DISSERTATIO ACADEMICA,

/. jv. γ.

DISSERTATIO ACADEMICA,

DE

usu

τ

IN MORUM DOCTRINIS,

QUAM,

SUFFRAG. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.

AD REGIA Μ ACÄI). UPS.

SUB PR.ESIDIO

VIRl CELEBER,

MAG. Ρ Ε Τ R I

EKERMAN,

ELoqv. Prof. Reg. et Ord.

PRO GRADU

PUBLICA BONORUM DISQUISITION! C0MMITT1T

Stipend. Regius

OLAVUS SALANDER,

OSTRO-GOT HUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. DIF. XXVI. MAJI

Anni MDCCLXVII.

Η.Λ

S.

UPSALI AE.

Litteris Joh. Edman ^, Reg. Acad. Typog-.

«Κ Β. fc* *

ö i * « η η .#■ «. .> *

* IRC . *4 3HC _^

Ζ). Ζλ

§. I.

Ä2C IHl·

SC Hjgjojninem, '& ^{J cipue in finem,} totum ^{a Deo} hoc ^creatum univeffum, ^eife, etim pra-· ^{ut gloria,}

fco-- _* ^ ieu perfefHones cjbs manifeiVarentur, Philofer

phi dudum demontilravere: voluit ergo Sum- ΊΓ rnum Nunjen, ut omnia, maxima, minima,

in earundem patefawfcionem atque celebrationero tende-

rent, Idem actionum humanarum fcoplis erit ultimus,

fed ha rum cUicrepamia eft dup'ex; qusedam per na- tiiram deterrainantur, _atque adeo arbitrio hominum non iubfunt, quasdam ab eo ita pendehe, ut penes hominena

üt, utrum iilas hacj an alia, ratione inftitueie velit. Hu- jusmodi, inqvam, actiones, quae liberal dicuntur, alium

atque alium finem intendere poiGint, proptereaque fi-

ni Dei ultimo vel ut relutStentur, vel de induflria ^eum

ut reipiciant» in fe ^non repugnat. Hoc Deo fapientiili-

mo cum (it manifeftüm, non potuit non regularn ador-

nare, ad quam actione* hae conforrharentur, ne fine fuo

excideret. De hocce actionum humanarum g^nere, vo- luntati divirte feti legi Dei coneenienter difigendo-, a- gunt diiciplin« a moribus nomen fo: titr, quarum offi¬

cium non modo in eoverfatur, ut exponant, quid bb-

num fit, quidve maluro, ieu qutenam acliones volpma-

ti fummi Numinis congFiiant, quaffiam ei reFraeentur, quandoquidem actione? fuas diberas rite moderata o

no*

Φ ) 3 ( i

nofcere incumbit, tum earundem bonitatem, tura pra- vitaterrgne ipecie boni&mali frullretur&decipiatur: fed

Si vel maxi me actionum ut iuppedifeut motiva, fme quibus nuiius in animo exiilit appetitus, äveriatio nul-

la, ac adminicula fuggerant, qvibus habitus legi con- gruénter vivendi acqiiirantur, nec non quorum auxi-

Ho obllacula in via virtutis tollantur , omnino perne- ceiTariura eft.

j. II.

Difciplinac, qua; Morura praecepta tradunt, pro.

pfer diverfa cognofcendi principia in Philof©phiam &

Theologiam Moralem difcingvuntur, ad quas ergo per- tinet, pro fuopte principio, ^{non tantum} oitendere, qvid

retlum fit, quid minus, ied res etiam exhibere moven*

tes, quibus animus fle&i poilit ad bonas a£tiones com- mittendas, & malas omittendas, ^{nec non} modum mon- itrare, ad habitus virtuti confentaneos perveniendi, &

impedimenta virtutum tollendi. Quantum vero, hu-

jus intuitu, in Philoibphia aktiva proficere liceat, defi-

nire nonaufira; in Theoiogia tarnen Morali declaratur, quomodo, peculiari & vere gratiofo Dei du&u, vin-

cantur difficultates , quas horao, fibi relictus, infupe-

rabiles eife confiteatur, gra tia nimirum naturam perfi-

ciente, & ufum facultatum ad fublimiorem gradum ex- tollente, ita quidem, ut cun&a nihilo fecius fiant men-

tis natura; co η ve ni enter. Morum igitur icientiis, per omnia, cum facultate appetendi dirigenda & emendati-

da res eil. Atque adeo vel iua fponte iequitur, ut hx

do&rinx, nifi, accedente cognitione Pfychologia;, digne,

uti decet, pertractari neqveaat: hujus enim fcientia; mu¬

neris iumma, in explicandis facultatibus tura appetendi,

tum cognofcendi, earumque operandi legibus, pofita

eft. Mihi autem reputanti, quid, Diflertationis loco, publice ederem , volupe fuit yifum, illam pocifiitnum

As rem

& ) 4 ( Φ

rem, leviter pro temporis & facultatum anguiHa-perO-rin·

gere, qua? de Ufu Plychologin? ^{in Morum} Doftrinis a- tuam itaqve C. L. benignam ceniuram peroffb

cioie _expetere mihi necefie fore duxi.

j. ^III.

In Morum fcientiis, ufurrt hautf contemnendum ha¬

bet Plychologia per Theoiogiam naturalem. Etenim Morum do&rinas, acbones lvadere, immo jubere, _qua-

fum movendi raciones a gloria divina depromuntur,

fubmonuimus. Ha? a^tiones, qua?, unico nomine cul-

Cus divinus , a Philo fophis appeliantur ^, in ^amore Del

praecipue feie1 produnt. Amor autem ergaDeum, in ha-

bitu fummam voluntatem ex Ejus perfe^tionibus perci- piendi continetur: fed vol up fas oritur ^ex intuitiva ^co- gnitione nobis boniy fen perteToniY, adeoque, quo ma·

jus agnofcitur & clarius repradentatur bonum, quoque

propiorem ad nos habet refpeTum, hoc majorem creat

voluptatem (per princip. Pfych.} quam ob rem ad in¬

tegrum & incorruptum Dei amorein inftiliandum,. ne-

Ceile omni η o erit, ut Ejus perfechones evidenter con-

ipiciantur, furnma? judi'centur, & maxima earundem ad

nos relatio ante oculos ponatur, Quis ergo non videt,

ad Morum difciplinas cum fuccefin pertra&andas, di- itinflas requirf notiones de Dei in finita feien da, inde- pendentia ^, omnipotentia, fapientia ^,, juiliti i , bonitate ^,

libertate &c, qurppe; qua? veri amoris initia & funda-

menta, adeoque virtut'um efficacißlma· incitamenta, fi-

ftunt? Sed in hisce evoiveildis Theologia ^Naturalis pro-

prias fibi fumit partes; ergo difeiplinis Fradicis auxilia-

res manus porrigit Theologia Naturalis, Verum enim veroy ne hilüm proficeref ^, cjui, nulla Cognitiqne Pfy- chologica tincius, Theologia? Naturalis pistcepta enu- eleare praegeiHret. Nam exiftentiam Crearoris loquitur quidem tota rerum univerficas, qua? fenfibus obverfa-

cur

# ; s ( β

tur externis, ac proprientes Ejus _quam plurimas ex anD

mae'noftra: attributis perveftigandas eile etiam afque et- jam cenieo. Neque enim Dei intelle^tum, voiunta-

tern, libertatem, fapientiam ^, bonitatem, cetera, nobis

datum eilet rite _eruere, nifi anima soilra , in fui ipfius penetraiia, ut ita dicam, defcenderet, ad proprias fum

ctiones adverteret, attenderet, reflecteret, _easque inter

fe ccmpararet, atque fic interna experientia ^, intelle-

£tus, vokmtatis, libertatis, (apientia?, bonitatis ideas/di- ftintfas Hb i acquireret, quibus dum idea infinitatis ad- ditur, perfectionum divinarum notiones exfurgunt. Hlnc

paret fcientiarrr de anima noitra Dei Naturs fciagra- pbiam quandam exhibere, qua ^, veluti fpeculo infufca-

to, Patrem & Coniervatorem eminentiilimum introfpi-

ciendi facta nobis e(b ooteifas. Ergo Pfycbologia, inter·*

veniente Theologia Natorali, ^non fpernendam offert

operam Legum divinarum fcientiis,

§* IV*

Morum difcfplinis eximiam etiam utilitafem pollice-

tur Pfychoiogia ^, propiore Logices acceflu. Namque il¬

la ars occupata eil in eo, ut explanet, quomodo facul-

tates cognoicendi in vcri notitiam dirigenda; fint, ideo- queiupponit virium intellectus folidiorem cognitionem,

h. e. Pfychologiam Kmpiricam ^, in qua iilse difiindie

eruuntur. Jam autem doftnnas Morales fcientiarnm ti- tulo infigniri, fummo jure, poftulamus; ^nam quod ad

hane attiner, _quat rationem pro prindpio habet, nulla

alia initia adoptaf, _{quam qua; per} lumen natura: inno- teibunt, &in (e plana ac liquida iunt, ex quibus, legi¬

tima ratiocinarionis ferie , fingula fua enuntiata expro-

mit, adeoque fcientia appellatur, ftridfiori fignificatUo

Ex ad ver ib _autem, Theologia Moralis dicta Icripturae

facrae clariora, principiorum loco, fumit, qua; licet na¬

tura; nota non fint, tarnen adeo certa habebuntur, ut

A ^ ' ' ni-

SJ Μ ®

nihil iupra: utpote qua? nituntur auftoritafe Dei ^, fallö¬

re neficia, & ^ex iilis fuos natiles ^repetere hojus effli-

ta, e vide as eft; proptereaqae , fenfu laciori ^, fcieatia

naacupatur. Ad hoc ipfum requiri non facile quispi-

quam inficias ibit, via & ratione fcientiis digna, heic

utendum efle: fcilicet definitiones rerum obviarum ge¬

nuinas trädantur; fecl hx, ut notiories uaive-faies, Pant

veluti uberrimi fontes, ex quibus plurimi dimanant ri-

vuli. Hinc deducendis aliis inftitutis apprime infervi-

unt, & ii Theologiam Moralem Ipeftemus, tum iliis,

qux expreiTe in S S. exftant, tum etiarn, qux totidem

verbis non qnidem leguntur, fed per coniequentias &

ratiocinia fluunt. In hifice autem Logices potiftime ex-

fpeftari fidum auxilium, vtel ex eo judicatur, quod, quo pafto definidones, & propofitiones determinatas, inda-

gare poilimus, fola Philoiophia Rationalis edocet. Qua-

tenus igitur hacc difciplina regulas prxfcribit, tantopc-

re obfervandas, eatenus crediderim neminem poile, in

Morum fcientiis, refte & cum laude incedere, nifi qui

Dialeftica, &, quod inde fequitur, Pfychologia, cui il¬

la innititur, probe fuerit imbutus. Prxterea, fidictaad Theologiam Moralem aptaverimus, ilk divinis oracu- lis fulcitur, adeoque ejusdem incorrupta expoiitio an- tiftiti hujus doftrinx cordi fit, oportet; quod etiam ^eo

nomine neceftarium eil, cum in facris pagmis ccntra- diftiones apparentes paflim proftent ³ quibus multi in

confcientias fcrupuli invehi poftunt; ad ejusmodi igitur

eximendas repugnantias omni, qua par eft, diligentia

Incumbere debet. In hoc ^autem negotio bene progre- di non valet, nifi qui artem Hermenevticam fibi fami¬

liärem reddiderit; led Logica^ illam, qua principia ge- neraliora tradit, ergo vei inde i»fus ejus patefeit Mo¬

ralis, & per illam Pfycnologias utilicas, quas multifariam

ie£e Morum madftris commendåt.

§. V.

# )7 ( ®

§. V.

Pra?ter nominatos uius remotiores, fen, ut Philo- föphi loqui fblent, mediaros, dantur etiam ejusdem ge¬

nens p'ures, quos Piycboingia in Morum exercet diici«

pdnis, fied rem ahius repetere inilkuti noftri ratio non finit, cum Γ.len tia noilra propiores habeat ufus mora- les, _quos, quoniam eorum numerura iniré no η poTu-

nius, paiicos tänturki memorabinaus. Primum, adple-

nioreni jurium & obiigationum noftrarum intelligentian!

in Morum doctrinis evolvéndam, conduc.it Urgent nam-

que Moraüum pneceptores , fundamentunn hor um o- mnium in li ber ta te iitum eile, quod recte adilruirur,

cum i ing uk jura &· obigntvones poficänt libertatem in fubjeclo, in quodcade ^e poilrnt. Quo liberius ergo quod-

dam ens eil, hoc majorum & plurium jurium, nec non

obiigationum, eil capax, atque adeo, qiio major, & di-

luudior fuerit cogmtio libertatis, e'o recfior & accura-

tior remanebit jurium & obiigationum notitia, eoqne facilius Vera? & genuina? a falfis & opinabilibus diicerni

queunt. In Morum ergo icientiis tu-tö, ac digne progredi non licet fine cognitione Piychologia?, cum jura & obligatianes deterrninanda? funt^ fiquidem illa

fundatnenta^ continet omnium jurium & obiigatio¬

num, qua? ibi pra icribuntur. Hinc facilis eil conjeclu-

ra, quare, recentioii a?vo, ahius eve£lge fint Morum do¬

ktrinär, poil Piychologiam, melius excultam. Porro

exerckatio officiorum noflrorum _erga Deum , nos & a- lios, penitior Piychologise cognrio provebit, quod in¬

ne maximum momentum ad difciplmse noilra? laudem

habet. Etesim horum officiorum obiervatio, cognitio¬

ne fiui ipfius innititur; qui le ipium^non novit, nec fua

ofricia curat; quoveroquis magis ie ipium novit, hoc

aptiir & pröpenfiör eil ad officia obeunda, fiire en*m

ippendeiitise ^ac indigciuiae plus fibi eft confcius, quae,

Φ ) 8 ( Φ

■igniculqrum .in (lar,, eum ad legis obfequium alliciunt, perpeliunt, fiqeidem quisque propriam Felicitatem ^tener-

rime d; flu rit. Ömnes _ergo illx fcientix, qux ad Cog¬

nitionen! fui iplius ducunt, rnaximopete etiam Morali-

bus difciplinis deierviunt. Jam vero nemo umquam

dubitabit, quin notitia de anima noftra, ejusque fa-

cuitCitibus, fit _pars cognitionis fui ipfms faciie prima;

ideoque non poterit non illa, prxclaram utiiitatem con- ferre iegum divinarum fcientiis. Speciatim vero, Γι offi-

cra erga nos ipfos, qux fcientix enodabunt pradicx,ex- pendamus, eorum palmaria ^momenta eile liquet, qux in men.te corrigenda ejusque facultatibus, legitimo ufui conformandis} contineatur. Quo autem pado hxc officia explorari, dererminari, & fufcipi poflunt fine pleniori ani-

ftij cognitione ejusque proprietatum, quibus induitur ^,

ae njii r.ado ^a dir, qua idx ad meliorem frugem redeant?

Hxc cunda., cum Pfychologia apte & cumulate expla- nabit, quam parurn ergo fui officii iic ^compos Mora- lium dodor, tum qua Theoriam, ^{tum qua} Praxin, Γι

non fimul laudabiiiter verfatus fit in Pfychologicis, ne¬

minem fugit.

§. VI,

Ceterum, cum Morum magifixi oftendere debeant,

non tantum quid bonum fit, quid raalum; Ted etiam e-

jusmodi inculcare momenta, quibus volqntas commo- veatur ad bonum conredandum, & malum fubterfugien- dum; ^{nam, eam} ob caufiam $ legum ^{prxcepta eru-}

diunt homines, ut illis perfvadeant adiones fuas yolun-

tati Dei congruenter attemperare; permagni igitur intereft, ejusmodi fubminiftrare motiva,qux perfeda re- putantur ad illud ipfiim efficiendum. Unde ^vero edo- cebuntur, quxnam hujus fint genens? Gerte ex Pfycho- logia, qux mentem humanam & ejus ooerandi modos

Hpcuratius adumbrat,, & qux rationes profert, quare ita

@ ) 9 ( #

potius, quam aliter^ in Mqrum do^rjnis, fit prp.cedeti-

dum, ^nec non quje pa^am facit, quaiia motiva flehen-

dx völuntati fuppetant. Videlicet ^, quoniam anima id

tantum appetit, quod reprxfent^t fibi bonum, five,quod

ad fuam perfeftionera refert, ^neque refpuit. quidquam,

riifi quod imperfectionern fuam importare animadver-

tit, haud expedit ^tamquam bonum vel malum aliquid

tantummodo filtere, ied fimul requiritur, ut nobis bo¬

num vel mä'lum exhibeatur, ita ^ut pofilt creare fenfum perfe£tionis vel imperfe&ionfe h. e. voluptatem vel ^tas-

dium, quandoquidem ea eil voluntatis natura, ut ni¬

hil expetat, nifi quod placeat, & nihil repudiet, nifi quo^

tsedium moveat, Porro, quoniam mens noftra ^non fvrfi-

bolica, fed intuitiva cognitione ad appetendum vei a- veriandum permovetur,c ideoque harum fcientiarutii do¬

ktor tanta perfpicuitate, per omnia, uti debet, & tam vividis coloribus veritates depingere, ut huj'usmodi ^co¬

gnitione animus imbuatur; ha^c demum Judicium ex-

promere valet, fine quo nullus appetitus vel averfatio

ümquam oritur, & quo certius illud fentitur, hoc ve-

hementiores fiunt appetendi vel averfandi actus. Por¬

ro, docet Pfychologia bonum, ut tale, nobis repraden-

tari oportere, quod adipifci pofiimus: etenim, quod nul-

la ratione iperare licet, in illud, fecundum ejus prin- cipia, nec fludio indefefio contendere folemus, quam·

quam vel optimum praetendatur: malum vero ea forma

animo fubjici neceile efl, ut nobis imminere appareat;

nam malum fi vel maximum, a quo nos fecuros eile

confidimus, in ^eo averruncando nullam adhibemus di- ligentiam. Jubet dertique Pfychologia, bonum ea ipe

in confpeftum ponendum efTe, ut viribus noftris vel na¬

turaliter, vel divinitus, collatis poilit obtineri ^·, ea enim

commoda, _{quas nec} confilio Sc circumipefta cura, nec devoracis licet maximis moleitiis, aifequi arbitramur,

B iis

® ) ¹⁰ f f

iis, mihi erede, _numquam inhrabimus; & calamitates,

quas inexorabiles eile certo fciiiiiis ^, nobis hae tsediuni quidem cient graviifimum» non autem quoddam ela-

hendi propofkum. Semper itaque ^rata atque cönftans

erit illa ientenda, _qua ftatuimus Piychologiam ampiis-

iimum ufum, Morum inftituta tradituris, prydare.

5· VII.

Tot tantaque fub itinere virtutis exftant denique ^röpa*- gula, jure fubmovenda, ne nobis inceifuris penitus

occludatur via. Deprehenduntur deceptores, qui perplex*

kepenumero monflrant diverticula; inter hos eminent

knius & irnaginatio, qu# fuis blanditiis homines excx- cant, & a reäo tramite, nullo negotio, abducunt. M>

rum ergo praceptori incumbit iuos difcipulos ita irt- ftruere, ut iciant, quomodo ha:c impedimenta, quoad

fieri po/Tit, tollantur; & quod ad fenfus attinet, quo¬

modo eorum illecebra removeantur, vel faltem i rom i - nuantur. Tunc ad Piychologiam contugiendum eft,

qua: monftrat, quo paåo fenfuum reprtefentationes vel poilint deleri, vel ad minimum debiliores reddi Etc-

nim cauiTa, ob quam fenfus ^tantopere imperant volun- tatij in eo pctiffimum cernitur, quod ^eorum perceptio-

nes fortiores fint, quam intelleclus ^, ita ut hujus ob-

-

fcurent, non fecus ac lumen majus minoris fplendorem

ita veluti abforbet, vix ut illius facies animadvertatur.

Unde voluntas, accedente infigniori voluptatis vel tas- dii fenfu, pareat fenfibus neceffe efl, iecundum illud

Poétae;

-

Video meliora prohoqve

Deteriora fequor.

Si ergo null dm fubfidium adeflet, ^quo efTicere poiTe»

musj ui fenfus noitra: fuccumberent poteftati, a&um

eilet non modo ^cum noftra liberta'e, fed cum tota et-

jam Philofophia Morali, ^{qua: opus} föret prorfus fiwtum

Φ )Il ( Φ

&imaginarium, At contrarium doeetPiychoIogia; modos

enim detegit, quibus repraefentationes fenfaum Puan*

amittant efficaciam. Hofce in iuös ufus convertere, ma¬

gno cum aliorum cmolumento, Morum do&oribus in¬

tegrum eil. Nam certioree ^nos facit, fenfus prscbere

confufam tantum boni Sc mali cognitionem, nobis fci-

licet rom «ftimantibus ex fola voluptate vel tscdio: pai-

marinm itaque huic malo levamen in diflin&a cogni-

tione ponit. Verum enim vero tanta ^gritudine ani-

mum noftrum detineri diclitat, ut, quamvis diifin&a cognitio prajfens fit, nihilo tarnen minus, bonum con-

fufe, ^non diilinge, cognitum arripere malit, St, hac ra- tione _, ßepenumero perniciem nobis archite$etur.v ne ergo in pugna appefitus fenfitivi Sc rationalis deterior

pars vifloria e^fuitet, indicat, qua ratione diiiinda co¬

gnitio fiat viva & efficax. Nimirum, quoniam perceptio-

nes fortiores langvidiores debilitant, facile eft intelkclu,

ieufum plurium voluptatum, non modo majorem exci-

tare appetitum, & plurimum tsediorum, prasientiam gran-

diorem generare averfationem, (ed etiam, dunitaedia&

voluptates fimul adiunt,illa cumulatiora efficere, ut hacc pauciora fere evanefcant, contra haec validiora, illa in-

iirmiora ut diipellant. Jam autem iingul# repraefenta-

tiones nobis boni creant voluptatem, & finguli contui-

tus mali gignunt tardium ; cognitionem ergo yivam &

efficacem neri patet, fi pötiora adfmt motiva diftin&e perfpe&a, quam confufe cognita, ita quidem, utrepras- ientationes intelle&us obfcurent eas, quae a ienfu Sc i- maginatione profi ifcuntur, quod fieri haud poteft, nifi

tantus judicii ienius priorum perceptionum reperiaturs

ut pofteriores ^, utpote falias, nulla dignetur attention®.

De cetero, multa adminicula profert Piychologia, quibus

fenfus efficacia poflit coérceri: primum, dum unam fenfationem per aliam fortioreoa iuifocari affirmat, nam

B a quic*

@ ) 12( φ

qua;dam nonTunt acqueintent^,& intentjor femper prar/a- let. ita leniuntur piorum dolores cumulatiori gratis divi-

nx ienfu.Deinde, quod feniatio acutior debilior fiat, ad-

venientibus pluribus aliis ienlationibus, quarum qutelibet quidem figillatim fit illa hebetior, ^omnes in unum ta¬

rnen conglobata; intentiores evadunt; fic angör atque triftitia animi crebrioribus occupationibus levatur. Po- ftremo, ut alia pr^termittara, rite patefacit, quomodo

feniatio qua;dam intentior iupprimatur pluribus aliis re-

praetentationibus, quac non ad fenfationes pertinent, &

quas feparatim licet langvidiores, ^tarnen conjun&im eam

fuperant: ita pius, confideratione ^rerum futurarum dis- trähus, pradentium affii&ionum paene oblivifcitur, ^ut

vix illas fentiat. Hare, & multa alia, _prxeepta longe fa- luberrima, tradit Pfychologia illis, qui conformandis bo-

minum Moribus, & vita; fapienter dirigenda:, operam

navant.

§. VIII.

Habet prxterea Pfychologia alios ufus,vere ^comme- morabiles, in Morum do&rinis, _quos percenfere jam ve¬

tot; Tantum, coronidis loco, nominare juvabit utilitatem quandam fpecialem, quam, reliquas ut taceam, Theo- logicC offert Morali. Conftat enim hane fcientiam il-

lum lapidem volvere,cui movendo PhilofophiaMoralis,

pro praefenti ffcatu, ^non eft par, fliftolléndo nempe virtu-

tes in illud faftigium, quod habebunt, fl Deo,Optimo,

Maximo, grata; & acceptse evadant; atque hoc ipfum

per vires fupernaturales,verbo Dei conceilas, ut fiat, ne-

ceffe eft, cum vires nativa; fuo officio perfequendo o- mnino non fatisfaciant. Permultum ergo refert, in illa ^,

bene poffe diflingvere inter id ^, quod vires natura¬

les agunt, & quod per divinam operationem penitys praeifatur, feu,ut Theologi loquuntur, inter naturam &

gratiam. Huic reiraaxime iniervire Pfychologiam, fum-

mo

Θ ) i3 (Θ

mo jure, contendimus. Per naiuram eniro, cum Bud-

deo intelligimus complexwn omnium facultatum, pro«

penfionum, habituiimque qua mentem, qua corpus, non ex·

clufis cauffis, quibus propenfioms iftce> habitusquefftem-

que motus, äffe eins, attionesque, bominum, */; quantum mo-

r alitat ein reeipiunt, oriuntur. Tbeol. Mor. Sett. I. Cap. T §, /.

Gratia autera vocatur, quidquid extraordinaria Dei o- peratione homini adjungitur, ad prsftandum Deo cul-

tum gratum iorrnandamque pietatem. Ex hisce defini-

tionibus colligitnr, inter utriusque vires magna fefe pro-

dere divortia. Cum autem haud raro fimilw videan-

tur, qua? tarnen iua natura funt diverfa; ea facillime

confundere folemus,niß,quibus poilint. internofci,inve«

niamus. Unde _porro evidens eft, .ob fummam necefti-

tatem pari'er ac utilitatem, certos charafteres eile inve*

ftigandos, qui vires & operationes naturales a fuperna-

turalibus difeernanti hifee autem-.fignis eruendis lauda-

biiem operam poilicetur Piycbologia. Jam patet ope¬

rationes gratis, qua regnum naturs, eile miracula. Sed The-oiogia Naturalis diebtat, Deum nequaquam mira-

cu'is uti, ubi eandern rem per naturs ieges viresque producere poilit: ineipit ergo gratia, ubi natura terrm-

natur. Quapropter dodor Theologis Moralis perfpe-

<ftam ß habuerit mentis naturam, ejusque facultates; at- que feiat, quousque hs protendi poftint, diftinftequo- queproferre valet,quid ^natura fuftineat,quid vero non,

& quid gratis prseipue vindicandum iit, quod iane

maximi eft momenti, ^ne quis fe ipium pluris faciat,

quam par eft. ι Cor. IV. 6. Sic probe a Theologo Mo-

rali inteliigitur.quomodo fieri poftit, Uta vera Chriftia-

norum focietate extranei,fcientia in rebus divinis vere

commendabili, ftoreant, religionem Chriftianam ßngu- laque fidei capita profiteantnr atque defendant, peccata

confiteantur, doleant & odio habeant2 gratiam & unio-

B _{3 1 nem}

φ )

nein Cum Deo magnopere expetant & plurimi faciant,

priftinam vivendi rationem egregie emendehc &, mirum

in modura, varient, preces Deo offerant, mandatis ob-

temperenc divinis, & denique, in externis pietatis exer·

citationibus, veros chriiiianos vel squiparent vei eosdem aliquando anteeanü. Ne ergo hocce homunculorum ge¬

nus _, cum difpendio aeterno feiicitatis fe ipium decipiat,

fummum utiqve officium Theologi Moralis erit, fal¬

los a veris Chriftianis iegregare y in quo exfequendo Pfychologis auxilio eget. Longe piurima pollern qui-

dem provocare argumenta, ied multa paucis comple&ar:

Theologis Moralis & antiftes & cultor, qui fmul fit Pfy-

ehologis peritus, fundamenta ordinis ialutis noftrs per¬

iphere vaiet. Ille enim, fne dubio, natura mentis a- miciffime confentit, quandoquidem Deus depoicit nihil effiagiiatque, naturs noflrs contrarium & inimicum. Pau-

ca &ieviora fuille, qua?, in tarn nobili tamque arnpla raa·

terie, heic attuliffie licuit, non diffiteor; ex iis tarnen, quorum mentionem fieri viium eil, prona confequentia

deducitur, Piychoiogiam multis nominibus com- mendandam eile, idque ob Moralem utilita-

tem vere exceilentüfimam.

D. G..