üPSALIi ABRAH.

DE STATU BERUM SVECICAEOM AD MORTEM INGIALDI

DISSERTATIO HISTOR1CÄ,

QUAM

002?SENSU AMPL. FAG. PHILOS. UFSAL»

p. P«

Mac. A. ABRAH.

GRAF STRÖM

éM BIBIiIOXHBGAM AGA«, AMAUUBNSIS M. O. STtfESO. KORCN.

ET

PETRUS EPHRAIM OLDBERG

aCEDELPAOI»

> EN AtTOIT. GUSTAV. DIE VI JÜNII MDCCCXX«

Η. Α. M. S.

P. I.

üPSALIi

SXCUOEBAST REGIME ACADEMIAS TYPQGRAPHf*

SACRAE RE GliE MAJESTA TIS

MAXIME EIDEI VIR β

REVERENDISSIMO DOMINO DOCTORE

INCLITJ3 DIOECES.. HERNOESANDENSIS

EPISCOPO EMINENTISSIMO

REG. ORD1NIS DE STELEA POLARI

ME MB 110 _,

MECENAT! SUMMOj

SÄCRUM

voluerunt, debuernni Plrseses atque llespondens.·

RÅDMANNEN HOGÅDLE

HERR

pehr. mfjtzell,

OCH

IIOGÅDLA

FRU

srig. mage mützeel

FÖDD BJÖRK QUIST,

SAMT

COMMINISTERN VID BOTHEA FORSAMLINGAR

VÅLÅRBVÖRHIGE OCH HÖGLÅRDE

MAG. HERR

anders o edberg,

OCII

II<5GÅDLA

fru

sära söph. oldberg

född

HELLSTRÖM,

De närmaste Vänner och närmaste Slägtingar helgar ett tacksamt lijerta dessa bladv

Γ. EPH. OLDBERGv

KYRKOHERDEN

ÖFTER

NO KDΜAΓ, IKG S FÖR S A ML IΝG

HÖGIREVÖRDIGE OCH HÖGLIIIDE

herr

JÜRIG GUS i AF GLDJBERG·

Htilue Fader!

; ' ' · · -V

Sorgens l)it!ra känsla vaknar,

När jag här Dig ser allen'.

Ack! eil namn vid Ditt jag saknar:

Döden har det tecknat re'n.

Och min mor från Rara och Maka

Skyndat har «in Iefnads lopp.

Minnet tårögd ser tillbaka;

Hoppet ser mot himlen opp.

Må, när ^sorgens faflor ski'dra

Din förlust som dyr och stor,

Dina Barn med kärlek mildra Saknaden af deras Mor.

?IHR EPHRAIM,

DE STATU RERUM SVECICARUM AD MORTEM

INGIALDI 1 LLRÅ DJ.

Slnna vefk*

ν

Nycr seggia Irrerr: Saell er sagott ßjöriif.

Solar Ljoä,

In

quo prima futuras civitatis

auguria,

reipublicas

legibus ordinatse

fundamenta obfervantur

eil habendus» hac Oiftoriae Svecanae aetate, ad quam

contempiandam jarn aggredimur, nuiiam fere habebis

Junuue hiilorico orbatiorem,nullam, cui omni ftudiorum

cura conquiratur, digniorem. Cafibns opima, discors

contencionibus, falubri ipfius crudelitatis remedio in

fanum rediisfe videtur. ^inter funera, quibus iⁱⁿmani·

tas Ingialdi ^vim naturae fuae eil teilata, c ertior rerum

pubiicarum ordo, ut flos vernus inter nives, enafcl

^oepit, fequente tarnen faeculo propter

fubdolam Ivari

calliditätem incremento fraudatus. At nos, hane aeta-

tem amplexuros, quot

difficultates undique circumila-

re videmusi Noltr« litterarum monumenta aut filent

aut errant. In Sturlonidem, biflorias feptemtrionalis Patrem, refugium patet

fere

Uli debemus,

Tefti-

monia, ab illo data, plurimum equidem habent, ut ju-

cunditatis ad legendum^,ita audloritatis ad probandum.

In illis vero aequiefeere diu ^non licet. Sturlonidem,

mortuo Ingialdo, res Svecanas tnox deferere videmus,

A Nor-

i

c

Norvegicas fécuturum; quippe cui magis in animo fuiir,,

familiam _quam genfcem celebrare, magis clarorum vi-

rorutn res geftas quam populi fata commemorare Ilio igitur negante lumen fruftra petitur ^a Scriptori-

bus pofifratifrus^, ab GeterisLslandicis diffieillime. Γη Sagir mythicis, fcriptis, ^ut mirentur homines non ut intel··

ligant, quanto labore quid verum fit, quidve fiéturm

enodatur! Res ^vere hiiloricae, remctisfima tradb

tione profedtae, ut metallorum ^vense corpus fahulofum·

pervadere videntur. lilas autem inquirere, fequi».

disponere^hoeopus eft- 2). Verum haec ha&enus. Fuere,

v quaa

s) Genealogus eft3 ut plerique Islandörum Hiftorici. Piopinqub

tatum fuarnm gloriam quisque eorum fummopere expetifj.

Teftimonio fit Saga illa, quseminus apte infcribitur Fundin No-

v régur, antea tanti ab Ediftoricis hahita. Eft familise gcnerisque,.

? ex- quo Raraldus Härfager originem ducit, geneaiogia fL&itiis

. rebus pro ingpnio Auftoris exornata.. Frequsntant eeterum ple-

raeque hns loeutiones: og er dadan mikil att kominti, vel : Erw tif de im komnar Konga ätter og kappar mikler et quse fant?

' reliqute. Cfr»- Saga Bibliothek afPIΕ. Müller, 2-B.

&) Antiquisüma ctijusque gentis hiftoria carminibus condita elt»

Quem ad modüm in Edda difcimus, Sagam HiftoriseDeam Odi-

num qtiotidie vifére, ut ex illö rerum humanarum vices fcifci-

tetur, ita ad vätes confulendos redeunt hiftorici. Fontem igitur

• quum petimus primum, und« emanat noftrae gentis hiftoria ib

kina habemus in carminibus, iisque Thiodolferi Norvegi Hvi~

nensis,. Cde patria confulas^, fi. vis^{^ .}Nobilisfimi HallenbergiL

)

(

qnse introeuntem

Ledloreni prserronilum vgIghuus,

eam praecipue

in fineni ut Iaboré discriminis irrtet!

^lo veniam immftfum

judiciorum opufcufo

Ter o quc~

dammodo expofcamus.

Reipuhlicse, quam

in feptemtrioni-bus conftit

rat Odinus religio fuit efc

vinculnm et fundaroentur»,

Ipfe, idem

Rex

facrorum Antiftes, nomen tiaxit

a Deo, quem

coluit.,

in iutmna Reiigionis reve-

ren·

Anmärkningar till Lagerbring, fid. 3).

Fuit Vätes et aroicus

Regis Haraldi, Ejus verfibus

nititur Sturlonidoe Hiftoria Yng¬

lingorum. Ad genus

Rognvaldi, vi-nculis pröpinquitätis

Ηβ-

raldo conjun&i ceiebrandum

compofni fuerant. Tempore Stur»

lonidse, -ut ipfe fert, in memoria populi

adbuc vixerunt.

Se¬

ptem et viginti fragmenta in

hiftoria Ynglingorum ad noftram

aetatemfunt ab interitu-fervata. Praeter hoc(Thiodolfs Tnglinga-

tal diitam) in eodem iibro duo alterius

carminis fragmenta fu-

perfunt. Haec funt Eimnd

Skalda/pillers Haleigatal in capi-

tibus 9 et 26. Opus fuit feculo

deeimo 3d majores Haconl

Jarli canendos conditura. Quanti praeterea

momenti fin adcurata

tafium rerura disqaifkio ad veritatem hiftorise

asfeverandam, fa¬

che urricuique noftrum perfpicuum erit» cum

in

riam revocatur, vehementer antea de

Fornjothero ejusque fa-

rniiia inter hiftoricos certatum égfe, utrum fcilicet

vixerit

Odinntn, an eodem tempere quo ille. Hoc

vifum eft Torfseo

j(in Hiftoria

Norvegica)

perhibent Peringfchjåldtus atque

Wildtus muita deinde feqaente Hiftoriccrurn caterva,

Cfr. Miil-

Itr, h c. atooe ptseeipae Battenberg 1, e.

>

C

rentia farnmam fibi fuisque coneiliavit venerah"onem~

Ad _quam perennitate temporis confirnairidam, tern- pfum illud

Upfailenfe

antiquitate celébratisfimum,

få^era fo lemnia quotannis ibi habita,. prasdia denf^qne libera

(ZTpJala-Öde)

fere

buta, ut pil ritus

debito fumtu facerentur,. fapiente

coniitio confpirare

vifa- funt. Ut Upfalise,

divus generis

Auftor oraculorum eaerernoniis ccleba-

tur praeféntisfimus^r fumma

fandfcitas adilrueretur

ini Aufpicis auetoritas concederetur Regi Upfaiienfi^'.j cujus praeterea

poteilas

fere

fe videtur, _quam patris in liberos vef ducis in cos„

qui ad! bella gerenda eum volentes

fequebantur 3!).

Divo genere ortus, religionis royfteriorum partieeps

Sex Supremus (Thiod Konung.) dr&us eil habitosque 4)..

In communi periculo populos ad. bellum gerenéum conciere, fuis aufpiciis duétuque fuo exercitum 11 o~

vere5), couaitiis popull praeesle^ haec. fere fuerunt,.

quae

5) Legas Disfértationem, quam edidit Celebertirous Geijtryde

tationibus imperii iη Svaia ab exßinffa famitia. Lodbrokiana·

usque ad dominatiomm. Folkungorum*·

4) Upfala Kongar ^vom ceztir Konunga i Stipiod: Sturlef.Yngli Sag» Cap«. ΧΓ.., |}iod eft populus, univ<rfitas.

5) Qu« jam Odini temporibu* fuewntccniHtutay proximis ilquen-

tibus non minus propriafunt: Enn han flylldi verja land peirra

>

C

quae ad poteftarem

regiam formandam

vf-

dentur contulisfe.

Quibtvs vero

principiis

respublica fuerafe

conflata, iisdem, temporis progresfu,

necesfe eft,

ut chsf'olveretur. Sanguinis generisque nobilitas at-

que magnitudo non

Regibus folum Upfalieniium

rum etiam omnibus ejus ftirpis hominibus

eandem

largitaeft ^nominis

aucfcoritarem. Semini generique Odin!

imperium fuit proprium. Regna

famiharibus dispertita.

Ex his radicibus ewatam videmas numerofara multi-

tudmem regum, quorum vitae in Sngu

majorum

ti; funt momenti hiftorieis ad veritatem longinqufe

vetuftatis indagandam, poetis ad:

fpeétacula liberioris

deérit

fubHuiiuni exemplorum 6).. Reges itaque

vin-

fyrir yfride, oc blota |}eim til ars. Yngl. Saga.. Cap.

VIII.

Hifce verbis non de bello infer.emlo fed de patria ab hoftili

incurfu defendenda agi ^> probe e.ft- obfervandum. Conjunétio

prseterea munerum, qua idena et exercitus et

facrorum

fue-

ric apud antiqqtsfimas gentes, fsepisfime

deprehenditur. Cfr.

ftatam, cui'multa deberous,Eeodaliffn och Republicaniftn. Ett bi¬

drag till Samhällsförfattningen* Hijloriaaf E. G.

Geijer.

i &'2. Häftet af Svea.

6) Quid tam crebrum in his, quam illa animi magnitudo vere re¬

gia , quid tam nobis in ^amore etdeliciis, quam illa

humaDi-

tas, periculis parata,. omnibus agendi modis

expofita^

) 6 t

τin darum ρrimos Tuisfe Gdini aufc

filios aufc cognatos

tfoedere junctos, fententia eft non omtiino

exploden-

da 7), Cuique eorum in territorio

fuo eadem poteftas

rerum civilium deftinabatur, qu?e Regi fupremo

in

tota civitategj. Saeculo,

quod fequimur, vergente

cmnes fere provinciae fuis

funt gubernatae Regulis (Fyl-

kes Konungar yj.

Attuiidise, Fjerdhundiae, S«derman-

niae, VeftroGothiae, OftroGothiae cet. cuique fuus

fuit.

His quodsmmodo inferiores fuerunt Reges

tributarii

fSkattKonungar^t UaracisKonungar 10J, quorutii

pluri·

mos

. 7) · · til pejs ^er Agni do:

Jpnn 'pa

rikip fyr fl; i Brodra-

fkipii. Yngl. Ssga Cap. XL. Cfr. O. ^v. Dalin. Sv.

Rikes Hi-

ftoria Del. I, Gap. 4 § ^13. Lagerbring I Del. fid. 364.

8) Cfr.'Lagerbring I Del. Tid. 367.

9)

Υφίΐ/ί drmfpis riki

Kongdomar i cettir

/0 fum peir greift-

duz, Yngl. Saga. Tvlilitarem regni diftributionem teilatur ipfa

fignificstio vocis Fylki.

,ίο) In eadem .provincia haud raro plures una

dominati funt in ci-

ves. Sturlonides a Lagerbringio injufte carpitur, quod promi-

feue nfus fit denominatione FylkisKonnngatqueHärads Konung.

Verba vero Sturlonidae perfpicua nobis videntur. Vida um

Υί'φ/ίφ

pann

Braut-Anundar.

Yngl. Saga. C. XXXVIII. b. e. Qui muneribusaBraut-.4nun-

do concesiis fungebantur. Reges autem provinciales generis

nominisqueclaritudo, favente populo, in regnum provexit; qei-

bus ceterum nullo Regis Upfaliae favore opus fuit, ut rite ^con-

■ftituerentur, ipfi ^vero fuos tributarios otnni jure in partesregia

Tai emittefe potnewint.

)

C

mos a BrautÄnundo esfe eonftitutos

fatis conflat.

quod futuris temporibns tam inclaruit,

hinc, ni fallit opinio, facillime

pofeeft derivari ii). Billiger i.

denique Reges

{Härkonungar),

comitatu fuo propter

generis nobiiitafcem

regio nomine ornati 12),

opi-

iwa per belia et raptus

cumulasfent fpolia, fesfi va¬

gando novas usque

condiderunt civitates. Eodem mo¬

do Reges

prcedontitn maritimorum {SjoKonungar, Näs Konun¬

gar)^, qui, q.uamquam

inita virse degendae forma reli-

giole lervata,

diu domo commorari nefas duxerunt,

interdum tarnen connubiis petitis 13) aliasve ob caus- fas fedes fortunarum fuarum terra fixerunt. His,ple~

rurnque

adolel'centulis,

divinitus

virtutem rebus geftis fpeétatara, nomen Regis atque dignationem

adfignasfe, teftimonio fit ^praeter multos

alios Qiavus Haraldi Norvegus 14). Reguli hi omnes quo

11) In Edda legimus nomina Jarli atqne Regis

Tributarii eodem

fere fenfu pofira, Cfr. Edda in Kongaluiti.

12) Reges ^ex nobilitate, duces ex

virtute Jumnnt. Tacitus de

moribias Germanor. C. VII.

J-3) Quemadmodüni Hjordvardus, famiiiaYlvingarotn ertus,

Hilde-

guunam Gramnari fidarn inmatrimomum accepitregnique hasres

eft faflus ^— fyrir pui at hann atti engann fon tili Rikis, at

varp

mep

Saga. G. XXXXI.

14) Verba Storlonidse (Olof Helges Sfga, Cap. 4.) adferre Iiceat.

: ·

f>v»

på

)

C

quo pötentiores, eo Regi Upfalieniiurn invifiores: Lon-

gaque fuit contentio. Priusquam vero ad illum

hujos

aetafcis articulum appropinquamus, qnuiu

Ingialdus

fuecideret fatoque iuo fuos iVatige**-er, pauca edltiic fu- perfunt de ipfa regiminis forma diiigeatius

explananda.

Praeter illam, de qua jam diximuS, Regum

fami-

liam _eosque Proceres, qui ofiiciis partim

auiicis

tim civilibus apud reges fungebaotur is),

duobus ho-

ininum ordinibus higenuis fciiicet et

fervis popuius eft

divifus

16j.

digni, plena juris

domeitici

Konungs na/n,/va /em fiävenia var til, at herkonunga»

|)

er i viking voro, er |)£iV voro Aonttngbornir baro peir

konungs na/n }f)ott peir /att hvergi at londom. De

ofFiciis eorum, qui principem fotietate periculorumcomitatifunt,

Tacitus boc modo: Turpe comitatui virtutem principis non

adaquare. Illum de/endere, twri./ua quoque/ortia/affagloria ejus adfignare,pracipuum jacramentum eß. Principes pro vi-

ßoria pugnant, comites pro principe.

15) Nomina illaέ: Thignarman, gfartar, Hår/ar, Hirdntån^, Hird- fliori,Steikare, Merkisman, Drotfet, Skutul/veiner, Kerti/veiner

&c. huc potisfimum referimus. In tabulis antiquarum legum primum occurrit denominatio Wia/, (utAial/\flking, Adalting),

quae quidem ab Odal beee eft diftinguenda*

16) Noftratibus etiam, ut populis Germanicis fuisfe libertos, tr-

ftantur monumenta legum. In ^ea vitae conditione vocati funt Frigifvi et Lei/ingii apud Sturlonidem, de quibus Tacitus 1. c, Liberti non multum/upra Seriös funt. Illud hominum ^genus,