D. D.
DE STATIBUS, QU OS VOCANT,
PECCATI ET GRATIA
DISSERTATIO OISTOIUCO-DOGMATICA.
CUJUS PARTUM TERTIAM
EX SPECIALI SACRiE REGLE MAJESTATIS GRATIA
KT
VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPS.
P. P.
S. S. THEOL. CAND. A SACRIS,
ET
DAN. MAGNUS SANDAHL
OSTROGOTHI.
IN AUDIT. GUSTAV. DIE XX MART. MDCCCXLIV.
H. P. M. S.
U P S A L I iE
WAHLSTBÖM & LA 8 TBO M.
MAXIME REVERENDO
domino *m
paroeciae WIRINGSTAD PASTORI
CONTRACTUS ADJACENTIS PR/EPOSITO
REGII ORDINIS WAS/El MEMBRO
sacrum
T. D.
DAN. MAGNUS SANDAHI*.
MAXIME REVERENDO
DOMINO FETRO JOHANN! ÅBERG
COMMINISTIIO IN TRYSEUUM ET HANNÄS
Avunculo Patrique Adoptatori Optimo
sacrum
DANIEL.
19
Valentina anno 529, ubi Augustini döctrina, sub ea non le-
vissima conditione, ne quis doctrinam praedestiiiationis ad ma- lum profiteretur, probata civilateque donala est54). Quorum judiciorum Bonifatius II, Episeopus Romanus, anno 550 au-
clor fuit.
yjfugustimsmus igitur universal Ecclesiac fuit publice pro¬
bata saneitaque doctrina. Sed Bomano-Catholicos, quam- quam, omni fere data oceasione, se videri cum summo stu¬
dio ampleeti voluerunt, tarnen ei revera non nimis deditos fuissc, satis, ut ego non dicam, Omnibus constat. Quod ex eo maxime perspieuum est, quod haec Ecelesia, quum diu
inter utramque partem fluetuasset, totuin fere Seinipelagianis-
mum, qualis a Scholasticis excultus erat, Contilio Tridentino
tandem publice suseepit5o). Quid? quod lioc fundamento
etiamnunc nilitur ista mirabiliter exstrueta diseiplina. Tam
vero aneipitem animum inter Auguslinianam et Semipelagia-
nam rationes, ut, qvamvis multum illam probare viderentur,
re yera tarnen eam mitterent, hanc summa ope retinerent,
non faeile potuerant ostendere Catlioliei, nisi jam ab initio Augustinus sie omne studiuin in objectivabi), quse dici potest, Anthropologia traclanda posuisset, ut subjectivam, cum illa comparalam, paene reliquisse videalur. Eo enim maxime, quod Augustinus modum, quo liomo gratiae divinac parlieeps fieret, et vini fidei, justificationis, sanctificalionis minus li-
64) Mansi, Coli. Cone., Tom. VHI., pag. 711 seqq'.
85) Conc. Trid., S. V., can. 5; S. VI., cann.4, 5, 9, 11, 12. Cat.
Rom. 1, 5. 2. 5, 10. G, cet. Bcllarmin Üb. de gratia primi. hominis.
S6) Tarnen doctrinam illam de prsedestinatione Calviniana dogma-
tice primum consuinmavit, quippe quac decretum absolutum lapsui et- iam Adamitico prseponeret.
:ii 3- i
20
quido et sibi convenienter descripsit57), aditijm, opinor, nan*
eisci potuit Semipelagianismus. IIoc vitium emendare et,
quod deerat Augustinianae disciplinae, explere licuit tandem imprimis Lutheranos Dogmaticos58). Ea demum potuit oslen- dere, ut aedificium istud, quod Catholici ex Semipelagianis
ratioeinationibus et bonis operibus exstruxerant, si, Littera-
rum Sacrarum et Augustinisini ductu, Ildes et, quae cum ea intime conjunctae sunt, justificationis et sanctificationis natura penitus esset perspecla et satis constanter Cxplicata, non pos¬
set, quin, bis tormentis adbibitis, corrueret et ingentem fa-
ceret ruinam.
Jam vero, tua venia, B. L., primum omniitm petita, non arroganter sperantes, nos rem omnem, ut nibil desideres, ess«
perscripturos, quam poterimus brevissime, progrediente boe opusculo ea afferemus, quae de bis quasi momentis reditus
hominis in gratiam divinam seu statibus gratice vel in Evan- gelico-Lutheranae Ecclesiae libris Symbolieis vel in iis, qui ea- dem mente et summa cum constantia privatim confecti sunt, scripta sunt et nobis maxime illustria nostraeque Ecclesiae pro-
pria videntur$ in quo etiam videbimus, ut Litteris Sacris et Conscientiae Christianae conveniant.
Sed quoniam lianc Ecclesiam ex eo praeclpue, quod Stiae
' pravitatis conscientia hominum major erat, quam quae in Ec-
clesiasticis illis Satisfactionibus, quae tum erant in usu, ad- quiesceret, exstitisse constat, et quoniam materiale, quod di-
citur, Ecclesiae nostrae principium, bomines per fidem solam
5T) Wiggers, 1. c., pagg. 2ol seqq.
58) ''Omnes boni viri omnium ordinum, ae Theologici ordinis et¬
iam, haud dubie fatentur, ante Lutheri scripta confusissimam fniss*
doctrinam poenitentiie." Apol. Confessionis, art. V: De poenitentia. Li-
bri Symbolici Ecclesiae Evangelicae, 1. c., pag. 162.
21
salutem nancisei (quod etiam est, ut ita dicam, cor ipsum
totius de statibus gratiae doctrinae) ejusmodi est, ut, nisi do-
ctrina, quae est de peccato, accurate explicita et plane intel- lecta, non satis scite et litterate contendi posse videatur,
quum praeterea hoc opusculum eo maxirae consilio inceperi-
mus, ut utriusque doctrinae rationem tractaremus, ab re for-
sitan non sit, prius hanc doctrinam paucis eodem ordine ad- umbrare, quem nos in doctrina de statibus gratice esse secu-
turos supra indicavimus.
Vera igitur et germana Augustini doctrina de peccato ab
Ecclesia Evangelico-Lutherana recepta et in pristinam vim
restituta est. Ilaec enim doctrina quum in iis libris, quibus singuli Eeformatores 59) privatim suam sentiendi rationem ante
oculos hominum posuerunt, inveniatur, tum praecipue in pu- blicis Ecclesiae libris Symbolicis summa cum constantia et perspicuitate explicita est. Yelut Confessio Augustana in se- cundo Articulo partis prioris omnes homines natura peccato-
res esse affirmat his verbis: "Item docent, quod post lapsum
Adae omnes homines, secundum naturam propagati, nascan- tur cum peccato, hoc est, sine metu Dei, sine fiducia erga Deum, et cum concupiscentia, quodque hic morbus, seu Vi¬
tium originis vere sit peccatum"60). Eadem sententia ac-
59) Liiilierus hanc rationem aut concessam sumit aut aperte com- mendat quum Omnibus fere locis, tum imprimis in libro, quem contra Erasmum conscripsit, "de servo arbitrio" lt>25. Sic etiamMelanchthon
in Locis suis (Edit. prima) loquitur: "Jam postea, quam deliquit A- dam, aversatus est Deus bominem, ut non adsit ei gubernator Dei spiritus. Ita fit, ut anima, luce vitaque coelesti carens, excoecetur,
et sese ardentissime amet, sua quaerat, non cupiat, non velit nisi
carnalia."
80) Libri symbol., 1. c., pagg. 9, 10.
22
curatius in primo Articulo Apoloifice Confessiotiis ila explica-
tur: "Ilic locus testatur, nos non solum actus, scd potentiam
seu dona eificiendi tiniorem et fidueiam erga Deum adimere propagatis seeundum carnalem naturam. - - Ut, cum nomina-
inus concupiseenliam, non tantum actus seu fructus intelligi-
nius, sed perpetuam naturw inclinationem"6I). Et in primo
Articulo partis tertiae Arliculi Smalcaldici illud liabent: "Hie confitendum nobis est, ut Paulus Roman. V. allirmat, pee- catum ab uno homine Adamo ortum esse et introisse in mun-
duni, per cujus inobedientiam omnes bomines facti sunt pec- catores, morti et diabolo obnoxii. Hoc nominatur originale, baereditarium, principale et capitale peccatum. - - Hoc pec- catum baeredilarium tarn profunda et telra est corruptio na-
turae, ut nullius liominis ratione intelligi possit, sed ex Seri- pturae patefactione agnoscenda et credenda sit, Psal. LI: 75
Rom. Y: 12 sqq.; Exod. XXXIII: 5; Gen. III: 7 sqq."62).
De liac naturas liumanae nativa pravitate legitur illud in For-
mnla Concordice, Sol. Deel., Art. I: "quod sit per omnia to¬
talis careniia, defectus seu privatio concreatae in Paradiso ju«
stitiie originalis, seu imaginis Dei, ad quam bomo inilio in verdate, sanetitate afque justitia creatus fuerat, et quod si-
mul eliam sit impotenlia et ineptitudo, udvvccpia et stupiditas,
qua bomo ad omnia divina seu spiritualia sit prorsus ine- ptus"c"). Quid? quod in Apologice Confessiotiis primo arti¬
culo aperte dicitur in se continere "concupiscentiam, quae carnalia quccrit contra verbum Dei, lioc est, quaerit 11011 so¬
lum voluptates corporis, sed etiam sapientiam et justitiam carnalem, et confidit bis bonis, contemnens Deum"64). Ex
bis igitur efficitur, "liberum arbitrium in spiritualibus esse a-
6l) Libri symbol., 1. c., pag. 51. ®2) 1. c., pag. 517.
6S) 1. c., pag. 640. *4) 1. c., pag. 55.
25
missumqure veritas passim separatim explicatur, ut in Conf.
Aug., art. XVIII5 Apol. Conf., art. Vill5 Form. Conc., art.
II. Ifaec cormata vitiositas non solum, sed eliam omnis per-
nicies, omniaq ue mala, sive in liac vita sive in futura ecr- nuntur, sive ad animos, sive ad corpora pertinent, sunt, quod legimus in Form. Conc , Sol. decl., art. I, '''justo Dei judicio" 6Ö) "pocnce peceati ori(finalis, q nas Dens füiis- Ada?,
ratione hujus peceati, imposuit" GG), est enim "haereditariim
malum culpa seu reatus, quo fit, ut om nes, propter inobe-
dientiaui Ada1 et lieva;, in odio apud Deum, et natura filii
irae simus, ut Apostolus testatur (Bom. 5: 12 sqq.5 Eph. 2:
5)" 67). Neque tarnen peeeatum hsereditarium imputationc sola
nostrum factum est, sed est etiam primi peceati ejusque poe- nae, qua? illud consequuta est, revera particeps. Quod qnum
ex iis, quse supra attulimus, emergit, tum praeeipue ex iis,
quae in primo Articulo Apolofjice Conf. legunlur: "Quidam disputant, peeeatum originis non esse aliquod in natura bo-
minis vitium seu eorruptionem, sed ta nium Servituten! seu
conditionem mortalilatis, quam propagati ex Adam sustineant,
sine alitfuo proprio vitio, propter alienam ciilpmn. Nos, ut hane impiam opinionem signifiearemus nobis displieere, eon-
cupiseeniiae mentionem fecimus, optimo animo morbos nomi- naviuius, et exposuimus, quod natura hominum corrupta et
vitiosa nascatur"68).
Igitur, quamquam in libris Symbolicis peeeatum origi¬
nale non modo via et ratione déscriptum, sed ne breviter
definition quidem est, tarnen jam in iis singula, qua> huc per¬
tinent, tam accurate tractata sunt, ut ex bis plurimis, qui
•*) Libri symbol., 1. c,, pag. 645. *6) 1. c., pag. 641.
•') 1. c., pagg. 639, 640. •») 1. e., pagg. 51, 52.
24
sequuti sunt Ortliodoxi Scriptores Dogmatici, ne ii quidem, qui copiosissime de hac doctrina scripserunt, quidquam fere egerint, nisi ut eam magis ad artis praecepta revocarent, ut
Gerhardus6*), Quenstedt70), Hollazius7i), qui multa de hac
re praeclare scripserunt. Quae quoniam referre longius est,
satis habebimus ad ea lectores delegasse.
Igitur, quae de naturali bominum statu libris Symbolicis
Ecclesiae Evangelico-Lutheranae et privatim ab iis Dogmaticis, qui veram ejus doctrinam sequuntur, statuta sunt, eorum ve- ritas multis argumentis et a Litteris Sacris et a eonscientia ipsa religiosissimi cujusque petiiis probari potest.
Omne genus bumanum vitiis obrutum et eorruptum esse,
jam Vetus Testamentum docet. Quod non solum indirecto
modo indicatur, ut iis locis (quod genus sunt Ps. SI: 125
Ezecb. 11:19 5 56: 25, 26, 27), ubi optant et praedicunt, fore,
quum Spiritus Bei bomini novam melioremque animi naturam induat, sed etiam dilucide et plane multis locis, ut Gen. 8:
215 Ps. 51: 7 aliisque, dieunt, vitia et impietatem quasi in
alteram naturam vertisse. Quae corruptio naturae hominis,
etiamsi in Veteri Testamento lapsum Adami non plane dici-
tur consequuta (quamquam non video, cur Job. 51: 555 Ps.
82: 75 Hos. 6:[ 7 non possint cyin Gen. 5 comparari), id ta¬
rnen in Novo Testamento liquido factum (ex. gr. Rom. 5) vi¬
demus. Nam hoc, quippe quod universae huic vitae lucem
afferat plurimam, illud etiam ante oculos nostros posuit,
6H) Locorum theologicoruirf Tornas quartus, pagg. 515—570.
Edit. Cotta. Tubingae 1765. 4:o.
70) Theologia didactico-polemica sive Systema theologicum. Wit- tebergae 1701. fol.; pagg. 48 —199 partis secundne.
71) Examen theologicum acroamaticnm. Holmiae' et Lipsiae 1755.
4;o, pagg. 562—582 partis secundae.
25
quantum ab arduo illo et sancto fine, qui nobis est proposi-
tus, distemus. Verbum illud divinum, quod Apostoli Domini
nobiscum communicarunt, "omnia sub peccatum conclusit"
(Gal. 5: 22). Omnes Adami posteri peccatores sunt (Joh. 8:
7; 16:8; Rom. 1-—5; 5: 12; 1 Job. 1: 10), et singulorum
bominum vitiositas cohaeret cum totius generis bumani pravi- tate, cujus et sua sponte et, aliena partieipes sunt (Rom. 7s 9, 10, 18 sqq.; 5: 15, 18). Atque ut testimoniis, ex ipsis
Litteris Sacris petitis, peccati originalis ret privativa et affir-
mativa pars probelur, afferuntnr in Apol. ConfI, art. I72),
ad illam probandam 1 Cor. 2:14, ad hanc veroRom. 7: 5. —
Tijv äficcQTiccv vero, quae quidem vis in hoc capite liuic verbo snbjecla videatur, non solum peccata actualia compreliendere,
id quod multi voluerunt, sed etiam habitum quendam animi significare, ex his concludere posse nobis videmur: l:o), quod, quamquam mortua jacet, donec lex voce sua eam ad
vitam quasi exsuscitat, tarnen ut åvvapig quaedam adest, 2:o), quod ex se gignit im&vpiavj 5:o), quod malam se ostendit
et in malo progreditur, 4:o), quod ex ea sola nascitur vel potius in ea continetur tota carnalitas. Cfr. ßaq^ Gal. 5: 16, 17; Job. 5: 6. Praeterea nihil minus' subtiliter contendi po- test, quam peccatum in singulis solam actionibus constare, quffi tantum ad eligendi potestatem hominis sint revocandae.
Nisi enim concedimus, ex habitu quodam animi perpetuo et
illas et hane pendere, non video, quo pacto cohaerere pos- sint. Quod si in animo, eodem temporis momento, quaedam
sunt, quorum alterum ad bonum impellat, alterum admalum;
si est, quum inviti malum perpetremus (Rom. 7: 15, 16); si
est quoddam mortuum peccatum (7: 8), et quae suut reliqua;
est profecto, cur vim islam nimis angustam parumque subti-
C
,a) Libri symbol., 1. c., pag. 55.
26
lein, quam peecati nomini tribuunt Pelagiani, quum dicunt,
peccatum esse tantummodo certam qua ndam Ii bera voluntatis
electione susceptam actionem, rejieiamus 73). Coucessa autem
bac omnium viliositate et pravilate, de qua Litterae Sacrae docent, quoe sit in omnibus eadem et fons quidam, ex quo
personalia seu actualia ("quae ab agendo 11 omen habent") pec-
cata maneiit; quam quum vita et dies, tum oinnes, quoruni
quidem animi sint legis lumine illustrati et vere Cbrisliana pietate imbuti, testantur; bac igitur concessa, id eliam, quod
libri nostri symbolici propugnant, liberum arbitrium in spiri-
tualibus esse amissum, facile concessum erit, quippe quod ar¬
gumenta et biblicis et psycboldgicis nitilur. Etenim si na¬
tura nostra ita comparata est, ut invili quid mali agamus, ut alia silentio praeteream, apparet, nos eo esse impeditos,
quo minus ea lege, qua, quum ralionis compotcs simus, 110s
esse natos necesse est, vivamus, ut,. amoris ia Deum pleni,
omnia Semper ad Ejus sanetissimam voluntatem, nibil ad no¬
stra111, per se consideratam, referamus. Qui vero alicui rei,
quae verae et germanae nalurae non solum non consentanea sit, sed etiam plane aliena et adversa, obnoxius est, cum baud facile liberum appelies, etiamsi "voluntas ejus babeat aliquam libertatem ad elbciendarn civilem justitiam et deli-
,3) Vd. C. J. Nitzsch, System der Christlichen Lehre. Dritt«
Auflage. Bonn 1857, pag. 198. —
Ph. Marheineeke in lihro suo, qui inscrihitur "Die Grundlehren
der Christlichen Dogmatik", Berlin 1819, dicit pagg. 190, 191: "Wie
sehr auch jeder sich seiner Freiheit bewusst ist, zu der er berufen
und der er fähis; ist durch die Kraft und Treue-seines Willens, so
bleibt doch immer ein dunkler Grund seines Daseyns übrig, welchen
er mit seinem Wollen ünd Handeln so wenig verändern kann, als von ihm abhing, oh er wollte als Mensch geboren seyn oder nicht."
