TRANSITU Ifraelitarum

Q. F. K S.

DE

TRANSITU

Ifraelitarum _per Marc

Rubrum

ΦΙΛΟΛΟΓΗΜ A,

JQuod

Qonfenfu Qf Approbaüohe Ampi:

Coli, Phil, in incluto Atheneeo Upjalenfi,

PRISIDE^

Adm, Fever endo Celeberrimoq; Viro>

Mag.OLAVO CELSIO

Or: L: Prof: Ord: nec non

Paft: & PrsepoE in Sotje/

Ad diem xxm Junii Anni

Μ D CG XV.

Publico ex amini modefie defer ^t

OLAVUS JOHAN TELIN.

·4φ-ΐδ-Φϊ-Η*·

V PS A L 1 JE, Ex Officina Werneriana,

Cr,

Nobilißmo ^ac Generoßjßmo

DOMINO

Dn. JOHANNI TEET

Dno;in gänga & ϋϊοηδ&οΐιη &c.

Sereniffimi

PrincipisHolfatiaeCubicuIariofidifllmo,

MAiCENATI MAGNO.

iVlurimum Reverendo & Clariffimo Viro,

Dn. MATTHLE ISANDRO

Paftori in ^ntiibt? adcuratiifimo,

evergetcC optimo.

Confulttffimo at<fo Spettatiffimo Domino

Dn. PETRO THEGENMAN

Vit confangvinitate _jun&o , ita quovis

honorc nunquam non profeqvendo.

SpettntiJJimo dc Prudentiffimo

Dn. THOMiE

Fudinarum ferrearum in Dannemora, Pracfe&o adcuratiilimo, avun-

culo meo cariflimo.

Nobilifftmo atfc Amplifjimo

D O MIN O

Dn. BENJAMIN

DANNERHIELM,

Judici territorial! partis Weflro- gothiae aequifiimo, avunculo meo

omni obfervantia colendo.

Plurimum Reverendo Clarijfimoq3 Vir ^o

Dn. vJOHANNI TE-L-IN

Pailori in meritiffimo,

Ut Parenti optimo ^ac benignii!imo>

ita omni, _quo filium docet cultu,

ad cineres usqve profequendo.

Plurimum Reverendo & Dottiffimo

Dn. p ET RO jpj&SRfteix

Pailori in Qtbbo vigilantiilimo, bene- fadori plurimum honorando.

Spettat* prudentia Viro

Dn. GEORGIO SWEBILIO

Officinarum ferrearum ad Qavq Dire- dori attentiinmo

promoton

plurimum obfervando.

pro. Summo. Favore. Pater- Jy

nisqve. Beneficiis. Plane. In-

numerabilibus. Et, Mentis. Iii ψ *

Me. Iniignibus. Spe. Ulterio-

ris. Gratia. Vobis. Genero- fiifimi. Nobiliilimi. Plurimum.

Reverendi. Speftatiffimi. Do- 'S

'"v

mini. Hoc, Qualecunqve. 'fg

Studiorum. Meorum, Spe- _r

m;

eimen, Me. Deniqve, To- et

et

tum. Devote ac Reverenter. tu

OfFero. Jjf

et

el(

fei

Ol: Joh: Telin.

α. η.

§. ι

8|||| ^{Ν facris literis per-}

plurima comme*

pHll ^morantur benefi- Ι®§§ cia å Deo 0:M: in Juda?am Gentem

ioluto quafi iinu

effufa _; Quia autem inter longé

maxima fuit edu&io CTT# IT30

c domo jervitutis iEgyptiaca?, hinc

etiam illud frequentiflime repeti-

tum, & pofterorum memoria? di-

ligentiflimé commendatum vide-

mus. Hic miracula miraculis

cumulata funt ^;

^

Hic natura?

elementorumqve å DEO pra?- fcriptus ordo ceifare debuit ^,

dum hoftibus eriperentur Ifraeli-

t®, terramqve patribus promiiTam

A feli-

2

feliciter occuparent. Horum flott

poftremum fuit, quod ^mare Idu-

maeum ficco pede pertranfirent^*

Circa quem tranfitum cum multae circumilantiae difcuflii digniiTimae inveniantur, mihi tarnen, fvafu

eorum _, quibus obfeqvium debeo, fpecimen quoddam Academicum

edituro ^ea ex pluribus qu^ilio vi*

fa eft deligentius examen mereri;

Num Ifraelitae,ut verba facritextus

praeferurit, & pleriqve ftatuunf interpretum, ^mare Erythrammab /Egyptio ad Arabicum littus plane

tranfierint ? annon potius, quod

alii volunt, aliqvousqve in mari progrefli, fadlo circulari itinere_j, ad littus iEgyptiacum vel Troglo- dyticum fuerint reverfi ?

$· 1L

TpRimi ^, quantum conilat, ^hanc

* quaeftionem fuperiorum _tempo-

rum Judad, qui in S. Scripturam

commentarios fcripferunt, in du- bium vocarunt, Inter quos Chaz-

kuni

ött ktrni fcriptujm magni apud illos

lu- pretii ^, hac de re ita loquitun_,;

tx ρχν yyp ^ 13πί τπ dti na ^«i«n

n3e iyj3 ρπ ραι trro pR ρ Ρ,£:,0Ώ Q'n

jfu ^3 ρΊ Π2 -p^ Π^π *6 i0Sf

-°> : ö\i jd yatn οπήπκ ny"te djd^

iip lenfuseft, η oft neceiTe fuiifelfraelitis v'y totam maris latitudinem tranfire,

fii _cum id nuncpotiffimum ageretur,

us ut cum Aigyptiis Pharao periret»

i!5t Proinde,utalIicerentur illi inmare ab tanquam in iaqveum ^, fuffeciiTe ait

né _{Ifraeiitis ut} modico tan tum. fpatio

od _{in mari} procederent, quod cum

m feciflent, fecutiqve eflent iEgyptii,

-»> littus idem repetiiiTe Ifraelitas, /E-

o* gyptios autemundis effe abforptos*

Sed eaufTa praecipua transeundi

maris hä?c fuit, ne Ifraelit^ iner-

ac mes, magnisqve in anguftiis con-

o- ftituti, _neqß viam aliam elabendi ha¬

rn bentes, ab hoilibus trucidarentur,

η- fed crudelitatieorumftupendismi-

Z" raculis extentoq; Dei brachio eri-

ni _{A 2} pe-

4

perentur; deinde quoqve, ut JE- gyptii fuac pertinacias & improbi-

tatis debitas luerent poenas.

i- m-

R. ^natur Aben Ezra idem ex prcepofitione probareco- _qinis

Exod: XIV. v: 22» quam non femper mediumrei fgnificareair,fedfa?piiTi-

me etiam in velinträ, IJnde, quam- quam hic legatur: ετπ qirD IW procedebant in me di o mar is, ^{non ta¬}

rnen ita explicandum hoc eiTe, quafi pervenerint ad medium us-

qve maris, fed quod partem tan-

tum maris tranfiverint, fa$oqve

circuitu ad idem redierint littus.

Verba illius funt : nnjft 3ΜΠΠ Vtf

ny ι;\η ρ cvr -pm ron nDNtf ΓΗ2Π$ΎΠ irö * 1D3D3 DK p") ipD-C ΎΠ Ae putes, : σ^Π im *ηρΛ DT? "pro propterea quod dicit Jcriptura ^: ér in-

grefli Jun t in mare &c, quod ad me¬

dium maris pervenerint, A am /; tan-

tum dimidium pajjitm in ipjum mare

ingrejfi Juerint, ^{vocatur cn} _"pro

i. e:

i. e. inträ mare. Non quidemdif-

fiteor, fsepe id fignificare "pro, quod vult Rabbinus, idemqve ob·

fervarunt Chriftiani, & in his Do·

ftifT. Gejerus in Pfalm. 156: 14.

Hoc tarnen adeo non eil: perpe- tuum, ut loca fint plufcula,ubi non nifi primaria vocabuli iignificatio

locum habeat; _qua de re videri poteft Noldius in Concordantiis particularum Hebr. p. 218. Quam

item fignificationem hujus eiTe lo¬

ci interpretes volunt pleriqve. Ce-

terum etiamfi concederemus Rab- bino -pra hoc loco iimpliciter in

vel inträ fignificare, non Jhinc ta¬

rnen intelliges Ifraelitas ad idem

potius littus reverfos fuiiTe, quam

mare tranfiiiTe.

§. IV.

JUdsorum rum ^ftianorum interpretationen! ^, alii,& ^{qui hane} nonnulli avide ^Rabbino¬ Chri- arri- puerant,fequenti etiam uil fünt ar¬

gumenta : Quemadaxodum lEgy-

A ₅ ptii

6

ptii hand procul å littore fuo, _quo

iugam ^retro inilituebant, fubmerli funt; ira credibiie eil

ad proxi-

linum hoc littus cadavera eorurn-.

fuiiTe a vento delata, fölet emm^

märe mortuorum cadavera _{ad pro*}

ximum littus ejicere. Idque eo ve- roiimilius eil, quod reierat Mofes

tota iila noéle ventum orientalera

(nempe ab Arabico ad Troglody-

ticum littus ) fpiraiFe. In textu au·

temcum dicantur Hebraei tempore rnatutino Aigyptios in littore ^mor-

tuos confpexilTe, fequitur utique-»

evidenter fatis Ifraélitas in iEgy- ptio littore tum fuiiTe. Verum e-

nimvero fupponitur hic quod non

probatur. Guinam littori propio-

res fuerint, ^cum fubmergeren-

tur, iEgyptii, in facro textu non

reperies. Veroiimile autem eil,

perfequendi ardore verfus Arabi¬

cum littus eos procefliiTe; cum ve-

ropericulumanimadverterent, ila-

tim converios periiile $ ut Tic in A-

rabicum

7

rabicum littus potius eje&i fuerint.

Vencum quod attinet , Meies

nr; DHp fuifTe ait, quem interpre-

tes vulgö ^eurum violentum ex ρο¬

ή un f. Attamen LXX. Interpretes

vom βιαίω noto f. auftro vehemetiti,

vertunt. Alii vero aquilotiem in-

terpretantur.

$. V.

INftant _{re, eo,} ^porro _{quo tranfirent} : Erythraeum Iiraelitse, ma-

loco tanra fuifTe latitudine, ^{ut tam} brevi temporis fpatio, nempe jana no&e, transiri neutiquam pocuerit

ab agmine tanto , tot fenioribus ^,

feminis, pueris ^, jumentis, farcinis

gravato, At (i feripta eorum, qui

de Rubro egerünt Mari, pervolve-

re velimus, reperiemus hunc ii-

num, pra?cipue verfus extremam

partem,tam latum nonefTe, atque

fiagunt ^illi. Apud Strabonem üb.

2. hcEC lego: Άράβιος κόλπος ποΊαμ9

ό'ίκψ ^ςενός εςι η μακξός. Sinus Ara¬

biens efl mitar ßuvii arävts &1 longus♦

Dio-

8

Diodorns Siculus Biblioth. lib. _3.

Έ Όξος κατά μεν το ςόμα κ) τον μνχον ] υπάρχει περί εχζώοεζα, ςοιάίχς. Latitu- ·*

do ad oflitm ér ad (mum efi c ir c iter c

quindecim fiadkrum. Monconyfius a It in: ZEgypt: pag. 238. Ubi de op- Ε pido Sues verfus interiora finus ^e fito : mecr ifl nii^xer frutm ein t

tricrteiTMijeäbrett. Petrus dellaval- 6

le Epiftola XI. Mari (usque adeo ^{eo ρ}

loco ardlum efi) non magis diflat cjuam e

Paufilypus ä Neapolitana mole. Ecce ij

vero iter non longius, quam quod r paucis horis coniici poiTet, ab his t prasfertim, qui non longo, ut cre- ii

dere par eil, agmine, fed latiffima t

fronte, maximåque cum feftina- r tione pergebant. Pra^terea, utple- r raque in hoc tranfitu miraculofa-. 1 fuerunt, credi etiam poteil extra- t ordinario robore fugientes ^Ifraéli- t

tas å Deo fuo

fibi pra*fentiflimo> f fuiile inilruélos. Quod innuuntL* ί

verba Regii Pfaltis Pi, ro «ς. v. 32. (

Non erat in iribubus infirmus. 1

9

5. Vi.

yji |7Xiftimant & hinc fuse fententi«

tu- ί-^αοη contemnendum robur ac- Ut cedere , quod dicuntur Ifraelita? ^,

ius ante ingreiTum in rnare, in deferto

)p- Ethami fuüTe ^; & .poftquam mari

ius emerferunt, in idem rurfus defer-

m tum veniile. Vid. Num. c. xxxiu.

al- 6,7,8. Exod. xiii. 20.&XV. 22» Quo

eo pofteriori loco, defertum Sur idem

am erit, quod Ethami. Concludunt

:ce igitur Hebraeos é deferto Ethami

od mare ingreffos ^, 8c in idem defer-

iis tum _, quod apud Troglodytasfuis·

•e- Teputant, reverfos fuiile» Hoc au-

na tem argumentum,quantumvispri-

la- ma fronte fpeciofum ^, prioribus ta-

le- men folidius ^non eft. Fuit enirrL»

l> hsec folitudo vaftiflima, quse par-

■a* tem finus interiorem plane cinge-

li- bat, _{atqueita utrumque} littus com*

d, plexa eodem ubique nomine dice-

batur. Pars tarnen ad Arabiamfpe-

2. $ans Sur quoque adpellabatun^.

Neque vero abiimile eft, in extre-

ri A5 ra<5

ιο

rr.o finus oppidum hoc nomine fu-

iife

unde toti deferto adoellatio

hceferit Ethami. Nam adMaram, quce in Arabiafuit, pertinuiife hoc

defertum fatis manifefte innuitur Numer, xxxiit. g.

5. VII.

T/"ifis argumentis adverfce partis,

V _& facili negotio profligatis ,ra- tiones nonnullas noftram confirma·

turas fententiam adjiciemus. Pra?*

cipua ^vero omnium eft, quod ^, u·

bicunque hujus tranfitus facra re·

cordetur Scriptura, verbis utatur

ejus mod i, ^qua: tranfitum re då per

mare fa θ. ^um rranifefto involvant.

Nam prxterquam quod hiftoria-»

ipfa, vero fuo loco ^, Exod. xiv. 22,

hujusmodi fenfum ^pra? ie ferat,föpe

etiam hic ufurpatur verbum quod de circulari itinere commode explicari nequit. Loca huc perti-

nentia funt: Num. ^xxxm. _8. rojH

ϊτπίοπ ott "pro tranfiverunt ^per me¬

dium maris in dejertum. Pfal. lxxiH·

i?

II

fr· 13. DTOyvi ΏΛ yp3 fiderat, mare , ut

itio traäiiceret eos. Pia im cxxxvi. 14 m1> Oina Ρχύ,ϊγ Tayni & transmijn Ijrae-

lein per medium ilüus. Eiäi. χ vi. g.

tur Jerem. xlviii. 22. Ezech.XLVi1.15.

1

&c. Maxime ante huc facit, quod in

collatione tranfitus Ifraélitarum _per Jördanem ^cum eorundem traniitu

per mare Idumaeum ^, idem uiurpe-

tur verbum _~oy Joi. iv. 23. Nam ^a- refecit Jehovah Dens vefter aquas for¬

dernis propter vos , DD"oy "ty danec tranfißetk: quemaämodum fecerat Je-

hovah Dens vefier mari Aigofo, quod arefecit propter nos inay "?y donec tranfijjemus. Sic in N. Teftamento

J.Corinth. χ. 1. Kal πάντες $ix της

θαλάσσης δίηλ&ον. Ubi paraphraftes Syrus eodeuditur verbo _-oy. Hebr.

xi. 29. πίςει διέβησαν. την Ερυΰράν

bccXocuo-xv. Ubi Syrus item: κηυΕΡΠ3

ket nay per fidem tranfterunt

Mure Suph.

5. VIII.

r^Onfideratu & hoc dignum eft,

^nullius ejusmodi, quemvolunt,

cir-

12

circuitus mentionem a Mofe fa·

(Sam efTe. CumenimNum. xxxin.

8, tranfitus per Mare Rubrum me·

minit, ad idem Iittus reverfos eile

non dicit, fed profe&os per medi¬

um mare in defertum.

§. IX.

JOfephus ^{hxc gefta} infuper, qui ^{res fuerit,} quomodö ^{ex /Egy·}

ptiorum annalibus, quos habebat,

icire potuit, Antiquitatum lib. il

cap. 7* ad oppoütum littus perve·

nifTe Ifraélicas exprefie fcribit i

Jamque in adverfum littus evaferant Hebrtfi, hoftibus a tergo relidis,

§. x.

I loci Dem aliferfieri ^quoque fcriptor non potuiiTe often- ex natura-»

dit. Hebneienim tum ab omni parte circumfepti alia ratione effugerej

non poterant. Ante illos apertutn fuit mare. A tergo inftabac crude*

liilimus hoftis. Littus feptentrio·

nale, quod verfus interiora finus ipje&abat3 praeruptismontibus erat impe*

irr cm

h\

k

Au

fn

tus cei

ίίίϊ cu] nii cej rit

m;

fep rip

cu:

ier ful

rui

ho

tio

d<?<

Ma

fr impeditum ^; Vias ( ait Jofephus ϊ3 ) uri·, wmes obfederant, quibus effugium lle-

r>e' haeis _patere polerat, hit er rupes -fr _mre

conchßs, ^quo loco mons pr<z a-

idi-| jjiretis invius ad littut itsque procurrit.

Atq; ita ne fug# quidemJpe rehdla He-

h"£os wäre hit er (fcr ^montern objtdione

odo frmebant, oppoßtis ar mat is qua exi-

Zf tus ht campos aperiebatur. Hic obji*

)at, cere quis poflit, hoc Ifraélitaseva-

h» iiiTe incommodum itinere fuo cir-

ve* culari in mari faélo _; emerfiile e- t t nim eos paulo fuperius , ut dein-

W ceps a monte non impediri potue-

hnt, _{quo eos ante} ingreiTum irL,

Nare conclufos fuiiTe aifirmat Jo- frphus. _{Itaque viam} eos deindear-

;n' ripuiiTe illam, qua* å RameiTescir-

rte cum finum ducebat in Arabias de-

e-j iertum. Verum enimvero fi ^con-

iulantur Chorographi, tam afpe-

fr* tum

atque prasruptum docebunt

io- hoc _{eile iter, ut} ablfraélitisullara-

ius tione iuicipi non potuerit; quos i-

rat ceoftatim, Deo duce , Rubrum-.

)β" fcrepetiiile exiilimamuS;

2u

i4

§. XI. ru

DEnique, proceffiiTe Γι circulari ftatuantur in marivia Hebrasi, tui ba quarrolongus ne an brevis fuerit Γρ«

circuius ille? ii longus fuit, & in_j eo milliaria, utvolunt, nonnullapor-j nil

reclus, redit quceftio, quo pa&ofaij

tam brevi tempore tantum iter a ad

tam gravi agmine confici quiverit. un

Si brevis fuit, quomodo tot hörni· pr

num Myriades, iive Hebrasoruni)I dii

iive ÄLgyptiorum, capere potuiile mi inteiligetar. Ceterum cum proba- qu

tum dederimus idoneis teftimoniis maris trajeéhim illo loco fatis an-

guftum fuiile, per fe e vanefcet Rab·:

binicus ille circuius, qui ita alvei

totius latitudinem occupaviiietJ

quod abfurdum. Certe credibile

non eft Ifraélitas, poitquam mare

jam tranfierant, invifum illud littus

JEgyptium, unde egreili fuerant ^>

repetere voluiiTe.

Hare pauca habui ils opponen·

da, qui circularem illum Ifraélita-

ruin

X5

rum in marj Idumaeo trsmitem fta- via tueruni. Quae etfi eo ^, quo mere- xi, bantur, nitore elaborata ^non fint,

erit fpero tamen paratam mihi apud

n_ji eosomnes fore veniam, qui juve- pr-f nilia conamina tequis iolent ocuiis

élo afplcere ^, nec in ceniendo omnia

r a ad vivum refecare. PoftremoDE- rit lim T. O. M. fupplicibus veneror ml· precibus, ut belli, quod nos jam_

m, diu affligit, ancipites gyros cle-

ifTe föenter tandem abrumpat, Patrem-

ba· que Patriae Sereniilimum pacis o-

liisj liva redimitum re&o ad nos

an-I tranfitu feliciilimé reducat!

ab·

vei

't

)ile

are tus

it)

ϊΠ·

ta·

jm