnen rmnus.,
cum ienfus & imaginationcip. rpinu,! titillet, idern ü-
mittamus, isncie apud Poetam""Mex:ea :
Video meiiora, prdwquey
Deteriora fequor:
& contra, qua: fenfibus atqee imaginationi gratrofa
(int, ea meutern pcrcellant magis:, & adprobaripnenoj
vi quafi extorquere videantur. Qua fida edodi expe-
rientiaconftare arbitramur, nos ad ea peragenda forr
tius impelli, quae adfeduum illc-cebris circumdedli
fortiifime, qua: & rationis & adfeduom (litrulis exv
citati, adpetimus. Hinc, pro more fuo, praeebre Se-
neca : absque adfeclibus ianguet omnis dftio, & vis, & pu
gor αηimt refolvitur c)» Quapropter hoc vel maxime
tibi curat eordique habeat Eloquent, öt in adfedibui
Ctjam citndis & corrigendis plurirnum valeat. Ut
autem hac in opera felix Et 9 rarionem in confilium
adhibeat, necefie eft. Illam fecuti ducem , adfedus
ex bonis malisve pluribus, fimui confufe pereeptis ,
fuam ducere originem, certo novimus. NimirUm,
quoties objedum aliquod , ope fenfuum, menti 00
enrrit, fenfu quodarn pmfedionis aut ireperfedioms,
voluptatem vel raedium adbturar, illam "adficitj tum
imaginatio , ex idea partiali anfam nada, vi legis itiar,
iimul producit notionesbonorum vel malorum, antea
cognitorum, cum praefenti quodarnmooo congrucn-
tium, & deledationem vel fcfridiurn indfe ortutu,
B i quac
)o c m>
quac omnia memoria recognofcit, & hinc vehemen-
tior s adpetitus vel averfationes, quas, ut diximus, adfeftus adpellamus, nafcuntur. Unde modum , quo
fedentur, facde conjicias, nempe, adtentione ad (in- gula motiva excitata , iisque tam vivide explicatis, ut confufar ideac in diftindis abeant. Harc aurem gene- raüor adfe&uum notitia Oratorimiiiime fufficit. Nam
fingulis rebus perfvadendis iidem animi motusnon in- ferviunt» ied, in genere Dernonftrntivo9 nunc lacti- tia arque amor, nunc pudor & odium5 in Deliberati-
vo , nunc fpei & eonfidenm, nunc metus & triftitiaj
in judiciali , nunc ira , nunc mifericordij, nunc alii requiruntur motus, in quibus quanta prudentia Ora-
torem verfari deceat, ratio quidem, ceu optima do-
cendi magiftra, Uli dtbet fuggerere; ea tarnen fingu-
]a ut nos excutiamus, vetat hujus chartae anguilia.
a) Vid,Cbrift. Baumeifieri Infi. Mstapbyf. §. 6ι$ ρ nt%
409. b)De Orat.Lib. I c f. c) Lib. 1 c. f. de Ira.
§: V.
Properamus ad tertium Oratotis officium, qnod
delettando abfolvitur. Quantz fit neceifitatis hastueri partes , ex antecedentibus > ubirationes , utut firmis- fimas, parum efficere monfiravimus , nili voluptate quadam perfundantur ienfus, patere confidimus. Ex
Pfychologia conftat , delettationem ex intuitiva perfeffiio-
tiis ccgnitione o>iundam eße a), Perfedioautem,utdo-
cet Metapbyfica, nihil aliud eil·, nifi fufficientia adfi-
nentf feu, quod eodem recidit, confenfus variorum in
uno b). Unde coliigimus, id dernum deledare , in quo plura, a fe invicem licet difcrepantia , ad unum tarnen fcopum obtinendum convcnire fentimus. Jarn infigni varietate quaclibet res, ab Oratore proponen-
da, diiFert. Variantauditores, locus, tempus» argu¬
menta»
