DISSERTATION IS ACADEMICAE,

S. G. Ν.

DISSERTATION IS ACADEMICAE,

DE

CENSURA ET 1NDICE LIBRORUM

PROHMTORUM

EXPUR GAT ORIO, APUD

ROMANENSES,

PARTEM 1

CONSENTIENTE AMPLISSIMO. ORD. PHIL.

MODERATORE

CELEBERRIMO VIRO,

MAG. Ρ Ε T R O EKERMAN,

Eloov. Prof. Reg. et Ord.

DEFENSIT AB IT

ADOLPHUS HOLM,

VPSAL1ENSIS,

IN AUDIT. GUSTAVIANO. D. XIV. MARTH,

ANNI MDCCLXVII.

UPSALIiE

Apud Joh. Edman, Reg. Acad. Typograph.

VIRO,

NOBILISSMO, DOMINO. CAPITANEO

PATRON O. MAGNO.

VIR O. CONSULTISSIMO.

JUDjCI. TERRITORY A LI.

PATRONO. FA VEΝ TIS SI MÖ.

DICÄTUM.

VÖLUIT. DEHUIT.

AUCTOR.

DYGDADLA. FRU.

MIN. HULDASTA. MO DLR.

STADS. SEKRETERAREN.

ADEL. OCH. HÖG AG TAD. HERR.

PER. EDSTRÖM.

MIN. K.SVÅGER.

c Ömhet. ^Och. Månniikokårlek.

Aro, Dygdiga. Själars. Värdiga. Kannemarken.

Af. Deila.

Prydens. Ϊ. Vördade. Välgörare.

Och Af. Deila.

Har. Jag. Arfaret. Oräkneliga. Prof.

Upptagen. Fordenikull.

Denna. Lilla. Men. Glada. Gåfva.

Som. Endaft. Vill. Tekna.

Den. Undergifvenhet. Och. Årkånila.

Som.

Genom. Ifrigafte. Böner.

Till. Allmagten. For. Eder. Sållhet.

Skall. Ofyertyga. Samtid. Och. Efterverld.

Om. Sin. Oforånderlighet.

Hos. Eder.

Lydigfle. Sou.

Och. Odmiuke. Tjänare.

ADOLPH. HOLM.

& &

&

$ ^

§ L

fum multiplicem, & prope immenfum, quem do£lis intelligentibusque Camenarum alu-

mnis &cultoribus offerunf Boni Libri, notiili-

mura efTe exiftimaverim, & ita memorabilem,

mea ut non indigeat qualicunque commendatione a).

"Qy® enim poteft dari, judice Hieronymo Cagnolo b),

"vita jucundior, aut certe commodior, quam legere

"femper, aut fcribere, & antiquitatis rescognofiere, prse-

"ientesque cum poiteris loqui, ^{atque orane} tempus, quod

5'& pr^teritum eil, & futurum, noftrum facere? Nempe

fclicitatis publica: mater eil fapientia, nutrix autem vir-

tus»

a) Omni quidem cevo, librarum dignitas invaluif. Exemplis rem tuen tur, fide digniflimi ^, feriptores. Zenoni, Stoicorum pvincipi, de

folida eruditioile follicito, Apollinis oraculum refpondjfic dicitur: avy-

•χςωτίζεσ&αι rois νεκξοιε. Buddens de Cultura ^{Ingenii. p. 410.}

Nempe, ad verje eruditionis arcem qni contendunt, Iibros diligenter e- volvant, & affidua inortuorum confvetudine perfruantur, necefle eft.

Alexander Magnus%(referente Plutarcli. in Alex.) tantum Homeri fvadx gulhim habebat, ut, in fcrinto aureo pretiofiflimoque, carmina ejus in- cluderentur, & in ipiis bellicis expeditionibus geftarentur»

Julius Cafar (tefte Sveton. in Julio. c. 45·) in ter fpechculn ,

epiftolis.libellisqueJegendis ac-refcribendis vacabat. Quid, quod laudatur ab Diodoro Siculo L. x. c. 49, Oßnanduas, iEgypti Rex, facram Biblio- thecam habens, pereleganti inferi-ptione, quam nunc temporis adoptaffe

&, cimelii inilat, Kbris impofuifle ftiis Bibliothecam noftram Upfalien-

fem novimuii 'ΐαΤξειον ψυχή?.

De flagranti in Iibros A!pbonft\ Arragonise Regis affeclu, ita icribit

Ant. Panormitam. de dich. (Siffach. Alphonfi, L. I. & 4: ut fuos uni-

enes v margaritasque potins amitteret, quam unicum fuorum librorum.

Sic favorem, quem fibi, tarn in palatiis Regupi, quam sedibus. Msecc- Matum, compararint libri, paflim commemorant annalcs*

b) De Recta Principis Inftitutione, §. 23. p. 35,

@ ) 5 C Φ

tus. Hinc, ubi libri florent, floret etiam fapientia. Ho¬

rum,inquam,bbrorum fubfldiariam veluti cohortem, ju é ciilaudamus optimo,cumlingvarum, tum fcientiärum con-

dkores, magiftros,&: effe&ores; qutppe qui cogitationum

foetibus exquifitis, variisque concipiendi principiis, vel ex himine naturte, vel revelarionis, rei litterariae permul-

tum dignitatis, & claritudinis, non potuere non acce- Herare. Verbö: flne libris Deus jamiiiet, juflitia quie- 'Tcit, torpet Medicina, Fhilofophia manea eft, Litieras

omnia tenebris involuta Cirameriis c). Aft, liquidem ilia eft ingenii humani imbecill i ^tas, ut fepius

nubem pro Junone, uti dicitnr, ample&atur, pro veri- tatecpue, ipecie decepta externa, venditet id, quod cum debita examinis fubtiütate minime congruat; flc libris

quoque baud difparia contigifle, & contingere, neck¬

tet, nec latebit unquam. Conflat enim libros malos, ^ev-

rura Religionis fpiendorem, virtufumque prasildia tollere, mortalesque areflo tramiie ad gyrum vitiorum perniGio-

flflimum invitare non folum,fed perinvitos detrudere;/).

At vero hi, nigro digniflimi obelo, Codices ab oris &

rei-

c) Thom, Barfhofinus de Libris legendis. p. 5.

4)*l.ibn i deteftnbilis quidem nota, ad tres claiTes redire videntnr.

In prima, ponantur libri obfeeni, verius Fefcennini, θζ libidinofi; m

fecurida Magici; in ter tia feditiofi & famofi. Hi fane e choro huittamte-

tis , prudentiar, fapientiseque funr omnino exferminandi.

Ad primam clafiem jtire referantur, qui verse Religioni fint noxii,

tit Haereticorum ficripta, Atheorum, & qui ad Atheifmmn, qua dattu*

via, dnennt. Hi _generatrm, & in primis, in ilatu Politico, atternis fepulti

tenebris maneant. Attamen orbi litterato horum leftio, non eft, credi- derim, deneganda, liquidem nec defunt antiffifes iolidioris dodrinar,

obvin quseque baud arripientes, fed curvum reflo dignolcentes, veritati

ut fuus conftet honos, & pretinm indelebile. Quatenus vero horum eil

officium , praviratém ^, omnesque ejus fpeeies,<& feclatores refutare, alios-

que ab i Horum malitia, fraudeque abducere, pro re nata, ita utsntur libris his,ut nemini noceanf. Audiatur Buddeus in Jfagoge Hiil. TheolC

c. 3. §. 24. it» Hemman. Slift. Litter. c. 6. p. 31p. <Sic.

i ) 6 ( φ

reipublic« Politica?, & litterari» ut proferiberentur, fuit

cum prifc« setati, tum noilro «vo,perquarrtiblenne. Cen-

iores porröj in plerisque jregnis iaJtem Europeis, eile

éonilitutos, qui, maxima ab aucloritate inftrucli, o- rnnes, luci fubjiciendos public«, libros perleganc, par¬

teilos examinent, examinatos expurgent ab ineptiis, frau- dibus, rixis, qu« aue erroris anfam pr«beant, aut reapfe pcilundent iäera, & quidem auro cedroque cariora> cio-

gmata, folii majeftaüem, & tranquillitatem communem diilurbent, & (ligmate nocatos, ad asterna vineula, per- petuamque damnsnt uciturnitatem, neminem, ut ar- bitror, fugere poteff e) Ad h«c, memoriam repiiee-

mus, fas eil, Quintiliani, pro more fuo, tempori, &

caud« oratoriac fervientis, & hunc quidern in modiirn:

"quod libris dedicatur, & in exemplum editur, terium

s,ac limatum, & ad legem ac regulam compofitum eile

"opörtet: quia veniat in manus doblorum, & judices

"artis habeat artifices, Vid Infi. Orator. Lib. XII. c. 10.

Neque pigrabimur, ad Card i ή a lem Perronium, ceftem,

id quod mireris, a parte noilra fat idoneum, prova-

care.· "II fftut, inquit, remedier ^au deiordre, qui ie com- '\nct en Ρ Imprimerie, car indifFerémment tons les

"

livrés f'impriment, & plus de mauvais, que demons,

"qui

e) Sumitnr Cenfura latiori fenfu, pro anirhadverfiqne in mores,

qui legibus non arcentur, cujus inftituti ratio neque a Cenfura Libro-

rum multum difrert. In omni enim focietate, praeter ceferas leges, non- nullae fpeöant ad honeftatem. Quid autem plus efficit, ^ut (Sc falubriter,-

& _tute, & jueunde, & honorifice vivere poffimus, quam harc, quo: in litteris, earumque cultura, quam maxi ine veriäfur? Sic illurainatum

intelleöum emendata infequitur voluntas > fint qua nulla honeilas, nul- laque falus erit exfpe&anda,

Apild Romanos, fia Confulari (Sc Diclatorio Magiftratu discefieris, re·

verentiae inerat in Cenfura plurimum, (Sc poteilatis.Itaque duos conftituebant Qvirites viros, ujuim Patricium, Plebejura alterum, quibus haec erat cura con- credita» Arbltri hidiäi funt, quod fa£la (Sc verba arbitrabantur, teile Plauto

Trinum. Act i« Sc. 2, v. 109. <5cc.

φ ) 7 ( m

"qui tombent entreles mains des Ecoliers, & il leur ea

"demeure de mauvaifes imprelbons. Il fera bon cP

"établir un nombre d' honnétes _gens & do£tes, qui

"ieuls _pourront écrire & voir aufTi ious les livrés, qui

'Te voudront inaprimer, pour juger, Pils font dignes

"de Γ étre,ou non />. Exiplendeicit hinc librorum cen- fune neceiibas g). Verum enirn vero nil eftadeo bonum, quin abufui fiabiit^ fic Cenfuree dignkatem infulfe ma- culare abufus ^nec fubveretur pergravis, irnmo abfur-

diiiimus b). Qyapropter rationem inftituti mei paucis

acci-

/') Vid. Reinhard« Animadverf. in Lipfium p. 1077.

g) Ε te ni m in eo non tantum funt occupsti libri, ut veritates, qus ad Theoriam fpeclanc, commonftrent, Ted etiam quid facienduin, quid-

ve omittendyrn (it, fvsdeant, aperiantque, quo in Praxin vits influ-

ant. Ut autem finis librorum rits, feliciterque fuccedat, necefle eft, Mngiftratui vindicetur jus tales fanciendi leges, quibus hic decentiifi-

me promoveattir. Sic egregie judicavit Cato Maj. apud Plut. in ejus

vita c. 10. "Cenfura Magiftratus ert:, quaii faftigium casterorum honorum,

"& réliquarnm Reipublic« adminiftrationum velut perfeöio, quae, prse-

"ter ftliam poteftatem, in vitas, moresque civi um inquiimonem habet.

Neque obftat, ^quo minus ilatuere pcjifimus , Cenfuram hane librorum,

maxime eife necefiariam, privilegiisque fmnnise Majeftati competentem, rtifi Edij^a Superiorum, in fubftrata fpecinli quadam materia, & difcreta

difciplinarum parte , aliud fvadeant jubeantque.

/;) Ex quibus cogi efficique potefl, quantopere commendari ine-

reatur Cenfura, reäe icienterqne fufeepta , tam litteris efTe illam inirni-

cam, ubi feveritatis, livoris <& morofitatis niaiium redoleat. Hinc egre- gie monuit Lamindus Pritanius, in libro fuo II. de Ingenior. mode¬

rat. in relig. negotio: ^„ Novimus, inquit, qui, ne fibi confligeudum

"föret cum indocili quorundain Cenforum inicitia atque impotentia, di-

"mifSs Theologicis & Philofophicis ftudiis, fe totos conjecerunt in eru-

"ditionem piofanam, unde, fi non arqua lans, certe minus pericu-

"li & plus quietis expeclandum fuerat. Non ergo privatis tantum

"iludiis officitur ab bifcej Cenforibus; fed publica etiam' utilitati &

"Eccleiise, qus fcriptoribus Theologisque indigens, non aflentantibus,

„dum fcribuBt, neque zelo immoderato ferventibus, dum judicantj

© es (*-&

accipe, Benevole Leilor. Tua? rae non poiTe fatisfacere exfpe£tationi equidcm video, & lubens confkeor, quod

tarnen, in hoc juvenüi conatu,de Cenfura Indice Li-

leroruin prohibitorum, expuvgatorio npnd Romanen!es, de Γι-

derecur, facile addat, etiam atque eciam rogo, Tuus favor, mihimet, maximo quidem opere, nunc implo-

randus.

§. ir.

Ducit nos eoeptae fcriptionis filum, ut Romanen-

feS faluremus. lilorum enim pravitates, aftütias, man- dacia, & fraudes, quis ignorat? Iniquam hanc ceniu-

rarn litis perpiacere non mirabimur. Turpifümis fla¬

grantes afFeåibus ^{ä), opera,} five in iis veritas retpl-

geret, five impietatis, inutilitatisque ftece redunda-

rent, atro notarunt, & notant, carbone, fulmina & ^a-

na-

ffed folida eruditione refertis & omni fuperilitione atque aiFeflu vacuis»

Ea, _qua: adduximus, ex auctoritate verborum, in Vitterhets Arbet. I.

Tom. Foret., patent. ,,Εη ratt Criticus, (Cenfor) bor äga agta fnille,

''fullkomlig fladga i fmak, ftyrka i lärdom, godt hjarta, och oväldugt

"omdomme, Nec longiorem heic ponendam duco operam, liquidem Dif- putationem niemini efie·, ad hanc Academ. A. 1743· hebitatn ab A-

dolpho Bsnxelio, Stockholm, de Cenfura Librorum, fub PrsÄide, tum

Geometr. Prof. (Senerof. Dn. Samuele Klingeniiierna, poftmodum Stat»

Secretar. Perilluitri, ubi fpeciatim ad rem qua: pertineent, pulcreelabo.

rata videbis.

a) Hos fane graviter, & libere, arguit Poeta infignis, Bäptiftä Man-

tuairas:

....

venali« nohis

Tempi a, Saeerdotes, Altaria, Sacra, Corona, Jpiis , Tura, Freces, Coelum eil renale, Deitsque♦

Sic quoque diflichon illud implerunt Pontificii, fcilicet.

Sapiut, fceltis cceli zelus vclamine texit,

Relligio v ein vi efi, quod tegit omne fcelus,

Φ ) ⁹ C Φ

nathemaeifmos ubique vibrando. l·) Quare Herrnannus

B Cori--

b) Hic mos non adeo ^novus <5c inufitatus eil, fed ab antiquiori-

bits receptus, quamvis apud nurnen ifhtd Tarpejum, ejusque xmula-

tores domiciüum poihea obtinucrit proprium. Hane rem corroborat, i«

Vetere Fcedere, Jojakimris Juda? Rex, ad Prophet® Jeremi-,κ Volumen u- ituiandum qui properavit, vatemque hunc, quem Dens elegerat, maxi-

mo peiTecutus eil odio. Vid. Jerem. c. 36. v. 23. Conrad. Pel- licanus, in Jerem. c. 36. ^v, 23, ha-c interferit verbat ^,, nihil impiis

„regibus & principibus intolerabilius, & invifum magis ert, quam Pro-

„pheticus fermo, itylusque veritatis. ^,, Addit de eodem rege Calvinus,

in eundem locum: „ combuflit voiumcn ipfum, ac fi poteft Judicium

Dei fimul abolere ^cum libro.

Antiochns Epiphants, pios Chriitianorum libros, eorumqu* lechores,

e medio tollendos, iuque cineres vertendos, curavit. 1 Maccab. 1.59 <3c 6ο.

Taganorum ailutia, <& dementia in Sacramm Pandeclarum Volumi¬

na, ex Hiftoricis innotuir. Eufebius id afHrmat't „ nonus decimus age- bstur annus imperii Diocletiani, menfis Martins, & dies folennis Pa-n fchae imminebaf, cum edicla principis per omnem proponebantur teiv,, ram, ut cunc!®, qnx usquäm funt, Ecclefiae ad folum deftruerentur Scripta rx Sacra? igni exurerentur. Ejus Hill·, Ecclef. L. 8» c. II. At quis non videt libros magicis artibus atque prxiligiis, immo blasphe- miis, repletos, juilifliraa de caufla, rogo impofitos fuirte exemplo Chri- rtianontm, qui συνενεγκαντεετάε βίβλχε, κχτέκο&ΐΰν ενώπιον 7!civ-

Tcev? ΑίΙ. Apoll·. XIX. v. 19.

Apud Sinenfes, libri quoque propemodnm omnes Philofophorum ^r

Confucii, & Mentii Philofophorum, excipio inonumenta, quas mulier quxdam laudabilisfdiciter curavit, aufpiciis & mandato Imperatoris Chin- gi, fen Hii, flammis funt confecrati xternis, Vid. Martin, in Hill·, Si- nenf. L. VI. f>. 210. ieq. Theophilus Spizelius in Commentario de re Litteraria Sinenf. Secl·. III. huic exemplo, fun tefftfkatione, etiam indulget.

Araha, quorum merita, per Heliconias terras, cantantur, in id iunt prolapfi favirise antrum, ut omnes libros, demto Alcorano, Vul.

cano tradiderint. Euiius fcribunt] hac de re, Job. Spencerus, in Legib»

Hebr. L. II. c. 1. Wilh. Saldenus de Libris, eorumque ufu & abufu

p. 276. Amoenitates Litterarix Schelhornii, Tom. VII. p. 89. öc alii.

Gracas fateor exiilimationem, 6c celebritatem nominis, quam ex liftens colendis & propagandis compararunt„ adeo inquinalTe, ut eo- rum in grege illos annumerare cogamur, qui vel hoc. nomine male au-"

diünt, Procsgorx Abderita: libros, ut religioni nexios, ab Athenien-

@ J ^ΙΟ ( ι

Conringius c)i ^„ Quicquid Papa* immani ootentia?, ant

„ei, quam fibi vuigo arrogant clericr, libertati _repa»

„gnat, non minus profcriptum eil, quam quod aliquan-

„diu receptis fidei fententiis adverfatur. Nec in _nupe-

„ra duntaxat fcripta in hunc modum faevitur, ied in ^ea

„etiam, qua:,-jam oPfcingentisabhinc annis _nata, ipiave-

„tuftafe oudum aucloritatem meruerunt, tantum non

„facro ^- fanftaro. Namque & horum multa vel penitus

„excutiuntur manibus, vel acri calamo, & ferro muti-

„iäntur. Quodque maximum eil, fiunt omnia hipc ad

„unius papalis curix, &il!orum, qui ab ea depend.ent

„iibrorum cenfores, nutum: ut pro'm hodie quidem

„nec doceri temere, nec legi quicquam fas fit, nifi ex

„Papce arbitrio. Qua feveritate, nefcio, an qii# un-

„quafn tyrannis fuerit nia; in Ecclefin ^certa totius ^ter-

„rarum orbis hxc carent exemplo. Miraberis vero fe-

rionc, an jocukriter, an praepoftero Fa^ionis Cicero-

nia-

bus combuftos commemornt Cic. L. I. c. 2?, de Natura Deor. &La£bmt.

de Iva Dei. c. I. Multn jam Poerarum _opera defideramu», quorum 'vi*

fcera, ut ita diiam, ignis, ab iis excitatus, jurene, an injuria, nefcio, eomprehendit. Cfr. Schelh. Amcen. Litt. T. VII. p. 92.

A Grarcis ad Romanos tnigrabumis, quorum recordationes fafligii,

tam in Bellonse, quam Ρ alladis palatio, in Iabiis feffltnnt omniuiw, {al¬

tem eruditorum. Horum in circulo neque fubfttlit feverior cenfura.

„Libros Grsécos, ait Valerius Maxim. Lib. I. c. i„ qula aliqua ex par- ,,te, ad folvendam religiösem, pertinere exiftimabantur, L. Petilius Prae-

„tor urbanui, ex aucloritate Senatus, per vicHmcrios, igne fa£lo,

"in confpeäu populi c r erna vit. Parem fortunam fubierunt Numae libri, tefte Livio XL. L. c. 29,Svetonius _quoque, in Aug. ^c. 3r, prodit; quod Au-

"gullus , quicquid fntidicorum librorum Grseci, Latinique generis, nullis vel

"patum idoneis aucloribus vujgo ferebatur, fupra duo millia contracla, ''undique cremaverit, ac folos retinuerit Sibyliinos.

c')In Dedicat. Georg. Wicelii Vis regis, aliisque id genus ab

eo eollécHs, & uno volumiiie Helm fl. A. i65oeditis pracfixa, ac poft-

biic ejus epiftolis ibid, A. 1666, excuf, inferta. _p, 196,

θ ') II C Φ

nianat ftudio correptus, oratione' habita in Arcbigy-

mnafio Romano, _pag. i $ hsecinculcarit,Paulinus, ^a S. Jo iepho; ^„ Uisinam libri dcpravatae Latinitatis eadem _poe-

„narurn feveritate ^ex litteraria republica proicribcrentuc»

„qua expurgi, exterminarique fbleitt ex Catbolico ort

„be nequifiima Novatorum voluroina! Utinam ridem

*tam obvio ac faciii publica^ lucis aditu intercluderen*

,vtur! Neque filenfo prtetervehar diftum haud illepi-

dum Gottfr. Ephr. Mullers in Hiftorifeh ^- Critifche Einlei¬

tung zu alten Lateiniichen Schriftfteller T. i, p. jy. Ein wit¬

ziger und vernünftiger Seribentder neuern Zeit muis fich

übrigens gar nicht daran ftoilen, wenn ihn die beftaubten Anbeter des lieben Alterthums in ihren Indicem expurgato«

riimi fetzen. Nihil frequentius, in viam utredeamus, Pon- tificii _crepant, quam Patres, quorum opera partim addendoj, partim _quoque detruncando,pro lubitu afFe&uumque ^2c- ifu, foede interpolare ailolent. Hinc tot Evangelia, Confti- tutiones, Traditiones, Revelationes, Jtiperaria fub i- pfs Apoflolorum nominibus olim venditata, ^a nefcio quibus futoribus fabularum, Apollolico nomine icripta;

ut de Manichaeorum Apocryphis loquitur Auguftinu*

d). Indices fi confideramus Expurgatorios, facile con-

flabit, _quam fit jnfla noilra, de iilorum impoiluris *), fufpicio. In his condemnantur, ^tam antiquiores, quam

B 2 re-

Cfr. Cavei Hift. Script. Litten, Proleg. p. 13. ubi ulterius \'er- ba ita facit: „ Hinc Pauli & Thecla? Πεξίο^οι^ putidis fabulis refer¬

at«, a Presbytero quodam AfianoPauli confi&ae, qui fraudem

''D. Joanni Apoiiolo confeifus eiT; ab eo idcirco Presbyterii gradu de-

„jeélus, quod ex Tertulliano refert Hieronymus. Et fi nec ipfis Ape-

„fiolis pepercerint, quid mirum, fi in iilorum fuccefiores graifata fit ef-

„trenis bare fingendi licentia?

*) Muret. Comment. ad Cicer. Orat. II, Catil. c. 4. bos nunenw pat librorum fiibjectorcs, quemadmodum, eo loco, Cicero voeavit teßa·

memorum JUbjeclores, qui falfa teilamenta fupponunt pro verit·

fö- ) 12 ( fö

recentiores, raagnopere licet dilaudandi. In his inv©-

nimus opera, quibus lucis ufuram vix, ac ne vix qui-

dem, dederint Romanenfes, quee tamen ad virtutis ^pa¬

jatia quserenda, colenda, allexerint, veritatesque inco-

gnitas, & fepultas monftrarint ita, ^ut poiTeflTionc eeterni

prsemii ditefccre debuerint. Sic univerfa Volumina,

quae iftorum repugnant larvata cohorti, prohibent,

& expurgant, immo igne confumunt f)?apicoIa? eorum-

que afleclse: illa vero, qua; eorum favent opinionibus,·-

perennantia rejinquunt. Quod quidem, ex Sixti Se-

nenfis, ad Pium V /), verbis, ^quem, hane ob rem, di-

vinis afficit honoribus, liquet: ^,, primum toto Chrifti-

„anorum orbe conquiri riefarias doftrin^ libros, & pu¬

blice cxuri juiTifti. Deinde expurgari, & emacularicu-

„raiti omnia Catholicorum fcriptorum, ac prascipue ve¬

nerum Patrum, leripta; Haerericorum actatis noftrie facci-

,,bus contaminata,& venenis infecta.Poftremo Catalogum,

;,vel indicem edi mandafti Auftorum, ac librorum o-

„mnium Hxretici nominis, qui eflent ab Ecclefiaflica Bi-

„bliotheca arcendi, & ab omnibus Chriftianis le&oribus.

„abjiciendi. Neque aliud molitur agmen Papaei furo¬

ris, tatiquam primipilus, qui ducere judicatur, Bellar-

minus, ita fcriptitando in Lib. ni. c. 20, de Laicis:

,Libros Hicreticorum oilendemus jure exuri.

§. III.

Apicem vero ut obtinerent iuar potentia? & pra- yi, inIndicibus Expurgatoriis, propofiti, Inquifitionem a%

in - ·

e) Loquuntur quoque Hiftoriamm monuments, eos non libros Γο.

lum flaramis daranaife, verum etiam alios mutilatos, nonnullos publico

infarniac ioco, & patibulo affixos, quosdam capite truncatos, alios dis-

rerptos , & laceratos, alios aqvis, alios cloacis iplis injectos, alios carvucis

impofitos, & iolenniter ad fupplicii locum deportatos, aeternac tradidifTe

taciturnitati. Cfr. Schelb. Amcen. Litt. Tom. Vill. p. 340.

y) Epift. Dedicar. Diblioth. Sanflae pracffxa,

ii) Inquifitionis ^munus tantopere decantatum Dominico Griumanno

β ) Γ3 ( ®

inffituerunt Romanenfes, cujus officium yerba Pallavi-

cini Jefuitae ita pandunt: „Inquifitio fiat in Hxreticos,

"eosque, qni ipfbrum facris adfuerunt, & qui fuipefti

'Tunt de Haereii: fiat proceifus absquc lids conteftatio-

'ne ob folam delationem _poena infligatur b), Hujus e tribunali, orania vibrarunt crudelitatis, &: iniquitatis ful¬

mina; _nempe per plurimas orbis Europa; partes, Itali-

am, Angiiam, Hifpaniam, Galliam, Belgium, & reli-

quas,. detonuerunt. Hinc, malö a flu, librorum Cenfu-

B ₃ ram,

Hifpano, Eeclefiae Ofmenfis Canonico, qui Ordini Pradicatorum, feu

Dominicanorum ^örtum dedit, indulferunt Innocentius III Papa, Con- eiliumque Lateraiienfe, a» 1215 habitum. Haud mirabile nobis hoc oc- currit, _quatenus iile ^pari flngrabat crudelitatis aeftu, quo Papa ipfe. Gon.

tra Albigenfes, & Valdenfcs,, tela ja&itabant mortifera fua,( Romanas enim fuperilitiones tyrannidemque palam arguernt t bi veritaris flrenui vin- dices) & in quosvis Harreticos. Inquifitionis hujus iinaginem vere ita iepinxit Poeta apud Leideck. Conr. ad Hill:. EccleL Horn. p; 141.

Semiviros, quicunque patres raåiante zalero Confp icis is? rubra Jyrmata rubra toga·, Crede mihi null o faturatas murice vefles,

Divite tsec cocco pallia tinßa vides:

Sed qua rubra vides fancterum c a de virorum, Qua merjh infinti tota cruore madent.

Crefcente vero dierum longinquitate, crefcebat hujus lomenti feventas.

Hac Γη mm ar tyrannidis, <31 inhumanitatis officina ^, Inquifitionem intelligo,

vera Eccleiia, ab A. 1550.111 Hifpania, Gallia, Italia, Anglia, &Belgio, alibique, tam inifere fuit jailata, ut, per id temporis fpatium, nongenties

centena millia occifa fuifle, teftetur D. Saccus in Dom. §. Trinit. p, 399.

quetn citat ChriftianusMathiae in Theatr. Hiib Theoret. Praft. p. 1098.

Ex quo bominum interfeclorum numero 39 Principe», 148 Comites,

235. Barones, 14751g Nobiles, & exvulgo 700060, religioniscauiTa,

occifos, recenfet. Judicium de hac inquifitione, in Gallia feviente, noftri

orbis hyperborei Zenobia, Sereniffima Svionum quondam Regina ^, Chri*

fiina ^, in epiftola quadam ita declaravk: "potuiiTet Hsrreticus morbui pa-

"tiendo ferendoque fanari. Violenfa certe haec fidei Jprcpagi dar ratio ^pa¬

rtum cum Evangelio, <St Chrifti do&rina, convenit, Vid. CW<U'.åat. Hiß.

Eccl. Hornii _p, 68.

b) Horn. Hiil. Ecclei. p. 38$.

Φ Ί *4 ( Φ

ram, oeulis fat obnubMatis, furorna autoritäre & vi,

i ta ut, nemini, prat er quam Romano Pontifici, de ditlis h- tris, _exmimque doStrina jndicave, ant flat nere lic er et c), fub-

jecerunt. Mitioribus petoribus pollebant vetcris F.cclefias Dotores, letionera tantumroodo impiorum !ib orum,

diCvadendo, ne prceceptorum fanctitatem Divinorurn frangerent., malitiaeque contagione eos iniTcerent, & per*

fecutionibus toties divexati, ^{a ve ro} deflecrierent. Li-

bros gentilium majoris periculi fuiile fufpidone, quam

Hieretieorum, commemoratur itidem. Inde Harreti-

corum libri, qui dotrinana compleclebantur damnatam

a Conciliis, fiepe ab ipfis Imperatoribus d), civilis di- fciplina? caufla, letitari interdicebantur e\ Verum e-

nim

c) Qvx verba, in decrefo Alexandri VII. Rom. Pont. a- /641.

divulgato manent. Edm. Richerius de poreft. Eccl. & Polit. c. g. p.

174. huic rei annuic, diceiis : ''Lapfu demum temporis, cum omnes Clui-

"ftinnae 11a tion es fummis ignorantiae tenebris coniopits detinerentur,

''Romani Pontifices abfolutam aucloricatem orania decernendi collegerunt,

"prscipue ^a GregoriiVlI. temporibus.

d) Sic Conftantinum Magnum Arianorum Iibros; bi enitn fanos

libros, quoscunque in Eccleiiis reperiebant, flammis flbfumfevant, igni

addixifle, memorat, prarter alios, Sozomenus, in Hift. Eccl. Lib. i. c.

2C. I tern narratur ibi, Conftantinum decrevifle, ut, fi quis alienum li-

brum Arianum occulfere deprebenderetur, ac non illico in publicum pro- chiitum incenderet, capitis mulöaretur fepplicio* Libros Eunomianos, jüfiiT Theodofii M, in jfumos abiiife, narrat Cod. Theodoi. L. XVI.

Plura, huicce materis defervitura, documenta, fiquis deliderat, coniule-

re juvat Jac. Gretferüm, Lib. I. De jure & more probib.J expurg. &

abolendi libros Hsreticos& noxios; nec non Schelh. Amoen. Litt. Tom.

VII, _p. 84. ieq.

e~) Petn Svavis Polanus Hift. Conc. Trid. p, f 51, Lib. VI. Ceterum,

ne quis iidem biftaricam in PetroSvavi, facpius citato, vacillare objeeh-

verit, apponatur, par eft, Judicium Buddei, Hals A. 1717. editum, in prsfatione ad Colleclionem Epiftolarum Lutheri: in tradendis Romanen-

Mftum fraudibus, & macbinationibus, qui bus in concilio Tridentino ulx

TÉunt, Pallavicino quodam impuden&er fatis, atque auda&er, res apertis-

& ) ^'5 ( é

nim vero hujus fibi cenfura? jus compararunf Roma¬

nenfes, poft ^annum 800,* ilatim vero feveritate inca- luerunt nimia, librorum enim le&ionem ^non prohibu-

erunr folum, eosdemque caftrarunt, fed etiam flarn-

mis mandari impetrarunt /). Has rigidioris cenfurar, aufteritaris, & iniquitatis maculas, temporum interval-

la vix obliterarunt, fed potius, crefcentibus apatis pe-

riodis, vehementioribus ad eulmen omais tyrannidis gras- fabantur pailibus. Martinus V, g)Papa, diplomate fuq,

"omnes Ha?reticorum fecVas, Wiclefiftas., & Huflltasin-

"primis facrorum eommunione inferdixit, fed de iis nullam fecit mentionem, qui libros evolvant eorum

manibusque Critos gerant. At vero yixdum Lutherus ar¬

ma, contra Pontificios, vibrare coepit, ^cum Leo X, gravi poena b) vetuit, ^ne quis librum aliquem impr-i-

meret,

"fimas aut negnnte, au t vocante indubium, nunc ejus tra&oritati tantum

"additum eft robur, ut nüllus amplius dubitandi locus fupevfit, quin ve-

"riffima fint, qua: Petrus iiie Svavis, feu Paulus Sarpius, litterarum· monu-

"mentis confignavit. Cfr. Heideggeri Hiftor, Papatus SeS. _ig-j.

f) Petr. Svavis-c.!.

g) Petr. Svav. c. !. Cfr. Job. Lomejer de Biblvotbecis p. ^84.

/') Pceaa hsec excommunicationis gravis erat. Hinc Carojus Ma°;nirs:

''in Ecclefiam non debet intrare excommunicatus, nec cum ullo Chrifti-

"ano cibum, vel _potum fumce, nec ejus munera quisquam accipere

"debetj vel ofcuiutn porrigere, nec in oratione fe jüngere, ^nec fsluta^e, '-antequam ab Epifcopo fuo fit reconciliatus. Qvod fi quis reclamaverit,

"

quod injufte fit excommunicatus, licentinm babeat, ad Metropolitanum

"Epifcopum venire, ut ibidem fecundum canonicam inftitutionem dijudi-

"cetur : & interim iuam excommnnicationem cuflodiat. Quod fi quis illa

"omnia contemferit, & Epifcopus boc tninime emendare potuerit ^. Regis

"judicio ^, exilio condemnetur. Vid.Lib V. Capitul. Csroli c. 42. edir.

Balwz. i r 2.. Haec excommunicatio erat vel minor, _{qmc a} S. S. Communiö-

ne _, & pavticipatioue S. Ccena? excludit, & abfolutionem peccatis dene.

gat; vel major, qu;c a tota Ecclefia, five eommunione totius Liturgin Sa.

erar, ut & a converfatione civilt _removet, ob crimina notoria. Hujus ex.

eommunicationis argumentum ^, dedita _opera, traSav-it Anonymus libri

§ J §

meret, nift priüs per S. Palatii Magiftratum, vel Dioe-

eefis Epifcopum, vel Ha?reticte praviratis Inquiiitorem

diligenter examinaretur i). Seciatoribus numqaam de-

fuit cura hxc Pontificis Leonis X, inprimis Vero, quod

finem eorum maximé promoverat, Inquifitores, nul-

lo non tempore, occafionibusque datis, Indices fuos

expurgatorios in vulgus edere haudinterrnifeiiint/L). Ne-

que hic fubftitit feverioris lucubrationum judkis aiv-

ftoritas. Etenim idem faxum volverunt Conciüi Tri-

dcnt. Patres Confcripti /). Quare Paulus IV. Ρ. M. Ca- talogum Hasreticorum, librorumque damnatorum

praelo ^com m i (it. Hinc Theodorus Zvingerus m): „Quan-

„tam ftragecn füb Paulo IV. Pont. Max. A. 1^59. Ger-

manis?

©atlici, cujus eft titulus: Trnité des Excommunications par Μ. PHBT.

C. C fr. Afta Ernd. Lipf. ad A. 1684. P·

i) Qbfervat Conringius in Dedicat. Machiavelli Princ. prarmifTa. p.

6. ''Leonern X. Papam primum omnium intendiife vim librorum prohi-

''bitoriam , vetirls legi diflentientium fcriptis omnibus fub excommunica-

''tionis pcene: qvrod C inquit) haclenus carebat exemplo.

k) Itaqne Philippus II. Hifpaniarum Rex primus, lege lata, A.

1558 , coftfirmavit, ut librorum ab Inquifitoribus Hifpanis prohibitorum

Catalogus typis excuderetur. Vid. Petr. Svav. L. VI. p. 551. Cfr. Gabr.

Putberbeum, qui fcripfit Tbeotinum, feu de tollencjis, & expungendis

tnalis libris, volumina _3. edit. Parif. 1549. 8sro- Cfr. Morbof. Polyh»

Tom» I. Ρ. I. L. Γ. c. 15. §. 28. It. Stollii Hift. Litt. ρ. II. §. 14.

/) Concilium, de quo ioquimur, Trideutinum initium habuit, a»

lf45. quod Paulus III. in urbetaMantuam, dein Vicentiam traduxif.

®cepta Synodns eil fub Paulo IIIyJEontifice Max. die 13. Dec. a 1545,

& _per SeiTiones XXV continuata j'Tvibus variis intervallis, primum an-

nis 1546 & 1547. fub Paulo III. Romano Pontifice; deinde annis '1551

& 1552, fub Julia III. tandem A. 1562 & 15Ö3. fub Pio V. & 3.

Dec. Fei vero importunitatis redolebat acerbiffimum iftud Coucilimn. Pro-

teilantes euim , quibus, ivadente Luthero, campus aperiretur fuas prar- dicandi veritates, & pratdicatas defendendi debito, pariter ac promiifo privabantur aditu, quam ob cauflam Concilii iftius decretum numquam agnoverunt.

in) In Theat. vits hurn. Vol, ^18. Lib. 8, p, 3103.

® ) ^»7 ( @

""mani« clariffimorum virorum fcripta religionis nomi-

"ne publice palla fint, teftes effe poilunt, qui, eo tem¬

pore, in Italia fuerunt. Vidimus ^nos privatim Philip-

"pi Melanåhonis Grammaticam exuri, cumque caufam

"rogaremus, id unum afFerebatur, ian,fi:orum hominum

"confiliis _parerc fanihim efie, & pium. Erat autem id

"confilium Confelloris privati, magno cum applaufu,

"in Patavino Gymnaiio, theologiam profitentis. Hunc

Indicem refert Petr. Svay. Pol. ^η ) in tres clafles Fnifie

"diftributum: Prima continet nomina eorum, quorum

"omnia opera cujuscunque argumenti, etiam profani,

"omnino yetantur. Secimda _parte continentur nomina

"iibrorum, fingulatim damnatorum, cum alii eorum-

"dem auctorum libri, minime vetentur» Tertia pars

"complcclitur qutedam, auftore Anonymo, pratterquarn,

"quoa claufula generali yetantur libri omnes, qui non

"pr^ferunt nomen auctoris, ab Α. 1519 fcripti. Quo

"nomine multi antfores damnantur, quos totis 300.

".200. & 100. annis, litterati omnes in Ecclefia Roraa-

"na manibus veriabant, Pontificibus Romanis con-

"fciis, nec contradicentibus tanco temporis ipatio, Prae-

terea, finito Concilio Tridentino, curia htec Romana,

Indicem huncce Expurgatorium recenfitum approbavit,

adjeclis quibusdam regulis *), auFloritate fna eyul-

C gavit.

11) Lib. VI. p. 551.

*) Qunrura regularum ^, & inftrudioniim Cap. de CorrecHone libro-

rum. Sech I. ftatutum eft; "ut Inquifitores con jun&im habeant faculra-

3'tem , quoscunque libros, juxta prsfcriptum hujus Indicis, etiam in la-

:,cis exemplis expurgandi ^, haiicque libroium expurgationem, non nid

"viris, eruditione ^, & pietate infignibus, committendum efl'e. Sect, 2. hsc

inter slia a CorreSroribus expurganda decernuntur: „Poiitiones Hsreti-

„cac , erroneae, Hsrelm fapientes, fcandalofac, piarum aurium oifenfivnr,

„temerariac, &c* quae contra Sacramentorum ritus, δζ carremonias, con-

„traque receptum ufum , δζ confvetudinem Romans Ecclefis novitatem

„aliquam inducunt; verba item dubia & ambigua, qus legentium ani-

„mos, a redo, Catholicoque fenfu ad nefarias opiniones adducere poiTunt.

® ) ( β

gavit. Τη Tibris eornmquc auctoribus cfiutTits pafceba-

rur livor; imma flagrabat acihuc in Pio V, Gregorio XJIir

Sixto V o), Ciemente VIII ρ /, pariter ac Philip po II,.

llifpaniarum Rege, itaquidem> et A, 1596, Venetiis Index editas ii t: q).

_ _ _ _

_MVV

Et janr non Prohibitorii modo, fed & Expurgatarii Indices ubique in··

valuerunt. Cfr. Cavei Hift, Litter. Pro 1 ego in, p. 20,

0) „Sixti V. Ρ. M. _perpetuo decreto ^, de libris Vaticanai Bibliothecie

„confervandis, quae in fm funt fcripta, linne in modum fsncita fimto, in-

„violateque obfe r v an t or nemini libros, Codices-, volnmma Vaticanae hu-

„jus Bibliothecse ex ea auferendi, extrahendi, aliove afpoitandi, ηοιτ

„Bibliothecario, neque cuftodibus fcribisque, neque quibusvis aliis, cu-

„jusvis ordinis & dignitatis, nifi de licentia fummi Rom, Pontificis fcri-

„ptn m?nu, facultas efto. Sf quis feens fecerit, libros _partemve alfqunnx 73abiiulerit, extraxerir, elepferit, repferitque, concerpferit, corruperit dolo

„innlo; il lic o a fidelium· comnmnione ejectuS ^r maiedielus, anathematis

„yincuio colligatus eflo: a quoq.nam, prceterquam Rom, Ρ. M. ne ab- folvitor, Cfr. Lomej. de Biblioth. p. 389. Idein fere inculcnt Hofpini-

anuSj. folio 209 , de C ^ti ftode Brbliotheenium in Collegiis Jefniticis. ,5In-

„diceiii Expurgatorium ek librorum probibitorum in promtu femper habc-

ro <?<c. Sic irremorabiÄa funr, qune ex noflraribus- Theologis adfert Job·.

Feduius , Koftoehienfis·: „r.on eccleba ^{Lutherana eas exercet} arres, quasi«

„Curia Romane jamdiu comm-uni fuffragio improbavit: Pontificiam eniiin

,,tyrannidem fnpit, audaces ^{trucesque manus} in bonorum viroruni fcri-

„pta injicere, ea pro lubitu tuo, fii quid tibi adverfum dicant, mutilare, <5t,

„adbibito! Indice Purgatorier, ve 1 integra capita vel fententias notabiliores e-

„vädere: addo ^: integros libros auf epiöoins fnpprimere. Non eft boni 6c

„honefti viri, malis atque inhoneitis artibus, veritati fuppetias ferre. Nora

„funt facienda mala, ut eveniat bonum,. Cfr. Pr se fat, Buddei citatam acl Collect, Epiftol. Luther! ρ., 2Γ.

p) Clemens VIII, eod'em tempore, Pontifex legem fancivit, "nejudjei

„Talmud fuum, & aliosihTndice expreflos, ac prohibitos, libros 1'egerenf,.

„& omnes- tales libros ab officio Inquilitionis conquifitos cremari juffir; in

„folä civitate Bergomenii fere iooog hujusmodi librorum fuerunt collefra, igne abfumta, Quse verb« leguntur aptid Paulum Piafechwn, Epifco-

pum Praemiflienfemv in Chronic; geiforram in Europa fingularium. ρ. 112»

qj Cui titulus' eft'j. Index Expurgatoriusmm _regulis, confectia

per Patres Trident. Synodi, aucloritate Pii. IV. primum editus, a Six-

»a V» auäus^ & a Clemcntc VIII» reeognitus; adjefta inftruäione ^{^ de-}

© ) 19 f Si

§ v·.

Sic, recenHtiSj prouti licuft, Indicibus ExpurgaCoriis,

campus periniqusE cenfurse, Romariénfium peffora, nul-

)o nan tempore, perblande titillaiitis, nobis aperitur.

Horret fane animus ^an i ^m ad vevit η t ru fri, ianftifTima Sum-

mi Nurninis oracula vi flammaram & anathematum ca- t erva tim difperditum iri. En l coeli iplendorem

obfii- fcare, baucl veriti funt peiTimi quidem generis homun-

c-iones. Nempe ad culmen ornnis fäsvitia? adfcendit jamdiu vis, an furor Pontificiorum, tot, eaque crucn-

tiilima, pravitntis fulriina flequentando. Qvis, dumrao-

do fana; fuerit rricntis, non tantum ferocia: toto a-

C 2 nimo,

cxcquendL? prohibitionis, deque flncere emendandi, & imprimendi, ratione.

Index Belgiens, hunc fert titulum: Index Expurgatorins Librorum, qui lioe fecnlo prodierunt, vel docuino , non fanor erroribus infperfis ^»

vel innrilis, & ofFenfivffi maledicentijc fellibus _per mix tus, juxta Sacri Conc. 'Trrd. decretum: Philippi II. Reg". Catbol. juflu & nueloritate, at-

qiTé Alban; Ducis confiiio ac minifterio, in Belgin condnnatusA. r<t7i.

cum figno rypographtcÖ Regis ej tis dein im pre (lus. Antv, ex officins Chriit. Pkntini Prototypcjgraphi fegii 1571. Hunc Indicem renovavit Job. Pappus, Theologus Argenternt. dum A. 1599. impenfis Zetanen, eumdem edit, cui dein accefterat Coliatio Cenfurar in Glödas juris Ca¬

non

jniTu Pii V. Pontif, A. 1572, eciiroe, cum iisdern Gloilis Grego- rii ΧΙΙΪ. mandato. A. 1580. rccognitis, & approbatis.

Indicem Lujitanicum Georgius Baltnida, Archiepifcopus> Ulyflipo- nenfis, Inci mandavir. Ulrfip. A» 1581. 4:ίς>.

Hifpanicum Calper Quiroga Cardin. & Archiep. Tolei. βζ Ηίίρ».

Inquiiitov Generalis, Ma dr. 1584 4'to praclb cominiilt.

Neapolitauus per Greg. Capuc., fub ti ^tu Γα Encbiridii Ecclef. Venet.

I 588· 8t?o prodiit. Rommus per Joban. Mariam Brafkhalanum , S. Pala- tii Magiftr. Rom. 1607. g:vo eft edit. Romi quoque A. 1640 itermji prodiit exemplar. Madnti fub finem A. 1707 magna pomps publicattis-

ed Index Expurg. Libror. Prohib. & expurgandorum, pro Catholicis·

Hifpan. Regnis Philippi V Regis Cntholici ^, de confllro fupremi Se¬

natus Inquifit, Generalis. In Folio. Flures _quoque Tndices acifpexit lux«

ut Roms, Clementis XI, Ρ. M. aufpiciis A. 1711. cujus editor ett

Wagenfeilius, & 1716; etiam Pragae A. 1726»

φ ) ao ( φ

nimo, menteque omni averiabitur? Verum en im ve-

ro, cura Papae Pauli IV, in Jndice Synodi Tridentina;, fpeciaii, editiones Biblicas, prohibitione, & infelicibus,

non uftulandas, tradidit fiammis; generali tarnen juiTu,

omnia Sacra Hsereticorum, (quos degentes luam ex¬

tra Eccleiiam ita vocant Papicol^) volumina,& quidem vulgari idiomate, Germano, nimirum, Gallico, Hiipa-

nico, Italico, Anglico, Flandrico, &c. conicripta, pro·

bibitionis cancellis Tunt intercluia. Inde _tarnen, in In- dice Benardi de Sandoval plures editiones Biblica;, a

prohibitionis & condemnationis lue vix funt liberal,

fed propakm carnificis manibus mandats. Quum iile Catalogus tall obiignabatur corönide; "Libri, tra&atus,

opera omnia cujuscunque auöoris, artis, jdiomatis argumenti fmt, qu^cunque typis, arte, vei induilria

"prasdi&orum, & iimilium impreiTorum, libros Hsere-

"ticorum imprimentium poiihac excufa fuerinr, inter

"prohibita liabeantur a), tum hx quoque Sacra; Pande¬

ls; evidentlorem fuftinueruntprohibitioneni, quarum au-

tem aucloritatem, & perfeäionem fumraam, nemo, ni·

Γι omni veritate, pietateque orbatus, denegat: in eon- trarium vero temeraria. ruit ^ac praeceps larva PapifHca.

Reftiillme Ifacus Cafaubonus b): "Veteres cogebant u-

"numquemque, ut libros facros domiaffidue legeret,qui

"nunc fub anathematis _poena vetantur atringi fme ve-

"nia, adeo ut incer libros prohibitos primurn locura

"libri facri, &aDeo profeåi, horrendum di£tu, teneant.

"Quorium ergo aberrant homulli, intelligentia ,& vir-

tutis omnis immeraores plane. Enl fruclus indomita-

rum, & efirenatarum cupiditatum, triftiflimi. Iftud, in-

quam, mali, quo feedius fceleratiusque nihil, queribun-

λ) Vid Scheih. Amoenit. Litter. Tom. VIII, p, 344-

b) In Epiit. p. 931, editionis Grsevianae.

C) 21 ( 2lJ

da ^voce deflct Benediftus Turr^tinus e)i Vah! i ta Chri-

"ftianum concerpi nomen, & verbi Divini monumen-

"ta cum Scriptoribus ipfts, ardentibus rogis addici! Sa-

,ycratiftimum ipium veritatis Divite codicem, ß lin-

,5gva popuJari confcriptus circmfértur, inceridiis de-

'Vovere moris eft. Neque enim de his dici poteft, quod

"Auguftinus in Pfal. 21. de adveriäriis, qui ie a flam-

'5ma, codicera facrum fervafle gloriabäntur: QuidTer-

*vafti a flamma, quod delere vis lingva? Nara ifti

"facrorum librorum traditoribus illis adeo toti anti-

"quitati merito exofis eo iunt deteriores, quod&fiam-

"mis tradant, & lingva deleant. Quod enim olim

"Pius IV. Regula 4. confilio par'ochi permifiile videba-

"tur, ut Bibliorum verlorum lectio quibusdam ^conce-

"deretur, nunc Clementis VIII. obieryätione, qua; ne*

3lgat, ullam Epifcopis vel Inquifitoribus hoc conceden-

"di poteftafem fieri, immo iliam iis jam ante fublatam

"fuifle, & Inquifitorum juflu revocatum eile videmus.

"Alia ratio non prastexitur, nec utrum blafphémiis, aut

"haereflbusfliber infarctus, quod nonnulli, ut rndioribus

"imponantj vociferantur: fed utrum Italicus, Hiipani-

"cusve fit, difpicitur. Chriflo fraudi eil, ß populari¬

sier loquatur! Scriptura periclieatur, nifi Latine loqui-

"tur. Nec quod aiiis, huic occinitur, Dele, Corrigc,

"Caute lege: fed horreö, ^ure, icca. Miiericordias ^er-

"ga Dei fibrutn locus nullus eft. Evangelium Italico,

"vel Hifpanico idioraa.ce exaratum, pefte citius homi-

"nes fugiunt. Quo miferi! Quid tantopere extimefci-

"tis? Patris teftamehtum, verba vitas. O miferos, qui

"lucem fugiunt, vi tam horrent, cibum calcant. Explo-

"rate, indagate, inquirite iagaciftime, excutite, venati-

C ₃ ci

c) Cujus fummi viri verba, in prsef, Jnd, Libi\ prob. &, expurg»

Sandov. Genev. _p, 3» ieq. exftant.

&4 ) 22 ( @

5*ci Patres, penitiilime libros transalpinoä, il qua? latent

"Biblia, Γι hymn i Davidis, fi NoVi Teftam. tabula?, non

"iecusac fi teluni vette latens, vel Venenum in _pocu*

"lo propinandum. Ea princeos cura vobis eil, Chri¬

stum arcere. Suorum vero malam acfcitat cauflam Jacobus Gretierus, cujus calumnias et fcommata, qua? idem iiie, etaluLojolitica? cohortis alurrini, in Biblia Lutherana evo- mere non funt verecundati, fat erit verbo indicafle, quippe foliis plumisque leviora refutare & eonvellere taedetj legi vero poterunt in Pnef. operis de Jure, ßc

more prohib. & expurg. & abol. libros Ha?reticos, &

rioxios &c. Ingolft. ΑΛ1603. quto, Item Li b. II. _oper, cit. p, 326» Teiiimonia fic fufficientiiTima eorum ium-

mx in Biblia Sacra irapudentia?, ab impuris labris, in.

quibus fuccus nigra? loliginis, ut cum Horatio loquar,

& a?rugo mera, h. e. immanis impietas, jamdiu i'effita-

vit.^ Cogitaveram equidem, id quod nec difUmuIabo, poiie hoc qualecunque Schediafma, ^a me ad umbili-

cum nunc perduci, ied, quia nondum invenire, ne-

<expurgandorum, fvaiore Morhofio in Polyhift T. ^1. L.

i.e. 8. §. 27. confulere open? föret pretium, ad ipeci-

aiiora dsicendendo, veiim, nolim, multa, _qua?

congeili, in aliud cempus, ii fata ita tule- rint, fum ego reiervaturus.

Mternum canlanda DEOfit gloria Soli/

5. v,

få φ

II