Dissertatio philologica, rēsin Paulinam kata ton archonta tēs exousias tou aeros, Ephes. II: 2. expositura. Quam venia ampl. fac. phil. Upsal. publico examini modeste offerunt Johannes Bergius ... et Sveno Lennæus, Sudermanni. In audit. Gust. maj. d. [V

•

/

Bo IX

BISSER TAT10 _PH1L0L0GJCA,

PHXIN

_PAUL1NAM,

RATA TON APXONTA THZ ESOTZIAS TOT _AEPOS,•

EPH ES. II: 3.

EXPOSITURA.

QUAM

VENIA

AMPI. FAC. PHIL, UPSAL.

PUBLICO EXAMINI MODESTE OFFERUNT

JOHANNES

BERG1US,

PHILOSOPHIE MAGISTER _,

ET

SVEN

LENNM

O

_US,

SUDERMANNI,

in Audit. Guft. _{Maj. d. Maj. MDCCXCL}

H. A. M. S.

in s:am r:am M:TEM

MAG NM

MIRO,

FI

BE

LEGIFERO CQNSULTISSIMO, ILLUS TRISSIM 0

DOMINO

MJECENATI

hi _{fiimmce pktatis}

_fignum,

_opcllam

_b

_anc

n d. d,

cuttor

sveno

tiumillimus

£

LeBuro.

Divinos

_ftiana,

inter

_immortaliter

fcriprores, Paulum

_{fuisfe promeritum, attentis}

quoque,

de

re

Chri-

o-culis _{fcripta Ejus perluftranti cuivis conftabir. Et fane,}

in hifce _{collaudandis, noftras periclitari vires, merit.o}

judicetur fupervacaneum , quum, e Longino, probatisfi-mo ilio _{antiquitatis Cenfore, Noftrum dudum, inciytos}

inter alios Grseciae _{Au£lores, falutari, deprehendimus»}

Quod fi recentiora hac in re _{prasopraremus teftimonia,}

nobis vel fiat _{fatis, dum ad Illuftr, Illum acerrimique}

ingenii noftri aevi Philologum , Michaölis a) _puto,

pro-vocamus, _{qui idem feite} omnino _{obfervavit, in epiftolis}

prascipue rexendis, (quod quidem fcribendi genus, fine

asfiduo humanas naturac fludio & cum _{optimis fcriprorU} bus _{familiaritate, ad optatum vix adfpirar}

faftigium,) Pau¬

lum fuisfe _{exercitatisfimum & inter alios}

longe cxcellere»

Licet _{vero, de hifce, jufti quicunque}

& aequi

Sa-crorum _{asftimatores, uno quafi}

ore, _{confentiant, ab al¬} tera ramen _{parre negari nec}

posfe arbitramur, fcriptis nihilominus _{Apoftoli, difficultatis}

obfcuritatisque

nonni-hil _{inhaerere, defe&ui tarnen}

potius fufficientium

tefti-moniorum, de moribus ac infbitutis _{populorurn, ad} quos litterae _{Ejus fuerunt confignatas, adfcribendum.}

Et vel haud _{miremur, quod profanis, idem etiam Sacris}

con-A 2

tingere libris\ ut, dum

hifiorici funt

argument!

>

mulra-ve fui aevi habent admixta , obfcuritati quoque bi ipfi

fint obnoxii. Et dum _{perpendirruis, Unguam} non

tan-tum, qua ufi fuerunt Viri Sacri, in

vernaculis,

ante

hare

du_{dum, esfe defiisfe, quin etiam,} a puri

fermcnis i

n--dole, nonnihil interdurn

filos deflexisfé

fuisque

in

pri-mis» exiftimari poreft,

inferviisfe temporibus

;

praevali--dae omnrno Sc clarse adfunt cåtrsfie, cur d'vavctjTcc

quae-dam _{fcriptis Eorum}

_adhaerenria,

_commams

_dum

_iidei

noftras _dogmata

_haud

_fpe<ft£ht,

_{Sacris feriproribus,}

_vi«

tio _{neuriquam vertamus. Sic novimus, Epiftolas Pauli}

familiäres _privatis

_{ecciefiis fuisfe deftinatas:}

quam ob rem, Sc privatis

femet

opponere

erroribus Sc fcnüendi

ecclefiae _{cujuslibet cogitandique rarioni, finosmer}

accom-dare _{feimones, fuit necesfe b)*}

Quo magis igitnr, in Hiftoria Sacra, peregrini

fu

mus de hoipites; _eo etiam magis _opera noftra,

ef-fatis Divinis _{explicandis dicata, erratis necesfario non}

carebit, eo, ad fuperftitionem quoque

ample&endam

fo?

vendamque, erimus proniores. Et

forte,

ex

hoc etiam

fönte, falfas, de angelis vel deemonibus,

difperfas

opinio-nes derivari posfe, cenfemus, _quae, quantumvis

antiqui-tati, fuperftitionem utpote magis

rcdolenti, propriae, in¬

ier nos tarnen, licet Divinior affulferit lux, prorfus exu-latae, proh dolor? vix habeantur.

Prae«

£) Vid. D. _Jo. Christoph, Doederlejn Inßit. Thtol. Cbrift, & Er,

£

Fröetermisfis vero aliis _{jam causfis, ad perfpicien«} dum Fr _{facil-e, dictum quoque ac qy\civ Paulinam Eph„}

II; 2., noftrae qualicunque fubjiciendam difquifitioni,

con-filio _{arque menti ApoßoÜ convenienter haut}

explica-ram, ad ejusmodi errores, tanquam ad faxuin adhsere-fcendi) anfam reddere apprime idoneam. Quae quum ka _{fint, nec mak quendam fore interpretaturiim, fpera»} mus, quo, Specimine jam Academieo, obfcunorera hunc

locum, prout tulerint vires, expedire conabimur: enixe

demum orances _{rogantesque, velis, ingenii tenuioris, qul}

pasiim Tibi fefe ofreranr, fetus, mitiori fubjieere cenfurae,

§. I. Licet voces fingufae qr\aeoos noßrse, qui primis,

ut dicirur _{, labris Grsecam degußarit linguam}

, il Ii planse

adr;; odum _{arque famiiiares mex videanrur; ejusmodi ra¬} men earundem eonßrucbo, in aliis _{urpore N. T. locis}

frußra omnino _{quserenda, quam fit intelle&u} enodatu-quc difficilis, fummse seßimationis Philologorum ßudia,:

in _{explicanda illa, diverfa quam maxime}

_&

_disfentanea*

©ptimo ßant documento,

Ad vocabulum kutcc quod adtinet, _{cui inesfe, prae¬}

ter _alios, fignificatum _{quoque convementice, e profanis}

quin eriam N. T. fcriptis erit manifeftum, illud, hoc

quoque loco, per fecundum, convenitnter, vel ex volunta-te, esfe reddendum, arbitramur. Sie _apud

Xenophon-tem, alios ut praetereamus, occurrit Hellen. 6. 8

%o^amrt-Kocroi ra ßaviXetias _{ygct/Ajuarcc, — convenienter litteris re¬}

gis: eodem etiam ßgnificaru legirur 2 Cor. VII: 9. *Au~

7t'^yjre ya% koctcc £eovy contrißati eftis convenienter volunta• ti_{Divina, quin aliis pasfim N,T. locis. bqxoov rtjs}

vel idem eft ac hvaros; (folemne enim esfie

novi-mus _{fcriproribus N. T., ut} fubftantivum genitivi cafus

alii fubftantivo _{jungant loco adje£tivi c), vel e^aa-icc de}

imperio, fen regno potefi: interpretari, ut fit Synonymum

rtjs c6£%-/is, quem ad rnodum cap. I: v„ 21. ad bpbefios epiftolte & alibi quoque eccurrit.

In vera autem & _{genuina vocis ra asoos} rimanda

norione, allaboraruntquam maxima Interpretes. Alios in-tcr, qui, a prima & propria, ad aliam meraphoricam fe.

ejusdem fignificationem confugere, necesfarium duxere, Rever. Doederlein nominare volumus. Scilicet ,

praee-unte Homero & _{profanis aliis au&oribus, fignificatum} vocabuli ra uzoras, ut _fynonymum ra ccsqos, in noflrum locum infinuare ftudet _ci)\ tenebras porro ad homines

applicatas, ignorantia eosdem ac vitiis miferos, vel, quod

eodem _{recidit, gentilifmo addi&os denotare, apprimc} docer. Allato _{infuper exemplo e Col. I: 13., ubi s^anx}

ra crzoras opponifur QunXsicc _{ra via} Teil. _{per ufpxpvrcc}

rrs spanas _{ra cceqos,} principem regni tenebrarum, i. _e.

gen-tilifmi, eundemque, qui cap. VI: 12. ejusdem epiftolae

Tuor/utoKgurcog ra rzoras appellatur, ab Apoftolo inuicari, arbitratur. Verum _{interpretatio illa Rever. Viri quanti} vel aeftimanda fit, illi tarnen _{palmam plane} deferre, _eam

prae-c) Sic Co!. I: 13. via rvjs oLycc,7tv\s, pro y]^ot7tY\y.sva^ ponitur.

Luc, _{XVI: 9. uc&fAftoovo&s}

oifiixius

_{, Luc. XVIII: 6. Kgirrjs rys}

u$i-K_{tas, pro}

ccåiKosi

_{Jac. I: 25. ctKgcccrqs s7riÅrispovrjs, pro S7t't»}

ÅrjrfAoov', Phil. ni; 21. aoopoo ru7isivoäreocs, pro rofflsiyov. Neque

ferme _{quidquam frequentius eft quam ut genitivus}

^o^yjs,

_{alii addatur}

fubftantivo, loco cognati adjeflivi, ut Eph. Ii 17. rtoor'^ rqs

$o£yjs,

Co!. I: 11. _Kjoocros rv\s

$ofys,

_{Hebr. IX:} 5. X^^aßifx

dofys,

_Phil.

112: 21. _{o-öCjUflf T*]?} $oj*r}S.

//°

7

praecipne ab causfarn , vix posfurnus , quurn magis

ufita-ta & obvia vocis _{cujusque notio, conftanter a Philologis}

fervara _{lege, dum fieri commode queat, retineri & fö¬} let & debet. _{Quid? quod in noftram etiam grio-iv optime} convenirej infra elucefcer. Celeb. quoque Teller in

Le-xico N. T. eaedem vocis ra _{cts^cs praeoptat notionem,}

verum _{reliquor.um vim minus apte expofuisfe videtur,}

dum Germanice _{piertv noftram exprimit: Nach der herr¬}

schenden mächtigen Finflernijs.

Inter Illos _{praeterea, qui hunc locum expedire} fue-runt _{adnifij Ceieb. quoque Haarvood narione Anglus,}

fmgulari prout aggresfus via, citari meretur. llle

fcili-cet demonßrare _{liudet, ApoftoJum , phrafi noilra,}

jo-vem, _{fupremum illud gentium Numen} , infignitum vo*

luisfe, quem, prout regionum aetheriarum principem, co-ltiisfe olim _{Graecos trqtie atque Romanos, profani horum} au&ores abunde reftatum reddent _{e). Hand fane inepte,} fententies fuae infinuandoe causfa , adtulir II 1e Haarvood}

Poetarum vividiori _{feliciorique imaginationis ac}

phanta-fiae vi, in arcana praeterea quaevis penetrandi vix

fatian-do _{ftudio, esfe adfcribendum , quod, juxta diftributionem} rotius _{univerfi, cuicunque Numini eorundem £i£litio,} cer-tae _{ejusdem adje&ae putantur regiones}

, in quibus, fuum

exercere dominium _{quodque exiftimatur. Hinc,} perfpe-£la nempe veteris Poefeos indole ad fle&endos, mirum

in _{modum, coinmovendosque mortalium animos,}

anri-quitus fuit creditum, Plutonem deum quafi &

princi-pem in fubterraneis regnare; maria porro & aquas

Ne-ptuno, utpote propria, cesfisfe; Jovem denique, prour

fum-e) Quam piurima huc fpe&äntia exempla reperies in libro Dom,. Haarvood, Germanice a Celeb. Scrnnz verfo, cui titulus: Neue EinJeit.

tung in das Studium und die Kenntniß det Neuen Testaments. Zu.. Tb», pag, 103. feq..

fumtnum ac irnum , in aéreis regionibus, fuam

condiclis-fe fedem & inde humani _{generis fata} , varia atque

mul-tipltci ratione, in perpeuram gubernare totnmque regere

orbem. _Quum vero inficiari vix posfimus Paulum, cum Graecis Se Romanis _{fcriptonbus, utrorumque pncterea}

religionis do^trinis, moribus ac inflitutis , bene fuisfe fa¬

miliärem , quippe qui, hos inter, eruditionis fuse jeck

fundamenta; eju-smodi dcmum duftus rarionibus urget Ii¬

is _{Philologus , de Jove re£lius quam de carccvo.e, vel}

A«-ßohca, gqaiv nofiram inteliigi explicarique posfe. Abhor-rec _{quoque eo magis, maligna cuidarn geriio, prout aé«}

rem tenenti, dominii quidquid, in _{res creatas}

concede-ret _quo potius ex aliis N. T. di£tis edoeeamur,

miferri-mam contra damonum esfe fortem, & hos _{poenas jam} dudum meritisfimas iuisfe Sc in aeternnm luere. Unde

2 Petr. IT: _4. Sc Jud. _6. ^ss/jtots

ctÅcis

_astqotis Spcpa

Seh-fjisvot sts xpcrtv rys fxsyahys ypsgocs refy^ti/jievot, a N. T. fcripro^ibus, hi ipfi defcribuntur. Taii etiam explicatio*

ni, verba textus gya-tv noftram fubfequenria, ra feil,

7tvevfjict-ros ra vvv _{svsqyavros sv rots vtots rys} txTdsiBstocs, anfam vel

praebere commodam autumat; hifce, reverentiam haud

obfeure _{indigitari exiftimans, qua Jovem gentes adhuc}

non Chriftianae _{amplefti videantur. Verum non operae}

pretium judicamus, ut muitum Sc diu, in refutanda ift-hac Döm. Haarvoodi fententia, elaboremus. Hoc enim,

quin & aliis locis, fludium Ejus, faepe plus jufto

adhibi-tum & asfeclis vix _{deflitutum, dignofcimus, quo vel}

apertiora Scripturae Sacrae, de d&monibus, effata mifere torquere vexareque ftudet. Quamvis enim opiniones fu-perftitiofas admodum, de fpiritibus ac geniis, a

Majori-bus _{noftris, curiofitatis forfan nimio a&is ftudio,} difper-fas olim cernere _{licet; immo & confitendum,} commen-ta _{iftiusmodi, noftro nec a?vo, exftirpari plane atque}

funditus tolli _{potuisfe; ab altera tarnen parte peccari quo¬} que

que vehementer arbitramur^ dum in ea, quae a nobis

in-veftigari rite ac perfpici necjueunt, arroganter penetrare,

vel haecce _{proprio marte melius explanare, conaremur.} Ad allata a Dorn. Haarvood _{quod adtinet di£la:}

conci-neri in _{illis pcenas, dcemonibus a Summo Numine inflikas,} haut _{diffiremur, verum} alia neque N. T. di£ta i feil. Petr, V: 3. _{Eph. VI: u. cum filentio tranfeunda esfe}

opina-mur; ubi, in refiftendis iniidiofis artibus hoeßote callide

atque perite verfari, divina quafi induti armatura, ab A«

poftolis commonemur. Quam ob rem, Sacris

convenien-rer _{litreris, o-gctmvcc vel au£lori, calamitates}

mala-ve, _qua? perferunt rei Chriftiana? _{cultores, quadantenus} certe, adferibi adhuc posfe, exiftimamus. Unde, pote-ftatem _{dominiumque <W3eAs, licet nobis quoad modum}

operandi inexplicabile, quousque iftud , per Salvatoris

Noftri beneficia _{expiaroria, reftrichim demum debilita«}

tumque judicetur , plane tarnen fore ablatum, ad fidem

vix _{videtur pronum»}

§. II. In nexum igitur Paulina orationis penitius

in-trofpicientes,& collata qmei noftra cum cap.VI: 10-17.

ejus-dem _{epiftolae, in eam facile addueimur opinionem, Divi¬}

num _{fcilicet feriptorem,}

hoc quoque loco, inimicisfimum iftum _{religionis Chriftianae hoftem, qui aliis N. T. locis} ut idololatriae _inprimis

ac _{ignorantiae au£tor} &

fua-for _deferibitur,

o-circcvoyt nempe vel &cc@o\ov> auditoribus

fuis _{ignota haud imagine, adumbrare voluisfe.}

Equidem haud ignoramus , vocabula

^

&

äccifxa-viov _{multiplicis valde & varii,}

ut _{profanos, fic etiam} Sa-cros _{apud auftores, esfe}

fignificatus /): Grseci enim

B

feri-/) A Poetis feil.

_SctifAW

vocatür _{quivis deus vei dea, ut Uiad,}

fcriptores, per

Ixtpovix,

innaunt genios feu fpiritus, qni ad divinitatem _{propius accedunt, live per naturam, iive} etiarn _{per beneficium, wxoBzaxnv ccnfecutos: horum}

por-ro duo commemorantur _{genera, xyaSo Hxtpovss, feu} sv$xe Iuovss Sc

KocxoJxt/uovef

j illi propitii hominibus, hi vero in-fenfo in nos animo exiftimanrur _{capti. Sic i Cor. X t} 20. 21. öxiiucvix, de diis gentium, quibus confecrata fue-runt facrificia, interpretari _{debent: A£t. XVII: 18.}

dxifAovsx, (linc novi dii> quos Paulus i-nducere credebatur.

Verum enimvero e _{Jac. II: 19. darum} fit, _per åxiptcvix,, ni_{jeros impuvosque etiarn difbingui fpiritus, quos Detim}

unum profiteri Apoftolus teftarur. Voces ulterius _e

kx ko Åxtpovwv _{genere, crxrxvxs} feil. & 6\xßqXcs

miilrifa-riam _{quoque fumi Sc hominibus malevolis ac facinorofis} paslim attribui, facile convincimur: Hebraea fcilicet vox

unde Greeca axrxvxs, adverfarium denotat in ge-nere, qui contraria molitur, impedit agentem Se accufa-tione _{criminationibusque apud judicem reum agit g)'y}

binc axrxvxs idem, qui _o otvrÅxos, animtirn _erga

homi-nes hoftilecn Sc. infeftum innuit. Immo _tempore etiarn

JESU Sc Apoftolorum idem invaluit mos, fub nomine hocce, quernlibet notare causfae bonae adverfarium h).

Ex-CUtP _{e7?iC£XYl<JOO 7J(>0S GXiUCVCS. —-}

*—■-Piato univevfi Moderatorem Deum pisyt^ov (jxipovx trppellat. fnterdhm

quoque

$xtptcve?

& Bsoi tonqunm diverfa ponuntur: unde opud Aru jjfnph. in Pluto. KXi

Ssoi

xxi outfÅOVSS. JEfcb. in Ctefipb. 00 yv\,

in-quic, H£tj

Sw

x&j

SxtfAOVSS

HCfij

XvSgXTTOl.

g) Cfr. i Reg. XI: 14. 25. Pf. CIX: 6.

h) Matth. XVI: 23, CHRISTUS ait Petro: v7Totye ctftaoo (A8

üXtXVX'y quibus oftendit, Petkum, fub amoris fpecie, re vera (ihi esfe

adverfarium. Rever. quoque Koppe obiervavk, Rom. XVI: 2.Q-, (TXTXVCCjA poni pro hofte qqoeunque <5z. rei Chrißians adverlario»

!t>

l l

Exinde tamen vmt e£o%Y}v ufurpatur iflud _vocabulum

de _{principe damonum improborum i), qui ipfe, prouf rei}

Chriftianse, virtucis ftudio hominumque faluti

impedi-menra _{objiciens, a N. F., Scriptoribus depingitur.} Inrer-dura quoque

SiaßoKcs,

de hominibus, alios vel cahimni*

annbus, vel decipientibus, in N. T. occurrit. Sic i Tim.

III: ii. de diaconisüs, vel uxoribus diaconorum _agens Apoftolus, illas jurj öaxßchnc esfe fuadet, h. e. von decipi-cntes, feu ut habet Vulgata, non detrahentes: 2 Tim. III: 3. praedicit _ApoÜolus hccßcX&s, _h. e. bomines vitiis miferos

obti-eSiationibusque deditos, fceleratos inrer alios,

poftre-mis _{temporibus fore furre&uros. Quamvis vero alia} ra-tione dicfca de _{J/«/3cA<w jam allara explicari nec}

poslunt,

aliunde tamen, ex Joh. feil. VIII: 44. & Eph. Vf : 11. erit _{darum, per dW3oAov, fpiritum quoque, vafre & fubdole} de nobis fentientem & rei Chriüiante remoram facientem ,

a Sacris Vatibus _{pasfim indigitari.}

Invefligatis adeo ac-que perfpe£tis fignificationibus $ctifj.ovioov _{in genere, quin}

T8 uocTocvct &

ßiotßoXs,

_{certo jam concludere}

liceat, qua?-cunque, _{de malis geniis, effata Divina & planas} Apofto-lorum _{narrariones, ni Sacris impia illara foret vis,}

quo

placet, contorqueri, vel pro _{lubitu expediri haud}

pos-fe. Verum licet fententia _{illa magna omnino}

probabili-tate introduci _{poslit, Apoftolum fcilicer,}

noftra, ad

prineipem iflum damonum _{improbornm, allulisfe; reftat ta¬}

rnen ut bis _{refpondeamus: cur nempe, ad}

maligmim

iftum _{depingendum genium, peculiarem adeo}

peiiphrafin Divinus Orator adhibuerit? Sed nec difficile illud

diri-mi etiam _{posfe arbitramur, dum ad ea,}

qute, tam

Ju-daeos _{quam gentes inter, de angelis}

_damonibusque

vigue-ß z

re,

i) Cfr, Matth. XII« 26. Lac. XI: 18. & Apocal. XII: 9. ubi, ut putst Revef. Rosenmüllerus, fymbolo ßgnificari videtur, Satanam _nova relighnis forma propagatione poteßattm fuam valde amißsfe.

re, dogmata IubeL atrendere, Si quibus Paulus fuas quoque interdum orariones aecoinmodare cernitur.

§. III. Dum fcilicet profanorum au&orum

fcripta

voln?

snus confulere , inveniemus, praeter alia infignialuxuriantis

imaginationis ac phantafiae rnonumenta, contineri quo¬

que in illis fuperRitiofas admodum, de damonibtis vei genus quibusdam, opiniones, qui iidem , prout

fubftan-liae Deum inter & homines intermedia, defcribuntur ,

ob beneficia _{porro quaedam} , vel officia in homines, illis

a Summo Nomine _{demandata, clari, in aere} federn fu-am habere credebantur. Unde Diogenes Lacrtius L.

VIII: 32. Pyibagcrce fententise addidus de hifce rale fert

tettimonium: eivou re vccovncc rov _{ooega \pu.xw eynAeov , ncft}

ruTHs re ^utyovots _ngt), fyoocts ycy.iSscr&cii, Nee ab hocce ab'

ludit illud Plutarchi _{Quafi. Rom. p^ 274. rbroti^ov, ctegot} ngt/ rov vtregä^oovtov ovrot ngt) &eoov ngt)

åouyowv

yerrov. Ve¬ rum, optimo omnino jure, a prolixius defcribendis Philofophorum Poerarumque hujus asvi, fabulis

figmen-tisque re£ertis, de dcemonibas vel gevüs, fenrentiis,

abfti-uendum nobis _{esfe, judicamus, quum, hancce materiam,}

fcite anre hac _{explicatam allatis cumulate au&orum} teftimoniis, infuper corroboratam esfe, alibi reperire li*

ceat k). Judaeos etiam hac in _{re a} barbaris gentibus haud

disfenfisfe, cui reliquias Scriptorum hujus genris Rabbi»

norumqne perfcrutari volupe fuerir, illi lans fupepque

patefcet; hi ipfi, proutlirt-eris Si memorisetradidirCeleb. Ei»

senmengerus _{/), certos non tantum dcemonas inter} gradus

conftituisfe, quin etiam fuum euique horurn nomen

im-

po-k) Cfr. Di[ßrtnt. de AyyeÅoo ITerast. Ad. XII: 5., fr.b praefid. Hsver. _{j. Flgdeki, edit. Upf.}

13

poftiisfe, eonfpiciunt-ur. Ejusmodi etiam fui sevi fiftarum, rnagnam partern, opinionurn nee minime ille Philo Judjeus

renax videtur5 _{tarn ciomicilia}, quam etiam officia

damoni-Ins _{injun&a, multis verbis exponens; quodque au£loris}

hujusce teftimonium opellae noftne inferere necesfarium

non _{judicamus, dum illud apud magni}

nomUlis

Exege-tas, Vetstein m) feil. Sc Koppe »), fi placet, potes perle¬

gere. Inter Judceos, fi quid valeat tefdmonium Illuftr,

Mi-cHAéLis _{0), viguit Sc oliiÄ Se£fca quaedamEsfenica,}

quee ipfa ab

Orientali vel Gnofticorum _{philofophia oriunda,}

quemad-modum in aliis do&rims , fic etiam in illa , de angelis

feu _{damonibus, errorum quam maxime fuir fercilis. Il¬}

luftr. Ille Vir _{apre quoque expofuit qua ratione,} per do£tum _{quendam Judeeum fcilicet Apollo p) Sc difdpulos}

praererea Johannis ßaptißae, _{ob religionis errores} nee

pa-rum _{famofos, Esfenorum}

dogmara circa Ephefum

dis-feminata olim _{propagataque fjiisfe. Nos non}

fugit y cla^

ros ab altera etiam _{parte esfe Exegetas,}

quos inter

nominare fufficiat Rever. Doedeulein , qui ftatuunt, Es¬

fenorum Gnofticorumve errorum _{veftigia in N. T.} fru-ftra vel fore _{quaerendaj fed alios errorum horurnce Ma¬}

gnus Ille Vir defiderans fontes, in toto _{quafi convenire}

B 3

cer-m) Qui idem in N. T., <8jjciv noftrnm _{quod' adtinet, addit:}

Paw-»jum ha _{loqui ex p>ineipiis}

philofophia Pjytha^orea, quihus Uli, ad

quos-ferihit, imbuti ernm ; non autem, ut _{partein dochin}a a _{Chrißo fihi reve¬}

ln}a ö* omnihus erebenda revelaret,

n) In Nov. Teft. ad Siunc locum.

0) Cfr. Hjusd. Einleitungin die Gbitl. _{Schrift_des Neu. Bund. Zv. Tbt}

■

p) Idem Ad. VII1.; 25. ut Ko&Tqyjijj.svos rvjv cHov ra uvgta-*

b. c. _{de pthnis eletnentis Chriflianißni}

inßitutus defciibirur, Öt ex

/Egy-pto oriundus, ibi etiem peifccile, ubi in piimis floruete Esfeni, dogmats

cernitur _{putando fcilicet, Philofophiam vel Orientalen-], vel}

feriore demum tempore Graecam Judaeos feduxisfe , quee

Sc _{ipfa Orienti atque -/Egypto forte natalia fua debet q).} Aliud etiam N. F. didfum Co!, fc. IS: ig., antiquioris

£Evi _{fuperftitiofas de angelis r) opiniones, cultum} ge-niis hifce _{impie praaftitum limul objurgando> prodet}

o-ptime manifeftabitque. Quo feil, loco auditorés admonet

Apoftolus, ut falfos quosdam dolores diligenter caverent

declinarentque, qui ipfi culru dele&abanrur

angelo-rum, Sc fruftra turgentes mente fua depravata, in ea

penetrare aufi fuerunt, quorum cognofcendorum facultas

nobis a Deo concesfa non eft. Et hic _{mos, per ange¬} los deferendi _{preces ad Deum, altas adeo radices egit,} ut ne poft _{terna quidem fecula potuerit evelli. Contra}

eum enim conditus eft Canon _{35, Concitii, Laodic^/e}

habi-ti: damnat fcilicet ille Angelicos, qui docebant, ut

no-tat Zonaras: ort 8 rov _{Xqivrov e7tiKo&Xeicr$cci sts ßo^etav,}

Y] eis _{Ttqoaccywyrpv rv\v 7t$os} Seov, _{ccXXoo t8s uyyeXas, oos roc•} %cs T8 rov Xgiarov STtiKCtXeiaSoti ptei^ovos ovtos rrjs y/xeregKs otätas. Theodoretus eundem etiam per totam

Phry-giam atque Pilidiam invaluisfe morem commemorat-■eyietve, ait, $e rsro ro tfotBos ev rrj 0>%vyicc y&f Yliorihoo jue%qt 7toXX8' 8 $e _{yjzqiv x&f} o-uveX&ouacc avvofios _ev Aoto^ivceioc, _rvjs

Qqyyius vofAoo kskooXvxe ro reis ocyyeXois orgoarevxeo&oii, H&f

. *

q) Cfr. Disfertat> Celeb, Viri ante laudat.

r) Monuisfe juvabit, fcitam esfe obfervationem Rever. Floberi in disfertatione dudum citata: Gracorum _{åciifAOVOts i? Lntinorum Genios}

non _{diverfoi esfe nb illis, qui Scriptum}

voeat Angelos, etfi purior

angelo-rum _{docirina, ex facris haurienda fontibus, vtiriis}

a profanis gentibus ititer^

/

'

1*

fj-syjf

b

18 vvv euKTypcc T8 ccyt8 _{TToig sKsivots ev ras} eposets ccvtoov ecrnv i$etv. Hifce vero licet _{conftitutis; abfir}

tarnen, ut aliornm _{magni fane nominis Exegetarum quin}

Celeb. _{Ipfius Grotii opinioni, clariori in}

primis di£to Eph. VI: ii., falcro _{utpote, incumbenti plane deteftari} aude-remus; adftruentes hi feil., _{fpiritus quosdam vel genios re}

vera exiliere: eo nec _{usque ab altera}

parte progredientes,

nr, per Sacros Vates probe quamvis edocti, _oblivioni nihi-lominus _{daremus, querneunque, fua}

ipfius deperdita

cupi-ditate ac _{ingenita vitiorum indole}

, in _peccatum quodvis

& _{nefas, abripi mifere impelüque}

j).

§. IV. Ex allatis _{igitur, probabiliter admodum} con-cludi _{posfe videatur, Apoftolum}

^asi noffcra, ut voce

folurn-modo _{Synonyma T8 $ictßo/\8 vel c«rav«, auditorum fuorum}

cogitandi fentiendique rationi apprime convenienti _iisque

familiari, ufum fuisfe. _{Interpretatione enim tali loci}

hujusce asfumta, media _quadam , congruentisüma forte,

via incedere fimul _{licet; adeo ut, nec}

maligno cuidam

genio, in aére utpote habitanti, dominii _{quidquid in res}

creatas, Deo folummodo _{Omnipotenti adferibendi,} in-confulte _{adjudicare fimus coa&i}

, nec ab altera _parte

ad _{indecorum iflud} ac _{impium adfpirare}

confilium,

quae-

cun-s) Cfr, Jac. 1: 14. Hänc corrupf# & depravatar mentis fuse in-dolem Pauius _optime

quoque nosfe videfur , Rom. VII: 23. ita disferenst

BA?7T&) Jg _{UTS^CV VCfUOV 8V TCl£ fAsXstTI [A&}

y _{OiVTS^gttTeVO/USVOV TO)}

VCfXW T8 VOCS fj.83 H&f CCiXt^<xXonri^OVTd _{fJ.S TO) VCfJtOO}

TY\S

CCf-iCCg-nas

, roo cvri ev rois /xeXsui _{Per vofAov}

er reis _fxsXect,

videtur _{intelligendus naturalislegibus}

que Divinis contrarius_planefenfuum cor-porisque ad peccandum impulfus; vofxos T8 voos, (idem ac vofAOS T8

7tvs\)-fAOVTQS,) efl animi (enfus, Divino Spiritu excitatus, melior _{hgihusque Di¬} vinis _{confentiens: Bengelujs vopicv etiam}

opre reddit per dictutaeu.;. _priori igitur loco dictamen _{eß fenfuum, pofleiiori diciameti rationis*}

cunque Sacrorum Virorum atque Divina, de angetis^

fu«-culentiora _{pasfim, effata, debira haud circumfpectione,}

tra-ftandi. Hinc demum _{gti<r& noilra vel, praeeunte Nova} Meraphraü Svecana, rafidi, Efter tben magtiga Luftens

Furfte^ vel etiam, Ii aliam, frequentioris quoque ufus, vocabuli rv\s s^xaius _praeoptares nocionem, _{parva admo»} dum a vetuftiori noftra Verüone _{declinatione, nec}

in-convenienter _{exprimi queat: Efter tben}

För-ßen, fom regerar i luften.