DISSERTATION IS ACADEMIGE

%//,

D. D,

DISSERTATION IS ACADEMIGE

J'ARS prior,

Γ) Ii

CONSECR ΛΤΪΟΝΕ

Α Τ QU Ε

DE LU Β RIS

VIR! υ I UM

APUD ROMANOS,

Quam

CUM CONSENSU AMPLISS. FAC. PHILOS.

IN REG. A CAD. UPSALIENSl

PR/ESIDE,

VIRO C EL k B ER

MAG. Ρ Ε T R O

EKER MAN,

ELOQUEN i ΙΑ- PROFESS. RfcG. t Γ ORD.

l'ljpjvr) EXAMINI BONORUM SUBJICIT

TESPERUS LUNDBORG,

V ES Ί Ε Κ ^- ΟΟΊ HUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. DXPi DECEMB.

Ann, MDCCLII.

Il$& Μ S.

* Excudlt L· M. HÖJER \ Reg. Acad. Typ.

RÅD-och HANDELSMANNEN uti Skara, Hogachtady

Min Hogtårade kåre Swåger,

Den* ^{drarne til} barnen kunna hora Allmagfen ^Ayre handleda ^{for barnen} har % fiéjfwa, egenteligen ^{; men riår} gått ^de fatt til ^,■ fut ^förrän Forål- in-

tet, flackar han någon i deras ftålle, til de omyn¬

digas fori war f på det de icke må wantrifwas. Jag. kan

åfwen derutinnan fkatta mig lyckelig, af, alt fcdan et

biflert öde nekade mina klara Foråldrar längre få lefwa, Jag funnit uti Eder, Min klara Swåger, en fådan befordra-

re, fom i flera år arbetat på min upkomft ^, och befräm¬

jat mitt wål. Tilfallet räcker mig nu handen, at prifa

Edar hulda omxvårdnad: men, når orden mail behöfwasydl

finner jag mig fom aldraoförmögnaft at hitta påfådane,

forn åro tienliga? tag ändock gunftigt emot, Min k. Swå¬

ger ^, deffa ringa Bladen, fom jag Eder tilländer, icke fom

någon Wedergiålning, hv/ilken fwarar emot Edra förtjen·

Ber, utan allenaft fom tekn af et tackfamt finne, Mke giöromål fkal för öfrigt altid bli ^, at hos den Alswåldige

anhöll a om Min k.Swågers och Syfters beftfndiga lycka

&ch wålgång ^, ech Icfwa med flörfta nöje

Min Hogtårade kära Swåger $

Odmiuke T jenari?,

JESPER LUNDBORG

ι Ν.

jr. ι.

Omanorum] ritus & facra föllemnla qui confideraverit

jure eonqueri poteft géntem* adeo excultarn &

iapiehter adimniftratam

in Iis,

quae ad divinum fpedant cultuin, longa temporum ferie, _tantopere

a reda via aberraffe. Ad opinio-

nem enim vulgi & imperitoriim

fiélas plane iuiffe _apud eos religiones conftat _atque fu- perfUtionem tam late fufam

_ut omnium fere animos occupaverit. Rede Prudentius :

Ut femel obfeäit gentilia peBora patvum Vana fuperflitio

non interrupta cucurrit JEtatum per tv i lie _gra dus, ^{te ner} horruit beres Et coluit

qnicquid fibimet venerabile tant

.Movflrarant atavi

(a").

Sed, _{quod in univerfum} Theologia Gentilfum eft obfeura

& ineptis fabulis _{corrupta , non hoc de Romanis fantum}

valere poterit. Uli enim, etfr, ubl ad divinitatis lumen fe attollere _conarentur

,

ccecutierunt, fuo tarnen modo

religtofiilimi ^fuere & in Ethnicifmi ealigine altius quid

fajwiffe videntur. Kos

alia prcetereuntes, obfervamus

Λ _eos

&£$ J 2 ( <i£2>

eös pfseciare mulfa cogitafTe de oificiis homimim i de

Virtute prasmiisque bonarum a&ionum, utpoie qtiibus via

In cceium mimi'enda e/Tet· Hinc etiam, tit omnibus illis

rebus _, quas tifui ctiidam fingulari hoiiiinurnqee ^{ge ner} i

msxime necelTarias perfpe&um ert, äliquid divini incffe

crediderunt ^ ita virtutibus tanturn habuefunt hoiiorem,

tit templa iisdem se varläs folk m nitåtes dedfcaverint.

Erat autem tripfex eorurn cultus divinus, ut ex Cicero¬

ne conilaf. Primus, quem iif prseftiteruni, qui cmle*

fies femper funt habit! 5 fcctmdus iis delatus, qoorum fnerita eos in cceium Vocaverint; tértius denique iisfri*

bufus, quorurn opera ifigreiTus darctur in cceium· De

hoc vero DeOrum & Dearum genere ita habet Lex ΧΓί

Tabularum : Olla _? propter qme datur homini adjcenfus in

(Od him

Merit ^em Vir tut em

Ρi etat em , Fidem eolunto

earumqiie lau dum delubra fm t o (b). Fuerunt etiam a*

liac multse virtutes, quss eundem bunC obtinuerunt ho¬

norem

quas pafiim Cicero & reliqui adducunt auétores,·

De harum itsque ornfrium eonfecratione & dt Iubris apod

Romanos ,· Tua freti benevolentia, C. L. difputabin us.

(a) Contra Sy mm ach, 1. (b) Cic*de Legibus IL ^ς.

i **.■

Quemadmödum fccietati humanae bene effe n*iä

pOteil, ne c respubiica unquam felix haberi, nifi virturl titfequé honefiati fuus conftet honos -y fic Romani, qui tnagnitudifiem & fplendorem fui imperii follicite quaere- bant* in foga fagoque,- difciplinse ^pafernorum imftituto*

rurri iegumque tenacifiimi vidéri prsegeflitbant. Ned glorias niinus & honoris appetentes fuerunt f cujus cum

virfufe ardliffisnum eft cöinmerdium _^ quo ipfo exiflima-·

tlonem Laiini nominis tantopere cuftodiverunt, ut nihil fupra. Tranfiit hincfine dubio virtutis & honoris fignifi-

Satio _t ex indole cum gentis ipfius ⁱ tum temporum f fri

diviiiio-

) 3 f

diviniorem magis magisque fenfum, donec ®des iliis pur biice dicarentur

delubra plerumque nuncupat®. Fuit véro,quod meminiife non alienum eil, vovendi, dedi*

eandi confecrandique aélus ^{non unus} idemque _apud anti-

quos, verum alter alterum fubfequebatur. Ex voto de^

dieabantur primum tempia in honorem hujus vel illius perfon® ^, aut rei inilituenda j deinde hunc ritum exce«

ρ it ipfa dedieatio & confecratio

qu® qu®dam fuit έμ-

•ψυχούβ-ΐί ^{, qua} rei inanimsc divinam infundi naturam po*

teftatemque credebant ^, quamque varii generis fuiiTe conliat (<r). J*™ autem

licet h®c antiqui moris inilitu»

ta prorfus a fanétiffim®, quam profitemur , feientise _pr®~

eeptis & indole abhorreant, non tarnen omne ipfa pa- trocinium plane refpuunt. Quibus enim de ^caums tem-

plorum honore dignati fuiffent virtutes Romani & publi»

Go religionis officio coluiffent, nifi divin® ^natur® fimil- limas deprehendififent jam fenfirn paulatimque exculii &

literarum Iuce coliuilrati ? _{Fae rationis autem}

opera hane cognitionem hauflam fuiffie

adeoque in multis

mancam 8c inchoatam _; finge etiam civilis vit® commor

da, ex amabili virtutum confortio redundatura, occafio»

nem dedifTe tam operoii cultus. Enim vero credibile

non eil has ob caufTas Ionginqvum hunc ufum repudlan«

dum eile prorfus, tanquam profanum

^{enormem ac} fto»

lidum

nec dignum

qui aliquam fui confiderationem

mereatur. Offenfionis 8c periculi plena res eil 8c in-

tempeflive reprehendere 8c laudare mores 8c inftituta gentis hujus. Ilia autem, ii non omnes virtutum nume- ros irnpleverit, nee fupra reliquas omnes gentes impro-

Htate 8c malitia eminuit. Ex legibus autem cum civita»

tis Roman®

tum feriptis Philofophoram 8c teilimoniis apte coneluditur vitia igne

fune, gladio undique ^{corn^}

prefifa non tantum, fed, human® natur® minus congruen- tia, theairis Gr®corum more adhibitis _, explpfa atque

Λ 2 e$f».

) 4 C ^***&

exfifeilafa fuiffe. Quid1 ⁺ qciöil Cafnodorus & ipfe Augu¬

stinus-Romarn virtutum omnium templum ac dömicilium

vocitant; & Val. Max. _rumquam remofos ab exaéliilTmo

ceremoniarurn cultu babuiffe oculos eandern tefüatur (d).

Ät objiciat rnihi aliquis Romanos, ut alias genfes ^, vi¬

el a

mala irumina, omnemque ex Ächeronte eurbam ^co-

iiiiiTe. Fa teer quidem primis prsefertim retnporibus,

euin majbr fuperiiitiö, ealamifatibus imperii & bellörum

formidine excitata, liomimrm animos occupaverat, ve¬

rum freeer poftea' remitiere paulatim ecepif donec le¬

ge' caucum eiTef,- ^ne qua' facra fierenf vifiis; Ifa enim Tull ins :: Nec utta vifiorumjacra jöllemma funte (e)> Et

alibi evidenter fatis oilendit _rquam impium effet mon-·

åris- ejus πι o di venerafionem aliquant eiTe. ttlud, inquif,.

tiitiofnm Åt Bern f, quod Cylomo fcelere expiato] Epimeni»

de Grete fmdente

fecenmt Contmneh<z fanum Jmpu-·

dentis : virtafes enim non vifia ,· tonfecrarc det et',·

Araque vetus fiaf in palatio Pebri:s,- 6f altera E/quiliii'r

Μ iL· Fortunae deteßütdeque, qtt& o'mnia ejusmodi repu-·

diüttda fünf (f). Immo de hoc furpi vitiorum cultu ^,,

nefeio qua contagioneq. a Grsecis aeeepfopäulö expli-

catius quati ^per ironiam

idem agif Tullius de1 natura' IDeofum (g% orrnesque tales peilendes errores ex Pbilofo- pbia judicaf f nt> cum de Diis immerfalibus clifputeturj,

(iicanfur digna Dlis irnmomlibus (by.· Fuitr ant'em>

Ifunc in finem r a'orom numinum culfus etiarp in Ro-·

inanam gente-· frensdudlux, ne qua in re' obefienf, ^ne-·

ve aliquid ioferreat incommodi (/').. Hihc fuos Ger

nios bonos non tanturrr, i'ed malos etiam perfarufEe· ha-·

tiäer int _v &· divifa qtaaé ^{fuit tota religio} inter cceleftes;

intc rosque1 DEos', der ec fenfim, quod diximus, aliam·

fernem rerum facra rum obtineref Respublica Romanorum.

jed· ^e divertieulo in viam.· Qu®' In V'irtutum· äpu#

eos culfu bona 5) quic mala ^furs iueis- commemorare non

iiäiiermitcemusv (vr> Grevii

«9 ) 5 (

(c) Gr<evii Affl.Rom. tom. ^V. (d) LT.C.τ. (e) ät Leg LILL 8* (/) C. ri. (g)' L TIT C. _/7. (b) i hk

dm pag. 1146v (i) AL ab AL Gen. dier. L _{L p. 104*}

§. nt

Äd cultum Virΐutis & Honoris _? cujus mentibnem' ihifio praecedenfis §. fectmus, redeuntes

_{monemus hose} duo numina apud Romanos religlofa quadam conciiiatio-·

ne non fruftra fuiffe copulafa; Etenirn cefte Egefippo

in Peloponnefo duo templ# pudoris & fubmiflionis ita:

infti*u(äa fuerunt infer Grsecos, ut, qjui unum i Horum in- gredi veiter

alrerum etiam ingrederetur 5; fie apud Ro¬

manos per Virtutis ad Honoris fempluaa tantuinmodo patebat ariitus. Unde Symmaehus ^: bene äc fapienter ^ma-■

foref mfiriutjunt aha attatis iliiiis _,, <edes Honorr af.

que Virtuti gemelhs jitn&im kämmt r qnoä ihr effe dt~*

beut pr&mfa honoris\ubi fünf merit ^a vir turis (kEpift-i^.i)

De ipfo itaque reilgionis ardbre non eft, cur du bites.·

In mentibus non folum

Ted etiam in oeulis fpeciem all—

quam Deorum eiTe voiuerunt Romani cum omnibus pa- ganis, ergo firnoiacra juneda reiigione pofuerunt Virtuti éc Honorii fumtuoia & magniiieentiffima, Sic v. g. ha1- bitu mäironalffenili interdum fpecie, Virtutem eÉnxe-

runt, quadraro fax® infidenfem, ut decus & _{gra vitalem} ejus- ßgnificarenC Ä« aridem in temphs Virtu ris & Ho¬

noris _* imrno extra« eadem conftitutas fuiiTe liquef.- Ita1

vero J«. Lipfiu» ^:: Lotus efi\ _inquir,- mos Romanorim,

quo retept'umfpropagawl# memoria e.außa\utrra vet fem*·

plum (latueretur Virfuti _{reique, quam tuperent} tauäa-

fqm (k ^{).· Hoc*} eodem fenfu Ci:ee o> ad Ättlcum:: Eaque' exßruBio, quß fit ad memenam ettemitatis> ara Virtu-·

fis dieifur (/).- Non· diffi retour quidenr

has aras in ho- minum bene mer i forum Und em plerumque pofitas

^non·

multum ad rem noilraro faeere _{y tarnen ^ ut} äugend« vir¬

tutis·

5 63

futis caufFa in aliis,, tanium poil fara bonis virls hzbue»

runt honorem

ut eo libentius optimus quisque , rei- publicae ergo, periculum adiret, hoc, quicquid eil, prs>

ierire nöluimus. Nequs enim, adulationi licet mukum

tfibuendnm ht, ncgari poteil fenhlTe etiam paganos, quantum fit virtutis pretium quidve mereatur, Honori

etiam fua facra fuifle indicavimus. Ut enim virtus culfa celebrataque efl, virtutem datura, ici eil quse viro di-

|jna, ut ex Cicerone & Varrone patet$ ii c quoque Ho¬

nori divinus eil cultus dicatus, ut fui copiam colentibus

faceret. Quemadmodum vero Saturnum, veritatis illud

numen, cui nihil obtegere poiTent, ita Honorem aper-

to capite adorabant, cum tarnen alias velato capite ia-

♦ra iacere mos fuerit inde ab ipfis Briese temporibus.

Quem autem in ftnem ? aut quod fplendidum quiddam eft

honos, unde viris illuilribus & honoratis caput aperire

(blemus (m), aut quia aperta & paténs gloria (ti). In¬

de Plutarchus : Cur Honori Jacra factum aperto capite ?

an quod honos fplendida eß res illuflrisque & aperta, qua etiam de catijja egregios honor atosque viros capite rete-

gendo venerantur, ideo numini quoque ejus nominis hunc

rit um exhihent [oj. Si vero tempus ipfum ^> quo coli

cceperunt hsec duo nunvina, refpiciamus, fatis diu eo-

rum qullus fult cuitus. Ita enim idem i!le Plutarchus?

Virtutis apnd eos fero ö" longo ab urbe conclita tempo·'

re fanum pojuit Scipio Numamimis Q), Deinde Mar¬

cellus Virtutis Ö Honoris. Sed dubium efl

utrurn Marcellus, quintum cum ageret Confulatum, sedemHo·

noris dedicaverit primum, nec ne. Sunt, qui putent Maximum

feiljcet hello Liguilico

sedern Honoris

cum ara dedicaiTe

ccllapfsm vero reiiituifie M. Mar- celium (q), Alii autem cum Livio contenduut Mar- cellum aHem tfonorjs & Virtutis voviffe non tantum,

fed

säd ) γ ζ SÄD

fed eflam dledicare ^voluifle t nifi a Pontificibus impé6U

tus fuiiTet. Rationem hujus rei iic Livius explicat i

quod negabant iinam celiam amplius ^, quam uni Dco rite' drdicari. Quin β de codo t att a, aut proäigii aliquid in eafaBum ejfet, diffieilis procuratio föret ^f quod utri

Dra dtvina ^res fieret , fctri non poßet. Neque enint duobus, ⁿⁱ β certis Diis, vite un a hoftid fieri. It a addi-

ta Virtutis sedes ådproperatö _opere : iieque tanten ab ipfo tédes e<z dedkaise ßtnt (r}. _{Quicquid eil, Mar-}

cello pklritHurn pfurimi tribuunt _eumque inprirnis lau*

dar Val, Max. ut po te cui adjedio impenl® ^non fult irnpe-

dimentö

quo minus religionibus fuus tenor fuaque ob»

fervätiö redderefuf _{(s ).} Qjid autem ? Virtutis templum,*

fi LlviUm audias

ad _portam Capenain fuit (t). Honoris

autem ad portam Collinam ex mente Ciceronis (u)i Quomodö, quis dixerit, tum adaptata fuerunt haee fem-

pla ? fed creaibile Utiqué eil diverfis ^ante ipfum Marcel-

lum focis st!es Virtutis & Honoris exitrudas fuifTe

quermdmodum in odava urbis regione vicum Hönoris

& Virtutis pafiim cornrnernorant fcriptores, licet extra

jjortam Capeftam in Not. ad Fl i ni i Hill. N. lib.- c.- lo & extra ipfam urbern aNieupoortin Anfiqv. Roman,

collocefur. Marcellus autem occafione belli Gallici ad

Ctaftidium, deinde Syracufis potitus, ut in Lrviö & Va-*

leriö Max. 1. c. fegimus, Pontiiicum fuper/litione im- Jpulfus, antea dillradas Virtutis & Honoris sed es adjun-*

gendas éxiflimavit. Vei hinc intelligitur vidricia Roma«

nofum _arma & felices beilöfüm evehtus anfam dediife

hujusmodi ^e mfecrafiont, _{qttse nuncupatis antea votis a} Marcello fa da eft, quod feilicet virtutis ope vidoriam

tibi gloriofam _{reporfavif & Jam pm , in} ipfo qua ii Ho-

fiöi is failigio conilifutos

friumpho decörandus erat*

Sed alte* Rom« Virtutis &· Honoris «des iuit, quam f

Ciaak

ms> ) 8 c

Cimbris deviéfis

Mariurn confeoraflfe iteftimoniis

*criptor.urn docef Roünus (ρ ). Jlia awtern fubmiiFiur

eratne,, Γι forte aufpieiis public,is officer et > Auguree

eam demoiiri cogerentur. Iromo ^ex nummis antiquis

;non folum, fed infcriptionibus eölligitur, quod fupra

dixinaus

viélorias reportate cauffa t, ejusmodi itempla

confecrata fuifie. Exifat enim ad fidem faciendam ^ve-

;tus htzc infcriptio.: C MARIUS COS. VII. TRlB. f LEB.

Q. AUG. TR. MIL. DE M ANUBIIS CIMBRICIS ET

TEVTONICIS iE DEM HONOR! ET VIRTUTI

VICTOR FECIT VESTE TRIUMPH ALI, CALCEIS PUN ICEIS. Has ipfas Virtutis & Honoris asdes a Vefpafia-

no reif itutas elfe & a Cornelio Rio & Αθύο Prifco piéfas

monet Plin. Hilf. NaoLib. XXXV. ^c. jo. Verumfi fabulas

eorifulamus, ampiiotem utiqj fignifieationern admittuntVir-

tutis &Bonoris voeabuia & ad ipfam vitae honeftatem trans- lata,non quidem male, modo abfuiffet fuperflitio ^, fuerunf.

HincOvid, Honorem & Reverentiam, ceu divinos thalami Jegitimi audores & prsefides ^, conjungft, Majeftatem-

que inde Rtam fcribit,, cujus ad imperium Pudor., Me-

•tus

cetera , fe accommodarunt (x). Sed alla haec eil .«7ro&scavis ^virtuttim _{pcérica, de} qua poifea, quantum illa

ad hoc faciat inifitutum, dicetur. Non folum autern vir·

tuti, quae bellica laude continetur quamque honoris va- rise fequebantur acceffiones facra fecerunt Romani,

verum & praeclaris affe&ionibus ceteris animi, qus no- minibus virtutum iniigniri folent·

(K) L.1. Ann.Tacit. (/)LikXHL (m)Pom♦Panth.

Myt k. ρ. 22f, (n) Grav. Tom. XI]. p. yyp. (o) Qiueft, Rom.

XIII. (p) Fort.Rom.p.if6. (<j) Al. ah Akx L ILp.

261. (rJ Ub.XXiyiL C.2f. (s) L.Lc.i. ft) ß. iy. (//) L.

2. de Leg. (v) Ant. Rom. /. ^2« f.iég, (x) Lik Faß. v* m ioy.

§. IV.

Prius _vero, quam de his ^agere inifituamus, de cul-

tu

) 9 (

tu Mm ff habito, utpote quac virtutum quafi omnium eft

fe des

difteremus. Inter ornnes gentes non iine ratione credi'.um eil animum & intelligentian! usque adeo homi·

qem ab omnibus aliis creatis rebus di il ing ve re, nihil

ut in mundo eile poffit perfcdius, nihil quod propius

ad divinam accedat naturam. Hinc Cicero: nihil clivi- nius mente homini datum eft (y). interim tam en

cum in dodrina fpirituum ftultss plurimas _opiniones fove-

rlnt plerique antiquiori asvo , magnifice nimis de mente humana fenferunt. Graeci non folum, ^verum & Roma¬

ni, hac in re magnopere ballucinati funt, quibus inpri-

mis aufpicia & pnefagitiones

inde a Romuli _tempo,

ribus

perfvaferum, nihil in praefignificandis rebus fu- turis, in vaticinationibus, in fomniis & portcntis decla-

randis effici pofle ^, ii ne aliqua mentis concitatione & di-

vino adflatu. Haec ialtem ornnia rudiores animos in ad- mirationem

ex ignoratione & fimplicitate _ortam, ra- puerunt. Sed mentis olim latior fuit iignificatio. Phi- lofophandi enim pravitate, omnia completa aeterno fenfu

& mente divina

intelligentiamque aftris non tantum, fed

toti mundo & fingulis partibus ejus ineiTe fibi perfvafe¬

runt plurimi. Quid mirum igitur

fi in hac tam ftolida, ii ex eorum fententia explicetur, opinione mentem tant- opere colerent Romani, male in Deorum cultu informa-

ti ? Sed ne injurii plane fimus, cum Varrone

Ladantio

& Auguilino fateri necefte eft, Mentem etiam a Roma¬

nis ideo cultam

_ut animum bonum & fapieniem face«

ret. Pro illius facris itaque acriter propugnat Balbus apud Citeronem, prudenti3m & mentem a Diis ad ho- mines perveniffe contendens. Ob eamque caufjam ^, in·

qilit, majorum inflitutis, Mens, Fides > Virtus

Com

tor dia confeer at& c? publice deäicata funt (z). Verum

etiam eft mentem virtutemque omnem, tanquam dotes cre¬

lo cognatas, fuilTe olim fandius, fi externum fpedaveris tultum, habitas > ut 1. c. idem Balbus teftatur : fi inefl

B pergit.,

«ösaP ) ι® (

ρ er gl t ^,. Iη famiftttm genere Mens, Fides,· Yirtus, Cö/i-

tor dia, wide hzc in terras ni β d filper is defiuere fotue-

riint. Cceléftis· itaque naturce participen ci« fes

ceelefli

•putahant honore dignas. ^Huc etiam accedunf ^, quas

•'ulterias difpuiat Balbus ^, naiuras De or um ex rrsagnis

*{ beiveiiciis-, eortvm , non fine caufla» fk a Grscis fapien-

Cc tibus & Ron

anis eoniditufas nominafasque ei¥e, Quic-

"quid enkn magnam utilitatem generi adferrei hamanoy

"

id n-on fine div i na bonitate _erga homincs fieri ar biträ-

&t

banturr itaque tum iliud,·. quod erat a Deo natum, no-

"mine ipiius Dei nunoupabant ? tum autem resipfa, in

04

qua vis ineid major aliqua ^, ii c appellabattrr,· ut ea ipfa

É, vis nominetur Dens

ut Fides

ut Mens (b). HinO

non adeo erafie ubique expiicandae funt voces, Deus*

Dea, Divinus, ceterse

quibus perfsepe id ^,· quod fuo i»

ge nere proe i lantifiimum eÄ ^{f argute} fignifdcarunt ^ve te res*

Inprimis autem Poétae hane Iaudem fibi vindicant ,· qul

Deorum nomine elegantiam virtutum ornate adumbra-

runtr, licet v im ipfam hane diddionis Poéticse multi no»

animarlvertenten, iniquius h and ra ro de illis pronuncient.·

Id autem qui faciunt,· redde facere non pofTunt, Qui ve¬

to fanddiori difciplinoe ejusmodi fiddicnes _ineptas no«

fantom

icd contrarias judicantfuo quod am jure, quod

non diii temur, conquerentur abfurditates rnuitas & dul-

ee quoddam venenum in iis latere. Hinc etiam, inge- niofifllmus GallorumyBoileau fafcinum velutaliquod eile i»

ejusmodi veterum fabulis aperte docet:

Four nens ewbmt'er tmt t β tnis ^en ujage,

Tout prend un corps, vin ome, un éfprit, un wjag?f thaque Vertu devrent une divimié cβ c. {c)

Quicquid eftjpermuitum fåne conrulerunt ad cuifom Vir^

tutum & Mentis ^commenta omnis generis, per vulgus·

sircumq.uaq,ue diffemioata,. apud Romanos, quorum natu¬

ral»

) ii ( €££

ram gr fincm no.n nifi fapi-emcs ^eoruxn intellexerunr. Af Ifta .quickem generatim dicSla funto. In medium addoxl·

rr.us du dum raiiones nonnullas

_cur hUnti iacr.a fuerioq*

(ed addi quoque poiluiir pfures. Nam ^ex Qvidio conflat, Reipuklicsc Η ^{o ni anse} ftatum cj usmodi facra poiluMe, ut

quid contra Carthaginenfium ^v im confilii efTet,metu pri-

Bium injeÄo

confttret^ iic vero ilie :

Men t quoque Numen habet. Menti delubra videmus

Vota meta belli, -perfide Poe ne ^, tui.

Poe ne rebellabas (J le t ho Confulis omnes

Attoniti Manras pertimuere manus.

Spem meius expulerat, cum Menti veta Senatus

Sufcipit (fi melior protinus illa venit.

A dfpicit inflantes mediis fix lucibus Idus Illa dies

qua funt ^vota foluta De& (dl).

Plutarchus vero Menti templum facratum icribit eo

tempore, cum oratoria ars & argutiie Sophiitarum fe in urbem infinuaflent _(?)

_{quo certe} prudentia mentisque firmitate _opus fuir. De ftatoribus autem eedis, Menti _pa- ratae, controverfia efh Livius T. Odlacilium CraiTum eandem dedicaiTe fcribit (/); Cicero autern illam dedi-

catam ait ab /Emilio Scauro (ff). Sed Lud. Vives i ta

Ciceronem interpretatur, Mentem confecratam eile ab Ämilio Scauro

poitquam antea ab Oéhcilio confecrata

fuifTet, quo fequitur idem templum aut bis confecratum,

auf diverTas Menti sed es dedieatas. Fieri for (i tan po- tuit, F. Pomey vero minus afieeutum fuifTe bunc fen«

fum in 1. c. arbitramur, cum aram Menti ab *£ nilio po«

fitam eidemque tedem deinceps vovifTe Odlacilium Prar- torem afErmet, quod utiqufe repugnat (g). Id quidem conftat, utrumque herum in cuitu Mentis IaborafTe, allo

autern ordine, aUa temporis ferie. Sed ulterius. Quo]

Mens dea habita fuerit, inde etiam coniicitur, quod ?n

B 2 Capi-

(g*# ) «2 (

CapitoHo fit focata, ubi omnia Deorum fimufacra fuifle,

-v

inter longe plnrimos teftatur Al. ab Alex, L. VI. Sic au- tem Livkis : Duummvi creati Junt 0. Fab. Maximus qF T. OBacilius Craffus eedibus dedicandis, Menti Ofta- tilius, Fab. Venen Erycina. Utraque in Capitolio efli

Canali uno difcretß (/;). Recle vero heic obfervat Po-

mey Oclacilium ,· cum Duumvir fa.ftus effef» dedieafife

redt m Menri. Sed diffrntit a Livio Piutarchus, qui, quem- a<!n o lum Cicero

Ämiliurn Scaurum, tempore belli Cim-

brici vivencem, tantum nominat (i). Dffficile itaque

eft c rti quid ftatuere, cum nihil certius fit * ambiguam

fore difputationem , Γι vel omnia teftimonia ex tota an- tiquitate

quanta quidem refht ^, congerere velimus,

Sat erit praecipua delibafTe momenta , quac adhuc pro- ftant de cultu Mentis aptid Romano?,

(y) Of}. L. I//. (z) De Nar. Deor. L. TI. c. qr. (a)

L. II. öji. (b) De Nar. Deor.L. II. r. 23. (c) l' Art.Po'e'r.

Chan t, ΠΙ. Tom II ^v i6y. ((ty Faß. L.Fl.p.m, 134. re)

Dec. 3. L.j. (f) De Nar. Deor. L. IL c. 23. Q>) Fanrh.

Myrb. _ρ 2g9. {b) Dec. 3. L j. (/) De Fort.

Rom. 2%6>

§. V.

Adgrediarrmr jam ad (ingula breviter, quce de Vir-

tutum confecratione moneri poffinr, & quidem prirno

Fi itatis. In hac ipfa colenda nihil iiudii& I ^a boris inter- miffurn eft. Nefcio enim

an gens ulla in Deorum cul-

tu magis occup: ta & ad fuperftitionem usque in minimis

r omentts religiofe luerit. Inde ab Ovid. jure appellatuE

Roma

imperit Deumque locus (k). Et a Rut. in It.

Gener rix hominumpenetrixque Deorum,

Nm proc t d ^a (oelo per Tun templa fumus.

Verum _{enim vero,} Romani rerum geilaruinmagnitudine

conipi-

) i? C

confptcui

ad tantlim elaritatis failigium adfcendere fe

non potuiiTe nifi a Di is adjutes , ad quos incunabula ipfa iuse gt-ntis referebant, exiflimsrunt. in pietare ita- que trga Deos praftanda laborabant fedulo & leges fa-

cras condideiunt, _qua? cafte, qu« fandle Deos adiri de-

ben, xternasqtie fuperftitiones non admifcendas effe ju- bebanf. ipfe etiam Romulus

qui numinum favortm feiiciratis public« fundamentum habuiiTe dicitur, templa

& _areas, lu _{os, arss,} iimiHacra

cetera» non tanturn in Deorum honorem inflituit, (ed _prceterea vires & dona, quibus de humano _genere bene erant meriti , pietatein alisque virrutes fanftiflimas haberi voiuir. Inde, li¬

cet publice eosdern cum Graecis Deos adfciverit, fabulas

tarnen omnes & probra

qu« a Gr«cis narrabantur de

Diis, repudiavit ( /) cautumque eft ab illo , ne preces de human s rebus ante, _quam de religione, deferrentur

ad fenatum. Numa vero

qui cultum Deorum adauxit, pietaiem ante on nia docuit homines (vi). H«e tanta

religioriis cura

ab Romulo & Numa fufcepta,quid aliud iignificavit, nif? pictatem in Deos ? Ted latius _patet illa

vox & complfftitur noftra erga alios officb, vel, ut Ci¬

cero habet, pietas jhfl itia efl adverfus Deos tf cultus erqa majores, out jangvine conjunStos \n). Huic ita- que virtuti prseclar« «des confec ata eil a M. Aciiio Duumviro in rot o olitorio

ut Feflus teilafur, eo qui-

d^ir* loeo, ^{quo mulier} habitavit, qua* patrem fuurn, in- clufum carceri, man mis fürs clam aluerat, ob quod fa·

dum immunitas ei conceiTa eft. Sed redius forfan Li- vius & Vat, Max. pro patre mstrem (ubdituunt

quibus.

cum h«c confpirant Pünii verjja : Pietotis exempla in¬

finit a qutdem toto orbe exfiitere, (cd Roma umm, cui tompflfori cun&a _nequeant. Huimlis in ρ lebe £f ide ο

mwbths puerpera , fupplicii cauffa inclufa matre , cum

impetrafet aduiim

a janitore fernper exeuffa, ne quid

inf ^er-

§£2 ) Η <

jhferrct t'M·., deprebenja eft u'beribus fitis alens i'llam.

Quo miracitlo matri (alm -danata fitia pie-tate efi, am-

baque perpctuis alimenüs, 6^ locus i lie eidem cenfeera-

/i/x efl Dea, Quin t o M. Att i Ii o Goß. templo Pietatis exßruBo in Uhus carcer is (edeübt nunc Mar c el!i t be a- ir#wz efl (o). Fuit etiam alia Pietatis sedes in Circo Flamingo

de qua tarnen nihil eft;quod dicamus. Berte

vero

inquit Tullius ^, quod Mens, Pietas ^, Virtus, F/- des, con/ecratur manuj qmrurn onminm Roma dedica-

ia publice tempia jum ^, ut, illa qui babeant, babettc

fiittem omnes hont , Deos ipfos in animis Juis collocatos putent (p). Mec alibi apud eundem commemoratio

gedis Pietatis prstterrnifia eft (q)

unde fulffe Pietati

divinur® honorem abunde colligitur, neque adeo eifera-

tain plane Romanam gentem, quin pretium ejus, in o- fnnium animls infculptae, nove&int digne aeftimsre, quod

multis probat exemplis Val. Maximus (r). Sed non,

praetereundum eft vocabulum pietatis ,, adulatione roira

alio traclum eße, prsccipue in laudem Principura, quo-

rum probitatem facilitatemque ^, diis parem

extollere voluerunf. In faujus rei fidem proftant numiimata, ⁱⁿ quibus altera parte effigies Principis , altera templi aut

arce figura exprimebatur^cura hac mferiptione: PIETAS AUG. (/) immo nec reticendum quod M. Antonii Triunrvin fräter L. cognominarus fue it Pietas (r).

(Α) T riß. L i. EL f. (/) Grav. Tom, i. (w) Dion„

llalicavn. /Int.Rom. L. ir.c.öq. [n) L t. De Nat. Deor. w

fJi(L Nar.Ly. c.g6. (/;) L. it. c. it. de Leg. (q) de Di v.l. /, (r) LI V. a V. (s) Grav. I om. Vi. p.3 fa. [t) Schildiiis

in Sv c i. t. jiö,

§. VI.

Fides ^{a Romanis} quoque exirnia religrone culta eft, ejusque faora diligenter fatis defcribunt audores. Quo

autesi

> *s c

au t em tempore publies prifnum coli ccsperif ,-incerfurn eft. Ante ipfum Rornuliim Fidem eonfecratam eile ah iEnea in Palatio _i Feftus öbiervat, Cicero autern ab At>

tilio Caiatino in Capitolio aitf »)> D-ion.· HalicarnaC ve- ro _, quse er.am fententia eft Plutarehi & Livii

Nurnce Pompilio con fe ^{c ra tion em} hane iribuit. Bußitiam

ill-

fjuit \ Ί kemin ξβ Nemeßn, _{quxque a} Gr χ eis Erinnyes appeljantur, fat is eultus & ^vener atioiiis apud ma for es

Cbnfecutas _{plit a} vi t] Fidem etutem, qua, nullus apud mor¬

tale s major, aut fan&ior', eß effechis ^* noftdum dignam

veneratiotiem adeptani effe, Del inpubficis chitatnm re'- lus, velin pnvatff. H&c Cogitans primus mnium ho··

minwm Fidei publica templum facrnvit, aßgnatis ^ex <ß-

rfirio faGrifieiis ^, quemadmodum Di is eeteris (v). Sed'

non male interpretatur hune auétorum diftenfurn Roll-

nus

a Numa primam Fidei oedem confeeratam eftc,· a!i>

Attilio aurem refeeftam

aut novarn exftruclam (x)<

Quicquid eft Fidei exquifitlilifna fuit' venera ti outpo-·

te qua? publicis pariter ac privatis rebus miriiice prodeft.

Inde ΐίο pro'fan<ftiffimo jureju rand o & firmiflimo' tei%i—·

monio' habit* fuit >> ut ex Ennio· patet:

O t Fides ahnaapta pinnis & jusjurandum Bovis.·

Hin c etiatn Cicero : qui jusjurandum violaf, is Fidem1 violaf, quam in Capitolio vicinam Jovis O. M. majores-

noftri efie vcluerunt (y)„ zio in contraéfcibus, fine' ^tefti*

hus faeftis

ipfa Fides' alterius _{partis litern dfnrnebat £} quamobrern Scaevola Pöntifex fummarn vim clicebat ef- fe in Omnibus ils ar bitr i is, iti qUibus adderetur ex bo*

na fide, fideique bonas nom en exlftimabanf manäfe la-·

tiilime idque verfari in tutelie ^,· fOcietatibus _, fiduciis,

mandatis

rebus emtis

venditis

condmftii

loeatisY quibus vitae focietäs continetur (2;). _3:0 Magiftratus'

& _{judices in} dubiis eauffis plerumqqe ex alterius _par¬

tia

&& ) Ιό ( &&

tis fide ae facramento fententiam ferebanf. Inde

bona jun fide polliceri, per fidem fuam j urare , (alv a fide [ei¬

tere aliquid ^, locutiones Tunt apud Latinos frequentiffi-

mse· Qiiae enim & quanta habita iuit Romana (ides ^, fi

Graecam & Punicam ^cum illa comparaveris ? Huc etiam pertinet per Deum Fidium ^, aut Medium Fidium, h. e%

tlivi fidem jurare, aut promptere aliquid. Fuit autem DEus Fidius

tutelare numen Fidei , quod a Taiio Ro¬

marn traduélum _{putatur ,} quemadrnodum etiam Fidem jpfam hujus voto dedicatam fcribit Varro L. IV. de L. L.

de cujus cultu & nominibus agit O vid. (a). Simula-

crum autem ejusdem, ve), quod idem eil, Fidei fic defcri-

bitur a Vinc, Cartario de Jmag, Deor. Ant. Ex antiquo

marmore exjculpto in f ene (Ire modum tres er ant effigies,

άι midi a corporis parte (uperiore incife , quarum dexte-

ri@r hominis imagwem referehat togati ^, cum literis,

HONOli * tid latus ^: finiflerior mulieris erat eodem vefiitu pacifico, ceu ftolate ^, lauro coronate & literis ^- ad/criptis: VEIii TAS· He due effigies dextras jun- gebaut, int er quas puelliis erat venu/Ια ^ac liberalt for¬

ma

additis fiupra caput literis : Deus Fidius. Ve¬

rum jupra puelii caput infculptus amor legi t ur & fupe-

rius tett emblemati adjcriptus hic tittilus : FIDEI SI-

MULACR UM(b). Inducitur &armata Fides habitu mi- litantis a Prudentio in Pfychomachia:

Prima petit campum, dubia fub forte duelli Pugnatura Fides ^{, a} gr eIii turbida cultu,

Νuda humeros, intonfa comai, exerta lacertos.

Ad ipfos quod attinet ritus, conflat fine esede & fangvi-

ne v i cl im ar um hsec facra fuiiTe pera<fla, albo ^panno vela-

tos Flamines & curru arcuato veclos manuque ad digitos

usque involuta, fignificantes fidem tutandam, fedemque et-

jam ejus in dextris faeratam efie ^(i). Hin'e Horatius:

W3 ) 17 f

Te Spes ζ$ albo rara Files cvht

Velat ^a panna ^, ne c comiiem abnegat {ål).

Ad hijiic locum obfervant nonnulli a pauperibus magis

coli Fidem

& _{puram ac} albam anurnbrari

auf quod ip£a ita iit, a ut quod in canis hominibus in venia tur«

Hgc ctiatn feniu a Virgilio cana Fides nuncupatur (e)s Symbolum itaque iliius fuit canis albus

quo amma- Ii nulium fidelius habirum eil, rebtius au t.em, quod ox

ipfo Fidei'fi ni ulaqro intelligi poteft, manus dextra, in

qua Fidem facratarn voluit Numa (/). Sic du® jun-

<R® _manus, aut puell® gemin®, dextram dextne con- ferentes

ranquarn pignus fidelitatis & amiciii®

re-

praefentari folebant, quod ab aliis olirn gentibus & ho-

die etiam a riobis ad fidem fignificandam fieri fölet.

In dextris enirn aliquam religionen! ineffe exiflimave-

re veteres·, quare Virgil.

-

enl dextra fidesque (g)

Et Staiius:

ifam paviter toeant ammorwn in f oeder a de χ tv £ (b)*

Sexcenta funt alla a.pud Poetas. Ex his ^autem patet numiriis inftar valuiffe fidem apud Romanos, cujus in

«no Regulo mirabile ^, nullo non tempore

fuit exem-

plum. Etenim fanåa prorfus habita Fides, quernadmo-

dum eam ita appellai Prudentius & inprimis Silius It., qui illam juiliti® confortem

inuno & Deam honori- fice ialutat;

•

ad limina fancfxs Contendit Fidei fecretaqti'e peäora tangiu

Ar c anis De ^a lata

(i).

De templo & iuco Fidei fat lepide Euclio fenex apud

Plautum:

Tu modo cav-e tut quam tnåtcaffts aurum meum efje iflic,

Fides.

Vide, Fides, etiam atque ett am nunc ,faham ut aulam abs te

auf eram:

C Jli£

) 5 8 ( ^t»

7ués fidei concredidi aurum: m tu· luco & fano modo eß fit um.

Nunc lavabo, ut rem divinatn factum ^{- -} (A)

Nec fine ratione-, quod ex Graevi-o patet, tantam prac- fhterunt vene-rationem Fidei

quia eadem Deum cen- fitetur & iocia veluti numinis homthes in ccelum du-

eis : quod fine Fide frigent arte & rota religio. Quam

eti-am ob caufTam fidem in manu quafi eöllocatam apud

eos plurimi coüigunt , ut ad ejus recordationern con- fcientls eorum fortius rooverentur. Temporis ^autem

tradlu fraudes mulfse & fallacise corrupérunt hane ve¬

terem Romanorum gloriam, quod f ^c cqnqueritur Tul-

lius .· Dextne

qudc fidei trfles ejje folebant perfidia

(unt Lf freiere viol ir& (/), quo fadtum eft, ut publi¬

ca Fidei facra fe η (im exfpirajé cceperinf Ramse ^, cre·

feente jun magis jnvidta fa frniUlratibus fenefcentis imperii ca land ta te vere pdlifera.

(ud L 2 de Nåt. D*or. (v) Ant. Rom. L. //. c *9·

(x) Ant. Rom. L n.p. ié$. (y) De Offic. L. t\2() (z) De Off. L y.c.iy. (a) Li b. VLFafi. {b) Gr rev. Tom. i V.

ρ *!j93j fLiv* L. i Dre, /. Al. ab Alex. Z» //. ρ. 0υ. Dwn♦

Jl.li,. L. 2 p. ijj (d) L. t. Carm. Od j>r. (e) L. i. /En. v.

20. (/) Al. ab Al· χ. L it. p. 42$ & Servius in L 3. /En.

(ρ) L 4. AEn. (h) ^L 1. Theb. (ijL ^2* (k) Aulular. A61.

I V. Sc. .2. <J) Idhilippk. XL c. 2.

/

I, VII

Perexirnio lilno AUCIOIU,

Amico Singulari.

cJ^um in ^co cs occupatus ^, Amice aeftuma- tisiime

ut con[ecrationes virtutum, ve-

terumque Ro nia η o ru m y delubra

dijfertatione

jdcademica adumbrers, ^ca deponis eruditionis

tirocwia

_qux

yion poßunt ^non maximam T.t·

bi conctliarc landem. Ego ^{ver o,} pro mutua

noßra neccsßtudine , bac tantopere exoptata occafione _{\ t} ah mihi gratulor amico

qut ηοή

fil um vir tut um morumque elegantiam _confe-

Rlelur

fed Ad ufar ^um etiam confortio _per dili¬

gens fruatur. De ^c eter o cahdisfima ^{nuncu -} pabo vota ⁵ ve ht hbi fummus verum Arbi¬

ter quavis largiri prof per a ^, quo docirina c1ua

non modo incrementa _{capias , verum}

pr&mia olim reportes uberrima♦

SVENO N. KULLMAN.

Til Herr ÄÜCTOREN.

Hur ^Med gamla ^annat Jani barn ^Welfklands och Romuis folk, inunder åtte- ^grenar fkö Idars tak,

Wid pilars tlta regnfamt blånkand' glafwarsbrak,

Då man hwad dygdigt år ikt pris, fom fpörs, förmenar;

Åndoch på dygder tånkt och har dem inwigt Tempel, Derpå ger J, min Wån ^, bewis och klar exempel»

Er _egen dygd af mig ej tarfwar at uphojas;

Hon tyckes rådna wid ^, at höra egit lof;

Ert finne håller fig wid blygfamhetens hof;

Alt fåclant, tror jag, lår med wittra kramet röjas,

Det J med lårdoms id

min Wån, fom jag fådt liöra5

Af gamla fkrifter har hopletat, fnart utföra.

Jag tycker mig doch fe , hur lön på mödan följer,

Hur hit handledes jefnt åt Årans late opp;

Och följer id beröm, få tåt t fom fkuggen kropp

Hur dygd på flutet ej fin wån nån gunft fördöljer.

Jag fer jemwål förut den Lager börja gronfkas,

Som pryder Eder båft ^: hwartii Er lycka önikas:

.Af

jf- D.

Eidem>

ias tribuere olim pulcras Virtutibus sedes,

,

Exftruxit calamus rurfus, Amiee, tuus.

Gratulor : haud gratis, puio, numina tanta colyntur5

Si dant cultori prcemia digna fuo.

<L

gratulabunäus aäplanåit

Λ G. D